Танловга!

Аллоҳга беҳисоб шукрлар бўлсин она юртимизда тинчлик деб аталмиш улуғ неъмат ҳукм сурмоқда. Ҳар йили Муҳтарам Юртбошимиз томонларидан алоҳида махсус Рамазон ойини муносиб тарзда ўтказиш мақсадида қарорлари чиқарилаётгани, юртимизда диний қадриятларимизга жуда катта эътибор берилаётгани муқаддас динимизга бўлган юксак ҳурмат эҳтиромнинг нишонаси десак, муболаға қилмаган бўламиз, албатта.

Инсонни камолот сари етакловчи миллий ва диний қадриятларимиздан бири Рамазон ойи билан боғлиқ маросимлардир. Бу ойда тутиладиган рўза амали инсонда ўз нафсини бошқара олиш, сабр-қаноатли бўлиш, мақсад сари собитқадамлик билан интилиш каби фазилатларнинг шаклланишига хизмат қилади. Бу фазилатларни касб этган инсон эса ҳаётда дуч келадиган ҳар қандай тўсиқларни осонлик билан енгиб ўта олади.

Рўза Исломнинг беш асосидан бири бўлиб, пайғамбар юборилган ҳар бир умматга фарз қилинган. Қуръони каримдаги Бақара сураси 183 – 184 - оятлари билан рўзанинг фарзлиги собит бўлган ва унинг асослари ҳақида баҳс юритилган. Ҳаммага фарз қилинган рўза қамарий Рамазон ойининг рўзасидир. Диннинг устуни ва таянчи намоз бўлса, жамиятники-закот, руҳники эса-рўзадир. Рамазон ойи рўзасини тутмоқ иккинчи ҳижрий санада фарз қилинган бўлиб, рўза тутишнинг инсон учун фойдалари жуда ҳам кўп. Жумладан, рўза тутган кишининг тақводорлиги ошади.

Ҳар бир илоҳий амрда ўзига хос ҳикмат бўлади. Рўзанинг барча хусусияти ва ҳикмати ёлғиз Аллоҳга аён. Бир нарса аниқки, Рамазон – раҳмат ва мағфират ойи, ойларнинг султони ва энг улуғидир. Рўза жасадга ҳам, руҳга ҳам файз бағишлайди, уни қайта тирилтиради. Моддий ва маънавий зарарлардан муҳофаза қилади. Бошқа ойларга нисбатанбу ойда Аллоҳга яқинлашиш, улуғ ажру-мукофотларга сазовор бўлиш имкониятлари кўпроқ. Қадр кечасининг минг ойдан афзаллиги, бу кечада қилинган ибодатнинг савоби минг ойлик қилинган ибодатнинг савобидан ортиқлигини бир тасаввур қилиб кўрсак. Бу ойда ихлос, самимият ила тавба қилсак, гуноҳларимиз кечирилади, дуолар қилсак, ижобат бўлади, иншаоллоҳ!. Ҳатто фаришталар ҳам буойда Аллоҳнинг махсус фармонини бажариш учун ерга тушадилар.

Қуръони карим шу ойда нозил бўлди. Аллоҳнинг расули одамларни ислом динига даъват қилишни шу ойда бошлади. Шу ойдан бошлаб ислом дини зафарга куч-қувватга, нурга тўлаверди. Шунинг учун ҳам Рамазон ойи ва Рамазон рўзаси бутун мусулмон уммати тарафидан буюк бир муҳаббат ва айрича ҳурмат билан эъзозланади.

Бу ойда ер юзининг турли тарафидаги мусулмонлар муштарак туйғу ва муштарак қарашлар билан бирлашадилар, бир хил вақтда очиқадилар, чанқайдилар, жамоат бўлибтартибли, эътиқодли ҳолатда Аллоҳга таслим бўладилар, муҳаббат намунасини кўрсатадилар. Яхшилик, хайру саховат эшиклари барчага баробар очилади. Аллоҳнинг авф ва мағфират хазинасидан ҳар бир мўьмин ўз улуш ва насибасини олишга ҳаракат қилади. Мўьмин-мусулмонлар рўза давомида руҳларини сабр-қаноат, машаққат ва қийинчиликларда тоблайдилар. Аллоҳ берган неъматларнинг қадрига етиш ҳақида ўйлай бошлайдилар.

Рўза исломнинг бошқа аҳкомлари ва ибодатлари каби жамият ҳаёти ва тараққиётига ҳам шубҳасиз ижобий таъсир кўрсатади. Хатми Қуръон, таровеҳ намозлари ва ифторликлар мусулмонларни янада жипслаштиради, улардаги меҳр оқибат, дину диёнат туйғуларини жунбушга келтиради.

