Аллоҳнинг яратиб қўйган махлуқотларидан иборат олиш, улар тўғрисида тафаккур қилиш учун инсон қалб кўзи очиқ бўлиши лозим. «Ушбу мисолларни Биз одамлар (ибрат олишлари) учун айтурмиз. (Лекин) уларни фақат олимларгина англагайлар» (Анкабут, 43).

Бир кунда беш вақт намозни ўз вақтида адо этинг! Тўғри дастлаб, бир маҳал, кейин икки, уч қилиб кўпайтираётган бўлишингиз мумкин. Бироқ беш маҳал намоз ҳар бир мусулмон зиммасидаги фарздир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳуни Яманга жўнатаётиб: “Аллоҳ таоло беш маҳал намозни ҳар бир банданинг зиммасига фарз қилганини етказгин”, деб алоҳида таъкидлаганлар.

Демак, бир кунда беш маҳал намоз фарздир. Икки ёки уч маҳал эмас.

Барчамизга яхши маълумки, бирорта эшикни очиш учун албатта калит керак. Худди шунингдек, Жаннатга кириш учун ҳам калит талаб этилади. Агар жаннатга киришни истасангиз сизга калит керак бўлади. Ахир бу дунёда ҳам эшикдан кириш учун калит керак бўляптику.

Ҳар бир калитда ўзининг тишлари бўлади. Тасаввур қилиб кўрингчи, калитингизнинг бир тиши бўлмаса нима бўлади? Истасангиз синаб кўринг, калитингиз тишидан биттасини синдириб, очишга уриниб кўрингчи? Эшик очилармикин? Ваҳоланки, калитда биргина синган тишдан бошқа яна бир қанча бутун тишлар бор.

Яна бир мисол. Айтайлик, бир танишингизга қўнғироқ қилмоқчи бўлсангиз, унинг рақамини терасиз. Бордию биргина рақамни нотўғри терсангиз, сиз яқин одамингиз билан гаплаша олмайсиз, тўғрими?

Демак, Жаннатга тушишни истар экансиз сиз беш маҳал намозни ўз вақтида адо этишингиз керак экан.

Намоз вақти кирганда юмшоқ тўшакингизда ётган ёки аёлингиз билан бирга бозорда бўлсангиз ҳам, бирор иш билан банд ёки фарзандларингиз билан бирга ўйнаётган бўлсангиз ҳам дарҳол ҳаммасини четга суриб, намозни адо этишга киришинг!

Қанчалик кўп ишларингиз бўлмасин, сиз намозни ўз вақтида адо этсангиз Аллоҳ таолонинг Ўзи бошқа ишларингизни осон қилиб қўяди. Лекин афсуски, буни кўпчилик тушунмайди.

Одатда биз ўзимиз учун осон бўлган амалларни қиламиз. Лекин қачонки нафсимизга оғир келадиган ишга дучор бўлсак ўзимизни олиб қочамиз.

Бугунги кунда ўзининг гавдаси, мушаклари билан мақтанадиганларнинг видеолавҳаси жуда кўпайиб кетди. Бунинг сабаби ҳозирги ёшлар мушакларини ишириб олишга жуда қизиқадилар. Ўзларини бошқалардан кучли деб ҳисоблайдилар. Лекин аслида ҳақиқий кучли инсон ким? Мушаклари бақувватми? Йўқ, асло ундай эмас. Бомдод намозига туриш учун устидаги кўрпасини кўтара олган ҳақиқий кучли одамдир. Агар ўзингизни кучли деб билсангиз, бомдодга туришда синаб кўринг.

Азиз ота-оналар фарзандларимиздан бирор нарсани талаб қилишда аввало ўзимиз ўрнак бўлайлик. Токи ёшлар бир қўлида оғир тошни кўтарадиган одам кучли инсон эмас, балик, таҳажжуд ва бомдод намозларини турадиган одам ҳақиқий кучли одам эканини яхшилаб англаб етсинлар.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Уларнинг ёнбошлари ўрин-жойларидан йироқ бўлур. Улар Парвардигорларига қўрқув ва умидворлик билан дуо-илтижо қилурлар ва Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан инфоқ-эҳсон қилурлар” (Сажда сураси, 16-оят).

Аллоҳ таоло бу оятда кучли мўминлар ҳақида хабар қилади. Улар тунларни ибодат билан ўтказиб, оз ухлайдилар, кечалари Роббул аъламийндан қўрқиб, Унинг раҳматидан умидвор ҳолда бедор бўладилар.

