“(Аллоҳдан) сабр ва намоз ила ёрдам сўранглар. Дарҳақиқат, у (намоз) оғирдир. Фақат хушуъ қилувчиларга (оғир) эмас” (Бақара, 45).

“Сабр” луғатда ўзини тийиш, тутиш маъноларини билдиради.

Аллоҳ таоло гуноҳлардан тийилишни, сабр қилишни буюрди. Чунки гуноҳлардан тийилган, сабр қилган киши тоат-ибодатга ҳам сабр қилган бўлади. Бу хусусда энг тўғри сўз шудир, дейдилар  Имом Қуртубий (раҳматуллоҳи алайҳ). Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “...Албатта, сабр қилувчиларга мукофотлари беҳисоб берилур” (Зумар, 10).

Имом Қуртубий тафсирида келтирилишича, ояти каримада ибодатлардан намоз зикр қилинишининг боиси намоз шаънининг улуғлигига ишорадир. Пайғамбаримизни (алайҳиссалом) бирор нарса ташвишга солса, намозга суя­нардилар (яъни, намоз билан хотиржам тортардилар) (Имом Аҳмад ривояти). Ривоят қилинишича, Абдуллоҳ ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) сафарга кетаётганларида укаси Қусамнинг (бошқа бир ривоятда – қизининг) ўлими ҳақида хабар келади. Ибн Аббос дарров истиржоъ калимасини (“Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун”) айтади, сўнг четга ўтиб, намоз ўқийди, ортидан “(Аллоҳдан) сабр ва намоз ила ёрдам сўрангизлар”, оятини тиловат қилади. Бундан маълум бўладики, оятдаги “салот”дан мурод шариатдаги намоздир. Аммо баъзи муфассирлар “салот”нинг луғатдаги маъносини назарда тутишиб, бу оятда мурод дуо эканини ҳам айтишган.

Мужоҳид (раҳимаҳуллоҳ) эса оятдаги “сабр”дан мурод рўзадир, деганлар. Чунки рамазон сабр ойи дейилади. Зеро, рўза шаҳватлардан тўсади ва зуҳдни орттиради. Намоз эса ёмон ва бузуқ ишлардан қайтаради, киши қалбига хушуъ солади.

Имом Фахриддин Розий ҳам оятдаги “сабр”дан мурод рўза, дейдилар. Чунки рўзадор одам очлик ва чанқоқликка сабрли бўлади. Нафсини, меъдасини ва фаржини шаҳватдан тийган кимсадан дунё ғами, дилхиралиги узоқлашади. Бунга намоз ҳам қўшилгач, қалб маърифатуллоҳ нури билан мунаввар бўлади. Рўза намоздан олдин зикр қилиняпти. Чунки рўза кишидан нолойиқ нарсаларни кетказади. Намоз эса кишида керакли нарсаларни ҳосил қилади.

Озорларга сабр қилиш, тоат-ибодатда бўлиш билан нафснинг орзу-ҳаваслари жиловланади, қайсарлиги йўқолади, бу пайғамбарлар ва солиҳ зотларнинг хулқларидандир.

Сабр жуда улуғ фазилат, унинг охири ҳилмдир. Киши сабрни ўз фазилатига айлантириши билан хулқи ҳам ўз-ўзидан ҳалимлашиб-мулойимлашиб боради.

Шаъбий (раҳимаҳуллоҳ) айтишича, Ҳазрат Али (каррамаллоҳу важҳаҳу): “Сабр имон учун танадаги бош каби зарурдир”, деганлар.