Рамазони шарифни ҳар бир мусулмон яхши кутиб олиб, ҳурмат ва иззатини ўз жойига қўйган ҳолда кузатишни орзу қилади. Бунинг учун аввало, биз бу муборак ойнинг хислат ва фазилатларидан хабардор бўлмоғимиз лозим. Чунки рўза ойи ҳар йилда бир келиб кетадиган азиз меҳмон. Уйимизга бир меҳмон келадиган бўлса, уни яхши кутиб олиб, ҳурматини жойига қўйиб, кўнгилдагидек кузатиш учун бор имкониятларимизни ишга соламиз.

Худди шунингдек, Рамазон ойини ҳам иштиёқ ва ихлос билан кутиб олиб, унда қўлимиздан келганча солиҳ амалларни қилишга ҳаракат этмоғимиз лозим. Ҳар бир инсон бу ойда ўзининг имон ва ихлосини чархлаб, унга сайқал бериб, эътиқоду иймон нурини зиёда қилиб олиши зарур. Зеро, ҳар қандай мусулмон одам ҳам йил мобайнида нафсоний иштиёқларини қондириш билан овора бўлиб, кундалик турмуш жараёнида содир бўлаётган турли салбий ҳолатлардан таьсирланиши натижасида унинг нури имони анча хиралашиб, ақидаси ҳам анча-мунча заифлашиб қолади.

Рамазон ойи дилларимизни йиғилиб қолган ғуборлардан тозалаб, вужудимизни ахлоқий фазилатлар касб этишга тайёрлаб оладиган ғанимат бир фурсатдир. Бинобарин, бу ой бошқа ўн бир ойдан фарқ қилиши керак. Шунинг учун масжидларда хатми Қуръон жорий этилади. Бундай маросимларда Қуръони карим бир карра тўлиқ ўқиб, эшиттирилади. Қуръони карим эса ер юзидаги барча мусулмонларнинг энг муқаддас китоби ва диний ҳаётлари учун дастуруламал ҳисобланмиш илоҳий қонун-қоидалар мажмуасидир.

Рўза руҳнинг озуқаси, қалб осилишининг энг буюк омили. Ҳам жасадга ҳам руҳга фойдалидир. Инсонлар рўза туфайли нафсларига ҳоким бўлишга интиладилар. Бошқа ибодатлар эса, нафсини жиловлашга асосий ёрдамчилардир, зеро, фақат рўза билангина нафсни идора қилиб бўлмайди. Рўза-руҳга маънавий озуқа беради, инсонни малакут оламига етказади. Ҳақ таолонинг пинҳоний марҳаматларига эриштиради.

Рўзадор киши руҳий покланишга эришади. Ақлини нафсидан ғолиб бўлишга ўргатади. Ўзини ҳар хил шаҳватлардан тия олади. Қалбида бева-бечора, оч-наҳорларга нисбатан меҳр пайдо бўлади.

Рўза қиёмат куни рўзадорларни шафоат қилиб: “Ё Роббим, булар сенинг розилигинг учун ейиш ва ичишни, шаҳватни тарк қилиб рўза тутдилар, буларни бизга бағишла!” – дейди.

Рўзанинг шафоати ҳам Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васалламнинг шафоатлари каби рад этилмайди, қабул бўлиб, мағфирати илоҳийга ва жаннатга дохил бўлишга сабаб бўлади.

Ҳазрати Умома розияллоҳу анҳу:

• Эй Расулуллоҳ, менга бир вазифа буюринг, дебди.

Рўза тутишда давом этинг, шубҳасиз, унинг савобининг тенги йўқдир, деб марҳамат қилганлар.

У киши такроран уч бор сўраганида ҳам, у зот “Рўза тутишда давом этинг, зеро, рўзанинг баҳоси йўқдир” дедилар. Шунинг учун Умоманингуйида ўчоқ ёқилмасди. Фақат меҳмон келгандагина ўчоқларига олов ёнарди. Лекин рўзани ўз қоидасига мувофиқ тарзда тутишга диққат ва аҳамият бериш керак. Бундай тутилган рўзасоҳибини ҳам жаҳаннам оловидан қутқаради, ҳам жаннатга дохил қилади.

Рамазонда рўзадорга беш хислат берилдики, булар бошқа умматларнинг ҳеч бирига берилмаган:

1.Рўзадорнинг оғзидан келадиган ҳид Аллоҳ таоло наздида мушк ҳидидан ҳам яхшироқдир.

2.Ифтор қилингунча фаришталар ҳам рўзадор учун истиғфор айтиб, унга мағфират талаб қиладилар.

3.Ҳақ таоло ҳар куни жаннатнинг зийнатини оширади.

4.Шайтонларнинг саркашлари банд этилади.

5.Охирги кечада бутун рўзадорлар мағфират қилинадилар.

Раҳмати илоҳий шунчалар кенгки, уни тасаввур қилишга инсониятнинг ақли етмайди. Беш вақт намоз ҳар намоз орасидаги хатоларга, жума кунги намоз икки жума орасидаги хатоларга, Рамазон ойи ибодатлари бир йиллик гуноҳларга каффорат бўлади. Фақат мўьмин киши гуноҳи кабирадан, яъни катта гуноҳлардан ўзини сақлаши керак.

