Шафоат тушунчаси баёни

28 - وَمَرْجُوٌّ شَفَاعَةُ أَهْلِ خَيْرٍ    لِأَصْحَابِ الْكَبَائِرِ كَالْجِبَالِ

Маънолар таржимаси:

Солиҳ бандаларнинг шафоати тоғлардек гуноҳи кабираларни қилганларга (ҳам) умид қилингандир.

Назмий баёни:

Солиҳлар шафоатидан, албат, умид бор,

Умидворлар бўлса ҳам тоғдек гуноҳкор.

Луғатлар изоҳи:

مَرْجُوٌّ – мубтадосидан олдин келтирилган хабар. Ражо калимаси луғатда “умидворлик” маъносида ишлатилади.

شَفَاعَةُ  – хабаридан кейин келтирилган мубтадо. Луғатда “жуфт қилмоқ”, “тарафини олмоқ” маъноларини англатади.

خَيْرٍ أَهْلِ – музофун илайҳ. Луғатда “яхшилик эгалари” маъносини англатади.  

لِ – жор ҳарфи اِلَى маъносида келган.

الْكَبَائِرِ أَصْحَابِ – гуноҳи кабираларни содир этган ва тавба қилмасдан вафот этган кишилар кўзда тутилган.

كَ – “ташбеҳ” (ўхшатиш) учун келган жор ҳарфи.

الْجِبَالِ – тоғлар ердан баланд кўтарилган ва узун чўзилиб кетган баҳайбат дўнгликлардир. Мусулмон киши ҳар қанча баҳайбат гуноҳларни содир этган бўлса ҳам шафоатдан умид узилмаслигини билдириб қўйиш учун айнан шу калима ишлатилган.

Матн шарҳи:

Хайр аҳли ҳисобланган солиҳ инсонларнинг гуноҳкорларни шафоат қилишлари, агар ўша гуноҳкорлар тоғлардек катта гуноҳларни содир этган бўлсалар ҳам, Аллоҳ таолодан гуноҳларини афв этишини сўрашлари умид қилинадиган иш саналади.  Солиҳ инсонларнинг кимлар эканлиги қуйидаги ҳадиси шарифда баён қилинган:

عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلاَثَةٌ الأَنْبِيَاءُ  ثُمَّ الْعُلَمَاءُ  ثُمَّ الشُّهَدَاءُ. رَوَاهُ اِبْنُ مَاجَّةَ   

Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиёмат кунида шафоат қиладиганлар учтадир: пайғамбарлар, сўнгра уламолар, сўнгра шаҳидлардир”, – дедилар”. Ибн Можа ривоят қилган.  

Яъни қиёмат кунида энг аввало пайғамбарлар шафоат қиладилар, сўнгра илмига амал қилган олимлар шафоат қиладилар, сўнгра Аллоҳ йўлида жонларини фидо қилган мухлис шаҳидлар шафоат қиладилар. Ҳадиси шарифда шаҳидларнинг олимларга  ثُمَّбилан атф қилинишида олимларнинг шаҳидлардан  юқори мартабада бўлишларига ишора бор.

Шафоатга луғавий жиҳатдан икки хил маъно берилган. Баъзилар шафоатни  شَفْعٌ яъни “жуфт қилмоқ” маъносида дейишса, баъзилар эса شَفَاعَةٌ яъни “ҳимоя қилмоқ”, “тарафини олмоқ” каби маъноларни билдиради, дейишган. Шунга кўра  шафоатга икки хил таъриф берилган:

1. Шафоат луғатда “тоқни жуфт қилиш” маъносини англатади. Икки ракат намоз ҳам шу маънода “шаф” дейилади. Истилоҳда эса, яхшиликни жалб қилиш ёки зарарни даф этишда ўртада туришни шафоат дейилади. Демак шафоат деганда икки иш тушунилади:

а) яхшиликни жалб қилиш;

б) зарарни даф қилиш^[1]”.