Дарҳақиқат, у (намоз) оғирдир. Муфассирлар оятдаги “ҳо” (“у”) кўрсатгич олмошидан мурод намозми ёки сабрми, деган масалада турли фикрлар айтишган. Баъзилари “ҳо”дан мурод намоздир, дейишган. Зеро, намоз ўқиш нафсга рўза тутишдан кўра оғирроқ келади. Чунки рўзада фақатгина нафсоний шаҳватлардан (кундузи) тийилиш буюрилган. Яъни, рўзадорга ейиш-ичиш ва жинсий муносабат тақиқланган, холос. Гуноҳ бўлмаган мавзуда гаплашиш, юриш-туриш каби хоҳишлардан рўзадор қайтарилмаган. Намоз ўқиётган кишига эса, намоз амалларидан бошқа нарса қилиш мумкин эмас. Намозда барча аъзолар бутун орзу ва шаҳватлардан тўсилади. Шундай бўлгач, намоз нафсга оғир туюлади.

Айрим муфассирлар фикрига кўра, оятдаги “ҳо”дан мурод ҳам намоз, ҳам сабрдир.

“Хошиъун” сўзи “тавозели”, “камтарин” каби маъноларни билдирувчи “хошиъ” сўзининг кўплигидир. Хушуъ нафсий ҳолатдир. Аъзолардаги сокинлик ва тавозе нафсда пайдо бўлади. Қатода (раҳимаҳуллоҳ) айтади: “Хушуъ қалбда бўлади. Намозда қўрқиш ва назарни ўнгу сўлдан тўсиш хушуъдир”.

Иброҳим Нахаъий Аъмашга (раҳимаҳуллоҳи алайҳимо): “Билгин, хушуъ қаттиқ, қуруқ нарсалар ейиш, қалин ва дағал кийим­лар кийиш, бошини эгиб юриш эмас. Хушуъ шарафли кишини ҳам, оддий одамни ҳам ҳақда тенг кўришдир. Аллоҳ сенга буюрган барча фарзларда итоат қилишингдир”, деган.

Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу) бошини қуйи солиб кетаётган ёш йигитга: “Эй фалончи, бошингни кўтар, чунки хушуъ қалбдагидан бошқа нарса эмас”, деганлар.

Али ибн Абу Толиб (розияллоҳу анҳу) айтади: “Хушуъ қалбда, мусулмонларга юмшоқ муомала қилиш, намозда ўнгу сўлга қарамасликдир”.

Имом Фахриддин Розий айтади: “Оятдан мурод шу – намоз хушуъ қилмаган кимсаларга жуда оғир келади. Чунки намоз ўқиганида бирор савобга, уни тарк қилганида эса, қандайдир жазога лойиқ бўлишига ишонмагани учун унга бу иш машаққат бўлиб туюлади. Аммо қалби хушуъга тўла итоатлиларга эса, намоз ўқишнинг фойдалари кўп экани, ўқимаслик катта зарар эканига мустаҳкам ишончлари боис бу ибодат ҳеч оғир келмайди. Зеро, у намоз ўқиш билан катта ажр-савоб, улуғ неъматларга эга бўлишига ишонади”.

Имом Қуртубий ва Имом Фахриддин­ Розий тафсирлари асосида

Нўъмон Абдулмажид

тайёрлади.

Халқаро Пресс-клуб Туркиянинг энг нуфузли ахборот агентлиги – «Анадолу» билан ҳамкорликни муҳокама қилди. Шу кунларда Халқаро Пресс-клуб раиси Шерзодхон Қудратхўжаев Анқара шаҳрида ушбу агентлик билан учрашувлар ўтказмоқда. Музокаралардан асосий мақсад – Ўзбекистонда амалга оширилаётган янги босқичдаги тарихий ислоҳотларни янада кенгроқ ёритиш, халқаро миқёсдаги оммавий ахборот воситалари ва Халқаро Пресс-клуб ўртасидаги ҳамкорликни кенгайтиришдан иборат, деб хабар беради ЎзА.

