2023 йил 14 март куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакиллиги, вилоят ҳокимлигининг жамоат ҳамда диний ташкилотлар билан ишлаш бўлими, Дин ишлари бўйича қўмитанинг вилоятдаги ҳамда унинг жойлардаги бўлимлари билан ҳамкорликда ташкил қилинган навбатдаги сайёр йиғилиш Тайлоқ туманида ўтказилди. Тумандаги мавжуд 20 та масжид имом-хатиблари ва ноиблари ҳамда ҳамкор ташкилот масъулларининг ҳамроҳлигида вилоятдаги 16 та шаҳар ва туман бош имом хатиблари ҳамда иқтидорли имом-хатиблар тумандаги 20 та маҳаллаларга тарқалиб, жойларда аҳолининг кам таъминланган ва нотинч оилаларига ташриф буюрди. Шунингдек, маҳалла марказларида уюшмаган ёшлар билан суҳбатлар ташкил қилиниб, ҳар бир маҳалладаги фуқаролар сони, ижтимоий ҳолати ва муаммолари ўрганилди.
Шу билан бир қаторда, вилоят ишчи гуруҳи Тайлоқ туманидаги 20 та масжидда Пешин намозини ўқиб, йиғилган намозхонларга “Рамазонга нафсимизни пойлайлик”, “Шукр қилиш фазилати”, “Ёшликни ғанимат билинг”, “Фитналарга берилмайлик”, “Тинчликнинг қадрига етинг”, “Силаи раҳмнинг фазилатлари”, “Ёшлар келажагимиз”, “Ота-онага яхшилик қилиш улуғ савоб”, “Интернетдан фойдаланиш одоблари”, “Ёт ғояларга алданманг”, “Илм олиш фазилатлари” ва бошқа бугунги кундаги долзарб мавзулар юзасидан маърузалар қилдилар ҳамда уларнинг муаммо ва таклифларини тингладилар.
Ушбу тадбирлар давомида умумий ўрганилган хонадонлар ва ўтказилган учрашувлар сони қуйидагиларни ташкил қилди:
• Имом-хатиблар ташриф буюрган маҳаллалар сони: 20 та. Шундан 12 тасида муаммолар борлиги аниқланди ва барчаси ижрога йўналтирилди;
• Кам таъминланган оилаларга ташриф: 100 та. Барчасига моддий ёрдам кўрсатилди.
• Ногиронлиги бор ва касалманд 5 нафар фуқаролар ҳолидан хабар олинди. Шундан барчасига моддий ёрдам кўрсатилди.
• Нотинч оилаларга ташриф: 1 та. Бу оила ўтказилган тушунтиришлардан ўзларига тегишли хулосалар чиқарди;
• Ичкиликка ружу қўйган 1 нафар фуқаро билан суҳбат ўтказилди. Улар қилаётган ишларининг оқибатларини тўғри тушуниб етганлигини айтиб ўтди;
• Қўшниси билан низолашган 1 та оиланинг ўртаси ислоҳ қилинди;
• ИҲМ тоифадаги 10 нафар фуқароларнинг хонадонларида бўлиб, уларнинг оила аъзолари билан якка тартибда суҳбатлар ўтказилди. Уларнинг барчаси Юртбошимизнинг олиб бораётган ислоҳотларидан ғоят мамнун эканликларини айтиб ўтди;
• Узоқ муддатга хорижга бориб келган 5 нафар шахслар билан ҳамда хозирда хорижда юрганларнинг 3 нафарининг оила аъзолари билан учрашиб, уларга зарур кўрсатма ва маслаҳатлар берилди. Уларнинг барчаси мутаассиб фикрда эмаслиги маълум бўлди.
• Уюшмаган ёшлар билан 13 та МФЙда йиғилиш ўтказилди. Унда 100 га яқин уюшмаган ёшларнинг иштироки таъминланди.
• Тумандаги 20 та масжидда Пешин намози ўқилиб, йиғилган намозхонларга долзарб мавзуларда маърузалар қилинди. Унда 2000 нафарга яқин намозхонлар иштирок этишди.
• Юқорида айтиб ўтилган хонадонларга кўрсатилган жами моддий ёрдам миқдори 15 350 000 (ўн беш миллион уч юз эллик минг) сўмни ташкил қилди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ислом дини ўз номи билан тинчлик динидир. Инсониятга ислом неъматини ато этган илоҳий ваҳий Қуръони Каримнинг ахлоқий асоси оқибат, раҳм-шавқат, меҳрибонлик, камтарлик ҳурмат ва тинчликка асосланади.

