Бугунги кунда Дамашқ шаҳрининг тарихий марказларида ўзбек этноси билан боғлиқ бўлган кичик маҳаллалар, кўчалар, тарихий масжидлар ва мадрасалар сақланиб қолган. Маълумотларга кўра, 2010 йилларда Суриянинг Дамашқ ва Ҳалаб (Алеппо) шаҳарларида тахминан бир неча минг ўзбеклар (бухорийлар) яшаган. Тарихий манбаларда ўрта осиёликлар, жумладан ўзбеклар Дамашқ шаҳрига туркий мамлуклар билан бирга кириб келгани ҳақида маълумотлар бор. Миср тарихида бўлгани сингари Сурия тарихида ҳам Тулуния ва Ишхидий амирликлари катта сиёсий ва ҳарбий таъсирга эга бўлишган. Мамлуклар даврида ўрта осиёлик йирик мулкдорлар, қўшин қўмондонлари ва сиёсий арбоблар Дамашқда масжидлар, мадраса ва хонақоҳлар қурган.

Юқоридаги суратда: Дамашқдаги ўзбек маҳалласи, ХХ асрнинг 20-йиллари.

XVIII-XIX асрларда ўрта осиёликлар ҳаж зиёрати учун Сурия ҳудудларига Эрон орқали ўтувчи карвон йўллари билан кириб келган. Маълумотларга кўра, бу даврда Дамашқ Ўрта Осиёдан Эрон орқали ўтувчи ҳаж йўлининг сўнгги бекати бўлган. Кўплаб зиёратчилар, ҳаж сафаридан қайтишда шу ерда яшаб қолиб кетишган. Уларнинг махсус хонақоҳлари (такялари) бўлган. Жумладан, Усмоний пошшолар даври ҳали тугамаган бир даврда, Муродия такяси ташкил қилинган бўлиб, бу такяни асли ўрта осиёлик нақшбандия тариқатининг ёрқин вакилларидан бири бўлган Мурод Муҳаммад ал Бухорий номи билан боғлашади, бу ерда нақшбандий тариқатининг суфийлари йиғилишган, ҳожилар учун вақтинчалик бошпана вазифасини бажарган. Бу такя Дамашқнинг ал-Вард маҳалласида жойлашган. Мазкур такя таркибида Муродия жомеъси ҳам бўлиб, у Дамашқдаги катта жомеълардан бири ҳисобланади. Шунингдек, Дамашқда ҳозирга қадар сақланиб қолган Ал-Афрам жомеъсини ҳам ўрта осиёликлар билан боғлашади, у эски Дамашқнинг Ал-Муҳажирин маҳалласида жойлашган. Ўрта осиёликлар Дамашқнинг турли маҳаллаларида яшаганлиги маълум, жумладан, ал-Азбакия, ал-Мухажирин, Аннабаа Ассалихия, Суксаружа, ал-Майдан ва ал-Қадам ва бошқалар.

Суратда: Муродия такяси, ХХ аср.

Суратда: Дамашқдаги Нақшбандия (Муродия) жомеъси.

ХХ асрда Ўрта Осиёда бошланган колхозлаштириш ва ундан сўнг бўлиб ўтган Сталин қатағонлари даврида ўрта осиёликлар аввал Афғонистонга, сўнгра Яқин Шарқдаги катта шаҳарларга кўчиб кетган. Улар Яқин Шарқдаги катта шаҳарларга жумладан, Дамашқ шаҳрига ҳам бориб жойлашган. Дамашққа келган ўрта осиёликлар орасида Бухоро амирлари, Қўқон хонлари оиласига мансуб хон авлодлари, хонликда юқори лавозимларда ишлаган амалдорлар, ҳарбийлар, шайхул исломлар бўлган, шунинг учун ҳам улар бу ерларда катта қийинчиликларга учрамасдан тез орада давлат ва жамиятда ўз ўринларини топишган. Улар умумий ном билан бухорийлар деб номланган. Ўрта осиёликлар орасидан ҳарбий амалдорлар, сиёсатчилар, йирик тадбиркорлар, кўплаб олимлар ва муфтийлар етишиб чиққан. Хусусан, ўз даврида Насохи Ал-Бухорий Сурияда юқори ҳарбий лавозимларда ва бош вазир вазифаларида фаолият юритган. Тилшунос олим, профессор Бурҳон Бухорий нафақат Сурия илмий жамоатчилигида балки ўзбек олимлари орасида таниқли олимлардан биридир.

