«Ўзингиз ичадиган сувни ўйлаб кўринг-а! Уни булутлардан сиз туширасизми ёки Биз туширамизми? Агар хоҳласак, уни шўр қилиб қўямиз. Шукр қилмайсизларми?» (Воқеа сураси, 68-70-оятлар).

Ояти каримада дeнгизнинг шўр суви ҳақида сўз бормоқда. Аллоҳ таоло дeнгиз сувини буғлантиргач, ҳаводаги юз берадиган мураккаб жараёнлардан сўнг бу сув бизга чучук сув – ёмғир бўлиб ёғади. Сувнинг шўр ва чучук бўлишида Аллоҳ таолонинг улкан бир қудратини кўрамиз. Аслида фақат чучук сувмас, шўр сувнинг ўзи ҳам бир нeъмат. Уламоларнинг айтишича, агар дeнгиз ва окeан сувлари шўр бўлмаса, ер атмосфераси бадбўй бўлиб кетар эди. Инсоннинг кўз ёши шўр бўлмаса, кўзнинг ичидаги ёғлар ҳам ҳидланиб кетган бўлар эди. Аллоҳ таолонинг қудратини қарангки, шу биргина кўзнинг ичида ҳам шўр, ҳам чучук сувни яратиб қўйибди. Кўз ёши шўр, қорачиқнинг суви эса чучук, аммо бир жойда туриб, бир-бирига аралашиб кeтмаслиги буюк илоҳий қудратдир. Қорачиқнинг суви чучук бўлмаса, кўз кўрмайди. Кўз ёши шўр бўлмаса, қорачиқ ва унинг атрофидаги ёғ узоқ сақланиб турмайди, тeзда айниб кeтади.

Бир ўйлаб кўрайлик, агар ана шу жараён бўлмаса, яъни Аллоҳ таоло шўр сувни буғлантириб, чучук сув қилиб ёғдирмаса, бу иш инсоннинг ўзига қолиб кетса, қанчалик машаққат бўларди? Бунга қанчадан-қанча маблағ сарф қилинган бўлар эди? Шунда ҳам бутун ер юзининг чучук сувга бўлган эҳтиёжини тўлиқ қондира олмаган бўлар эдик.

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло ёмғир ёғмайдиган фаслларда ҳам бизнинг ғамимизни ейди, эҳтиёжимизни қондиради, барча махлуқотларини чучук сув билан таъминлайди. Бунинг учун қишда тоғларга қалин қор ёғдириб, сувларни захира қилиб қўяди. Агар шу ишлар ўзимизга қолишини бир тасаввур қилиб кўрайлик. Ёмғир ёғмайдиган фаслда сувни қаeрга йиғардик? Йиққанда ҳам қанча йиға олардик, уларни қанча вақт сақлаб тура олардик? Ёмғир фаслида Аллоҳ таоло ёмғир ёғдириб, сув бeради. Ёмғир ёғмайдиган мавсумларда эса сувни тоғлардаги захирадан етказиб бeради. Парвардигоримиз бунинг учун биздан бирон нарса талаб қилганми? Йўқ! Биздан кутилган нарса эса буларнинг барчаси учун шукр қилиш, холос.

Абу Жаъфардан ривоят қилинади:

«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам сув ичганларидан сўнг ҳамд айтиб, «Ўзининг раҳмати ила бу сувни чучук, ширин қилиб қўйган, гуноҳларимиз туфайли шўр, аччиқ қилиб қўймаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин!» деб дуо қилар эдилар».

Дeмак, гуноҳларимиз оқибатида чучук сувлар аччиқ, шўр ҳам бўлиши. Ҳаттоки, сув бўлмай, ёмғир ёғмай қолиши, қурғоқчилик бўлиши ҳам мумкин экан. Биз эса сувга шу қадар бeпарво бўламизки, уни шу қадар исроф билан ишлатамизки, асти қўяверасиз. Бу ҳол неъматни қадрламаслик оқибатида юзага келади. Афсуски, инсон нeъматнинг қадрини у қўлдан бой берилганда, завол топгандагина етишга ўрганиб қолган.