Бағрикенглик сифатига эга бўлган ислом дини, инсониятга Аллоҳнинг марҳамати, улуғ неъмати бўлиб нозил қилингани Қуръони Каримда баён қилинган:

“Ана энди бугун, динимизни камолига етказдим, неъматимни тамомила бердим ва сизлар учун исломни дин бўлишига рози бўлдим…”

Лекин бу ислом динини нотўғри тушунган кимсалар турли хил йўллар билан ёшларимизни ижтимоий тармоқларда бузғунчи ғоялар билан ҳаёлларини бузмоқда.

Афсуски, баъзи ёшларимиз дунёқараши, тафаккури тор бўлгани учун ислом динини асл моҳиятини тўғри тушунмаслиги туфайли бузғунчиларнинг ўргимчак тўрига ўзлари билмаган ҳолда илиниб қолмоқда. Ёшларимизнинг бундай аҳволга тушишларига биз ота-оналар энг биринчи айбдормиз. Чунки ислом дини ҳақида тўлиқ ва мукаммал тушунча бермаганимиз биз ота-оналарнинг айбимиздир.

Аллоҳ таоло Бақара сурасининг 205-оятида: “Аллоҳ бузғунчилик фасодни севмайди”, дея марҳамат қилади.

Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) ҳадисларининг бирида: “Қайси биримиз тонгда уйқудан уйғонганда оиласи тинч, тани соғ ва уйида бир кунлик егулиги бўлса, билсинки, унда дунёдаги барча неъматлар мужассам экан”.

Тинчлик бу ислом шиоридир. Шундай экан тинчликнинг қадрига етайлик. Фарзандларимизга тўғри ва мукаммал тарбия берайлик. Ислом динини тинчликка бўлган эътибори нечоғлиқ катта, бағрикенглик унинг негизи эканини тўғри тушунтирайлик.

Аллоҳ таоло юртимиз тинчлиги ва осойишталигини барқарор айлаб, халқимиз фаровонлигини бундан-да зиёда қилсин!

Баҳодир домла СУЮНБОЕВ,

Гулистон шаҳар “Ат-Термизий” масжиди имом-хатиби

Англиянинг “Челси” футбол клуби раҳбарияти Рамазон ойи муносабати билан 26 март куни клубга тегишли “Стемфорд Бридж” стадионида мусулмонлар учун жамоавий ифторлик ташкил этишини маълум қилди.
Инглиз клуби ўзининг расмий сайтида берган баёнотида нонушта “Стамфорд Бридж” да ташкил этилиши ва бу Буюк Британиядаги энг йирик тадбир саналишини қайд этган.
Маъмуриятининг қўшимча қилишича, барча масжидлар, клуб аъзолари, мухлислар ва мусулмон мактаб ўқувчилари клуб ходимлари ҳамроҳлигида ифторликка таклиф қилинади.
"Челси" хайрия фонди раҳбари Саймон Тейлор бундай деди: "Мен Рамазон чодири лойиҳаси билан биргаликда очиқ ифторлик эълон қилишдан мамнунман. Биз премерь-лигада бундай тадбирни уюштирган биринчи клуб бўлганимиздан жуда фахрланамиз. Яна шуни ҳам таъкидлаш керакки, Рамазон ойини нишонлаш ва мусулмон жамоамизга ифтор ташкил этиш бу диний бағрикенгликни тарғиб қилиш бўйича фаолиятимизнинг муҳим жиҳати ҳисобланади ва меҳмонларни 26 март куни кутиб олишни сабрсизлик билан кутяпман”.
“Рамазон чодири” лойиҳаси асосчиси ва бош директори Омар Салҳа шундай деди: “Сўнгги ўн йил ичида “Рамазон чодири” лойиҳаси турли миллат вакилларидан иборат ярим миллиондан ортиқ кишини жамлади. Уларни Рамазон байрами ва ифторлик бирлаштирди.

ЎМИ ходими И.Аҳмедов тайёрлади.