Бир сўз билан айтганда худди, Саудия Арабистони, Иордания, Қуддус ва Қоҳирада бўлгани сингари Дамашқдаги миллатдошларимиз бунёдкорлиги билан, ватан, ислом дини ва ўзлари яшаб турган жамият тараққиёти йўлида садоқат билан хизмат қилганлар, натижада яхши ном ва ҳурматга сазовор бўлганлар.

Шавкат Икромов,

Яқин Шарқ давлатлари бўйича тадқиқотчи, Тошкент давлат шарқшунослик университетининг ўқитувчиси, Ўзбекистон Фанлар академияси ҳузуридаги Ўзбекистоннинг энг янги тарихи масалалари бўйича Мувофиқлаштирувчи-методик марказ докторанти.

azon.uz

ЎМИ матбуот хизмати

(Мавлуд ойининг кириб келиши ва мавлудхонлик ўқишларининг бошланиши муносабати билан)

****

Эй, сиз, аҳли диёр, Мавлуд келибдур,
Нурга чўмиб баҳор Мавлуд келибдур,
Бахтга бўлиб савор Мавлуд келибдур,
Дилга нақшу нигор Мавлуд келибдур,
Иқбол айлаб нисор Мавлуд келибдур.

Мавлуднинг ҳар они қутлуғ биз учун,
Савоблар конига тўлуғ биз учун,
Кўнгилни поклашга бўлуғ биз учун,
Олган ҳар бир нафас улуғ биз учун,
Элга соҳиб осор(1) Мавлуд келибдур.

Бул кун Расулуллоҳ бўйи келмоқда,
Тонгдан ҳазратимнинг ўйи келмоқда,
Барча мусулмоннинг тўйи келмоқда,
Дилга шариатнинг рўйи келмоқда,
Файзу футуҳга ёр Мавлуд келибдур.

Тилда такрорланур бул кун саловот,
Дилдан ёт фикрлар бўлур бари ёт,
Дилни тиргизмоқда бу обиҳаёт,
Деймиз, ас-салоту ҳамда ва-с-салот,
Чунки, айлаб бедор Мавлуд келибдур.

Дилдан ўқигаймиз Мавлуд ун -Набий,
Хоҳи шайху шоббмиз,(2) хоҳи биз сабий,(3)
Дилга илҳом солур олами ғайбий,(4)
Ором олма асло, тинма, эй қалбий,
Савоб тўла биҳор(5) Мавлуд келибдур.

Мавлуд ойи, билсанг, зарнигор ойдир,
Қалбни ёритувчи навбаҳор ойдир,
Аҳли муслим учун эътибор ойдир,
Минг йил ўтар, аммо барқарор ойдир,
Кучга тўла мадор Мавлуд келибдур.

Набийга эҳтиром изҳор қилурмиз,
Дилни ибодатга бедор қилурмиз,
Шайтоннинг қалбига озор қилурмиз,
Иймон, эътиқодга мадор қилурмиз,
Чунки, бизга ғамхор Мавлуд келибдур.

Расулга салот де, ўн салот олгин,(6)
Боқий жаннат ичра, кел, ҳаёт олгин,
Самога учгину самовот олгин,
Ҳуру ғилмон олгин, илтифот олгин,
Боғ каби беғубор Мавлуд келибдур.

Эй дўсту биродар Мавлудга келинг,
Сизни кутар самар Мавлудга келинг,
Бошлар осмон қадар Мавлудга келинг,
Ғамлар кетсин бадар Мавлудга келинг,
Ичи тўла асрор Мавлуд келибдур.

Бугун барча тилдан ўтар Барзанжий,(7)
Ичи тўла дуру ёқутдир ганжий,
Дилга шодлик етар, етмагай ранжий,
Набиймиз ҳақида хўб сухансанжий,(8)
Бизга олиб ахбор Мавлуд келибдур.