Рўза Аллоҳ учундир. Рўзада урушиш, ёмон сўзлар айтиш эса инсонни у кутаётган, умид қилаётган савоблардан маҳрум қилади.

Рўзадор ейиш-ичишни, уйқу ва завқни, кундузи жинсий муносабатни тарк қилиши, ҳаммага самимий муҳаббат ва ёрдам кўрсатиши, фақат Аллоҳ таолонинг розилигини қозониш учундир.

Рамазон ойида мағфират кунлари бўлиб, бу кунларда Аллоҳнинг фарзи бўлган рўзани тутиб, кечалари ибодат ва дуо билан машғул бўлган одамларни Аллоҳ таоло фаришталарга кўрсатиб: “Эй фаришталар, мана бу бандаларимнини қаранглар, уларнинг дастурхонга қўл узатмасдан ўтиришлари очликка, ташналикка сабр қилишлари фақат менинг розилигимни топиш учундир. Сизлар гувоҳ бўлингларки, рамазон ойи менинг ойим бўлгани ва мен итоат қилган бандаларимга ўзим хоҳлаганимча, беҳисоб мукофотлар берман, деб ваъда қилганим учун уларнинг барча гуноҳларини бугун мағфират қилдим” – дейди.

Имом Бухорий ривоят қилганҳадисда Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: “Жаннатда алоҳида бир эшик бўлиб, у Раййон (чанқоқлик йўқ) дейилади. Қиёмат куни бу эшикдан фақат рўза тутган кишиларгина кирадилар”.

Аллоҳ таоло барчамизга Рамазон ойини муборак қилсин, гуноҳларимиздан покланиб, қалб кўзларимиз очилишини, дунё ва охиратда баланд мартабаларга етишимизни насиб айласин. 

Муҳаммади ҚОРАЕВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Қашқадарё вилоятидаги вакиллиги етакчи мутахассиси,

Қарши шаҳар “Қум қишлоқ” жоме масжиди имом-хатиби.

Рамазон кечалари олам узра илоҳий раҳмат нурлари тинимсиз ёғилади. Чунки, бу тунларда кўплаб жоме масжидларда таровеҳ намозларида ўқилаётган хатми Қуръонлар қилинади.

Насафийлар  юрти кўҳна Қашқадарёда ҳам Рамазон кечалари Қуръони карим қироати, амри маъруфлар ила шукуҳли ўтмоқда. Вилоятда бу йили 52 та масжидда хатми Қуръонлар қилинмоқда. Уларда 58 нафар ҳофизи Қуръонлар Қуръони каримни ёддан ўқиб беришмоқда. Айниқса, “Кўк гумбаз”, “Хонақоҳ”, “Ҳожа Бухорий”, “Чоргумбаз” каби марказий масжидлар намозхонлар билан тўлиб тошмоқда. Қуйида таровеҳ намозларидан фотосуратларни тақдим этамиз:

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Масжидлар бўлими

بسم الله الرحمن الرحيم 

الحَمْدُ لله الَّذِي أَوْضَحَ لَنَا مَعَالِمَ الزَّكَاةِ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ سَيِّدِ الْأَنَامِ، وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ البَرَرَةِ الْكِرَامِ، اَمَّا بَعْدُ

ЗАКОТ БЕРИШ – БУЮК ИБОДАТ!

Муҳтарам жамоат! Закот – Исломнинг беш рукнидан бири бўлиб, шариат фарз қилган амалдир. Закот  луғатда “поклаш”, “ўсиш” деган маъноларни англатади. Шаръий истилоҳда эса – “Муайян моллардан маълум қисмини Аллоҳ таоло белгилаб берган муайян тоифа кишиларга мулк қилиб бериш”дир. “Закот” сўзининг маъноларидан бевосита кўриниб турибдики, закоти берилган молга барака киради, кўпаяди, ўсиб, зиёда бўлаверади. Закоти адо этилган молларни Аллоҳ таоло асрайди.

Қуръони Каримнинг ўттиз икки жойида закот  беришга буйруқ бўлиб, шундан йигирма саккизтаси намоз билан бирга зикр қилинган. Шу эътибордан закотнинг мартабаси намознинг мартабаси билан тенгдир. Демак, мусулмон инсон намоз билан закотнинг орасини ажратмайди. Бу ҳақда Аллоҳ Таоло Қуръони каримда шундай деган:

وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ

 (سورة النور/56)

яъни: “Намозни тўкис адо қилинглар, закотни беринглар ва Расулга итоат қилинглар, шоядки, раҳм қилинсангиз”(Нур сураси, 56-оят).

