Ростгўйлик каби жамиятнинг барқарорлиги ва жамият аъзолари ўртасида ишонч, бирдамликни таъминлайдиган сифат бўлмаса керак. Агар бу сифат йўқолса, ўрнини ишончсизлик, бирдамликнинг йўқолиши ва ёлғон эгаллайди. Шу боис, Аллоҳ таоло аввало, Ўзидан қўрқишга, шу билан бирга рост сўзлашга ҳамда ростгўйлар билан бирга бўлишга буюриб, бундай марҳамат қилади:

«Эй, имон келтирганлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва (имонда) содиқ кишилар билан бирга бўлингиз!» (Тавба, 119).

«Эй, мўминлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва тўғри сўзлангиз!» (Ахзоб, 70).

Пайғамбар Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ростгўй бўлинг! Ростгўйлик эзгуликка бошлайди, эзгулик жаннатга бошлайди. Мадомики киши рост гапирса Аллоҳнинг наздида сиддиқлардан деб ёзиб қўйилади”, деганлар.

Оиладаги, жамиятдаги мавжуд муаммолар ўрганиб чиқилса, аксариятининг келиб чиқиши–ўйламасдан айтилган қўпол, ёлғон сўзга бориб тақалади. Бинобарин, ширин сўз меҳр-окибат калитидир.

Аллоҳ таоло мўминларни ширин сўз бўлишга чақириб, бундай марҳамат қилади: «Бандаларимга айтинг гўзал (сўзлардан) сўзласинлар» (Исро, 53).

Бу ояти карима ҳар бир мўминни чиройли сўзларни сўзлашга чақиради. Ширинсўзлик ва рост гапиришликнинг шартларидан бири овозни пастлаб майин гапиришдир.

Жамиятимиз нақадар тинч ва осойишта. Аллоҳнинг бу неъматларига шукрона келтиришимиз лозим. Ўзаро муомила-муносабатларимизда ростгўй ва ширинсўз бўлсак нур устига аъло нур бўлади, азизлар!

Бахтиёрхон Умаралиев

Зарбдор тумани  “Кусам ибн Аббос”  жоме масжиди имом-хатиби.

Убай ибн Каъб ибн Қайс ибн Убайд ибн Муовия ибн Аъмр ибн Молик ибн Нажжор ибн Саълаба ибн Аъмр Хазражий. Мадинаи мунавварада туғилганлар. У зот имом, қори, фақиҳ ва муфассир эдилар. Бадр, Уҳуд ва Ҳандақ ғазотларида қатнашган.

У зотни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам “Абул Мунзир” деб, Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу эса “Абу Туфайл” дея куня билан чақирганлар. Умар розияллоҳу анҳу у кишини “мусулмонларнинг саййиди” дер эдилар. У зотнинг онаси Суҳайла бинти Нажжор, у эса Абу Толҳа ансорийнинг аммаси эди.

Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳунинг васфи ҳақида: соч ва сақоллари оқ эди дейилган.

Убай ибн Каъб ибн Қайс розияллоҳу анҳу Қуръони Каримни ёзувчи котиб, иккинчи ақаба байъатида қатнашган ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Илмни тўрт кишидан олинглар: Ибн Масъуд, Убай ибн Каъб, Муоз ибн Жабал ва Абу Ҳузайфанинг мавлоси Солимдан”, деб айтганларида, улар орасида саналган зотдирлар.

Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ё Абал Мунзир! Сенингча Аллоҳнинг китобидаги энг улуғ оят қайси?” Дедилар. Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу: “Мен Аллоҳ ва Унинг Расули билувчироқдир”, дедим. У зот: “Ё Абал Мунзир! Сенингча Аллоҳнинг китобидаги энг улуғ оят қайси?” Дедилар. Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу: “Мен Оятул Курсий дедим”, дедилар. У зот мени кўксимга уриб, “Аллоҳ сенга илмни муборак қилсин”, дедилар”.

Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу фақиҳ саҳобаларнинг бири, ваҳийни ёзиб қайд этувчи, Қуръон қориларининг энг афзали ва ақаба байъатида қатнашган ўн икки саҳобанинг бири бўлганлар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинада бўлмаган вақтларида Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳуни мусулмонларга имомлик қилишларига буюрар эдилар. Шунинг учун ҳам Умар розияллоҳу анҳу: “мусулмонларнинг саййиди Убай ибн Каъб” деганлар.

Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳи “Саҳиҳул Бухорий”да қуйдаги воқеъани келтирадилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам “Баййина” сураси нозил бўлганда, Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳуга: “Албатта Аллоҳ таоло менга бу сурани сенга ўқиб беришимни буюрди” дедилар. Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу: “Аллоҳ таоло мени исмимни айтдими?”, Дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “ҳа, Аллоҳ таоло сени исмингни айтди”, дедилар. Шунда Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу йиғлаб юбордилар.

Жобия жанги:

Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу Умар розияллоҳу анҳу билан Жобия жангида қатнашдилар. Жобияда Умар розияллоҳу анҳу хутба қила туриб: “Эй инсонлар! Кимда ким Қуръондан савол сўрамоқчи бўлса, Убай ибн Каъбдан сўрасин” дедилар.

Абдуллоҳ ибн Нусойр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: У “Убай ибн Каъб касал бўлиб қолганда, уни кўришга бордик. У нидо қилувчини чақириғини эшитиб: “бу азонми ё такбирми?” Деб сўради. Биз унга “такбир” дедик. У: “нимани кутмоқдасизлар? Намозга шошилмайсизларми?” Деди. Биз: “сени бу холатда ташлаб кетамизми?” Дедик. У: “бундай қилманглар! Туринглар! Албатта Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизларга бомдод намозини ўқиб бериб бўлиб, юзлари билан жамоатга юзланиб: “Фалончи борми? Фалончи борми?” Деб намозга келмаган уч кишини чақирдилар. Ва “Албатта, мунофиқларга энг оғир намоз Бамдод билан Хуфтондир. Агар улар бу икки намозда нима борлигини билганларида эди, у иккисига эмаклаб бўлса ҳам келар эдилар. Шуни билингки, ёлғиз ўқилган намоздан икки киши бўлиб ўқилган намоз афзал. Сизларни кўпчилик билан ўқиган намозингиз, у Аллоҳга севимлироқдир. Албатта биринчи саф фаришталарнинг сафи сингаридир. Агар уни фазилатини билганларида эди, албатта унга шошилган бўлардилар. Огоҳ бўлинг! Албатта жамоат намози ёлғиз, жамоатсиз ўқилган намоздан 24 ёки 25 даража афзалдир” деганлар, деди.

Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу Мадинаи мунавварада 649-йили вафот этадилар.

 Манбалар асосида Тожиддинов

Абдуссомад Абдулбосит ўғли тайёрлади

Баҳор келиши билан табиат узоқ қиш уйқусидан уйғониб жонланади, набототлар ниш уриб чиқади, Юртимиз ва халқимизнинг қут-баракаси, тўкинлиги ва фаровонлиги манбаи бўлган зироат, деҳқончилик ишлари бошланиб кетади.

Аллоҳ таоло бу дунёни чексиз ҳикматларга тўла ҳолда яратган. Инсонлар учун яратилган барча мавжудот, Холиқни борлигига далолат қилади. Шунингдек, атрофимизда рўй бераётган табиат ва манзараларнинг янгиланиб, яшариб, яшнаб туриши Аллоҳ таолони танитувчи, ушбу неъматларни қадрига етиб, шукрини қилишга ундагувчи далиллар, деб айтсак асло хато бўлмайди.

Аллоҳ таоло “Оли Имрон” сурасида шундай деган:

إن فى خلق السموت و الأرض و اختلف اليل و النهار لأيت لإولى  الألباب

Яъни: “Осмонлар ва Ерларнинг яратилишида, тун ва куннинг ўрни алмашиб туришида ақл эгалари учун аломатлар бордир”, (190-оят) деб марҳамат қилган.

Ҳар куни умр дафтаримиздан янги бир саҳифа очилгани каби атрофимиздаги оламни, яъни табиатнинг ҳам сурати ҳар куни янгиланади. Бу янгиланиш инсонни тафаккурга чорлайди.