Аллоҳ таоло барчамизни ана шундай гўзал хулқлар билан сифатланган бандаларидан қилсин!

Даврон НУРМУҲАММАД

Cавол: 50 марта тавоф қилса катта ажрга эга бўлиш ҳақида ҳадисларда келган экан. Шунда 50 та тавоф қандай адо этилади? Етти айлана етти тавоф ҳисобланадими ёки битта тавоф ҳисобланадими? Ҳар 7 тадан кейин 2 ракат намоз ўқиладими ёки охирида ўқиса бўладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Бу борада Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар:

“Ким байтни эллик бор тавоф қилса, онадан янги туғилган кунидагидек гуноҳларидан чиқади” (Имом Термизий ривояти).

Элликта тавоф деган сўзни элликта айлана деб тушунмаслик лозим. Чунки етти айлана битта тавоф ҳисобланади. Мана шу етти айланадан эллик марта қилинади. Чунки бир айлана қилиш билан тавоф ибодати қилинган бўлмайди.

Қолаверса, имом Ибн Абу Шайбанинг Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан қилган ривоятида “خمسين أسبوعا – элликта етти айланиш”, деган ибора билан келган. Тўлиқ етти айлананинг ўзи битта тавоф ҳисобланади. Масалан, умрага борган инсон бир марта умра қилса, битта тавоф қилган бўлади. Кейин яна умра қилса ёки нафл тавофнинг ўзини қилса, иккинчи тавофни қилган бўлади.

Юқоридаги ҳадисда зикр қилинган эллик марта тавофни бир мартада ёки битта сафар давомида қилиш шарт эмас, бутун умр давомида қилиши мумкин (“Файзул қодир” китоби).

Мазкур тавофларни қилишда етти айланиб, бир тавофни тугатгач, нафл намоз ўқиш макруҳ бўлмаган вақтда икки ракатли тавоф намозини ўқийди. Биринчи тавофдан кейин тавоф намозини ўқимасдан кейинги тавофни қилиш макруҳ ҳисобланади. Шунинг учун ҳар тавофдан кейин тавоф намозини ўқийди, кейин янги тавофни қилади. Бу ҳақида фиқҳий китобларимизда баён қилинган. Жумладан, Аллома Косоний раҳимаҳуллоҳ бундай деган: “Зиёратчи ҳар етти айлана қилиб бўлгач, нафл ўқиш макруҳ бўлмаган вақтда икки ракат тавоф намозини ўқийди. Биринчи тавофдан кейин тавоф намозини ўқимай, иккинчи тавофни қилиш имом Абу Ҳанифа ва Муҳаммад раҳимаҳумаллоҳ наздида макруҳдир” (“Бадоеъус саноеъ” китоби). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Макка шаҳарининг асосчилари Журҳум қабиласи бўлса, сўнгра Журҳумийлардан Макка бошқарувини Хузоъийлар олди ва охири Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қабилалари Қурайшга ўтди.

Қадимдан жамоавий бошқарув Макканинг сиёсий раҳбарлик асоси эди. Бу қоидадан истисно, Маккада тўлиқ ҳокимиятга эга ва унинг ягона ҳукмдори Қусай ибн Килоб бўлган. У Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бешинчи бобосидир.

Қусай отасидан эрта айрилиб, онасининг қарамоғида қолди. Онаси Арабистон ярим оролининг шимолида яшовчи қабиладан бўлган одамга эрга тегди. Она ўғлини олиб, Маккани тарк этди ва эрининг ватанига кўчиб ўтди.

Қусайнинг ота-онаси томонидан қўйилган асл исми Зайд эди, лекин у Маккадан узоқда бўлгани учун уни одамлар “Қусай” лақаби билан аташди. Исм "узоқ" деган маънони англатарди. Унинг Зуҳра исмли катта акаси Макка яқинида қолди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётлик чоғларида жаннат башорати берилган машҳур саҳоба Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу ануҳ ҳам Бану Зуҳрадан эди.

Ёш Қусай ўзини маккалик эканлигини билмас ва кунлардан бири куни асл келиб чиқиши унга маълум бўлди. Ўшанда болалар, сен бизга бегонасан, деган эди, Қусай хафа бўлиб, онасидан бу ҳақда сўради.

Онаси, сен чиндан ҳам бу ерга бегонасан, лекин сенинг наслинг уларникидан ҳурматлироқ, деди. Қусай ота-боболарининг ватанига қайтишга қатъий қарор қилди.