Бизга Мавлуд ойи доим бор бўлсин,
Уни ўқиганлар бахтиёр бўлсин,
Абри баҳор каби хуш нисор бўлсин,
Махдум сўзлари ҳам гуҳарбор бўлсин,
Файзи Парвардигор Мавлуд келибдур.

Маҳмуд ҲАСАНИЙ (МАХДУМ)

1 Соҳиб осор - таъсир эгаси.
2 Шайху шобб -кнкса ва ёш йигит.
3 Сабий -ёш бола
4 Олами ғайбий - ғайб олами.
5 Биҳор - денгизлар.
6 Расулуллоҳга битта салавот ii айтилса, Аллоҳ унга ўнта саловот айтади (ҳадис).
7 Барзанжийнинг "Мавлуд ун-Набий" китобига ишора.
8 Сухансанж -чиройли гапирувчи, сўз устаси.

Қоҳира шаҳрининг марказида ўзбек этноси номи билан боғлиқ катта боғ, унинг ичида эса театр ва боғга туташ ҳудудда машҳур китоб ярмаркаси бор. Бу ҳудудни қоҳираликлар ўзбеклар маҳалласи деб аташади. Қоҳираликлар орасида ўрта асрларда бу маҳаллада ўрта осиёликлар, жумладан ўзбеклар яшаганлиги, бу ердаги боғни ўзбеклар бунёд этганлиги ҳақида турли ҳикоялар мавжуд. Бундан ташқари, Дамашқ шаҳрида ҳам ўзбеклар билан боғлиқ бўлган масжидлар, кўчалар ва маҳаллалар мавжуд. Бу маданий масканларнинг ўз тарихи бўлиб, уларнинг келиб чиқишига оид ривоят ва ҳикоялар ҳам бор. Қоҳира марказида ўзбеклар билан боғлиқ маданий “оролча”ларнинг қандай пайдо бўлганини мисрлик таниқли тарихчи олима Можида Махлуф ўзининг “Миср тарихида ўзбеклар” номли мақоласида батафсил таҳлил қилган. Мақолада олима асосий эътиборни X-XVIII асрларда Миср давлатчилигида ўрта осиёлик бир нечта сулолаларнинг эгаллаган мавқеига, уларнинг давлат сиёсий ҳаётидаги иштирокига қаратади.

Мазкур мақола муаллифи мисрлик олиманинг тадқиқотларига ҳамда араб тилида чоп этилган бошқа манбаларга таянган ҳолда, Қоҳира ва Дамашқдаги ўзбеклар тарихига оид қўшимча маълумотларни, жумладан, уларнинг XIX – XX асрлардаги ижтимоий вазияти ва бугунги куни ҳақида маълумотларни тўплади.

Ушбу мақолада ўрта осиёлик ҳамда ўзбек этносига мансуб муҳожирларнинг Қоҳира ва Дамашқ шаҳарларида қолдирган моддий-маданий мероси, XIX – XX асрларда уларнинг ижтимоий ҳолати, шунингдек, бугунги кундаги турмуш тарзи ҳақида ҳикоя қилинади.

Ўзбакия маҳалласи

Ҳозирги кунда Қоҳира шаҳрининг марказида ўзбеклар билан боғлиқ қадимий маҳалла сақланиб қолган бўлиб, бу маҳалла аҳолисининг орасида шошлик, бухоролик, фарғоналик, тарозлик оилалар бор, улар юртига берилган номларни ҳамон сақлаб келишяпти. Мисрлик тарихчиларнинг ёзишича, ушбу маҳалланинг ташкил этилиш тарихи XIV асрнинг охирларига бориб тақалади. Мамлук давлати ҳукмронлиги даврида, Султон Қайтбай Атабек қўшин қўмондони Сайфиддин Ўзбекни жанглардаги катта ғалабалари учун мукофотлашга қарор қилган ва унга Қоҳира марказидан 60 акр ерни ҳадя қилган, тез орада бу ерда ҳовуз ҳамда унинг атрофида боғ қурилиб “Ўзбакия” (ўзбек) номи билан атала бошланган. 1495 йилга келиб, Ўзбакия Қоҳира шаҳрининг марказида жойлашган катта маҳаллага айланди.