2. Шафоат луғатда “васийла”, “сўров” каби маъноларни англатади. Урфда эса бошқадан бошқа биров учун яхшилик қилишни сўраш шафоат дейилади. Шунингдек шафоатда “жуфт қилиш” маъноси ҳам бўлиб, гўё шафоат қилувчи ўзининг сўровини шафоат қилинганнинг сўровига қўшган, яъни икки сўровни жуфтлаштирган бўлади.

Шафоатнинг шартлари

Қуръони каримда шафоатнинг қачон наф бериши шундай баён қилинган:

﴿۞وَكَم مِّن مَّلَكٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ لَا تُغۡنِي شَفَٰعَتُهُمۡ شَيۡ‍ًٔا إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ أَن يَأۡذَنَ ٱللَّهُ لِمَن يَشَآءُ وَيَرۡضَىٰٓ٢٦﴾

“Осмонларда қанчадан-қанча фаришталар бўлиб, ўшаларнинг шафоатлари ҳам – Аллоҳ Ўзи хоҳлаган ва рози бўлган кишиларга (шафоатга) изн бермагунича – фойда бермас”^[2].    

Ушбу ояти каримада шафоат фақат икки шарт билан наф бериши айтилган:

1. Аллоҳ таолонинг шафоат қилувчига шафоат қилиш изнини бериши. Чунки шафоат ёлғиз Аллоҳ таолонинг мулки бўлиб, бу ҳақида шундай хабар берилган:

﴿قُل لِّلَّهِ ٱلشَّفَٰعَةُ جَمِيعٗاۖ لَّهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ٤٤﴾

“Айтинг: “Барча шафоат (оқлов) фақат Аллоҳникидир”^[3].      

2. Аллоҳ таолонинг шафоат қилингандан унинг тавҳид аҳли бўлгани сабабли рози бўлиши. Чунки мушрикка шафоатчиларнинг шафоатлари наф бермайди. Бу ҳақида шундай хабар берилган:

﴿فَمَا تَنفَعُهُمۡ شَفَٰعَةُ ٱلشَّٰفِعِينَ٤٨﴾

“Энди шафоатчиларнинг шафоати уларга фойда бермас”^[4].   

Яъни Аллоҳдан уларни азобламасликни сўрайдиган шафоатчи бўлмайди. Агар бутун Ер аҳли уларни шафоат қилмоқчи бўлсалар ҳам, уларнинг шафоатлари қабул қилинмайди. Шафоат ҳақида кўплаб ҳадиси шарифлар келган:

عَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ قَالْ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَى اللهُ عَلَيهِ وَ سَلَّمَ أَتَانِي آتٍ مِنْ عِنْدِ رَبِّي فَخَيَّرَنِى بَيْنَ أَنْ يَدْخُلَ نِصْفُ أُمَّتِي الْجَنَّةَ وَ بَيْنَ الشَّفَاعَةِ فَاخْتَرْتُ الشَّفَاعَةَ وَ هِىَ لِمَنْ مَاتَ لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا.  رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Авф ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Менга Роббимнинг ҳузуридан бир келгувчи келди ва умматимнинг ярми жаннатга кирмоқлигини ёки шафоатни танлашимни сўради. Бас, мен шафоатни танладим. У Аллоҳга ҳеч нарсани ширк келтирмай вафот этган киши учундир”, – дедилар”. Имом Термизий ривоят қилган.

Шафоатнинг турлари

Шафоатни икки турга ажратиш мумкин:

1. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хос шафоатлар;
2. Умумий шафоатгўйларнинг шафоатлари.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хос шафоатлар

1. Барча Пайғамбарлар орасидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хос қилиб берилган улкан шафоат. Қуръони каримда ушбу шафоатга ишора келган:

﴿وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَتَهَجَّدۡ بِهِۦ نَافِلَةٗ لَّكَ عَسَىٰٓ أَن يَبۡعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامٗا مَّحۡمُودٗا٧٩﴾

“Шоядки, Роббинг сени (Қиёмат кунида) мақтовли (шафоат қиладиган) мақомда тирилтирса”^[5].   