Рамазон ойи хайру саховат ва меҳр-оқибат ойи бўлганлиги учун ҳамда бу ойда бажариладиган барча амалларга ажрлар бир неча баробар кўпайтириб берилишидан умид қилиб мўъмин-мусулмонлар закотларини айнан ушбу ойда беришга одатланишган. Қуйидаги ояти карима закот бериш – фарз эканлигига далил ҳисобланади.

خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا  ...

(سورة التّوبة/103)

яъни: “Мол-мулкларидан уларни у сабабли поклашингиз ва тозалашингиз учун садақа олинг...” (Тавба сураси, 103-оят)

Бойлар бир қисм молларини камбағалларга беришлари фарз қилинган. Бу ҳақда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ

 (سورة المعارج/24-25)

яъни: “Уларнинг мол-мулкларида сўрагувчи ва бечора учун маълум ҳақ бордир” (Маъориж сураси, 24-25-оят)

Закот бой ва камбағални бир-бирига яқинлаштиради, бой киши ёрдам қилиш севинчи билан яшаса, камбағал эса ўз қалбида бойга нисбатан муҳаббат ва ҳурмат ҳиссини туяди ва хасислик ўртадан кўтарилади.

Закоти берилган мол ҳар қандай бало ва офатлардан сақланиши ҳақида Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар:

"حَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ وَدَاوُوا مَرْضَاكُمْ بِالصَّدَقَةِ وَأَعِدُّوا لِلْبَلاءِ الدُّعَاءَ"

(رواه الإمام أبو داود)

яъни: “Молларингизни закот (бериш) билан сақлангиз. Касалларингизни садақа (бериш) билан даволангиз ва турли бало-офатларга дуони ҳозирлангиз” (Имом Абу Довуд ривояти).

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

"إِذَا أَدَيْتَ زَكَاةَ مَالِكَ فَقَدْ قَضَيْتَ مَا عَلَيْكَ"

(رواه الإمام الترمذي)

яъни: “Қачон молингизни закотини адо қилсангиз, албатта, зиммангиздаги бурчни бажарибсиз”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Закот зиммасига фарз бўлган кимса уни кечиктирмаслиги керак. Чунки, закот фақирларнинг ҳаққи бўлиб, уни бермасдан ўзида ушлаб туриш мумкин эмасдир. Имом Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳ: “Закотни қасддан бермай кечиктириб юрган кишининг гувоҳлиги қабул қилинмайди” деганлар.

Шайтон закот берувчи кишига гўё молини қирқдан бирини берса, моли озайиб кетгандек туйилтириши мумкин. Бироқ молни фақирга бериш билан мол ҳаргиз камаймайди. Балки эгаси ўйламаган томонидан Аллоҳ таоло молини зиёда қилади. Бунга қўйидаги ҳадис яққол далил ҳисобланади:

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар:

"مَا نَقَصَ مَالٌ مِنْ صَدَقَةٍ قَطُّ"

(رواه الإمام الترمذي)

яъни: “Мол-мулк садақа қилиш билан зинҳор камаймайди” (Имом Термизий ривояти).

Закотда закот берувчига ҳам, олувчига ҳам, улар яшаб турган жамиятга ҳам кўплаб дунёвий ва ухровий фойдалар бор. Шунингдек, у туфайли мулкдор тарафнинг қалби покланиб, руҳий томондан ўсиб бориши юзага келади. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам Муоз ибн Жабални Яманга волий қилиб юбораётганларида  шундай деганлар:

فَأعْلِمْهُمْ أنَّ اللهَ قَدِ افْتَرَضَ عَلَيْهِمْ صَدَقَةً تُؤخَذُ مِنْ أغْنِيَائِهِمْ فَتُرَدُّ عَلَى فُقَرَائِهِمْ

(رواه الإمام البخارى)

яъни: “Уларга билдиринки, Аллоҳ таоло зиммаларига закотни фарз қилгандир. Закотни у ернинг бойларидан олиниб, камбағалларига берилур!” (Имом Бухорий ривояти).

Анас ибн Молик разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар:

"وَيْلٌ لِلأَغْنِيَاءِ مِنَ الْفُقَرَاءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، يَقُولُونَ: رَبَّنَا، ظَلَمُونَا حُقُوقَنَا الَّتِي فُرِضَتْ لَنَا عَلَيْهِمْ، فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: وَعِزَّتِي وَجَلالِي، لَأُدْنِيَنَّكُمْ وَلأُبَاعِدَنَّهُمْ"

(رواه الإمام الطبرني)

яъни: “Қиёмат куни йўқсиллар сабабли бойларнинг ҳолига вой бўлади! Камбағаллар шундай дейдилар: “Парвардигоро! Бой кишилар Сен бизга ажратиб берган ҳақларимизни бермасдан бизга зулм қилдилар”. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади: “Иззатим ва жалолим ҳаққи, сизни ўзимга яқинлаштираман, уларни эса узоқлаштираман” (Имом Табароний ривояти).