Бу даврда Макка, юқорида айтиб ўтилганидек, Хузоъа қабиласи ҳукмронлиги остида, унинг раҳбари Хулайл ибн Хубшия эди. Қусай шаҳарнинг қонуний ҳукмдори Хулайлнинг ишончига кириб, энг яқин иттифоқчисига айланди. Уларнинг яқинлиги Хулайлнинг қизи Ҳуббийга Қусайнинг уйланиши билан мустаҳкамланди.

Исломнинг бош зиёратгоҳи бўлган Макка тақдирини белгилаб берган воқеаларнинг кейинги ривожи тарихий йилномада турлича тасвирланган. Бир версияга кўра, Хулайл Қусайни ҳокимиятда ўзининг вориси қилиб қўйган, бошқасига кўра, у ваколатларни қизи Хуббийга, у эса ўз навбатида эрига топширган. Аммо учинчи версия ҳам борки, унга кўра, Хулайл ҳукумат жиловини ўз ўғли Абу Ғабшонга топширган, у Маккани Қусайга арзимаган пулга «сотган».

Шундан сўнг, бозорларда бирор нарса сотиб, кам фойда кўрса, муваффақиятсиз савдо битими бўлса, араблар орасида буни “Абу Ғабшон келишувидан ҳам фойдасизроқ битим” деган киноя гап пайдо бўлди. Қандай бўлмасин, Қусай Макка ҳукмдори бўлди, бу эса Хузоъа қабиласининг норозилигига сабаб бўлди.

Хузоъийлар Қусайни ўзларига бегона ҳисоблар, уруш бўлиши муқаррар эди. Қусай она томонидаги қариндошларининг ёрдамидан фойдаланиб, хузоъийларни мағлуб этиб, Макка ҳукмдори бўлди.

Қусай ҳукмронлиги даврида Макка таниб бўлмас даражада ўзгарди. Янги турмуш тарзи ва кўплаб ислоҳотлар амалга оширилган бутунлай бошқача шаҳарга айнланди. Аввало, Қусай Маккада Фиҳр ибн Моликнинг барча ўғилларини бирлаштирди. Маълумки, Фиҳр авлодлари Қурайш деб аталади. Бунгача улар Макка атрофларига тарқалиб кетган бўлса, энди бу ер улар учун асосий марказга айланганди.

Аммо Қурайшийлар орасида ҳам маълум бир ижтимоий даража бор эди – Қурайши Битаҳ ва Қурайши Завоҳир. Биринчилари алоҳида ҳурматга сазовор бўлган ва бойликка эга эди. Шунингдек, улар Ҳаж зиёратларини уюштирар ва савдо йўлларини назорат қилардилар. Иккинчиси Макканинг чеккасида яшаб, ижтимоий-иқтисодий ва маданий жиҳатдан кам ривожланган эди. Қусайнинг асосий хизматларидан бири ижтимоий вазифаларни тақсимлаш эди, уларнинг аксарияти ҳаж билан боғлиқ. Унинг қўл остида Сидона – Каъба хизмати, Ҳижоба – Каъбага кисва кийдириш, Сиқоя – ҳожиларини сув билан таъминлаш, Рифода – зиёратчиларга озиқ-овқат бериш каби йўналишлардаги ишлар бор эди.

Бундан ташқари, Маккада энг жасур жангчиларга бериладиган байроқ - ливо ва Макка жамиятининг асосий муаммолари муҳокама қилинган кенгаш уйи - Дорун Надва пайдо бўлди.

Қусай ибн Килоб Маккада, ҳам замондошлар, ҳам маккаликлар ва кейинги авлодлар орасида шубҳасиз обрўга эга эди. Нубувват келгач, қурайшликлар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан талаб қилган мўъжизалардан бири Қусай ибн Килобни тирилтириб беришни сўраши, унинг нақадар обрўли шахс бўлганига далолат қилади.

Қусай Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилишидан тахминан 100 йил олдин вафот этган.

Қусай ибн Килобнинг ҳикматли сўзлари:

“Кимки нопок одамни ҳурмат қилса, унинг ёмонлигига шерик бўлади”.

“Кимнинг қадр-қиммати ислоҳ қилмаса, уни хорлик тузатади”.

“Кимки ўз қадр-қимматидан устун бўлган нарсани талаб қилса, у маҳрум бўлишга лойиқдир”.

“Ҳасадгўй одам яширин душмандир”.

“Маст қилувчи ичимликлардан эҳтиёт бўлинг, чунки улар онгни хиралаштиради”. 

Фахриддин МУСТАҚОВ,

Жиззах вилояти, Ғаллаорол тумани,

Нурул ислом жоме масжид имом ноиби