Ояти каримада зикр қилинган “мақтовли мақом”ни жумҳур уламолар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бериладиган қиёмат кунидаги улкан шафоат, – дейишган.

2. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг яхшиликлари ва ёмонликлари тенг келиб қолган қавмларни жаннатга киришлари учун қиладиган шафоатлари. Баъзилар бу шафоат тўғрисида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳам, у зотдан бошқадан ҳам саҳиҳ хабар келмаган, – дейишган. Баъзилар эса ушбу оятни келтиришган:

﴿وَبَيۡنَهُمَا حِجَابٞۚ وَعَلَى ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٞ يَعۡرِفُونَ كُلَّۢا بِسِيمَىٰهُمۡۚ وَنَادَوۡاْ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَن سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۚ لَمۡ يَدۡخُلُوهَا وَهُمۡ يَطۡمَعُونَ٤٦﴾

“Аъроф (арасот) узра (жаннат ва дўзахдагиларнинг) ҳар бирини сиймолари (аломатлари)дан таниб оладиган кишилар (бўлур)”^[6].

Яхшиликлари ва ёмонликлари тенг келиб қолган кишилар бир тафсирга кўра ушбу ояти кариманинг умумий маъносига кирадилар. Яъни яхшиликлари ва ёмонликлари тенг келиб, ўртада туриб қолган кишилар Расулуллоҳнинг шафоатлари билан жаннатга кирадилар, – дейишган.

3. Дўзахга амр қилинган қавмларни унга кирмасликлари учун қиладиган шафоатлари. Бунинг далили Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг умумий қилиб айтган қуйидаги сўзларидир:

 عَنْ جَابِرِ بنِ عَبْدِ اللهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَفَاعَتِي لِأَهْلِ الكَبَائِرِ مِنْ أُمّتِي.  رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Умматимдан аҳли кабоирларга шафоатим бордир”, – дедилар”. Имом Термизий ривоят қилган.

Шунингдек, дўзахга кирган баъзи кимсаларнинг у зотнинг шафоатлари сабабли ундан чиқарилиши ҳақида ҳам ривоятлар келган:

حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ يَخْرُجُ قَوْمٌ مِنْ النَّارِ بِشَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُسَمَّوْنَ الْجَهَنَّمِيِّينَ.  رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Бизларга Имрон ибн Ҳусайн розияллоҳу анҳумо Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганини гапириб берди: “Бир қавм Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шафоатлари сабабли дўзахдан чиқиб, жаннатга кирадилар, “жаҳаннамийлар” деб номланадилар”. Бухорий ривоят қилган.

4. Жаннатга кирганларни амалларининг савоблари тақозо қилган даражадан юқори даражага кўтариш учун қиладиган шафоатлари. Бунга ушбу ҳадис далилдир:

عَنْ أُمّ سَلَمَةَ قَالَتْ: دَخَلَ رَسُولُ اللّهِ  صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَىَ أَبِي سَلَمَةَ وَقَدْ شَقّ بَصَرُهُ فَأَغْمَضَهُ ثُمّ قَالَ إِنّ الرّوحَ إِذَا قُبِضَ تَبِعَهُ الْبَصَرُ فَضَجّ نَاسٌ مِنْ أَهْلِهِ فَقَالَ لَا تَدْعُوا عَلَيَّ أَنْفُسِكُمْ إِلاّ بِخَيْرٍ فَإِنّ الْمَلاَئِكَةَ يُؤَمِّنُونَ عَلَىَ مَا تَقُولُونَ ثُمّ قَالَ اللّهُمّ اغْفِرْ لأَبِي سَلَمَةَ وَارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِي الْمَهْدِيّينَ وَاخْلُفْهُ فِي عَقِبِهِ فِي الْغَابِرِينَ وَاغْفِرْ لَنَا وَلَهُ يَا رَبّ الْعَالَمِينَ وَافْسَحْ لَهُ فِي قَبْرِهِ وَنَوّرْ لَهُ فِيهِ.  رَوَاهُ مُسْلمٌ

Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абу Саламанинг ёнига кирдилар, унинг кўзи бир томонга қараб қолган эди, уни ёпиб қўйдилар. Сўнгра: “Қачон руҳ қабз қилинса, кўз унга эргашади”, – дедилар. Унинг яқинлари йиғлаб юборишди. У зот: “Ўзларингизга фақат яхши нарсани тиланглар, албатта фаришталар айтаётган нарсаларингизга омийн деб турадилар”, – дедилар. Сўнгра: “Эй Аллоҳим, Абу Саламани мағфират қилгин, унинг даражасини ҳидоят қилинганлар ҳолатида кўтаргин,  унга аҳлидан ўринбосарлар қилгин, эй оламлар Роббиси, бизни ҳам, уни ҳам кечиргин. Унга қабрини кенг ва нурли қилиб бергин”, – дедилар”.  Муслим ривоят қилган. 

5. Баъзи қавмларни жаннатга ҳисобсиз киришлари учун қиладиган шафоатлари. Бу ҳақида қуйидаги ҳадисда хабар берилган:

عَنْ الزُّهْرِيِّ قَالَ حَدَّثَنِي سَعِيدُ بْنُ الْمُسَيَّبِ أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ حَدَّثَهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مِنْ أُمَّتِي زُمْرَةٌ هُمْ سَبْعُونَ أَلْفًا تُضِيءُ وُجُوهُهُمْ إِضَاءَةَ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَقَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ فَقَامَ عُكَّاشَةُ بْنُ مِحْصَنٍ الْأَسَدِيُّ يَرْفَعُ نَمِرَةً عَلَيْهِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ادْعُ اللَّهَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ قَالَ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ مِنْهُمْ ثُمَّ قَامَ رَجُلٌ مِنْ الْأَنْصَارِ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ادْعُ اللَّهَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ فَقَالَ سَبَقَكَ بِهَا عُكَّاشَةُ. رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Зуҳрийдан ривоят қилинади: “Менга Саъид ибн Мусаййаб гапириб берди, унга Абу Ҳурайра гапириб берган экан: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Жаннатга менинг умматимдан юзларидан нур балқиб турган бир гуруҳ киради. Улар етмиш мингтадир. Уларнинг юзлари тўлин ой кечасидаги ойнинг зиёсидек нур таратиб туради”, – деяётганларини эшитдим. Абу Ҳурайра: “Шунда Уккоша ибн Миҳсон Асадий устидаги чакмонини кўтариб сакраб ўрнидан туриб кетди ва: “Эй Аллоҳнинг Расули, мени ўшалардан қилишини сўраб Аллоҳга дуо қилинг”, – деди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Аллоҳим, уни ўшалардан қилгин”, – дедилар. Сўнгра ансорлардан бўлган бир киши ўрнидан туриб: “Эй Аллоҳнинг Расули, мени ўшалардан қилишини сўраб Аллоҳга дуо қилинг, – деди. У зот: “Уни Уккоша сендан олдин қўлга киритиб бўлди”, – дедилар”. Имом Бухорий ривоят қилган.    

6. Азобга гирифтор бўлиб қолганларнинг азобларини енгиллатиш учун қиладиган шафоатлари. Бунинг далили ушбу ҳадисдир:

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَذُكِرَ عِنْدَهُ عَمُّهُ أَبُو طَالِبٍ فَقَالَ لَعَلَّهُ تَنْفَعُهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيُجْعَلُ فِي ضَحْضَاحٍ مِنْ النَّارِ يَبْلُغُ كَعْبَيْهِ يَغْلِي مِنْهُ أُمُّ دِمَاغِهِ.  رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ

Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида амакилари Абу Толиб зикр қилинганида у зотнинг: “Шоядки қиёмат кунида унга менинг шафоатим наф берса, у оловнинг чуқур бўлмаган, икки тўпиғигагина етиб турадиган саёз жойига қўйилади. Ўша жой сабабли бош миясининг пардаси қайнаб туради”, – деганларини эшитган”. Имом Бухорий ривоят қилган.   