14 март куни Наманган вилоятидаги “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юртига Ўзбекистон мусулмонлари идораси “Қуръони карим ва тажвидни ўргатиш” бўлими мудири Шайх Алижон қори Файзуллохон Махдум ўғиллари ташриф буюриб, таълим муассасаси фаолияти билан танишди. Шу билан бирга билим юртининг устоз ва талабаларига илмий-маърифий суҳбат қилиб берди.
Шайх ҳазратлари маърузаси давомида илм олишнинг машаққати ва улуғ олиму уламоларимизнинг бу йўлда чеккан заҳматлари ҳақида сўз юритиб, ҳаётий воқеалардан мисоллар келтирди. Суҳбат давомида Шайх Алижон қори ва талабалар ўртасида қизиқарли савол-жавоблар ҳам бўлиб ўтди.
Тадбир якунида билим юртига “Вақф” хайрия жамоат фонди томонидан “ақлли доска” ҳадя этилди.
Қизиқарли ва манфаатли кечган давра суҳбати якунида хайрли дуолар қилинди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Ҳар бир илмда бўлгани каби, қироат илмида ҳам бир қанча истилоҳлар мавжуд. Уларни яхши фарқламай туриб, бу борада бирор нарсани яхши англаш қийин. Уларнинг асосийлари «ҳарф», «қироат», «ривоят», «тариқа» истилоҳларидир.

Қироат илми истилоҳида «ҳарф» деб бир калиманинг маълум бир шаклда ўқилишини айтилади. Масалан, имом Ҳамза Ибн Абу Лайлодан айрим ҳарфларни олган, дейилса, имом Ҳамза баъзи калималарни Ибн Абу Лайлодан маълум бир шаклда ўқишни ўргангани тушунилади. Шунингдек, ҳарф сўзи умумий бир услубда ўқишга ҳам ишлатилади. Масалан, Алқама Ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг ҳарфида ўқирди, дейилса, Ибн Масъуд розияллоҳу анҳунинг қироатида ўқирди, деб тушунилади.

«Қироат» сўзи луғатда «ўқимоқ» деган маънони англатади. Қироат илми истилоҳида эса  «қироат» деганда Қуръон ўқиш илми имомларидан бирининг Қуръон ўқишда нақл ва ривоятга асосланган ҳолда бошқа имомлардан бошқача йўл тутиши, қироат қилиши тушунилади. Бунда турлилик бир нутқ товуши ўрнига бошқасини айтишда бўладими  ёки нутқ товушларини талаффуз қилишда турлича нутқ қилишда бўладими, барибир.  Бошқача қилиб айтганда, бирор қироат имоми томонидан йўлга қўйилган маълум ҳарфларнинг тартибли равишдаги жамланмаси «қироат» бўлади.

Банно раҳматуллоҳи алайҳи: «Қироат – Қуръон калималарини адо этиш ва нақл қилувчига нисбат берган ҳолда улардаги турлиликларни билиш суратидир. У суннат ва ижмога асосланган бўлади», деган.

Закарийё Ансорий раҳимаҳуллоҳ: «Қироат – бу Қуръоннинг ҳар бир бўғинини устозлар ўргатгани каби ўқишдир», дейди. Ушбу таърифлардан маълум бўладики, қироат Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ишончли кишилардан иборат муттасил, яъни  узлуксиз санад билан нақл қилинган бўлиши шарт, бўлмаса қироат ҳисобланмайди. Мазкур ўн қироатнинг барчасида бу шарт мавжуд.

«Ривоят» аслида «сув билан қондириш» маъносидан келиб чиққан. У луғатда бирор хабарни кўриб ё эшитиб, нақл қилишни англатади. Қироат илмида эса, «ривоят» атамаси бирор қироат имомининг қироати шогирдлари томонидан нақл қилинишига ишлатилади. Қироат имомлари қироатда айрим ўринларни икки-уч хил ўқиган ва одатда унинг бирини бир шогирдига, иккинчисини бошқасига ўргатган. Унинг қироатидаги бу турлилик шогирдларининг нақлида акс этган. Шу боис, бир қироатнинг ривоятлари орасида бироз фарқ мавжуд. Хуллас, имомнинг қироатини ўрганиб, бошқаларга ўргатиш «ривоят» бўлади ва бу ишни амалга оширган шогирд «ровий» деб юритилади.