Дунёда халқимизни ҳаммадан ажратиб турадиган, ўзлигини кўрсатадиган ўзига хос фазилатлари бисёр. Жумладан, бағрикенглик, меҳр-оқибат, хайр-саховат, йиқилганни суяш, бир-бирига мададкор бўлиш, тозалик-озадаликка эътибор бериш, кам таъминланган, кўнги ўксик қалбларни кўнглини кўтариб, уларга меҳр улушиш каби туйғулари қонида бор бу элнинг – Бахор фасли, янгиланиш ва ёшариш фасли бошланиши билан амалга оширадиган барча эзгу ишларида юқорида зикр қилинган туйғулар бутун бўй-басти билан ўз ҳаётий ифодасини топади, десак муболаға бўлмайди.

Баҳорнинг ҳар куни қутлуғ ниятларга ҳамоҳангдир. Ёш ниҳолларнинг эртага боғга айланиши ҳамда унинг мевасидан ёшу кекса баҳраманд бўлиши орзуси дилларни завққа тўлдиради.

Муқаддас динимизнинг мўътабар манбаларида инсонларни боғлар яратишга, экин экишга, ободончилик қилишга тарғиб қилган. Ушбу амалларга Яратганнинг улуғ мукофати борлигини ҳам маълум қилган. Жумладан: Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) ўз умматларини мазкур савобли амалларга тарғиб қилиб:

" مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَغْرِسُ غَرْساً اَوْ يَزْرَعُ زَرْعاً فَيَأْكُلُ مِنْهُ طَيْرٌ اَوْ اِنْسَانٌ اِلاَّ كَانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ

رواه البخاري و مسلم

Яъни: “Бирон-бир мусулмон кишиси бир дарахт ўтқазса ёки бир нарса экса, бас ундан қуш ёки инсон танавул этиб, манфаатланса, шу сабабдан у киши эҳсон қилганлик савобига эришур” деб, марҳамат қилганлар.

Инсонларнинг яратилишидан мақсад ҳам айнан мана шу эзгу амалларни амалга ошириш учун, манфаатли бўлиши учун яратилганлиги кўп-кўп эслатилган хақиатлардандир. Манзарали ва мевали дарахтларни экиш, – бизни ўрат турган оламни, заминни обод қилиш ажри улуғ савобли ишлардан (касб) ҳисобланишини юқоридаги ҳадиси шарифдан билиб олдик. Муқаддас динимиз деҳқончилик ва боғдорчилик ишларига катта эътибор, барчани унга далолат қилган.

Жобир (р.а,) Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)дан бу борада қуйидаги ҳадиси шарифни ривоят қилган: “Ким Аллоҳга ишониб, савоб умид қилган ҳолда қаровсиз ерни обод қилса, унга ёрдам ва барака бериш Аллоҳга лозим бўлди (у бандани Яратган ўзининг марҳамати билан неъматлантиради)”.

Шунингдек, ҳар йили баҳор келиши билан атроф-муҳит, ҳовли ва яшаш жойлар, ўқув даргоҳлари ҳамда маҳаллаларни саранжом-саришта қилиш бўйича кўплаб оммавий ҳашарларни уюштириш ҳам миллатимизга хос фазилатлардандир. Бунда дарахтлар оқланиб, ҳар хил чиқиндилар тозаланади, янги-янги мевали ва манзарали дарахт кўчатлари экилади. Атрофни ўзгача файз ва шукуҳ, поклик қамраб олади. Зеро, Пайғамбаримиз  Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам:

 “Ҳовли ва уй-жойларингизни озода тутинглар”, “Поклик имондандир” дея умматларини покликка чорлаганлар.

Шунингдек, бошқа бир ҳадисда:

" اَلنَّظَافَةُ تَدْعُو إِلىَ الْاِيمَانِ وَالْاِيمَانُ مَعَ صَاحِبِهِ فىِ الْجَنَّةِ "

яъни: “Поклик кишини имонга чақиради. Имон эса, ўз эгаси билан жаннатда биргадир”, дейилади.