7. Барча мўминларга жаннатга кириш изни берилиши учун қиладиган шафоатлари. Бунинг далили ушбу ҳадисдир:

عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَا أَوَّلُ شَافِعٍ فِى الْجَنَّةِ. رَوَاهُ  الدَّارِمِىُّ

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен жаннатга эришиш учун аввалги шафоатчиман”, – дедилар”.   Имом Доримий ривоят қилган. 

Яъни у зот инсонларнинг жаннатга киришлари учун аввалги шафоатчидирлар.

8. Гуноҳи кабира қилган умматлари учун қиладиган шафоатлари. Бунинг далили ушбу ҳадисдир:

عَنْ جَابِرِ بنِ عَبْدِ الله قال قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَفَاعَتِي لِأَهْلِ الكَبَائِرِ مِنْ أُمّتِي. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Умматимдан аҳли кабоирларга шафоатим бордир”, – дедилар”.  Термизий ривоят қилган. 

Умумий шафоатгўйларнинг шафоатлари

1. Барча Пайғамбар алайҳиссаломларнинг ўз умматларига қиладиган шафоатлари. Қуйидаги ҳадис бунинг далилидир:

 عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلاَثَةٌ الأَنْبِيَاءُ ثُمَّ الْعُلَمَاءُ  ثُمَّ الشُّهَدَاءُ.  رَوَاهُ اِبْنُ مَاجَّةَ   

Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қиёмат кунида шафоат қиладиганлар учтадир, пайғамбарлар, сўнгра уламолар, сўнгра шаҳидлар”, – дедилар”.   Ибн Можа ривоят қилган. 

2. Фаришталарнинг гуноҳкорларга шафоатлари. Ушбу оят бунга далилдир:

﴿۞وَكَم مِّن مَّلَكٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ لَا تُغۡنِي شَفَٰعَتُهُمۡ شَيۡ‍ًٔا إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ أَن يَأۡذَنَ ٱللَّهُ لِمَن يَشَآءُ وَيَرۡضَىٰٓ٢٦﴾

“Осмонларда қанчадан-қанча фаришталар бўлиб, ўшаларнинг шафоатлари ҳам – Аллоҳ Ўзи хоҳлаган ва рози бўлган кишиларга (шафоатга) изн бермагунича – фойда бермас”^[7].   

3. Ёш болаларнинг ота-оналарига шафоатлари. Бунинг далили ушбу ҳадисдир:

عَنْ عَلِيٍّ قَالَ قَالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إنَّ السقْطَ لَيُرَاغِمُ رَبَّهُ إذا دَخَلَ أبَواهُ النَّارَ فَيُقالُ أيُّها السِّقْط المُرَاغِمُ رَبَّهُ أدْخِلْ أبَوَيْكَ الجَنَّةَ فَيَجُرُّهُما بِسَرَرِهِ حَتّى يُدْخِلَهُما الجنّة.   رَوَاهُ اِبْنُ مَاجَّةَ   

Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Гўдак ота-онаси дўзахга кирганда, албатта, Роббисига (ота-онасининг дўзахга киритилишига) норозилик билдиради. Унга: “Эй Роббисига (ота-онасининг дўзахга киритилишига) норозилик билдираётган гўдак, ота-онангни жаннатга олиб кир”, – дейилади. У иккаласини узун киндиги билан жаннатга киргизгунича тортиб боради”, – дедилар”. Ибн Можа ривоят қилган.