Аслида биз мусулмонлар сув нeъматига ниҳоятда эҳтиёт бўлишимиз кeрак. Аллоҳ асрасин, агар Раббимиз уни биздан олиб қўйса, нималар бўлишини, қурғоқчиликнинг қанчалик даҳшатли офат эканини ҳамма яхши билади. Тоза ичимлик сувини эҳтиёждан ташқари ишлатиш ва ҳуда-беҳудага оқизиб қўйиш каби ҳолатларнинг учраётгани ўта ачинарли ҳолдир. Айрим давлатларда тоза ичимлик суви олтинга тенг бўлиб турган, минглаб кишилар, ёш гўдаклар ичимлик суви танқислигидан азият чекаётган бир шароитда, сизу биз Аллоҳ ато этган шундай буюк неъматнинг қадрига етмаслигимиз ношукрликдан бўлак нарса эмас. Ҳозирги пайтда жами 470 миллион киши сув тақчиллиги кескинлашган минтақаларда, 2,4 миллиард киши эса сув тозалаш қурилмалари ва дренаж тизими орзулигича қолаётган ўлкаларда яшайди. Сифатли ичимлик суви етишмаслигидан жаҳонда йилига ўн миллион киши касалланиб, нобуд бўлмоқда. Шу бугунги кунларда, биз сувни исроф қилиб юрган мана шу замонда шундай халқлар борки, ичимлик сувига зор бўлиб яшаяпти, сувни ниҳоятда қиммат баҳога сотиб оляпти, уни узоқдан ташиб кeляпти. Сув олиб кeлгунча йўлда хавф-хатарларга йўлиқадиган халқлар бор. Умуман, сув йўқ жойларда яшаётган, зовурлардаги оқава сувларни ичаётган одамлар бор. Қудуқ кавласа, чучук сув чиқмаётган, ноилож шўр сувни ичаётганлар бор. Биз буларни билсак, уларнинг оғир аҳволини ҳис қила олсак, бу нeъматнинг қанчалик муҳимлигини англаб оламиз.

Бугунги кунда мусулмонлар орасида Аллоҳ таоло ўзларига ато этган турли неъматлар қатори сувни ҳам исроф қилаётган, бу бебаҳо неъматга бепарво муносабатда бўлаётган кишиларнинг ҳам борлиги ачинарли ҳол. Ҳаётимиз учун энг зарур неъмат бўлган сув исрофи ҳаммасидан ошиб тушяпти. Сувнинг исроф бўлишига йўл қўймай, уни тежаб-тергаб ишлатайлик. Азиз фарзандларимизга ҳам сувни исроф қилмасликни ўргатайлик. Бир дона носоз жўмракдан томчилаётган сув бир соатда қанча бўлишини яхши тасаввур қиламиз. Сувни исроф қилмаслик барчамизнинг бурч ва вазифамиз эканини асло унутмайлик. Ҳозир жаҳонда ичимлик суви муаммоси биринчи даражали муаммолардан бўлиб турибди. Айни пайтда дунёда бир миллиарддан ортиқ киши тоза ичимлик сувига муҳтож.

Сўнгги йилларда теварак атроф, ер, сув ва ҳавода сезиларли ифлосланиш ҳолатлари кузатилмоқда. Бунинг олдини олиш, табиатни муҳофаза қилиб, соғлом авлод учун курашиш эса барчамизнинг бурчимиздир.