Оила, маҳалла, кўча ва гузарлар ободонлаштирилиб, мевали, манзарали кўчатлар ўтқазиш, тозалик ва озодаликка эътибор берган киши миллий маънавиятимизнинг ажралмас қисмига айланган муқаддас динимизнинг талаб ва тавсияларига амал қилган бўлади.

Ривоят қилинадики, бир киши улуғ саҳобий Абу Дардо (р.а.)нинг олдиларидан ўтиб бораётса, у зот ёнғоқ кўчати экаётган эканлар. У киши Абу Дардо (р.а.)га қараб: “Улуғ ёшга кирган бўлсангиз ҳам кўчат экасизми, ахир бу фалон йилдан сўнг мевага кираду-ку” – деди. Абу Дардо (р.а.) бунга жавобан: “Менга савоби етса бўлди, мевасини бошқалар истеъмол қилаверсин” – деган эканлар.

Ҳа азизлар, азал-азалдан ота-боболаримиз Баҳорга покизалик, яхши орзу-ниятлар билан пешвоз чиққан. Чунки меҳнат, тозалик, саранжом-саришталик бор жойда қут-барака, сиҳат-саломатлик бўлади.

Динимизда деҳқончилик, ерни обод қилиш масаласига алоҳида эътибор берилганлигини юқорида ўрганиб чиқдик.

Зеро, ерга меҳнат билан қанчалик ишлов берилса,  деҳқончилик, зироат ҳам  шунга қараб  баракали бўлади. Рўзғоримиз бутун, ҳаётимиз фаровон, турмушимиз ҳам янада обод ва  кўркам бўлади.

Ҳазрат Мир Алишер Навоийдан тортиб барча мутафаккирлар ижодида Юртни ободлиги, элни фаровончилиги йўлида ҳаракат қилиш жамиятда яшаб турган кишиларнинг асосий истаги асосий ғоялардан бўлиши лозим эканлигини зикр қилганлар.

Шаҳар ва қишлоқларда яшовчи барча инсонлар  бу муборак фаслни ғанимат билиб, юртимиз тараққиёти, халқимиз фаровонлиги, турмушимиз равнақи йўлида астойдил белларини  маҳкам боғлаб, фидокорона меҳнат қилиш, тозалик ва озодалик ишларини амалга ошириш билан ўзларининг холис ҳиссаларини қўшишга ҳаракат қилишлари мақсадга мувофиқдир.

Мана шундай навбаҳор фаслида юрт тинчлиги, халқимиз фаровонлиги, имон-эътиқодимизга яраша солиҳ амалларни бажаришликка муносиб шароитларнинг муҳайё экани учун Аллоҳ таолога шукроналар айтган ҳолда атроф-муҳит ва ҳовли-жойларимизнинг озода бўлишлиги учун ҳаракат қилайлик.

Атрофимизни турли зарарли нарсалардан ва ифлосланишдан сақласак, ўзимиз ва аҳлимизнинг ҳаётини сақлаган бўламиз. Шунингдек, тупроқ, сув, ҳаво ва бошқа нарсаларни тоза сақлаш, уларни ифлосланишига йўл қўймаслик ва соғлиқ учун зарарли бўлган нарсалардан сақланиш каби ишларни амалга оширишда барчамиз фаол бўлсак миллий қадриятларимиз ва муқаддас динимизнинг асосий фазилатли ва ҳайрли ишларини амалга оширган бўламиз.

Наврўз қўшиғи

Баҳорни билмаган элларни кўрдим,
Бир чечак кулмаган ерларни кўрдим.
Ўзингни соғиниб келади наврўз,
Кафтингга кўз сурай, деҳқоним, юртим,
Ўзингдан ўргулай, боғбоним, юртим.

Чучмома чайқалиб, чалар қўнғироқ,
Ҳаёт ҳидин сочар уйғонган тупроқ,
Илдиз сувратини чизади чақмоқ,
Кафтингга кўз сурай, деҳқоним, юртим,
Ўзингдан ўргулай, боғбоним, юртим.