«Анадолу» – Туркиядаги биринчи ва энг йирик ва кенг аудиторияга эга ахборот агентлигидир. 1920 йилда Президент Камол Отатурк ташаббуси билан очилган агентлик Анқара шаҳрида жойлашган бўлиб, унинг бутун дунёда 36 та мухбирлик пунктлари фаолият юритмоқда. Агентликнинг янгиликлари 11 тилда – турк, инглиз, француз, араб, рус, албан, босния, курд, македон ҳамда форс тилларида чоп этилади. Анадолу агентлиги Франциянинг энг йирик ахборот агентлиги – Agence France-Presse, дунёдаги энг катта фотобанк – Getty Images каби ташкилотлар билан ҳамкорлик қилади. Агентлик шиори – «Ишончли, холис ва тезкор журналистика».
Учрашув давомида Анадолу агентлиги вакиллари Ўзбекистонда кўплаб ўзгаришлар бўлаётганидан хабардор эканликлари, Президент Шавкат Мирзиёевнинг фаолияти, ташаббуслари Ўзбекистонда жуда кўп янгиликлар оқимини юзага келтираётганини таъкидладилар. Ўзбекистондаги ислоҳотлар дунё ҳамжамиятнинг қизиқишини орттираётган бир пайтда турк оммавий ахборот воситалари нафақат давлат, балки нодавлат медиа-манбалар орқали ҳам Ўзбекистондаги янгиликлар ҳақида янада кўпроқ маълумот олиш истаги борлиги қайд этилди. Чунки шаффоф ва очиқ ахборотга эга мамлакатга инвестиция оқими кўпаяди. Демак, ахборот оламида янада кенгроқ ҳамкорлик қилиш туркиялик инвесторларни Ўзбекистонга бўлган қизиқишини орттиради.

Шунингдек, Ўзбекистон Президентининг Парламентга Мурожаатида қайд этилган Журналистика ва оммавий коммуникация воситалари университетининг ташкил этилиши ҳақидаги хабар жуда ижобий қабул қилингани ва керак бўлса, бу борада Туркиядаги журналистика университети билан ҳамкорлик ўрнатиш ва тажриба алмашиш, малака оширишга ўзбекистонлик талабаларни таклиф қилиш фикрини билдирдилар.
“Ўзбекистонда медиа-турларда иштирок этиш, Президент Шавкат Мирзиёев олиб бораётган Ҳаракатлар стратегияси ва амалга оширилаётган ислоҳотларни ёритиш ва албатта Бухоро, Самарқанд, Тошкент каби кўҳна шаҳарларни кўриш биз учун катта шараф,” деди агентликнинг Тиллар бўйича бош муҳаррири Меҳмет Ўзтурк.

«Биз Анадолу агентлигининг катта тажрибасидан фойдаланмоқчимиз. Анадолу агентлиги билан турли соҳаларда ҳамкорликни йўлга қўймоқчимиз», дейди Шерзодхон Қудратхўжаев агентликка берган интервьюсида.

Ҳамкорлик доирасида энг янги ва энг самарали ахборот форматлар – телекўприклар, ижтимоий тармоқлар, аудио ва видеоматериаллардан фойдаланиш кўзда тутилган.

 Халқаро пресс-клуб ва «Анадолу» агентлиги ўртасидаги мулоқотлар «халқ дипломатиясининг» узвий қисми сифатида Ўзбекистон ва Туркия ўртасидаги барча соҳалардаги алоқалар ривожига ўз хиссасини қўшади.