Имом Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Аллоҳ таоло ўз бандасига жон ва мол неъматини бергандир. Бадан ибодатлари жон –неъматининг шукридир, молиявий ибодатлар эса – мол неъматининг шукридир”.

Закот бериши вожиб бўлган киши ўз вақтида закотини чиқариб бермаса, моли ҳалокатга учраши ҳақида Оиша разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қиладилар:

"مَا خَالَطَتِ الْزَّكَاةُ مَالًا قَطُّ إِلَّا أَهْلَكَتْهُ"

(رواه الإمام البخاري)

яъни: “Қачон бир молга (фақирларнинг ҳаққи бўлмиш) закот аралашса, албатта, молнинг баракасини кетказади” (Имом Бухорий ривояти).

Демак, закот бериш – қолган молнинг ўсишига, кўпайишига, энг муҳими –баракали бўлишига ва турли бало офатлардан сақланишига сабаб бўлади.

Аллоҳ таоло бир неча оятларида, Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам бир қанча ҳадисларида бойнинг молида камбағалнинг ҳаққи борлигини баён қилганлар. Шундай экан, ким молининг закотини хасислик ва оч кўзлик қилиб бермаса, барибир ўзи билмаган ҳолда камбағални ҳаққи уни молидан чиқиб кетади. Демак, камбағални ҳаққи барибир чиқиб кетар экан, ундан кўра закот вожиб бўлган вақтда закотини берган кимса ҳам зиммасидаги фарзни адо қилган бўлади, ҳам закоти берилган молларга ваъда қилинган барча фазилатларга эришади.  Дунё ва охиратдаги юксак даражаларга эришади.

Муҳтарам жамоат! Мавъизамиз давомида закотга доир баъзи масалалар ҳақида суҳбатлашамиз.

