muslimuz
Қарзини қайтармаган гуноҳга ботади
Абдуллоҳ ибн Абу Рабийъа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам мендан қирқ минг (дирҳам) қарз олдилар. Кейин у зотга мол келганида уни менга қайтариб бердилар ва: “Аллоҳ молингга ва аҳлингга барака берсин. Албатта, қарзнинг мукофоти мақтов ва адо этишдир”, дедилар» (Имом Насоий ривояти).
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: «Исро кечаси жаннат эшигида: “Садақага ўн баробар, қарзга ўн саккиз баробар”, деган ёзувни кўрдим. Жаброил алайҳиссаломга: “Нима учун қарзга садақадан кўпроқ?” дедим. У: “Чунки садақа муҳтожнинг ҳам, беҳожатнинг ҳам қўлига тушаверади, қарз эса, фақат муҳтожга берилади”, деди» (Имом Ибн Можа ривояти).
Ҳақиқатан, муҳтож одамга қарз бериб, мушкулини осон қилиш – улкан савоб. Мўмин киши биродарининг мушкули осон бўлишини кўзлаб қарз беради. Шундай экан, қарз берган одамнинг яхшилигини қадрлаш ва омонатни ўз вақтида эгасига қайтариш лозим.
Афсуски, бугун жамиятимизда қарз олди-бердисига ўта енгил қарайдиганлар кўпайиб кетди: кимдир қайтара олиш-олмаслигини ўйламай қарз олса, кимдир қайтармаслик ниятида олади. Натижада қарз берувчига жабр бўлади. Одамлар ўртасидаги ўзаро ишончга путур етади. Қарз олди-бердисини деб нафақат дўстлик-биродарлик, балки қариндошлик алоқалари ҳам узилиб кетмоқда.
Шундай кишилар борки, ўзларига тўқ бўлатуриб, қарз олишади-да, қайтаришни атайин ортга суришади. Қарз берган кишининг эсидан чиқишини кутишади. Улар ўзларича шу йўл билан қарзларидан қутулмоқчи бўлишади. Баъзилар эса, аввал-бошдан қарзни қайтармаслик ниятида олишади. Қарзни бермаслик учун турли баҳоналарни рўкач қилиб, ўзларини муҳтож кўрсатишади. Охир-оқибат ҳақдор ҳам қарзини кечиб юборишга мажбур бўлади. Улар мана шу йўл билан ўзгаларнинг ҳақини ўзлаштириб олишади.
Баъзида олган қарзларидан тонадиган кимсалар ҳам учраб туради. Улар пулни қайтармаслик учун ҳар қандай ёлғон-яшиқдан тап тортишмайди. Шунинг учун қарз олди-бердисини гувоҳлар ёрдамида ёзиб қайдлаб қўйиш мақсадга мувофиқдир.
Аллоҳ таоло: «Эй иймон келтирганлар! Бир-бирингиздан бирор муддатга қарз олиб, қарз берсангиз, уни ёзиб қўйингиз!» (Бақара сураси, 282-оят), деб марҳамат қилган.
Набий алайҳиссалом марҳамат қиладилар: “Ким қарзини адо қилишни ирода қилиб одамлардан мол олса, Аллоҳ таоло унга тўлаш сабабларини муҳайё қилиб қўяди. Ким талафот етказишни ирода қилиб олса, Аллоҳ унинг ўзига талафот етказади” (Имом Бухорий ривояти).
Бошқа ҳадисда: “Ким одамларнинг молларини (қарзга) олиб, уни қайтаришни ният қилса, Аллоҳ уни адо этишда ёрдам қилади. Ким йўқ қилишни ният қилиб олса, Аллоҳ уни йўқ қилади”, деб огоҳлантирилган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Бадавлат кишининг (бировдан қарз олиб, уни қайтармай вақтни) чўзиб юриши зулмдир”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Ҳар бир мўмин ушбу кўрсатмаларни яхши билиб олиши ва уларга оғишмай амал қилиши зарур. Ўзгаларнинг ҳақини ўзлаштиришдан, ишончини суиистеъмол қилишдан эҳтиёт бўлайлик. Албатта, унинг ҳисоб-китоби оғир бўлади.
Дилмурод СОДИҚОВ
“Унинг ақли қандай?”
Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) деди: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурларида бир кишини мақтаб, у тўғрида яхши гапларни гапиришди. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Унинг ақли қандай?” дедилар. Улар: “Ё Расулуллоҳ, биз ибодати, фазли ва хулқини мақтаяпмиз”, дейишди. У киши: “Унинг ақли қандай? Аҳмоқ аҳмоқлиги билан фожир қилмаган ишни қилиб қўяди. Одамлар алдамчи нарсаларга ақллари даражасига кўра яқин бўладилар”, дедилар». Бизга Жоруд ва Абу Толиб Ҳиравий Абдулҳамид ибн Абдулазиз ибн Раводдан, у Марвон ибн Солимдан, у Сафвон ибн Амрдан, у Сурайҳ ибн Убайд Ҳадрамийдан ривоят қилади: «Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га бирор кишининг қаттиқ ибодат қилаётгани хабари келса, унинг ақли ҳақида сўрардилар. Агар: “Яхши”, дейишса, у киши: “Шундай бўлишини умид қиламан”, дердилар. Агар яхши дейишмаса, “Етолмайди”, дердилар. Кейин Абу Дардо (розияллоҳу анҳу) айтди: “У кишига саҳобаларидан бирининг қаттиқ ибодат қилаётганини айтишди. У киши унинг ақли ҳақида сўрадилар. Улар: “Унча яхшимас”, дейишди. У зот: “У сизлар ўйлаган даражага етмайди. Улар фитнага учраганлар, алданганлар. Улар шу каби нарсаларга суяниб қолишган. Одамлар кўнглини хотиржам қилиб, Аллоҳнинг динига яхшиликни бера олишмаган”, дедилар».
Яна шунга мисол: Киши бир кишига васият қилади. Васиятида молидан бир миқдорини садақа қилишни ёзади. Ёки ўша киши моли билан ўз билганича иш қилишини айтади. Васийга: “Ўз билганингча иш қилавер, бу жоиз”, дейди. Бу мавҳум гап. Унга: “Бу шаҳвоний, ҳавога мойил нафснинг қараши ёки ботил билан ҳақни ажрата оладиган афзалини, Аллоҳга ёқадиганини биладиган ақлнинг қараши бўлиши мумкин”, дейилади. Унга айтилган гапдан: “Сен ақлинг билан иш қил, очкўзлигинг, шаҳватинг ва васваса билан иш қилма”, дейиш назарда тутилган бўлади. Васий ўша садақани тарқатаётганида нафси қўшнилари, яқинлари, танишларига беришни истаб қолади. Чунки улардан кейинчалик манфаат келишини умид қилади. Маййитнинг яқинлари, танишлари, қўшнилари эса узоқда қараб қолишади. Маййит яқинлари, қўшнилари, ҳақдорлар ҳақидан сўралади. Шу туфайли қабрида азобланиши мумкин. Бу васий эса, садақани нафси истаган жойга, кейинчалик манфаат ёки мақтов келадиган одамларга тарқатади.
Ҳаким Термизийнинг
“Оқиллар ва алданганлар” китобидан
Аслиддин РАҲМАТУЛЛОҲ таржимаси
Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази мутахассислари Малайзияда малака оширди
Жорий йилнинг 10-15 июль кунлари мамлакатимиз элчихонаси кўмагида Ўзбекистон Ислом цивилизацияси марказининг музей ва экспонатлар илмий бўлими мутахассислари иштирокида Малайзия Ислом санъати музейида илмий-амалий ва услубий тренинг ташкил этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.
Мазкур тренингни ўтказиш жорий йил февраль-март ойларида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази директори ўринбосари Фирдавс Ҳалимов бошчилигидаги делегациянинг Малайзияга сафари давомида келишилган эди.
Тренингни ташкил этишдан мақсад Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази мутахассисларининг музей бошқаруви, доимий ва вақтинчалик кўргазмаларни ташкил этиш, тарихий ҳужжат, қўлёзма ва тошбосма асарлар ҳамда экспонатларни консервация-реставрация қилиш йўналишларида малакавий билимларини мустаҳкамлаш, шунингдек, халқаро тажриба алмашишдан иборат.
