Сохта Ҳозирги кунда муқаддас ислом номидан ҳар хил оқимларнинг ўзларини жозибадор исмлар билан номлаб олиб, гўёки тўғри йўлни даъво қилиб, ғараз мақсадлари йўлида ушбу ниқобдан фойдаланиш ҳолатлари кўплаб кузатилмоқда. Ана шундай оқимлардан бири “Сохта салафийлар”дир.

Бу оқимга мансуб бўлганлар исломдаги аҳком ва фатволарни ҳар бир замон тақозосига қараб эмас, ҳижрий сананинг дастлабки уч асрига мувофиқ равишда ҳаётга татбиқ этишни тарғиб қилувчи оқимдир. Бу оқим араб ва ислом мамлакатларида кўпроқ тарқалган бўлиб, Ўрта Осиёга ҳам кириб келмоқда. Бу оқим тарафдорлари ислом динининг ҳар бир замон ва ҳар бир маконга мослаша олишини тан олмайдилар. Ўн тўрт асрдан бери исломнинг етук алломалари, фақиҳу мужтаҳидлари қабул қилган фатволарга амал қилишга қарши чиқадилар.

Исломда “салаф” (арабча – “аждодлар”, “аввал яшаб ўтганлар”) деганда, ҳадисларга кўра, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида ҳамда ундан кейинги икки даврда яшаган мусулмонлар тушунилади. Шунга кўра, ислом уламолари саҳобий, тобеин ва табъа тобеинларни “салафи солиҳ”, яъни “солиҳ аждодлар” деб ҳисоблашда якдилдирлар. Улардан кейинги даврларда яшаган мусулмонларга нисбатан “салаф” ёки “салафий”лар тушунчаларини ишлатиш мумкин эмас.

Сўнгги йилларда “салафи солиҳларга эргашиш” шиорини ниқоб қилиб олган, мусулмон жамиятларини илк ислом даври ҳолатига қайтаришни тарғиб қилувчи мутаассиб, сохта салафийлар пайдо бўлганини алоҳида қайд этиш лозим.

Сохта салафийликнинг ақидавий, ҳуқуқий ва фалсафий асослари суриялик Ибн Таймия (1263-1328 й.) фаолияти билан боғлиқ. Умри давомида ўзининг агрессив қарашлари туфайли тўрт марта (1307, 1309,1322 ва 1326 йилларда) қамоқ жазосига тортилган ва 1328 йилда қамоқхонада вафот этган бу шахс ҳаракатнинг назарий асосларини белгилаб берганини барча мутахассислар эътироф этадилар.

Ибн Таймия гўёки, асрлар давомида исломга турли бидъатлар кириб қолганини иддао қилиб, жамият ва мусулмонларнинг кундалик турмуш тарзи унинг талқинидаги Қуръон ва суннатга асосланган ҳолда қатъий тартибга солиниши зарурлиги ҳақидаги ғояни илгари суради. Уларнинг бу хатокор қарашларига аҳли сунна вал жамоа уламолари муносиб раддиялар билдирганлар.

Ибн Таймиянинг Пайғамбар алайҳиссалом, саҳобий ва авлиёларнинг қабрини зиёрат қилиш ҳамда тавҳид, Аллоҳнинг макони, такфир ва бошқа ақидавий масалаларда ашъарийлик ва мотуридийликка зид фикрлари ўша давр мусулмон уламоларининг кескин норозилигига учраб, кўплаб раддиялар битилди, кескин кураш олиб борилди. Шундай бўлса-да, бундай ғоялар кейинчалик турли мутаассиб гуруҳ ва ҳаракатлар етакчилари мафкурасига асос бўлиб хизмат қилди.

Жумладан, улар қуйидаги эътиқоддаги ғояларни илгари сурадилар:

- ҳар қандай янгиликни инкор этиш,

- тасаввуфни асло тан олмаслик,

- тавассул (восита орқали Аллоҳга мурожаат қилиш)ни куфр, деб ҳисоблаш,

- ўзларига эргашмаганларни “кофир” деб эълон қиладилар.

Уларнинг фаолияти натижасида “Пайғамбаримиз шафоатидан ҳеч қандай фойда йўқ”, деган ғоялар тарқалиб, саловотлар баён қилинган китоблар ёқиб юборилди, муқаддас зиёратгоҳлар вайрон қилинди.