4. Аллоҳ йўлида шаҳид бўлганнинг ўз яқинларидан етмиш нафарини қиладиган шафоати. Бунга қуйидаги ҳадис далилдир:

  عَنْ الْمِقْدَامِ بْنِ مَعْدِيكَرِبَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لِلشَّهِيدِ عِنْدَ اللَّهِ سِتُّ خِصَالٍ يُغْفَرُ لَهُ فِي أَوَّلِ دُفْعَةٍ مِنْ دَمِهِ وَيُرَى مَقْعَدَهُ مِنْ الْجَنَّةِ وَيُجَارُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَيَأْمَنُ مِنْ الْفَزَعِ الْأَكْبَرِ وَيُحَلَّى حُلَّةَ الْإِيمَانِ وَيُزَوَّجُ مِنْ الْحُورِ الْعِينِ وَيُشَفَّعُ فِي سَبْعِينَ إِنْسَانًا مِنْ أَقَارِبِهِ.  رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Миқдам ибн Маъдийкариба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Шаҳид учун Аллоҳ таолонинг ҳузурида олти хислат бўлади:

1. Қони тўкилиши биланоқ мағфират қилиниб, жаннатдаги ўрни кўрсатилади;
2. Қабр азобидан ҳимоя қилинади;
3. Қиёмат қўрқинчидан омон қилинади;
4. Иймон безаги билан безалади;
5. Жаннат ҳурлари жуфт қилиб берилади;
6. Қариндошларидан етмиш киши шафоат қилинади”, – дедилар”. Термизий ривоят қилган.
7. Қуръонни ёдлаган қорининг ўз оиласига қиладиган шафоати. Бунинг далили қуйидаги ҳадисдир:

عَنْ عَلِيّ بنِ أَبي طَالِبٍ قالَ قالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَنْ قَرَأَ القُرْآنَ وَاسْتَظْهَرَهُ فَأَحَلّ حَلاَلَهُ وَحَرّمَ حَرَامَهُ أَدْخَلَهُ الله بِهِ الْجَنّةَ وَشَفّعَهُ فِي عَشْرَةٍ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ كُلّهُمْ وَجَبَتْ لَهُ النّارُ.  رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Қуръон ўқиган ва уни ёд олган бўлса, ҳалолини ҳалол, ҳаромини ҳаром деб билган бўлса, шу сабабли Аллоҳ уни жаннатга киргизади ва ҳар бирига дўзах вожиб бўлган ўнта яқинлари учун унинг шафоатини қабул қилади”, – дедилар”. Термизий ривоят қилган.

6. Мўминларнинг бир-бирларига шафоатлари. Ушбу ҳадис бунга далилдир:

      عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُمَا سَمِعْتُ اَلنَّبِيّ  صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ مَا مِنْ رَجُلٍ مُسْلِمٍ يَمُوتُ فَيَقُومُ عَلَى جَنَازَتِهِ أَرْبَعُونَ رَجُلاً لاَ يُشْرِكُونَ بِاَللَّهِ شَيْئًا إِلاَّ شَفَّعَهُمْ اَللَّهُ فِيهِ.  رَوَاهُ مُسْلِمٌ

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Бирор бир мусулмон вафот этганда унинг жанозасига Аллоҳга ҳеч нарсани ширк келтирмайдиган қирқ киши қатнашса, албатта Аллоҳ уларнинг у ҳақидаги шафоатларини қабул қилади”, – деяётганларини эшитдим”. Муслим ривоят қилган.  

7. Қуръони каримнинг ўз қорисига шафоати. Бунинг далили ушбу ҳадисдир:

  عَنْ زَيْدٍ أَنّهُ سَمِعَ أَبَا سَلاّمٍ يَقُولُ حَدّثَنِي أَبُو أُمَامَةَ الْبَاهِلِيّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ اقْرَأُوا الْقُرْآنَ فَإِنّهُ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ شَفِيعاً لأَصْحَابِهِ اقْرَأُوا الزّهْرَاوَيْنِ الْبَقَرَةَ وَسُورَةَ آلِ عِمْرَانَ فَإِنّهُمَا تَأْتِيَانِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَأَنّهُمَا غَمَامَتَانِ أَوْ كَأَنّهُمَا غَيَايَتَانِ أَوْ كَأَنّهُمَا فِرْقَانِ مِنْ طَيْرٍ صَوَافٍّ تُحَاجّانِ عَنْ أَصْحَابِهِمَا، اقْرَأُوا سُورَةَ الْبَقَرَةِ فَإِنّ أَخْذَهَا بَرَكَةٌ وَتَرْكَهَا حَسْرَةٌ وَلاَ يَسْتَطِيعُهَا الْبَطَلَةُ.  رَوَاهُ مُسْلِمٌ

