muslim.uz

muslim.uz

Суббота, 13 Май 2017 00:00

Вайл водийси муштоқ кимсалар

Аллоҳни эсламайдиган сотувчилар молининг синиқ жойини елимлаб яшириш, айби борини тагига қуйиш ёки кимёвий моддалар қўллаш каби усуллар билан харидорни чалғитади. Баъзи бирлари молнинг яроқлилик муддатини ўзгартиради ёки харидорга молни яхшилаб кўришга ёки текшириб ё синаб олишга йўл қўймайдилар. Сифатли ёғга сифати пастроғини, олий нав унга биринчи нав унни аралаштириб сотиш, машинанинг юрган километр рақамларини орқага айлантириб сотиш ва бошқа шунга ўхшашларнинг ҳаммаси ҳаромдир. Бундай савдодан барака кўтарилган.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Мусулмон мусулмон билан ака-укадир. Ўз ака-укасига айби бор нарсанинг айбини баён қилмай сотиш ҳалол эмас", деганлар (Имом Ибн Можа ривояти).

Яна бир ҳадисда эса: "Олувчи ва сотувчи бир-бирларидан ажрагунларига қадар ихтиёрлидирлар. Агар улар рост ва очиқ савдо қилишсалар савдолари баракали бўлади. Ёлғон ва ҳийлали савдоларидан эса барака кўтарилади", деб умматларини баракага ундаганлар (Имом Бухорий ривояти).

Аллоҳ таоло ўлчов ва тарозига хиёнат қилувчиларни қаттиқ ғазабига олишни қуйидагича баён қилган: «(Ўлчов ва тарозидан) уриб қолгувчи кимсаларга ҳалокат бўлгай! Улар одамлардан (бирон нарсани) ўлчаб олган вақтларида тўла қилиб оладиган, уларга ўлчаб ёки тортиб берган вақтларида эса кам қилиб берадиган кимсалардир» (Мутаффифун сураси, 1-3).

Суддий розияллоҳу анҳу айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келган вақтларида у ерда Абу Жуҳайна деган кимса бор эди. Унинг иккита «микёли» (ўлчов асбоби) бўлиб, бири билан одамларга ўлчаб берар, иккинчиси билан ўзига ўлчаб олар эди. Шу боис Аллоҳ таоло юқоридаги оятни нозил қилди».

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Беш иш беш ишга боғлиқ», дедилар. «Ё Расулуллоҳ, бири иккинчисига боғлиқ бўлган беш иш қайси?» деб сўрашди. «Қайси қавм аҳдини бузса, Аллоҳ уларга душманларини ҳукмрон қилиб қўяди. Аллоҳ нозил этган нарсадан бошқаси билан ҳукм қилса, уларга фақирлик ёйилади. Фаҳш авж олган ерга, Аллоҳ ўлат юборади. Ўлчов ва тарозидан уриб қолса, набототлар ўсмай, бир неча йил қурғоқчиликка дучор бўладилар. Закот бермасалар, ёмғир ёғмай  қўяди», дедилар» (Табароний ривояти).

«Улар  ўзларининг улуғ бир кунда – барча одамлар бутун оламлар Парвардигори ҳузурида тик туриб (ҳисоб-китоб қилинадиган, ўрталарида ҳукм этиладиган қиёмат) кунида қайта тирилгувчи эканликларини ўйламайдиларми?!»  Мутаффифин сураси, 4-6).

Бировларнинг ҳақидан уриб қолиш ўғрилик, хиёнат ҳаром луқма бўлиб, бу ишни қилганларга Аллоҳ «вайл» билан таҳдид солди. Вайл – шиддатли азоб, бошқа бир ривоятда айтилишича, жаҳаннамдаги водий бўлиб. Агар унга дунёдаги тоғлар туширилса, тошлари эриб кетади.

Салафлардан бири айтган экан: «Ҳар бир (ўлчов асбобида) ўлчовчи ва (тарозида) тортувчи кишининг дўзахий эканига гувоҳлик бераман. Чунки Аллоҳ сақлаганлардан ташқари, бирон кимса саломат қолмайди бундан».