Уларнинг адашган йўлда эканликларини билиш ҳар бир ақлли инсонга қийин эмас. Биз эса айнан мавзумизга доир жиҳатига тўхталамиз.

Хўш улар ўзларига эргашмаганларни кофир деяптиларми? Унда ким мусулмон. Уларга ким ҳуқуқ берди, чин мусулмонларни кофир дейишга. Улар кофир деяётган инсонлар, Роббим Аллоҳ, диним ислом деяётган бўлса, уларга куфр нисбатини бериш мутлақо мумкин эмас.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ким бир инсонни кофир деб чақирса ёки Аллоҳнинг душмани деса, айтганидек бўлмаса, айтган сўзлари ўзига қайтади”.

Сохта салафийлар эса, ҳеч қандай шаръий сабабсиз, бир-икки киши эмас бир неча кишиларни кофирга чиқармоқдалар. Ваҳоланки, бесабаб эмас,балки гуноҳ қилган кишининг гуноҳи учун ҳам кофирга чиқарилмайди. Машҳур ватандошимиз Нажмуддин Умар Насафий ҳазратлари мазкур масала тўғрисида қуйидагиларни айтадилар:

“Катта гуноҳлар мўмин бандани иймондан ҳам чиқармайди, куфрга ҳам киргизмайди. Аллоҳ таоло Ўзига ширк келтиришни кечирмайди. Ундан бошқа катта ва кичик гуноҳларни эса хоҳлаган кимсадан кечиради. Кичик гуноҳга жазо бериши ҳам, агар ҳалол ҳисоблашдан бўлмаса, катта гуноҳни авф қилиши ҳам мумкин. Ҳалол санаш куфрдир. Пайғамбарлар ва солиҳ бандаларнинг катта гуноҳ аҳллари тўғрисидаги шафоатлари кўплаб хабарлар билан собитдир. Гуноҳи кабира содир этган мўминлар дўзахда абадий қолдирилмайди”.

Уларнинг яна бир қарашлари:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳамда саҳобалар ва азиз авлиёларнинг қабрларини зиёрат қилишни куфр деб ҳисоблайдилар.

Зеро, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам умматга насиҳатларида қуйидагиларни айтганлар:

Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади; Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Албатта, барча амаллар ниятга қараб эътибор қилинади. Ҳар бир киши ўз ниятига етгусидир,....Бас, нимани ният қилса, ўшани эътиборга олинади”.

Ният қилиш луғатда “қасд қилиш ва ирода” маъноларини англатади.

Демак, қабр зиёрат қилаётганларнинг ниятига эътибор қилинади. Агар зиёратчининг нияти ўтганларни хотирлаш, уларга савоб йўллаш қолаверса, ўлимни эслаш, ундан ибратланиш бўлса, бу жуда савобли иш бўлади.

Сохта салафийларнинг Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам га ҳурматсизлик қилиши у зотнинг ота-оналарини кофирликда айблашларида ҳам яққол кўринади.

Шунингдек, сохта салафийларнинг иддаоларига кўра, милодий йил ҳисобини ишлатиш, бошқа дин вакилларининг байрам, маданий тадбирларида иштирок этиш ва табриклаш, кийган кийимларини (жумладан, костюм, пальто, галстук тақиш, шим ва кўйлаклар) кийиш ҳам имонсизлик ҳисобланади. Бу мутаассибона қарашлар жамиятда айирмачилик кайфиятини келтириб чиқариши билан ҳар хил низоларни пайдо бўлишига сабаб бўлади, бу нарса муқаддас динимизда тарғиб этилган бағрикенглик тушунчасига ҳам зид келади.

Азизлар ҳар бир ялтираган нарса олтин бўлмагани каби, ҳар бир динни даъво қилувчи тўғри фикрда бўлавермайди, шундай экан ғараз ниятли оқимларнинг “ялтироқ” тузоқларидан огоҳ бўлайлик, муқаддас динимизнинг соф эътиқодини мустаҳкам сақлаб, келажак авлодга софлигича етказайлик.

"Қосим Шайх" жоме масжиди имом хатиби Бектош домла Ҳакимов

Rahmatulloh Usmonov - Qashqadaryo viloyati bosh imom-xatibi

Shuningdek: Zayniddin Eshonqulov - Samarqand viloyati bosh imom-xatibi

Mehmonali Jabborov - Jizzax viloyati bosh imom-xatibi

Habibulla Zokirov - Sirdaryo viloyati bosh imom-xatibi

Abduqahhor Yunusov - Toshkent shahar bosh imom-xatibi

Musaxon Abbosiddinov - Namangan viloyati bosh imom-xatibi

Jasur Raupov - Toshkent viloyati bosh imom-xatibi

Xayrulla Abdullayev - Xorazm viloyati bosh imom-xatibi tabriklari TV orqali e'lon qilindi. 