«Тариқа» луғатда «йўл», «тутум» маъноларини билдиради. Истилоҳда эса  қироат ровийларидан бирор қироат имомининг қироати бошқалардан фарқли нақл қилинишига айтилади. Қироатдаги ровийдан қуйида бўлган ҳар қандай ўзига хос йўналиш «тариқа» дейилаверади.

Мисол: Имом Осим Қуръони каримни тобеинлардан ўзи ўрганган шаклда қироат қилган бўлиб, унинг ушбу ўзига хос ўқиши «қироат» дейилади. Унинг қироатини Ҳафс ва Шуъба деган шогирдлари ривоят қилган. Аммо Осим айрим калималарни икки-уч хил ўқитган. Уларнинг бир турини Ҳафс, иккинчисини Шуъба ривоят қилган. Ҳафс ривоят қилгани «Ҳафснинг Осимдан қилган ривояти» деб, Шуъба нақл қилгани «Шуъбанинг Осимдан қилган ривояти» деб юритилади. Ушбу ровийлар ҳам имомдан ўрганган қироат турларини маълум тартибга солиб шогирдларига таълим берган ва бошқа имомлардан ҳам айрим ҳарфларни нақл қилган. Натижада уларнинг қироатларида ҳам айрим калималарнинг ўқилишида турлилик юзага келган. Бу ҳарфларнинг бирини бир шогирди нақл қилган бўлса, иккинчисини бошқаси нақл қилган ва бу ҳолат «тариқа» деб юритилган.

Масалан, Амр ибн Сабоҳ ва Фазл ибн Яҳёлар Ҳафсдан Қуръон ўрганар экан, унинг айрим ҳарфларини Амр, айримларини Фазл нақл қилган. Амр нақл қилгани «Амрнинг тариқаси» деб, Фазл ривоят қилгани «Фазлнинг тариқаси» деб айтилган. Худди шунингдек, ровийнинг шогирдлари ҳам ўзлари ўрганган қироатдаги турли ҳарфларни шогирдларига таълим берган ва улардан ҳам бу турлиликни шогирдлари нақл қилган. Аммо унинг бир қисмини бир шогирд нақл қилган бўлса, бошқа қисмини иккинчи бир шогирд нақл қилган. Туруқлар шу зайлда вужудга келган. Ровийнинг ва ундан кейинги барча табақалар қироатидаги турлилик истилоҳда «тариқа» деб юритилган.

Шунга кўра, имом Шотибий ўз санади орқали Ҳафснинг қироатини ривоят қилган бўлса, имом Жазарий бошқа бир санад орқали Ҳафснинг яна бир қироат йўналишини нақл қилган. Уларнинг орасида йигирматача фарқ бор, холос. Ушбу фарқ сабабидан олдингисини «Шотибий тариқаси», кейингисини «Жазарий тариқаси» деб юритилади. Асосий фарқ қироатларда бўлади. Ривоятларда фарқлар анча кам бўлади, тариқаларда эса фақатгина саноқли тафовут учрайди.

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, мазкур қироат, ривоят ва тариқаларнинг барчаси илмий асосда саҳобалардан нақл қилинган. Бунда ҳеч ким бирор ҳарфни ўзича ўқиши мумкин бўлмаган, фақат нақл асосида иш кўрилган. Шу билан бирга, уларни мазкур қори, ровий ва тариқа эгаларидан бошқа ўнлаб, юзлаб кишилар ҳам нақл қилган. Мазкур кишилар ўша қироат, ривоят ва тариқаларда Қуръон ўқишда бошқалардан машҳур бўлиб кетгани, шу билан ном чиқарганлари учун уларга нисбат берилган, холос.

Йигирманчи асрнинг кўзга кўринган қироат уламоларидан мисрлик Абдулфаттоҳ Қозий раҳматуллоҳи алайҳ шундай дейди: «Қироатнинг муайян бир шахсга нисбат берилиши ўша киши шундан бошқа қироатни билмайди ёки бу қироатни ундан бошқалар билмайди дегани эмас. Аксинча, бир қироатнинг бир кишига нисбат берилиши мазкур қироатга унинг моҳир ва билимдон бўлганини, ўша қироатни кўп ўқиб, ўқитганини билдиради, холос. Бу эса, албатта, унинг бундан бошқа қироатларни билишини, бу қироатни ундан бошқалар ҳам ривоят қилишини тўсмайди».

“Имом Бухорий” номидаги Тошкент ислом институти

 4-курс талабаси Мухторов Мавлонбек