Солиҳлардан яна бири айтади: «Бир беморни кўргани бордим. Ўлими яқинлашиб, ўзини билмай ётган экан. Унга ҳар қанча «Шаҳодат» калимасини талқин қилсам ҳам, тили ҳеч айланмасди. Ўзига келгач: «Биродар, шаҳодатни шунча талқин қилсам ҳам, тилингиз сира айланмади-я. Тинчликми ўзи?» деб сўраган эдим, «Тарозининг тили (палласи) тилимни босиб, гапиртирмай қўйди», деди. «Нима, тарозидан уриб қолармидингиз?» дея сўраган эдим, «Йўқ, Аллоҳга қасамки, ундай эмас. Бироқ вақтида тарозимнинг тўғрилигини текшириб турмас эдим», деб жавоб берди».

Тарозининг тўғрилигига эътибор бермаган кишининг ҳоли шу бўлса, уриб қоладиганларнинг аҳволи қандай бўлар экан?!

Мустафо ЮНУСХЎЖАЕВ,

Тошкент ислом институтининг  4-курс талабаси

Ҳушёрлик, огоҳ бўлиб яшаш – бу бир кунлик ёки бир ойлик мавсумий масала эмас, балки кундалик иш, кундалик амалий ҳаракат бўлиши лозим.

Ислом КАРИМОВ  

Эркин ва фаровон ҳаёт барпо этиш йўлида илдамлаб бораётган Ўзбекистонимиз тарихан жуда қисқа даврда улкан ютуқларга эришмоқда. Миллий маънавиятимиз ва қадриятларимиз тикланди, ўзлигимизга қайтдик. Тинчлик ва барқарорлик қарор топди.

Айни пайтда, осуда ҳаётимизни издан чиқаришга уринаётган ёвуз кучларнинг мавжудлигини ҳам унутмаслигимиз лозим. Шу жиҳатдан, тинчликни асраш бугунги кунда ҳам долзарб аҳамият касб этади.

Юртимизга нисбатан таҳдидлар диний ақидапарастлик, мутаассиблик, экстремизм ва террорчилик каби кўринишларда намоён бўлмоқда. Буни ислом динини ниқоб қилиб, Ўзбекистонни демократик тараққиёт йўлидан оғдиришдек ғаразли мақсадни кўзлаб фаолият олиб боришга интилаётган экстремистик ташкилотлар ҳаракати мисолида яққол кўриш мумкин. Улар ўзларининг бузғунчи ғояларини тарқатишга иродаси бўш, дин ҳақидаги билимлари саёз кишиларни таъсир доирасига тортишга ҳаракат қилмоқдалар. Хориждаги террорчи ва экстремистик кучлар ҳамда марказлар қўллаб-қувватлаётган бундай оқимлар ўзларининг ёвуз мақсадларини амалга ошириш йўлида жуда катта куч ва маблағ сарф қилаётганини алоҳида қайд этиш лозим.

Ҳушёрликни таъминлаш масаласида майда-чуйда деган нарсалар бўлмайди. Зеро, "Бир гугурт бир қишлоқни ёндиради", дейдилар... Шундай бўлса-да, афсуски, ҳали-ҳануз беғамлик, лоқайдлик, содир бўлаётган ҳодисаларни кўриб кўрмасликка олиш каби иллатлар мавжудлигини, орамизда тинчлик ва осойишталикни таъминлашни фақат давлат иши деб ўйлайдиганлар ҳам бор. Аммо жамиятда лоқайд кимсалар борлигининг ўзиёқ тараққиётга жиддий хавф солиши ҳаммага аён. Луқмони Ҳакимдан "Одамларнинг энг ярамаси, энг ёмони ким?" деб сўрадилар. У киши: "Одамларнинг ёмонлик қилаётганини кўра туриб, кўрмасликка олгани, бепарво, лоқайд бўлганидир", деб жавоб бердилар.

Дарҳақиқат, бепарволик ва беғамлик барча даврларда юзага келган кулфат ва мусибатларнинг асосий сабабчиси бўлган. Донишмандлардан бирининг "Душманлардан қўрқма – нари борса, сени ўлдириши мумкин. Дўстлардан қўрқма – нари борса, сенга хиёнат қилиши мумкин. Бироқ, бефарқ одамлардан қўрқ – улар сени ўлдирмайди ҳам, сотмайди ҳам, фақат уларнинг жим ва бепарво қараб туриши оқибатида Ер юзида хиёнат ва қотилликлар содир бўлаверади", деган фикри ҳам бефарқлик келтириб чиқарадиган оқибатларнинг даҳшатини тасаввур қилиш имконини беради.