Muborak Ramazon hayiti yurtimizda keng nishonlanmoqda

Manba: O‘zbekiston 24

Аҳли суннат вал жамоанинг асоси бўлган ашаърий ва мотуридийликни салафлар эътиқодига зид деб исботламоқчи бўлган шахслардан бири қуйидагича таҳлилни қилиб берибди. Унинг фикри қалин қора ҳарфларда ифодаланган:

1) Салафлар Жаҳмия деган тоифанинг эътиқодий масалаларига раддия берган ва уларни адашган (баъзи ҳолларда кофир) деб билган.

2) Ким эътиқодий масалаларда жаҳмия тоифасига ўхшаса, демак салафларга хилоф қилган бўлади.

Бу ерда мантиқий хулоса қилаяпти. Шу ўриндай айтиш керакки, мантиқни залолат деганлар одатда мана шунақа пайтларда мантиқдан фойдаланиб қолади. Шунга қарамай шу ергача, мантиқан тўғри фикрни билдираяпти. Кимда жаҳмиянин салафлар раддия берган эътиқодий қарашлари топилса, демак у салафга хилоф қилган бўлади. Тўғрими? Тўғри! Энди, тахлилнинг давомини қаранг...

3) Жаҳмийлар ҳам ашъарий ва мотуридийлар ҳам калом илми билан шуғулланган.

Тўғрими? Нисбатан тўғри. Нисбатанлиги шундаки, жаҳимиялар калом, яъни ақида илмида ғулувга кетиб, салафлар фаҳмига зид нарсаларни айтганлар, ашъарий ва мотуридийлар эса, калом илмини ўзлаштириб, ўша илм орқали салафлар эътиқодини ҳимоя қилиб асослаб берганлар. Ташқаридан қарасангиз, иккиси ҳам бир илм билан шуғулланаяпти, аммо бириси салафларга зид эътиқодда, иккинчиси салафлар эътиқодида. Энди якунловчи мантиқий хулосага қаранг:

4) Демак, ашъарий ва мотуридийлар салафлар эътиқодида бўлмаган.

Ана халос. Баракатопкур, калом илми эътиқод эмас, бу ҳудди мантиқ, физика, география, тиббиёт каби илмлардан бири. Эътиқод эса шу йўналишда чиқарилган ақидавий хулоса.

Агар Дарвин биология билан шуғулланиб, эволюция назариясини ўйлаб топган бўлса-ю, атеистлар шу орқали ота-бобомиз маймун деган бўлса, мусулмонлар ҳам биология билан шуғулланса, атеистга ўхшаб қоладими? Йўқ, ахир мусулмонлар биология билан шуғулланиб, ундан Аллоҳнинг оят белгиларини топади-ку!

Жаҳмийлар мантиқ билан шуғулланган бўлса, бу тахлилни қилган одам ҳам "демак, демак" деб мантиқдан фойдаланаяпти, демак ўзининг "мантиғига" кўра ўзи ҳам жаҳмийлар эътиқодида бўлиб қоляпти-ку
Ашъарий ва мотуридийлар калом илми билан шуғулланганми? Ҳа шуғулланган. Нимага? Жаҳмияларга раддия бериш учун. Унда қандай ақидавий хулоса чиқаришган? Жаҳмияга раддия бериб, салафи солиҳлар фаҳми ва нақлни исботлашган.

Мана шунинг учун мантиқни билмаган мантиқий хулоса қилмаслиги керак. Илмдан хабари йўқ, калом илми нима, эътиқод нима, англамайдиган одам, одамларга эътиқоддан дарс бермаслик керак. Мана шундай "мантиқ"қа тақлид қилган илмсизлар эса, аҳли суннат вал жамоанинг асоси бўлган ашъарий ва мотуридийларни биргина одамнинг мантиқсиз хулосаси билан жаҳмияларга ўхшатиб юрибди.

@AhliSunnaValJamoaUz 

Ubaydulla Abdullayev - Farg`ona viloyati bosh imom-xatibi
#10apr #uzbekiston24