Тарихчи олима Можида Махлуфнинг ёзишича, марказий осиёликларнинг Яқин Шарқ ҳудудига кириб келиши узоқ тарихга эга бўлиб, Аббосийлар сулоласи бошқаруви йилларида қўшин таркибида ўрта осиёлик туркийлар алоҳида нуфузга эга эдилар. Улар аббосий ҳукмдорлар билан биргаликда ва улардан кейинги йилларда Мамлуклар салтанати таркибида ислом дини равнақи йўлида хизмат қилиб, Яқин Шарқ ҳудудларида мустақил амирликларни ташкил қилди. Шунингдек, мавжуд ҳукмдор сулолалари саройида нуфузли мансабларда хизмат қилишган. Худди шундай амирликлардан бири Тулуния эди. Асли бухоролик Аҳмад ибн Тулун оиласи Мисрда мустақил давлат барпо этиб, 868 йили Тулуния амирлигига асос солди. Бу оила Мисрда ўттиз саккиз йил ҳукмронлик қилди. Манбаларда айтилишича, ўрта осиёлик бу ҳукмдор “Мисрдан Фуротгача, бу ёғи эса Марокаш юртларигача ҳукмронлик қилиб, адолат ўрнатган, ҳатто Бағдод халифалигига номзоди қўйилган, у халқига адолатли, саховатпеша дилбар бир шахс бўлган”. Аҳмад ибн Тулун ва ўғли Хуморвия даври Миср тарихидаги олтин давр ҳисобланади. Худди шу даврдан, Миср тарихида ўрта осиёликлар, жумладан ўзбеклар маълум аҳамият касб эта бошлаган.

Тулунийлардан сўнг Мисрда “ихшидий” номи билан машҳур, асли фарғоналик Муҳаммад ибн Тоғоч ибн Жаф Ихшидлар давлатига асос солди. У Мисрда ўттиз беш йил ҳукмронлик қилди. Можида Махлуфнинг ёзишича,“ўзбеклар Қора ва Ўрта ер денгизи бўйида жойлашган подшоҳликлар султонларининг доимий эътиборида бўлишган. Аслида аксарият султонларнинг келиб чиқиши қипчоқ (ўзбек) диёридан бўлган”. Масалан, Миср султони Зоҳир Бейбарс ўзбеклар билан иттифоқ тузишга интилган. Мисрлик олим Заки Муҳаммад Ҳасаннинг фикрига кўра, ўзбекларнинг Миср подшоҳлари идоравий ҳаётида ҳам ўз ўрни бўлган. Улар подшоҳлик кенгаши амири, қўшин қўмондони, қурол-яроғ амири, карвонлар амири, ҳаж амири каби эътиборли ва олий мансабларга эга бўлишган. Ўзбекларнинг давлат бошқаруви тизимида хизмат қилиши, бошқарув санъатидан тортиб, меъморчилик анъаналаригача ўз таъсирини кўрсатган[3].

Миср тарихининг кейинги даврларида ҳам ўзбеклар нуфузли оилалардан бўлишган. Усмонийлар даврида ҳам Мисрда ўзбек оилалари мавжуд эди. Усмонийлар давридаги архив ҳужжатларида Қоҳирадаги Ўзбек маҳалласи Ўрта Осиёдан келган барча ўзбекларни яхши кутиб олганлиги ҳақида маълумотлар бор. Уcмонийлар давлати уларга Султонлар вақфидан маблағ ажратган. Хусусан, манбаларда Қоҳиранинг марказида жойлашган, Қози Муҳиддин Абд ал-Қодир Ўзбекий томонидан қурилган “аш-Шаъроний” такяси доимий равишда ҳукумдорлар эътибори ва ҳомийлигида бўлганлиги тўғрисида, бу такяда ўрта осиёлик ҳожилар, нақшбандия тариқати суфийлари домий равишда келиб турганлиги тўғрисида маълумотлар бор. Даврлар ўтиб, Яқин Шарқда, жумладан Қоҳира шаҳрида яшаган ўрта осиёликлар маҳаллий аҳолига сингиб кетди – тил, маданият ва урф- одатларининг маълум бир белгилари сақланиб қолди. Шундай белгилардан бири бу ўзбек этноси билан боғлиқ бўлган жой номларидир.