• Закот бериш ҳур, ақлирасо,балоғатга етган, нисоб миқдорича маблағга эга, нисобга эга бўлганига бир йил тўлган мусулмон зиммасига фарз бўлади.
• Бойлиги шариат белгилаб қўйган маълум миқдорга, яъни нисобга етган мусулмон киши ҳижрий-қамарий бир йил ўтиши билан аслий ҳожатларидан ортиқча бойлигининг қирқдан бир қисмини, яъни 2,5 фоизини шаръан белгиланган жойларга бериши фарзи айндир.
• Закотнинг шарти иккитадир: биринчиси – закот олувчига закотни мулк қилиб бериш, яъни ўша берилаётган мол-мулк олувчининг моли бўлмагунча закот адо бўлмайди. Шунинг учун ҳам закотни кўприк, йўл, сув омбори каби кўпчилик фойдаланадиган нарсаларга сарфланмайди. Иккинчиси эса – закот миқдорини молидан ажратиш пайтида ёки фақирга беришда закот, деб ният қилишдир.
• Закотни кимларга бериб бўлмайди: закотни нисоб миқдорича моли бўлган кишига, ота-онаси, бобо-момосига, ўғил-қизларига ва уларнинг фарзандларига, эр-хотин бир-бирига бериши мумкин эмас.
• Кимларга берган афзал: ушбу саволга “Фатовои ҳиндия” китобида шундай жавоб берилган: “Закот ва фитрни беришда энг афзали аввало ака-ука, опа-сингиллар ҳисобланади. Сўнг – уларнинг фарзандлари. Улардан кейин амаки-аммалар, сўнг – уларнинг фарзандлари. Тоға-холалар ва уларнинг фарзандлари, сўнг – юқоридагилардан ташқари қариндошлар. Улардан кейин қўшнилар, касбдошлар, кейин ҳамшаҳарлар ёки қишлоқдошлар ҳақлидирлар.
• “Баҳрур роиқ” китобида: “Қарзи бор кишига закот бериш фақирга закот беришдан кўра афзалдир”, дейилган.
• Қарздор кишининг қарзи қўлидаги молидан кўп бўлса, қўлидаги моли ўзиники бўлмай, ҳақдорларники саналади. Ундан закот бермайди. Агар қўлидаги моли қарзидан кўп бўлиб, фаразан қарзини чиқарганидан кейин қолган мол нисобга етса, қолган молидан закот беради.
• Пул ёки тижорат молларининг қиймати нисобга етиб, бир йил ўтса, закот бериши фарз бўлади.
• “Тижорат моллари” деганда “сотиш ниятида олинган ҳар қандай мол-мулклар” назарда тутилади. Уларнинг айнан ўзидан закот чиқариш мумкин. Лекин қийматини бериш афзалдир. Масалан, кийим-кечак, дори-дармонлар каби нарсаларни савдоси билан шуғулланувчи киши, сотаётган маҳсулотини ўзидан закот бериши мумкин. Аммо ўтмай қолган, сифатсиз молларни закотга бериш яхши эмас.
• Тижорат молларидан закот чиқаришда ўша кундаги қиймати қанча бўлса, шу қийматнинг ҳисобидан закот чиқарилади. Унинг қанчага сотиб олгани ёки келгусида қанчага сотилишига қараб ҳисобланмайди.
• Бир кишининг озгина тилло, озгина кумуш, озгина пули бўлса, уларнинг барчаси қўшилганда нисобга етса закот бериш фарз бўлади.
• Йилнинг боши ва охирида закот нисоби мавжуд бўлиб, ўртасида нисобдан камайиб туриши закотни соқит қилмайди (“Оламгирия”, “Ҳидоя”).
• Олтин хоҳ ишлов берилиб, тақинчоқ ёки буюм ҳолатига келтирилган бўлсин, хоҳ ёмби ҳолида, хоҳ табиий қазилма ҳолатида бўлсин, нисобга етса, закот берилади. Тилло тақинчоқлардан тиллонинг ўзи закот қилиб берилса, тақинчоқларнинг вазнига қараб закот чиқарилади. Масалан, 100 грамм тиллодан 2,5 грамм тилло закотга берилади. Агар тақинчоқларнинг закотини пул билан бериладиган бўлса, тақинчоқларнинг бозордаги қийматига қараб закот чиқаради. Масалан, бозорда қиймати қанча бўлса, шуни қирқдан бирини закотга беради. Тақинчоқлар хоҳ ишлатилаётган бўлсин, хоҳ ишлатилмаётган бўлсин, улардан закот берилади. Чунки улар ҳамёндаги пул билан бир хилдир (“Раддул муҳтор”).
• Закот фарз бўлган вақтда уни адо этмаган бўлса, неча йил ўтса ҳам закоти зиммасидан соқит бўлмайди.
• Яшаб турган уй-жойлари, истеъмолдаги кийимлари, минилиб турадиган улов (машина), озиқ-овқат, пардоз буюмлари (агар тилла, кумушдан ясалмаган бўлса), гавҳар, маржон, ёқут, зумрад (агар сотиш учун сақланмаётган бўлса) касб-ҳунар асбоблари каби нарсалардан закот берилмайди.
• Ишлаб чиқарувчи корхоналарда икки хил мол бўлади. Биринчиси – хомашёлар. Иккинчиси – тайёр маҳсулотлар. Закот бериш пайтида иккаласининг қиймати ҳисобга олинади. Лекин, ишлаб чиқариш дастгоҳлари, асбоб-ускуна ва жиҳозларидан закот берилмайди.
• Ижарага берилган бино, дўкон ва уловлардан закот берилмайди. Балки улардан тушган маблағ тилло, пул ва тижорат молларига қўшиб ҳисобланади.
• Закот олувчи кишини ўзига бир нисобдан ортиқ миқдорда закот бериш макруҳ саналади. Лекин закот берувчи закотига уй сотиб олиб, закотга ҳақдор кишига “Бу менинг закотим” деб берса жоиздир. Чунки бунда олувчи ҳожати аслияга эга бўлиб, ёнида нисоб миқдорича маблағ ошиб қолмайди.
• Закот пулига китоб чоп қилдириб, китоб олишга имкони бўлмаган ҳақдорларга тарқатса, закот адо бўлиб, илм тарқатишнинг савобига ҳам эга бўлинади.
• Чорва моллари ярим йилдан кўпроқ вақт давомида яйловда ўтлатилса ва нисобга етса, улардан ҳам закот берилади. Туянинг сони 5 та бўлса нисобга етган бўлиб, ундан закот учун битта қўй берилади. Қора молнинг сони 30 та бўлса нисобга етган бўлиб, ундан закот учун битта бир ёшли бузоқ берилади. Қўй ва эчкининг сони 40 та бўлса нисобга етган бўлиб, ундан закот учун битта қўй ёки эчки берилади. Тижорат ниятида уйда боқилаётган ҳайвонларни сони қанча бўлишидан қатъий назар, уларнинг қиймати ҳисобланади. Агар қиймати нисобга етса, қирқдан бири закот учун берилади (“Шарҳул виқоя”).
• Чорва молларини сотиш ниятида боқаётган бўлса, уларнинг неча бош эканига қараб эмас, балки ўша кундаги қийматини ҳисоблаб, бир йилга тўлган бўлса, закот чиқарилади (“Оламгирия”, “Бадое”).
• Оқар сув ёки ёмғирда суғорилган экинларнинг ҳосилидан харажатлар чиқарилмасдан ушр (ўндан бир) берилади. Ерга ишлов берилмасдан ўзи ўсиб чиққан маҳсулотлардан ушр берилмайди. Сув чиқаришга чархпалак, ҳайвон ва бошқа нарсаларни ишлатиб, сарф-харажат қилинган бўлса, маҳсулотнинг, йигирмадан бири берилади. Суғоришдан бошқа ишларга сарфланган харажатлар эътиборга олинмайди. Асалдан ҳам олинган мухсулотнинг, гарчи оз бўлса ҳам, ўндан бири ушр сифатида фақирларга берилади (“Мухтасарул виқоя”).
• Ҳовлидаги мевали дарахтлар мевасидан ушр берилмайди. Балки даласидаги дарахтлари мевасидан ушр берилади. Зеро, ҳовлидаги нарсалар ундаги иморатларга тобе ҳисобланиб, улардан ушр берилмайди (“Қозихон”).