ЎМИ Матбуот хизмати

           Хотиржамлик таслимиятда                                                

– Қаттиқ хасталаниб, ётиб қолдим, – деб ҳикоя қилади бир танишим. – Тузалишдан умид қилсам ҳам, юриб кетишимга кўзим етмасди. Шу чоққача яхши юрганим учунми, беқтоқат бўлар, “Нега энди ҳамма соп­па соғ-у, мен касал бўлишим керак?” деган савол хаёлимдан кетмасди. Энг хижолатлиси, соғ пайтимда гап-гаштакларимизга кам қўшилгани учун биз доим мазах қилиб юрадиган бир ўртоғим ҳолимдан тез-тез хабар оларди. Узоқ суҳбатлашиб ўтирар, айтаётган гаплари, ривоятлари кўнглимга ёруғлик соларди. У кетгач, эшитганларимни тафаккур қилиб, хулосалар чиқарардим. Ўша ўртоғим ўргатганидек, ҳар қандай ҳолатда ҳам “Алҳамдулиллаҳ” калимасини такрорлардим. Бора-бора бир жойда ётишга ҳам кўникдим. Аммо бу шунчаки, ҳамма нарсадан умид узиш эмас. Бу  қазойи қадарга розилик эди. Кўнглимда тузалиб кетишга, яна оёқларим билан юришга чинакам умид уйғонди. Шунда тушундим, ҳаловат, хотиржамлик таслимиятда экан...

Саодат асридан...

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни саҳобалар йиғилган мажлисда сўрадилар:

– Сизлар мўминмисиз?

Мажлис аҳли сукутга чўмди. Шунда ҳазрат Умар розияллоҳу анҳу жавоб берди:

– Ё Расулуллоҳ, мўминмиз.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам савол бердилар:

– Имонингизнинг аломати нима?

Ҳазрат Умар дедилар:

– Неъматларга шукр, балога сабр қиламиз, қазойи қадарга рози бўламиз.

Расули акром соллаллоҳу алайҳи васаллам бу жавобдан мамнун бўлиб:

:– Каъбанинг Раббига қасам, сизлар бу сифатларингиз билан ҳақиқий мўминсиз, – дедилар. (Имом Табароний).

Яқин ўтмишдан ибрат

Машҳур теннисчи, Уимблдон чемпиони Артур Эш қон қуйиш жараёнида оғир хасталикни юқтириб олди. Аҳволи кундан-кун ёмонлашарди. Умрининг сўнгги кунларини яшаётган Артур мухлисларидан кўплаб мактублар оларди. Улардан бирида бундай сўзлар бор эди: “Парвардигор бундай дард учун нега бошқани эмас, сизни танлади?”

Артур Эш мухлисига бундай жавоб ёзди: “Бутун дунёда ҳар йили эллик миллион бола теннис ўйнашни бошлайди, шундан беш миллиони ўрганади, беш юз минг нафари профессионал даражага чиқади, беш минги катта мусобақаларда қатнашиб, эллик нафари “Уимблдон”гача келади, тўрттаси ярим финалда, иккитаси финалда иштирок этиш ҳуқуқини қўлга киритади. Қўлимда чемпионлик кубогини тутиб, қувониб турарканман, бирор марта: “Нега мен?” демаган эдим. Энди хасталикка чалиниб, азоб чекаётганимда: “Нега мен?” десам, кўрнамаклик бўлмайдими?”

Мўминнинг сифати

Ҳар қандай ҳолатни ҳам розилик билан қабул қилиш мўминлик белгиси. Зеро, бунда Аллоҳ таоло розилиги бор. Илоҳий ризога эришиш эса мўминнинг энг улуғ орзуси.

Кўпчилигимизга, бирор неъмат берилса, ўзимизни лойиқ деб билганимиз учун ҳам “нега менга?” деган савол хаёлимизга келмайди. Аммо қийинчилик етса, тилимизга чиқармасак-да, дилимиздан: “Нега машаққатларга фақат мен дучор бўларкинман?” деган савол ўтиши бор гап. Шундай пайтлар ўзимиздан юқори эмас, пастдагиларга қараш ҳақидаги муборак тавсияни унутиб қўямиз...

Яна бир ҳақиқат бор, банда илоҳий ризога фақат амаллари билан етишолмайди. Балки оз бўлса ҳам, амалнинг ихлос ила бажарилгани, ўша амал эгасининг ҳар қандай ҳолатда қазойи қадарга розилиги саодатга етишиш асосидир.

Зумрад ФОЗИЛЖОН қизи

 тайёрлади