Баъзи одамлар "тинчлик-осойишталикни асраш" деганда қўлда курол билан мамлакат чегарасини қўриқлаш, фуқаролар хавфсизлигини таъминлашни тушунади. Аслида тинчликни асраш фақат ҳарбий мудофаа дегани эмас. Осуда ҳаётни ҳимоя қилиш фақат ҳарбийлар, ҳуқуқ-тартибот идораларининг зиммасидаги вазифа эмас! Осойишталик жами эзгу ниятлар ва тилакларимиз амалга ошишининг асоси ва манбаи экан, уни асраб-авайлаш ҳар бир кишининг муқаддас бурчидир. Шунинг учун ҳам, бугунги кунда ҳар бир инсон "юртим тинч – мен тинч", деган ҳақиқат билан яшаши, ўз уйи, маҳалласи, Ватан хавфсизлиги учун қайғуриши, бу ишни бурчи деб билиши зарур.

Фарзандларимизни фидойилик, ватанпарварлик, тадбиркорлик, миллатпарварлик, Ватанга садоқатга ўргатиш кўп жиҳатдан ота-оналарга боғлиқ. «Бекордан Худо безор», дейди доно халқимиз. Ёшларимиз турли мутаассиб гуруҳлар таъсирига тушиб қолмаслиги учун уларнинг бўш вақтини унумли ўтказишга, касб-ҳунарга, фойдали меҳнатга ўргатиш, турли тўгаракларга спорт клубларига жалб қилиш ғоят муҳим.

Ҳар бир инсон ўз ишини сидқидилдан бажарса, лоқайд бўлмасдан атрофдаги воқеаларга теран нигоҳ билан қараб, ҳушёр бўлиб яшаса, тинчлик-осойишталигимиз барқарор бўлади, иншоаллоҳ!

Одилжон НАРЗУЛЛАЕВ,

Янгийўл туманидаги "Жомеъ" жоме масжиди имом-хатиби 

Пятница, 12 Май 2017 00:00

"Имоми Аъзам" - "Энг буюк имом"

Тез кунларда "Имоми Аъзам" - "Энг буюк имом" унвонига сазовор бўлган зот, мазҳаббошимиз Абу Ҳанифа Нуъмон ибн Собит раҳматуллоҳи алайҳнинг маноқибларига бағишланган маърузалар тақдим этилади

 

Тижорат ҳажми кенгайгандан бошлаб савдо номи ва савдо белгиси масаласи юзага чиқди ва битта савдогар ёки битта ширкатнинг ўзи кўп сонли инсонлар ва шаҳарларга катта миқдордаги молларини етказиб берадиган бўлди. Бир турдаги маҳсулотларнинг сифатлари ўзгариши ҳисобига, ана шу маҳсулотларнинг турлари кўпайди ва шу сифатларнинг ўзи маҳсулотнинг исми бўлиб танилиб қолди. Натижада вазият шу даражага келдики, харидор маҳсулотни бозорда ўзининг яхши номи билан танилган “фалон” ширкат ишлаб чиқарганини кўрса, ана шу ширкатнинг номи ёки махсус савдо белгиси борлиги ҳисобига маҳсулотни харид қиладиган бўлди.

Шундай қилиб, савдо номи ёки савдо белгиси маҳсулотларга истеъмолчиларнинг эътиборини тортиш ва ёки, аксинча, узоқлаштиришга сабаб бўладиган бўлди. Шу боис тижоратчилар орасида савдо белгиси ва савдо номининг қиймати ҳосил бўлди. Харидорлар орасида яхши ном қозонган ҳар бир савдо номи ана шу ном остида бозорга кириб келган маҳсулотга инсонларнинг рағбати ошишини рўёбга чиқарадиган ва бу ном остида бозорга кирган тижоратчининг кўп фойда қилишига шароит яратадиган бўлди.

Вақти келиб, баъзи учарлар ўзларининг сифатсиз маҳсулотларини ўтказиш мақсадида истеъмолчилар орасида яхши ном қозонган ишлаб чиқарувчиларнинг номидан фойдаланишга киришиб, харидорларнинг алданиб қолиш ҳолатлари юз бера бошлагандан сўнг савдо номлари ва савдо белгиларини ҳукумат идораларида рўйхатга олиш ва рўйхатдан ўтказган номлар ва белгилардан бошқалар фойдаланишини манъ қилувчи қонунлар ишлаб чиқилди.