Аллоҳ таоло барчамизга ибодатларни ўз вақтида адо қилувчи ва закотни чин дилдан берувчилардан қилсин. Омин!

Муҳтарам имом-домла! Келгуси жума маърузаси “АЛЛОҲНИ ЗИКРИ ИЛА ҚАЛБЛАР ОРОМ ОЛУР” мавзусида бўлади. Жамоатга эълон қилишингизни сўраймиз.

     Танловга!

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи васаллам ўз ҳадис шарифларида қуйидагича марҳамат қилганлар: “Саҳарлик қилинглар, албатта унда барака бордир”. (Бухорий ва Муслим ривояти)

Бошқа бир ривоятда эса “Ким рўза тутишни истаса, бирор нарса билан бўлса ҳам саҳарлик қилиб олсин”, дейилган. (Аҳмад ривояти)

Саҳарлик ҳам дунёвий, ҳам ухровий фойдаларни ўз ичига олади:

- Ибодатларни тақво билан қилиш, субҳ пайтида қироат, зикр ҳамда истиғфор билан машғул бўлишга ёрдам беради. Қорни оч одам эса бу нарсаларга дангасалик қилади, ҳосизланади.

- Саҳарлик ҳусни хулққа чақиради. Қорни оч лдам эса одатда жаҳлдор бўлиб қолади.

- Рўза тутишда дангасалик ва бепарволикдан асрайди.

- Саҳарлик – суннатга эргашишдир. Саҳарликда Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам суннатларига эргашаман, тоат-ибодатларимга куч тўплайман, деб ният қилган киши катта ажрларга эга бўлади.

- саҳарлик туннинг охирида бўлгани учун дуо ва зикрлар қабул бўлиши умид қилинади.

- Саҳарлик қилган киши аҳли китобларга ўхшамайди. Чунки, ҳадисда бундай айтилган: “Бизнинг ва аҳли китобларнинг рўзасидаги фарқ саҳарлик қилишдадир”.

- Бомдод намозини жамоат билан адо қилишга сабаб бўлади.

Саҳарликнинг афзал пайти бомдод пайтига яқин қилинганидир. Тўғри, уни эрта қилиб олса ҳам, саҳарлик қилмай ният қилиб ётса ҳам бўлади. Бу суннатга хилофдир. Эрта саҳарлик қилган одам одатда ухлаб, бомдодни қазо қилиб қўяди.

(Шу ўринда бир гап: “Ким рўза тутишни истаса, бирор нарса билан бўлса ҳам саҳарлик қилиб олсин”, ҳадиси халқ орасида нотўғри талқин қилинади. Яъни ким саҳарлик вақтига ухлаб, улгурмай қолса, ҳеч бўлмаганда сув ичиб олиши керак, дейишади. Бу мутлақо нотўғри. Саҳарлик вақти ўтгач, нарса ейиш рўзани бузилишига сабаб бўлади. Набодо, киши саҳарлик вақтига ухлаб, тақвимдаги оғиз ёпиш вақтдан кеч уйғонса, ҳеч нарса емай, ният қилиб қўя қолади. Овқат емай рўзадорга айлангани, овқат еб рўзани бузгандан минг карра афзалдир!)

Хўш, саҳарликда қандай таомлар истеъмол қилинади? Кучли ва тўйимли таомларми? Мутахассислар қуйдаги тавсияларни берганлар:

• Кўкатлар. Маълумки кўкатлар витаминларнинг кони.
• Хурмо. Унинг фойдали хусусиятлари кўплиги ва тўйимлилиги учун саҳарликда ейиш соғлик учун роса фойдали.
• Сут ва сутлик маҳсулотлар. Уларда протеин ва суякларни мустаҳкамловчи калций моддаси жуда кўп.
• Сув. Сувни ҳам меъёрда жуда кўп ҳам, жуда кам ҳам қилмайичилади.
• Мева ва сабзавотлар. Вазн тўплашдан ҳимоя қилади ҳамда организмга фойдали озуқаларни юборади.
• Енгил ҳазм бўладиган таомлар, шўрвалар.

Саҳарликда кучли тузланган, дудланган, газли, ёғли, ўта ширин ҳамда бадҳазм нарсаларни емаслик лозим. Маслан, кунда ош, қозон кабоб, норин, манти, ҳоним, бешбармоқ сингари кучли таомларни ейиш ошқозоннинг зўриқишига олиб келади.