Зайддан ривоят қилинади, у Абу Салломнинг менга Абу Умома Боҳилий гапириб берди деяётганини эшитган. У айтганки: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Қуръон ўқинглар, чунки у қиёмат кунида ўз соҳибларига шафоатчи бўлиб келади. Икки нур сочувчини, Бақара ва Оли Имрон сураларини ўқинглар, чунки бу иккаласи қиёмат кунида гўё икки булут каби, ёки гўё икки баланд соябон каби, ёки гўё саф тортган икки қуш тўдаси каби келадилар. Иккалалари ўз соҳиблари тарафидан (Забония билан) тортишадилар. Бақара сурасини ўқинглар, албатта, уни олиш баракадир, уни тарк қилиш ҳасратдир. Сохтакорларнинг унга тоқатлари етмайди”, – деганларини эшитганман”.  Муслим ривоят қилган. 

8. Рўзанинг рўзадорга шафоати. Бунинг далили ушбу ҳадисдир:

عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ الصِّيَامُ وَالْقُرْآنُ يَشْفَعَانِ لِلْعَبْدِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَقُولُ الصِّيَامُ: أَىْ رَبِّ مَنَعْتُهُ الطَّعَامَ وَالشَّهَوَاتِ بِالنَّهَارِ فَشَفِّعْنِى فِيهِ وَيَقُولُ الْقُرْآنُ مَنَعْتُهُ النَّوْمَ بِاللَّيْلِ فَشَفِّعْنِى فِيهِ قَالَ: فَيُشَفَّعَانِ. رَوَاهُ أَحْمَدُ

Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рўза ва Қуръон қиёмат кунида бандани шафоат қиладилар. Рўза: “Эй Роббим, мен уни кундузлари таомдан ва хоҳиш-истаклардан қайтардим, унинг учун менинг шафоатимни қабул қилгин”, – дейди. Қуръон: “Уни кечалари уйқудан қайтардим, унинг учун менинг шафоатимни қабул қилгин”, – дейди. Бас, иккалалари шафоатчи қилинадилар”, – дедилар”. Аҳмад ривоят қилган.    

Шафоат ҳақида Сўфи  Оллоҳёр бобомиз қуйидаги ажойиб сўзларни ёзган:

Худо изн айласа рўзи қиёмат

Суюклук бандаси айлар шафоат.

*  *  *

Илоҳи, лутф қил ҳасратли соат

Ҳабибингдин насиб этгил шафоат.

*  *  *

Айурма яхшиларни(нг) орасидин

Йироғ этма ҳабибинг қорасидин^[8].

Яъни Аллоҳ таоло хоҳлаган суюкли бандаларнинг қиёмат кунидаги шафоатлари  ҳақдир. Шунинг учун эй Роббимиз, ўша қийин вақтларда бизларни ҳам шафоатдан баҳраманд этгин, яхши зотлар билан бирга қилгин, дея дуо қиламиз.

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

ПАЙҒАМБАРЛАРНИНГ МАЪСУМЛИКЛАРИ БАЁНИ:

Пайғамбарларнинг хусусиятлари;

Пайғамбарлардан содир бўлган ишлар ҳақидаги қарашлар;

^[1] Муваффиқ ибн Қудома. Шарҳу Ламъатул эътиқод, ўн тўртинчи жуз. “Мактабатуш шомила”. – Б. 3.

^[2] Нажм сураси, 26-оят.

^[3] Зумар сураси, 44-оят.

^[4] Муддассир сураси, 48-оят.

^[5] Исро сураси, 79-оят.

^[6] Аъроф сураси, 46-оят.

^[7] Нажм сураси, 26-оят.

^[8] Сўфи Оллоҳёр. Саботул ожизин. – Тошкент: “Чўлпон нашриёти”, 1991. – Б. 34.