Ўқув дастури давомида музей бошқарувининг замонавий халқаро стандартлари, доимий ва вақтинча экспозицияларни шакллантириш, музей фаолиятида таълим дастурларини жорий қилиш ва режалаштириш, ушбу дастурларни мактабгача ва мактаб ёшидаги болалар ҳамда олий таълим муассасалари талабалари учун табақалаштириш, музей фаолиятида маркетинг ва музей имижини шакллантириш инструментлари, музей фаолиятининг хавфсизлигини таъминлаш каби мавзуларга бағишланган машғулотлар ўтказилди.
Тренингда музей бош куратори Хеба Наэль Баракат, музей фонди ва кўргазмалар менежери Рекха Верма, таълим, маркетинг, консервация бўлимлари экспертлари маърузачи сифатида иштирок этдилар. Ўқувлар якунида иштирокчиларга махсус сертификатлар топширилди.
Малайзия Ислом санъати музейи 1998 йилда ташкил этилган. Музей Жануби-Шарқий Осиёдаги Ислом цивилизацияси тарихи ва санъатига бағишланган энг йирик музей бўлиб, майдони 30 мингкв.м.га тенг. Музей коллекциясидан бутун ислом оламининг маданияти ва санъатини акс эттирувчи муҳим экспонатлар ўрин олган. Энг нодир экспонатлардан бири- бу Ўзбекистонга тегишли бўлган VIII асрга оид сўғд ипак либосидир.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати
Бойлик афзалми ё фақирлик?
Фақиҳ Абу Лайс Самарқандий раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Кишилар фақирликнинг бойликдан афзал экани борасида ихтилоф қилишди. Баъзилар фақирликни, баъзилар бойликни яхши дейишди. Масалан, солих бой афзалми ё солиҳ фақир афзалми хусусидадир. Баъзилар солиҳ бой афзал деса, бошқалар солиҳ фақир афзал дейишади. Биз солиҳ фақирни афзал санаймиз”.
Бойликни афзал дейдиганлар бу ояти каримани ҳужжат қилишади: «Сизни камбағал ҳолда топиб, (Хадичага уйланишингиз туфайли) бой қилиб қўймадими?!» (Зуҳо сураси, 8-оят). Ояти каримада Пайғамбарига бойлик лутф-марҳамат ўлароқ зикр этилган. Агар бойлик яхши бўлмаганида, Аллоҳ таоло уни бу ўринда зикр қилмаган бўлар эди.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Бойлик тақво билан нақадар гўзалдир”, “Яхши мулк яхши киши учун нақадар ярашиқлидир!” деганлар (Имом Аҳмад ривояти).
Улуғлар айтишган: “Мол-мулк ғурбатда ватан, фақирлик ватанда ғурбат. Ким фақирлик кўрпасига ўранса, қаерда бўлса ҳам ғарибдир”.
Муҳаммад ибн Каъб Қуразий: “Агар давлатманд киши тақво соҳиби бўлса, Аллоҳ унинг мукофотини икки ҳисса қилиб беради”, деди ва ушбу оятни ўқиди: «На молларингиз ва на фарзандларингиз сизларни Бизнинг даргоҳимизга яқин қилувчидир. Фақат имон келтирган ва солиҳ амал қилган зотлар – айнан ўшаларгагина қилган амаллари сабабли неча баробар мукофот бордир ва улар (жаннатдаги) кўшклар узра осойишталикда бўлурлар» (Сабаъ сураси, 37-оят).
Бу ояти каримадан аёнки, имон келтирган ва эзгу ишларни қилиб ўтганлар ва ўз бойликларини Аллоҳ таолонинг розилиги йўлида сарфлаган, фарзандларига яхши тарбия бериб, дину диёнат, илму маърифат соҳиблари бўлишига моддий ва маънавий жиҳатдан жидду жаҳд қилганларга Аллоҳ таоло ажрларини кўпайтириб берар экан.
Фақирлик афзал, деганларнинг ҳужжати бундай:
«Дарҳақиқат, инсон ҳаддидан ошар. (Бунга) сабаб ўзини бой – беҳожат санашидир» (Алақ сураси, 6–7-оятлар). Яъни, бойлик кишининг ҳаддидан ошишига сабаб бўлади.
Исо алайҳиссалом бундай деган: “Фақирлик дунёда машаққат, охиратда қувончдир. Бойлик дунёда қувонч, охиратда машаққатдир”.