Меҳмонни чорлайди сумалакларинг,
Қизларинг боғлайди жамалакларин.
Саодатга кўприк камалакларинг,
Кафтингга кўз сурай, деҳқоним, юртим,
Ўзингдан ўргулай, боғбоним, юртим.

Эй, кафти қадоғу  кўнгли юмшоқ эл,
Қуёшда қорайган, юраги оқ эл,
Дуога қўл очган, тилаги оқ эл,
Кафтингга кўз сурай, деҳқоним, юртим,
Ўзингдан ўргулай, боғбоним, юртим.

Муқаддас еринг бор, қутлуғ осмон бор,
Суянган тоғинг бор, дилда иймон бор.
Улуғ боғистонга буюк боғбон бор,
Кафтингга кўз сурай, деҳқоним, юртим,
Ўзингдан ўргулай, боғбоним, юртим.

Иқбол Мирзо

Исомиддин АХРОРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Тошкент шаҳар вакиллиги ходими,

“Оқилон” жоме масжиди имом-хатиби.

Бир даврада кимнингдир: “Мен учта аъзамни биламан: Имоми Аъзам, Ғавсул Аъзам, Махдуми Аъзам. Аммо тўртинчиси ҳам бор. Ўша тўртинчисининг ким эканини ҳеч била олмадим”, деган гапини эшитиб қолдим. Шу гап каминани ўйлантириб қўйди. Буни билиш унчалик катта илм талаб қилмаса керак, озгина ғайрат қилиб кўрай-чи, деган фикрда илмий адабиётларни варақлаб ана шу жавобларни топишга мушарраф бўлдим. 

Исми Аъзам Аллоҳ таолонинг Қуръони карим ва ҳадиси шарифда зикр этилган исмларининг энг буюгидир.

Исми Аъзам Аллоҳ таоло исмлари ичига яширилган. Бунинг ҳикмати бандаларининг бутун Асмои-ул Ҳуснага муҳаббатини сақламоқ, Ўзига бутун исмлари ила дуо этилишини таъмин этмоқдир. Агар Исми Аъзам қайси бири экани аниқ бўлганида одамлар бошқаларини қўйиб фақат ўша исм билан дуо этмоққа тушар, бошқа исмларни тарк этар эди. Чунки Аллоҳ таолонинг наздида Исми Аъзамнинг эътибори буюк бўлиб, бу исм ила қилинган дуо, албатта, мустажоб бўлиши ривоят этилган.

Исми Аъзамнинг Асмо-ул Ҳуснадан қайси бири экани ҳақида ислом олимлари бир-биридан фарқли фикрларни илгари сурганлар. Аксар олимлар “Исми Аъзам – Аллоҳ исмидир”, дейдилар.  Ҳазрати Али таъкидлашича, Исми Аъзам бир исм эмас. У Фард, Ҳайй, Қаййум, Ҳаким, Одил, Қуддусдан иборат олти исмдир.

Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳнинг фикрича, Исми Аъзам – Ҳаким ва Одилдан иборат икки исм. Ғавсул Аъзам Исми Аъзамни: “Ҳайй исмидир”, деган. Имом Раббоний эса Исми Аъзам Қаййумдир деган фикрни илгари сурган.

Аён бўлаётирки, ислом буюклари Исми Аъзамга бир-биридан фарқли исмларни топганлар. Балки уларнинг ҳар бирининг руҳиятига тажаллий этган Исми Аъзам фарқли бўлгандир.

Асмо-ул Ҳусна ичида бир Исми Аъзам бўлгани каби ҳар бир исмнинг аъзамий бир мартабаси бор. Баъзан бир исмнинг аъзамий мартабаси Исми Аъзам билан адаштирилади. У исмнинг аъзамий мартабадаги тажаллийси сабаби ила Исми Аъзам саналади. Исми Аъзамнинг ҳар бир олимга кўра фарқли бўлишининг сабаби шу бўлса керак.

Муҳаммад алайҳиссалом – Ҳабибуллоҳ, Иброҳим алайҳиссалом –Халилуллоҳ, Мусо алайҳиссалом – Калимуллоҳ, Исо алайҳиссалом – Руҳуллоҳ, Одам алайҳиссалом – Сафийуллоҳ, Нуҳ алайҳиссалом – Нажиуллоҳдир. Бу олти пайғамбарнинг бошқа пайғамбарлардан рутбаси баланд бўлгани боис улар “Улулаъзим” дейилади. Ҳаммасидан буюги Муҳаммад алайҳиссаломдир.