Рўйхатдан ўтказилгандан сўнг тижоратчилар урфида бу ном ва белгиларнинг қиймати юзага келди. Савдогарлар ном ва белгиларни катта қийматда сотадиган ва оладиган бўлди. Чунки улар ўзларининг маҳсулотларига одамларнинг қизиқишини оширишни хоҳлашарди.

Энди шундай савол пайдо бўлади: савдо номини ёки савдо белгисини сотиш жоизми?

Аниқ кўриниб турибдики, савдо номи ёки савдо белгиси моддий айн эмас, балки фақат шу ном ёки белгидан фойдаланиш ҳуқуқи, холос. Бу ҳукм ўз эгасига биринчилик ва ҳукумат рўйхатидан ўтиш билан аслий ҳуқуқ бўлди. Бу айни пайтда мавжуд ҳуқуқ, келажакда амалга ошиши кутилаётган ҳуқуқ эмас. Шунингдек, бу бир кишидан бошқа кишига кўчиб ўтишни қабул қиладиган ҳуқуқ. Лекин айнда собит ҳуқуқ эмас, яъни бирор моддий нарсадаги ҳуқуқ ҳам эмас. Демак, фуқаҳоларнинг гапларидан хулоса қилиб олинган қоидаларга биноан, бу ҳуқуқлар учун танозул (мол эвазига ҳуқуқидан кечиш) йўли билан эваз олиш жоиз бўлади. Лекин байъ(савдо) йўли билан эмас, чунки у айндаги собит ҳуқуқ ёки мустаҳкам манфаат эмас.

Шайх аллома Ашраф Али Таҳонавий раҳимаҳуллоҳ ҳам шунга фатво берган ва буни вазифасидан мол эвазига тушиш масаласига қиёс қилган.

Муҳаммад Тақий Усмоний раҳимаҳуллоҳ “Буҳус фи қозоё фиқҳийя муосиро” асарида шундай дейдилар: “Менинг фикримча, савдо номи ёки савдо белгиси ҳуқуқлари аслида айнда собит бўлмаган мужаррад ҳуқуқ бўлса ҳам, лекин катта машаққат ва кўплаб молларни сарфлашни талаб этадиган ва ундан сўнг ҳукумат ҳужжатларида тасдиқ этилган гувоҳномалар акс эттирадиган қонуний кўринишни берувчи давлат рўйхатидан ўтиш жараёнини босиб ўтгандан сўнг айнда ўрнашган ҳуқуқларга ўхшаб қолди ва тижоратчилар урфида айнларга тенглаштирилди. Шунинг учун бу ҳуқуқлар учун байъ(савдо) йўли билан ҳам эваз олиш жоиз бўлиши лозим бўлади. Шубҳа йўқки, баъзи нарсаларни айнлар сафига киритишда урфнинг ўз роли бор. Чунки Ибн Обидин раҳимаҳуллоҳ айтганларидек, молийят – одамларнинг тамаввули (мол деб ҳисоблаши) билан ҳосил бўлади. Бу электр қуввати ва газга ўхшайди. Негаки, улар олдинги замонларда қийматга эга айнлар ва моллардан ҳисобланмасди. Сабаби улар ўзи қоим бўлувчи айн эмас, уни ушлаб, жамлашга ҳам инсон қудрати етмайди. Лекин ҳозирги даврда, олди-сотдиси жоизлиги борасида шубҳа бўлмаган қийматли молларнинг энг қадрлиларидан бирига айланди. Бу уларнинг фойдаси катта бўлгани, жамлаш имкони борлиги ва одамларнинг урфига кирганлиги сабаблидир”.

Худди шунингдек, савдо номлари ва белгилари ҳам давлат рўйхатидан ўтгандан сўнг тижоратчилар урфида қийматга эга моллар сафига кирди ва уларни сақлаш ҳукумат томонидан берилган гувоҳномаларни сақлаш билан амалга оширилади, дейиш тўғри бўлади. Ахир ҳар бир нарсани сақлаш ўзига муносиб нарса билан бўлади. Ундан ташқари, буларни ҳожат вақтигача захира қилиб туриш имкони бор, дейилиши ҳам тўғри бўлади. Чунки молийят сифатини берадиган унсурларнинг ҳаммаси буларда топилади. Фақат айн эмас, холос. Демак, буларнинг ҳам моллар каби олди-сотдиси жоиз бўлишидан тўсувчи шаръий тўсиқ йўқ. Валлоҳу аълам.

Охунжон АҲМЕДОВ,

 Тошкент ислом институти талабаси

Top