Анас розияллоҳу анҳу ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ё Аллоҳ, мени фақир ҳолда яшат ва шу ҳолда жонимни ол. Қиёмат кунида йўқсиллар билан бирга жамла”, дедилар. Ойша розияллоҳу анҳо: “Нега, ё Расулуллоҳ?” деб сўради. Шунда у зот: “Чунки фақирлар бойлардан қирқ йил илгари жаннатга киришади. Эй Ойша! Йўқсил сўраб келса, яримта хурмо бериб бўлса ҳам, унинг қўлини бўш қайтарма. Эй Ойша! Йўқсилларни яхши кўр, уларга яқин бўл. Аллоҳ қиёматда сени жаннатга яқин қилади”, дедилар» (Имом Термизий. “Зуҳд”).
Фақиҳ раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Фақирлик бойликдан афзалдир. Аммо бой бўлиш ҳам айб эмас. Кузатсангиз, улуғ саҳобалар орасида ҳам бойлар бўлган. Уларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бойликларидан воз кечишни буюрмадилар. Агар бой бўлиш ёмон бўлганида, уларни бой-бадавлат бўлишдан қайтарган бўлар эдилар. Демак, айб бойликда эмас, бой бўлгач, Аллоҳ таолонинг амирларига зид иш қилишдадир”.
Абу Лайс Самарқандийнинг
“Бўстонул орифин” асаридан
Абдулатиф АБДУЛЛАЕВ
таржимаси
Мусулмонлар бир-бирларини ҳурматлашга масъулдир
Таассуфки, баъзи бир сабаблар туфайли, жумладан, динимиз йўриқларини яхши билмаслик, ташқи аралашув боис мусулмонлар ўртасида бир-бирларини ҳурмат қилмаслик, куфрда айблаш, низолашув ҳолатлари учраб турибди. Ваҳоланки, биз мусулмонлар ўзаро низолашувдан қайтарилганмиз.
Имом Абу Довуд “Сунан”ида Муоз ибн Жабал розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий алайҳиссалом бундай марҳамат қиладилар: «Кимнинг охирги сўзи “Лаа илаҳа иллаллоҳ” бўлса, жаннатга киради». Убода ибн Собит розияллоҳу анҳу ривоят қилади Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Ким “Лаа илаҳа иллаллоҳу ва анна Муҳаммадан расулуллоҳ”, деб иқрор бўлса, Аллоҳ унга дўзахни ҳаром қилади”, деб марҳамат қилганлар» (Имом Муслим ривояти).
“Ақийдатут Таҳовийя” китобида бундай келади: “Модомики, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам келтирган нарсаларга ишониб, у зотнинг сўзларию хабарларини тасдиқлар эканлар, қибламиз аҳлини мўмин-мусулмон ҳисоблаймиз… ва қибла аҳлидан кимдир ҳаромни ҳалол санамас экан, уни гуноҳи туфайли кофирга чиқармаймиз”.
“Хулоса” асарида айтилади: “Агар мўмин кишини кофир ҳисоблашга бир қанча далиллар бўлган ҳолда, мўмин эканига битта далил бўлса, уни кофир эмас, деб фатво бериш муфтийга вожиб бўлади”.
“Баззозия”да: “Агар мусулмон киши очиқ, аниқ куфрга далолат қиладиган гап-сўзни айтса, у мусулмон ҳисобланмайди”, дейилади.
Шундан маълум бўладики, мусулмон киши диндан экани аниқ собит нарсаларни инкор қилиш билан кофир бўлади. Яъни, намоз, закот, рўза, ҳаж каби фарз ибодатларни инкор қилиш, ароқ, зино, қотиллик каби Аллоҳ ҳаром қилган ишларни ҳалол санаш, ҳалол нарсаларни ҳаромга чиқариш шуларга мисол бўлади.
Мусулмон киши мунозара вақтида одобга риоя қилиб, биродарини ҳурмат қилиши ва унинг шаънини топтамаслиги лозим. Хусусан, биродарини кофирга чиқаришдан ва уни куфрга ундайдиган ҳолатга солишдан сақланиш вожиб бўлади.
Манбалар асосида
Имом Бухорий номидаги
Тошкент ислом институти
талабаси Нодирбек ШЕРБОЕВ
тайёрлади.