Абу Ҳанифа Нуъмон ибн Собит ал-Куфий; Имоми Аъзам (699-767) – фақиҳ, муҳаддис, улуғ имом, ҳанафийлик мазҳаби асосчиси. Куфада туғилган. "Имоми Аъзам" (буюк имом) – улуғлиги эътироф этилиб берилган унвон. Абу Ҳанифа фиқҳий илмни биринчи бўлиб тасниф қилиб, уни бобларга ажратиб, тартибга солган ва китоб шаклига келтирган. У фақиҳларнинг устози, имом Шофиъий таъбири билан айтганда, "барча одамлар фиқҳда унинг боқимандаларидир".

Гилоний (Жилоний) Муҳиддин Абдулқодир ибн Аби Солиҳ Жангийдўст (1077- 1166) – илоҳиётчи олим, мутасаввиф. Гилон вилоятида туғилган. Халқ оммаси уни мўъжиза кўрсатишга қодир бўлган азиз-авлиё ва бечораларнинг ҳомийси деб, улуғлаган. Унга "Ғавсул Аъзам" ("улуғ ҳимоячи") ва "пири дастгир" ("мададкор пир") лақабларини берган.

Махдуми Аъзам (Буюк ҳазрат; асл исми Саййид Аҳмад Хожаги ибн Саййид Жалолиддин Косоний Даҳбедий, 1463/64-1542) – буюк аллома, йирик диний арбоб, нақшбандийлик тариқати пирларидан. Даҳбедий "Махдуми Аъзам", номи билан машҳур бўлган. Буюк шоир ва давлат арбоби Заҳириддин Муҳаммад Бобур уни ниҳоятда ҳурмат қилган ва Махдуми Аъзамга бағишлаб рубоийлар ҳам ёзган. Махдуми Аъзам ҳам шоир ҳақидаги "Бобурия" рисоласини ёзиб, Ҳиндистонга жўнатган.

Ўрганганларимиздан аён бўлдики, аъзамлар учта эмас, бешта бўлиб, биринчи  Аъзам – Аллоҳ таолонинг Ўзи; иккинчиси, рутбаси баланд расуллар, қолганлари авлиёлар экан. 

Дамин ЖУМАҚУЛ,

журналист

Фарзандлар яхши тарбия кўриб улғайса, ота-она роҳат-фароғатда яшайди. Чунки инсон умрининг бахтли ёки бахтсиз кечиши унинг бола тарбиясидаги маҳоратига боғлиқ бўлади. Тажрибадан биламизки, болаларига чиройли тарбия берган оилалар тинч-хотиржам яшайди. Бунинг аксини қилган хонадонларда эса мудом бақир-чақир, жанжал-сўрон бўлади. Энг хатарли жиҳати, боласига динни, шариатни танитмаган одамга бу дунёдаги азоб кам ва у дунёда ҳам азоб чекади.

Шундай экан, фарзандини Аллоҳ таоло амр этган йўлдан олиб юриш ҳар бир ақли бутун мусулмоннинг бурчидир. Илло, ана шу йўлдагина икки олам саодати бор. Ақли салим инсонлар Аллоҳга яқинлаштирадиган йўл қийинроқдек кўрингани билан ўша йўлни танлайди ва шайтоннинг ёмонликларидан Унга сиғинади.

Хўш, гўзал ахлоқ билан хулқланган авлодни вояга етказиш учун нималарга эътибор қилишимиз керак?