Суратда: Қоҳирадаги Ўзбакия маҳалласи, 1867 йил.

Ал-Ўзбакия (ўзбек) маҳалласи Қоҳирадаги энг машҳур маҳаллалардан бири ҳисобланади, унинг катта қисми Хадив Исмоил пошшо даврида бунёд қилинган. Маҳалла Ал-Атаба майдони, Ўзбакия боғи ҳамда Ўзбакия театрини ўз ичига қамраб олган. Усмонийларнинг Мисрдаги ҳукмронлиги бошланар экан, бу маҳалланинг равнақи янада жонланди.

Манбаларда айтилишича, шу даврларда бу маҳаллада асли келиб чиқиши Ўрта Осиёдан бўлган турли туркий халқлар яшаб улар умумий ном билан ўзбеклар деб аталган. Давр ўтиши билан улар маҳаллий халқ орасига шу қадар чуқур сингиб кетганки, натижада ўзбеклар алоҳида этник гуруҳ сифатидаги хусусиятини йўқотган. Бироқ, ўзбек номи ҳали ҳамон сақланиб келмоқда[4]. Масалан, Ўзбакия боғи шундай жойлардан биридир. Тахминан XIV асрда Ўрта Осиёдан келган ўзбеклар авлодидан бўлган Сайфиддин Ўзбек томонидан катта боғ ва ҳовуз барпо қилинган. Кейинчалик унинг ўрнида француз услубидаги янги боғ барпо қилинган. Боғ номи эса ҳозирга қадар ўзбек номи билан сақланиб қолган . “Бу боғ ҳозирда жуда кичик бўлиб қолган, дейди – муаллиф билан Twitter орқали суҳбатда ушбу боғ яқинида болалик йиллари ўтган Ёсин – Шундай бўлсада, бу жой ҳамон Қоҳиранинг энг сўлим ва салқин манзилларидан бири, боғ атрофида XVIII-XIX асрларда ўрта осиёлик туркийлар яшаганлиги тўғрисида маълумотларни эшитганман, аммо ҳозир уларни фарқлаб бўлмайди. Баъзан Ўзбакия маҳалласида яшовчи маҳаллий аҳоли орасида бухорийлар, туркистонийлар ва ўзбакилар номли гуруҳларни учратиш мумкин. Улар араб тилида сўзлашади, урф-одатлари ҳам бизникидан фарқ қилмайди”.

Шавкат Икромов,

 Яқин Шарқ давлатлари бўйича тадқиқотчи, Тошкент давлат шарқшунослик университетининг ўқитувчиси, Ўзбекистон Фанлар академияси ҳузуридаги Ўзбекистоннинг энг янги тарихи масалалари бўйича Мувофиқлаштирувчи-методик марказ докторанти.

azon.uz

Инсон учун Ватани, ота-онаси, оиласи қанчалик муқаддас бўлса, она тили ҳам шунчалик азиздир. Ҳаттоки, гўдак ҳам дунёни она тили орқали англайди. 

Шунинг учун доим тил, миллат, Ватан тушунчалари ёнма-ён юради. Тилсиз жамият ривожланмайди, тараққий топмайди. Она тили – миллат руҳи, ор-номуси.

Маълумки, бугунги кунда инглиз тили халқаро мулоқот тилларининг асосийларидан бири ҳисобланади. У ҳаётимизнинг ҳар бир жабҳасига кириб борган ва сиёсий ҳамда иқтисодий масалаларни ҳал этишни осонлаштиради, десак адашмаган бўламиз. Бироқ ҳар бир мамлакат ўз тилини сақлаб қолишга ҳаракат қилиши керак, чунки айнан тил уни ўзига хос қилади ва бошқа мамлакатлардан ажратиб туради.