Маълумки, рўза тутилганда ошқозон йил давомида учрган қийинчиликлардан халос бўлади, дам олади ва ўз-ўзини тозалайди. Оддий тилда айтганда, “ҳашар” содир бўлади. Шу боис, ҳамма ўзининг жисмоний салоҳиятидан келиб чиққан ҳолда саҳарликни ўртача қилгани, дастурхонда мева-сабзавотлар ҳамда хурмо аримаслиги лозим.

Хадичаи Кубро аёл-қизлар билим юрти

 ўқитувчиси Н.Саидакбарова тайёрлади

Маълумки, Ер Қуёш атрофида айланади. Уларнинг орасидаги масофа 150 миллион километрни ташкил этади. Ёруғлик бу масофани 8 дақиқада босиб ўтади. Қуёшнинг ҳажми Ернинг ҳажмидан бир миллион уч юз минг марта каттадир. Бу – Қуёш ўз ичига бир миллион уч юз минг дона Ерни сиғдира олади деганидир. Ернинг қуруқлик қисми Шимолий Америка, Жанубий Америка, Африка, Осиё, Европа ҳамда Австралия ва Океания қитъаларидан иборат бўлиб, булар Ер шарининг бешдан бир қисмини эгаллайди. Қолган тўрт қисми океан ва денгизлардан иборат.

Шунингдек, барчага маълумки, осмонда буржлар бор. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:

وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ

“Буржлар эгаси бўлган осмон билан қасам” (Буруж сураси, 1-оят).

Ана шу буржларнинг ичида Ақраб буржи ҳам бор бўлиб, унинг марказида кичик бир юлдуз бор. Юлдузнинг номи “Ақраб юраги” (Антарес)дир. Ушбу юлдуз ўз ичига Ер ва Қуёшни, уларнинг ўртасидаги масофаси билан биргаликда сиғдиради.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:

وَكَأَيِّن مِّن آيَةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ يَمُرُّونَ عَلَيْهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُونَ

“Улар осмонлару ердаги қанчадан-қанча оят-белгилар қаршисидан юз ўгирган ҳолларида ўтарлар” (Яъни, уларга эътибор қилмайдилар. Улардан ибратланиб, ваъз-насиҳат олиб, иймонга келмайдилар. Инсон яшаб турган борлиқнинг ҳар бир қаричида Аллоҳнинг борлигига, бирлигига, қудратига, тадбирига, билувчилигига ва бошқа камоли сифатларига далолат қилувчи оят-белгилар, далил-ҳужжатлар мавжуд. Лекин одамлар ўша ҳужжатларга, оят-белгиларга эътибор билан қарамайдилар. Шунинг учун ҳам иймонга келмайдилар.)  (Юсуф сураси, 105-оят).

Шунинг учун мен доим инсонларни тафаккур қилишга чорлайман, қизиқтираман. Инсон тафаккур орқали бутун борлиқнинг Яратувчиси бўлган Аллоҳ таолони танийди. Агар сиз аввал Аллоҳни таниб, кейин Унинг буйруқларини танисангиз, Унинг тоатига садоқат, ихлос ва зўр ғайрат билан киришасиз. Агар Унинг буйруқларини билсангиз-у, аммо Унинг Ўзини танимасангиз, Унинг тоатидан юз ўгиришга уринасиз.

Биз айтиб ўтган юлдуз коинотдаги кичик бир жисмдир. Борлиқда миллиардлаб галактикалар, уларнинг ҳар бирида эса миллиардлаб юлдузлар бор.

Биз “Сомон йўли” номли галактиканинг таркибига кирамиз. Бизнинг галактикамиз бошқа галактикалар олдида жуда кичикдир. Қуёш ўзининг сайёралари билан биргаликда ушбу галактикада кичик бир нуқта бўлиб кўринади.

Энди бошқа галактикалар билан солиштирганда, бизнинг галактикамиз кичик кўринса, галактикамиз ичидаги Қуёш тизими нуқтадек кўринса, Қуёш тизимининг бир бўлаги бўлган Ер Қуёшдан бир миллион уч юз минг марта кичик бўлса, Ерга нисбатан инсон қандай кўринаркин? Албатта, заррадек ёки ундан ҳам кичикроқ кўринади.

         Шу  заррадек бўлган инсон Роббисини таниши учун тафаккур қилиши керак. Тафаккур қилган сари Аллоҳдан бўлган қўрқуви, У Зотни улуғлаши зиёда бўлиб боради. Қўрқуви ва улуғлаши зиёда бўлган инсон Унинг тоатида ихлосли, ғайратли бўлади.

Аллоҳ таоло сари йўл Унинг яратганлари ҳақида тафаккур қилишдан бошланади. 

Доктор Муҳаммад Ротиб Набулсийнинг мавъизаларидан

Нозимжон Иминжонов таржимаси