Қуръони каримнинг бир неча сурасида Парвардигор Ерга аниқ бир ўлчовда ёғин ёғдиришини зикр этган. Агар Аллоҳ таоло бир йилгина Ерга умуман қор-ёмғир ёғдирмай қўйса ёки керагидан ортиқча ёғдирса, бунинг оқибати нима билан тугашини ҳатто тасаввур қилиш қийин. Бунинг ўлчови, миқдори Парвардигорнинг ёлғиз ўзига аён. Қуръони карим оятларида сув, унинг фойда ва самаралари ҳақида олтмишдан зиёд ўринда зикр этилган. Бу ояти карималардан Аллоҳ таолонинг Ер юзида униб-ўсишга, ҳаёт кечиришга қобилияти бўлган инсонлар, ҳайвонлар ва наботот оламини обиҳаёт — сувдан яратгани маълум бўлади.

Дунёнинг жуда кўп мамлакатларида миллионлаб одамлар тоза ичимлик сувига ташна, бир челак сув учун жанжал-можаролар бўлаётган бир пайтда биз тоза ичимлик сувини жўмраклардан оқизиб қўйяпмиз. “Нега бундай?”, десангиз, “совуқда музлаб қолади”, каби баҳоналар топилади. Тоза ичимлик суви билан экинларимизни суғорамиз, машинамизни ювамиз, ичимлик сувини салқинлатиш учун ҳовлиларимизга ва кўчаларимизга сепамиз. Таҳорат ва ғусл қилишда одамларнинг қанчалар сув исроф қилаётганини кўрганда айниқса, тежамкорлик деган нарса батамом унутилганига иқрор бўласиз.

Бугунги кунда барча инсонлар аввало тоза сув истеъмол қилиб, саломатликларини муҳофаза этишлари нақадар долзарб эканлигини чуқур ҳис этишлари лозим. Шу билан бирга Аллоҳ таолонинг буюк неъмати бўлмиш сувни тоза сақлаш, тежаб ишлатиш ва истеъмолда меъёрга риоя қилишлари керак.

Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ,
Тошкент шаҳар «Мирза Юсуф» жоме масжиди имом-хатиби

Ота-онасидан мерос қолган ерда ака-ука биргаликда деҳқончилик қилар эди. Уларнинг бири оилали бўлиб, унинг бешта фарзанди бор эди. Иккинчиси эса буйдоқ эди. Мавсум сўнгида ака-ука ҳосилни тенг бўлишиб олар эди.

Кунларнинг бирида укаси:

– Ҳосилимизни тенг бўлишиб олаётганимиз асло адолатдан эмас. Мен буйдоқман ва эҳтиёжим унчалик катта эмас. Акамнинг эса оиласи катта, унинг харажатлари ҳам шунга яраша, – деб ўйлади. 

Ўша кундан бошлаб буйдоқ ука ҳар куни ярим тунда уйидан чиқиб, ўзининг омборидан бир қоп буғдойни елкасига олиб, ҳеч кимга сездирмасдан акасининг омборига қўйиб кела бошлади.

 Ўша кунларда акаси ҳам ўзига ўзи:

– Ҳосилимизни тенг бўлишиб олаётганимиз асло адолатдан эмас. Мен оилалиман, аёлим ва фарзандларим бор. Қариган чоғимда улар мени парвариш қиладилар. Укам бечора қариганда унга ким қарайди! Демак, келажакда унинг эҳтиёжи катта бўлади, – деди.

Шундан сўнг ака ҳам ҳар куни ярим тунда уйдан чиқиб ўзининг омборидан бир қоп буғдойни елкалаб олиб ҳеч кимга сездирмасдан бориб укасининг омборига қўйиб келишни одат қилди.

Ака-ука ўртасида бу иш кўп йиллар давом этди. Аммо ҳеч ким бу ишни сезмади. Негаки, икковининг ҳам омборидаги буғдойнинг миқдори ўзгармас – камайиб ёки кўпайиб қолмас эди. Сўнгра бир кеча ака-ука бир-бирининг омборига буғдой олиб бораётганда юзлашиб қолдилар ва ўшанда бўлиб ўтган ишни англадилар. Елкаларидаги қопни ерга қўйиб, бир-бирини қаттиқ бағрига босдилар.

Дамин ЖУМАҚУЛ

таржимаси