Давлатимиз раҳбари “Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тили ҳақида”ги қонунининг 30 йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарорида “Дунёдаги қадимий ва бой тиллардан бири бўлган ўзбек тили халқимиз учун миллий ўзлик ва мустақил давлатчилигимиз тимсоли, бебаҳо маънавий бойлик, мамлакатимизнинг сиёсий-ижтимоий, маънавий-маърифий тараққиётида ғоят муҳим ўрин эгаллаб келаётган буюк қадрият”, эканини алоҳида таъкидлаб ўтганди. Дарҳақиқат, тил –миллат тафаккурининг бебаҳо маҳзани, улкан бойлиги сифатида ижтимоий ҳаётимизда муҳим аҳамият касб этади.

Дунё тилларини сақлаб қолиш, маданий, интеллектуал мероснинг йўқ бўлиб кетиш хавфининг олдини олиш мақсадида БМТнинг Таълим, фан ва маданият масалалари бўйича ташкилоти (ЮНЕСКО) томонидан 1999 йил ноябрда “21 февраль – Халқаро она тили куни”, деб эълон қилинган. Мазкур сана дунёда тилларга бўлган эътибор ва ҳурматнинг рамзий маъносини ифодалаб келади.

Қувонарлиси, юртимизда давлат тилига бўлган эътибор ҳар қачонгиданда кучайди. Бугун она тилимизни улуғлаш, унинг бой хазинаси, таровати ва нафосатини ёш авлодга етказиш мақсадида юртимизда атоқли шоир ва адибларимиз номларидаги ижод мактаблари ташкил этилди. Муҳаммад Ризо Огаҳий, Исҳоқхон Ибрат, Абдулла Қодирий, Ҳамид Олимжон ва Зулфия, Эркин Воҳидов, Абдулла Орипов, Ибройим Юсупов, Ҳалима Худойбердиева, Муҳаммад Юсуф номидаги ижод мактабларида сабоқ олган ёшлар ўзбек тили ва адабиёти, бадиий ижод сирларини чуқур ўрганиши сир эмас. Бунинг учун барча шароитлар яратилмоқда.

Тарихга юзланадиган бўлсак, таассуфки, мустабид тузум даврида миллат руҳи, ғурури бўлмиш ўзбек тилининг мавқеини пасайтиришга уринишлар кўп бўлди. Миллат ойдини, маърифатпарвар адиб Абдулла Қодирий “Ўзбек тили камбағал тил эмас, балки ўзбек тилини камбағал дегувчиларнинг ўзи камбағал. Улар ўз нодонликларини ўзбек тилига тўнкамасинлар”, деган хитоби билан ўтмишнинг аччиқ ситамларини намоён этди. Собиқ иттифоқ даврида она тилига бўлган беписандликка қарамай, халқимиз ўз миллий тилини сақлаб қолди. 1989 йил 21 октябрь куни қабул қилинган “Давлат тили тўғрисида”ги қонунга мувофиқ, ўзбек тили давлат тили, деб эълон қилинди.

Мазкур тарихий санадан ўттиз йил ўтиб, она тилимизни эъзозлаш янги босқичга кўтарилди. Президентимизнинг 2019 йил 4 октябрдаги “Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тили ҳақида”ги қонуни қабул қилинганининг ўттиз йиллигини кенг нишонлаш тўғрисида”ги қарори ҳамда 21 октябрдаги “Ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони бунинг ёрқин далилидир. Фармонга биноан 21 октябрь юртимизда “Ўзбек тили байрами куни”, деб эълон қилинди. Бундан ташқари, Вазирлар Маҳкамасида Давлат тилини ривожлантириш департаменти тузилмасининг ташкил этилгани ўзбек тилининг нуфузини ошириш, давлат тили тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя қилиниши, соҳага оид муаммоларни таҳлил этиб, бу борада ягона давлат сиёсати амалга оширилишини таъминлаш учун хизмат қилиши шубҳасиз.

Бундан ташқари, она тилимизнинг тарихий илдизларини чуқур ўрганиш, уни илмий асосда ҳар томонлама ривожлантириш ва қўлланиш доирасини кенгайтириш, филолог кадрлар тайёрлаш борасидаги ишларни янги поғонага кўтариш мақсадида Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети ташкил этилди. Бу эса аждодлардан авлодларга ўтиб келаётган бебаҳо маънавий меросни келажак авлодга етказиш, уни асраб-авайлаш йўлидаги муҳим қадамлардан бири бўлди.