Бу иш келин, яъни бўлажак фарзандга она танлашдан бошланади. Бўлажак рафиқамиз динни, исломни, таниган, иймонли, эътиқодли оила фарзанди бўлгани дуруст. Пайғамбар алайҳиссалом ҳадиси шарифларида: “Аёл танлаганда тўрт нарсага эътибор қаратилади: бойлигига, насабига, чиройига ва тақвосига. Сен улардан диндорини танла...” (Бухорий ва Муслим ривояти), деб марҳамат қилдилар. Ҳатто тақводор инсонга учрашиб унга ўзининг қизини бермоқчи эканини ишора қилиб ҳам қўйиш мумкин экан. Айниқса, ота-оналар қизларини турмушга бериш масаласига жуда катта масъулият билан ёндашмоқлари керак. Чунки қиз бола меҳрга муҳтож  нозик хилқат ҳисобланади.

Тўй тантанаси шариат кўрсатган талаблардан чиқиб кетмаслиги керак. Тўйга тўғри тилакли, камбағал кишилар таклиф қилинса, яхши бўлади. Бунда ҳам тўй аён қилинади, ҳам камбағалларнинг қорнини тўйдириб дуоси олинади.  

Келин-куёв яқинлик қилишдан олдин Пайғамбар алайҳиссалом ўргатган мана бу дуони ўқийдилар:

اَللَّهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا                      

«Аллоҳумма жаннибнаш-шайтана ва жаннибиш-шайтана ма разақтана».

Маъноси: “Меҳрибон Парвардигорим, бизни шайтондан ҳимоя қилгин ва бизга ато қиладиган фарзандимизни ҳам шайтондан йироқ қил!” 

Ота-онанинг яқинлик қилган вақтидаги ҳолати ҳам фарзанднинг характерига таъсир қилар экан. Агар ота-она ўша вақтда тушкин кайфиятда бўлса, туғилган бола табиатида тушкунлик намоён бўлади.  Агар ота-онанинг ўша вақтдаги кайфияти аъло бўлса, туғилган фарзанд қувноқ характерли бўлиб туғилади. Ана шундан келиб чиқиб ўша вақтда Аллоҳни эслаб, тинмасдан қалбида Унинг зикрини қилиш керак.

Аёл ҳомиладорлик вақтида кўпроқ ибодат қилиб, шубҳали ва тақиқланган таомлардан қатъиян тийилмоғи лозим.

Ўғил бола туғилганда севиниб, қиз бола туғилгандан хафа бўлиш ярамайди. Чунки уларнинг қайси биридан фойда етишини фақат Аллоҳ билади. Боз устига тарбияли қиз ўстирган ота-она кўпроқ мукофот ҳам олади.

Болага жаҳл қилсангиз, ёлғон гапирсангиз, қўрқитсангиз, бир ишга мажбурласангиз – унга шуларни ўргатасиз.

Болани рағбатлантириб туриш ҳам керак. Агар у яхши иш қилса, яхши гаплар айтиб мақтаб, кичкина нарса бўлса-да совға қилиб турилса, у ўзини ҳар доим шундай ишлар қилишга ундайди.  Агар бола ёмон иш қилиб қўйса, дастлаб уни кўрмаганга олиш лозим, айниқса, унинг ўзи буни яширишга уринаётган бўлса. Иккинчи сафар эса дакки бериб қўйиш керак. Ота ҳар доим сўзига эга чиқиб боласига ибрат кўрсатмоғи лозим. Она ҳам бақир-чақир қилмасдан болага “отанг буни ёқтирмайди, отангнинг жаҳли чиқади, бу ишинг учун отанг сени жазолайди” каби сўзлар билан болани отасининг мартабаси қанчалик баланд эканига кўниктириб боради.

Бола мактабдан қайтгандан сўнг унга бир оз ўйнаб келишга рухсат бериш керак. Шунда боланинг мияси ҳам дам олади. Агар уни ўйнагани қўймасдан фақат ўқишга мажбур қилаверсангиз, жонига тегиб ҳаммасидан кечиб юбориши мумкин. Болага ота-онани, устозларни, ёши улуғларни ҳурмат қилишни кичик ёшдан ўргатиб борилгани боис у шу ишга кўникиб қолади.  

Болага  тарбия бериш тошга ишлов бериш билан баробар. Уни болалигида  шаклга солиб олиб, ўсиб-улғайиб боргани сайин диний-дунёвий билимларини кўпайтириб бориш фойдали бўлади.

       Музаффархон АЪЗАМОВ.