Яна бир жиҳатга тўхталиб ўтсак мақсадга мувофиқ бўлади. Фан-техника ривожланиб, илмий атамалар кўпайгани сари миллий тилимизнинг софлигини сақлаш, унинг луғат бойлигини ошириш, турли соҳаларда замонавий атамаларнинг ўзбекча муқобилини яратиш, уларнинг бир хил қўлланишини таъминлаш долзарб вазифага айланди. Шу мақсадда Президентимиз томонидан қабул қилинган юқоридаги фармонга мувофиқ, янги сўз ва атамаларни расмий истеъмолга киритиш борасидаги ишларни тартибга соладиган Атамалар комиссиясини тузиш масаласи кун тартибига қўйилди.

Давлатимиз раҳбарининг 2019 йил 21 октябрь куни ўзбек тилига давлат тили мақоми берилганининг ўттиз йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги нутқида “Дунёдаги қадимий ва бой тиллардан бири бўлган ўзбек тили халқимиз учун миллий ўзлигимиз ва мустақил давлатчилик тимсоли, бебаҳо маънавий бойлик, буюк қадриятдир. Кимда-ким ўзбек тилининг бор латофатини, жозибаси ва таъсир кучини, чексиз имкониятларини ҳис қилмоқчи бўлса, мунис оналаримизнинг аллаларини, минг йиллик достонларимизни, ўлмас мақомларимизни эшитсин, бахши ва ҳофизларимизнинг сеҳрли қўшиқларига қулоқ тутсин”, деб ўзбек тилининг аҳамияти ва жозибасини янада улуғлади.

Жорий йилнинг 10 апрелида “Ўзбек тили байрами кунини белгилаш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг имзоланиши эса мана шу хайрли ишларнинг узвий давоми бўлди.

Айниқса, Президентимизнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 75-сессиясида илк марта ўзбек тилида нутқ сўзлаши она тилимизнинг нуфузи ва мавқеини янада оширди. Халқаро ҳамжамият томонидан “Навоий тили” деб эътироф этиладиган она тилимизнинг жаҳонда эътироф этилиши ниҳоятда катта ва муҳим тарихий воқелик бўлди. Бу ҳар бир юртдошимиз кўнглида ғурур-ифтихор туйғусини янада оширди.

Шу ўринда маърифатпарвар бобомиз Алихонтўра Соғунийнинг қуйидаги фикрлари эътиборга молик: “Қайси бир миллатнинг она тили ўз ҳожатини ўтаёлмай, бошқа ёт тиллар олдида мағлубиятга учраб тиз букар экан, ундай миллат кўп узоқламай, инсоний туйғуларидан ажраган ҳолда ҳаёт дафтари устига инқироз қалами чекилиши шубҳасиздир. Ундай миллатлар ёлғизгина Ватанларидан эмас, балки бутун борлиғи билан тарих юзидан йўқолишга мажбур бўлади”.

Зеро, Президентимиз таъкидлаганларидек, “Ҳар биримиз давлат тилига бўлган эътиборни мустақилликка бўлган эътибор деб, давлат тилига эҳтиром ва садоқатни она Ватанга эҳтиром ва садоқат деб билишимиз, шундай қарашни ҳаётимиз қоидасига айлантиришимиз лозим”.

Чунки йиллар ўтиб, қайси юртнинг фарзандлари ўз она тилларида ўқишни тўхтатса, ўша тил йўқлик қаърига сингиб кетади. Шу сабабли ҳам тилнинг ёт таъсирлардан сақлаш халқ тараққиёти ва келажагини белгилайди. Она тили халқни бирлаштиради, тарбиялайди, ўқитади, урф-одат, анъаналарини сақлайди. Шундай экан, она тилимизнинг халқаро миқёсдаги обрў-эътиборини юксалтиришда, уни миллий ва умумбашарий тушунчалар асосида тараққий этган тиллар сафига қўшишда ҳар биримиз тилимизга чуқур ҳурмат билан ёндашимиз керак. Зеро, тил бор экан, миллат барҳаётдир.

Шавкат МАВЛОНОВ,

Сиёсий фанлар бўйича фалсафа доктори(PhD),

Ўзбекистон халқаро ислом академияси проректори