muslim.uz
«Саховат ва кўмак» умумхалқ ҳаракати имом-хатиблар, уламолар, олимлар томонидан қўллаб-қувватланмоқда
Уйғун Ғофуров,
Тошкент ислом институти ректори
Рўза нега бу даражада фазилатли ва аҳамиятли?
Ҳакимул уммат, Мавлоно Ашраф Али Таҳановий раҳматуллоҳи алайҳ шундай дейдилар:
Уламолар айтадиларки, рўзанинг бу даражада ўта фазилатли бўлишининг сабаби, унда зиёда ихлос бўлиши ва риё йўқлигидир. Ҳаттоки, агар бирор кимса риё (хўжакўрсинлик) қилса ҳам, ўшандаям риё бўла олмайди. Бошқа ибодатларнинг хилофидаки, уларда риё қилишлик ила риё бўла олади. Шу сабабдан рўзада изҳори қовлийга (яъни, мен рўзаман деб тил ила ошкор қилишликка) ҳам ижозат бор.
Бу ерда икки даъво бор. Бири, ошкор қилишликка ижозат, иккинчиси, бу ўринда ошкор қилишлик ила ҳам риё бўлмайди, дейишлик.
Ижозатнинг далили шуки, ҳадиси шарифда "Қачонки, сизлардан бирингиз рўзадор бўлса ва у билан биров жанжаллашса, у ҳолда мен рўзадорман десин" дейилган. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам изҳори қовлийга ижозат берганлар.
Энди, ошкор қилишлик ила ҳам риё бўлмаслиги қолди. Бунинг сабаби шуки, унда ихлос шу даражада кучлики ошкор қилишлик ила ҳам риё бўлмайди. Ҳолбуки, ташдан қараганда тил ила "мен рўзадорман" дейишлик ила риё бўлиб қолиши шубҳа қилинади. Бироқ мен айтаманки, ўшанда ҳам риё бўлмайди. Бунинг сабаби шуки, аввало жалий ибодат (яъни, шакл ва ҳайъати кўриниб турган ибодат) масалан, айнан намозда ҳам унинг суратини ўзи феълга далолат қилади. У сурат бу ибодатдир, бу намоздир дейди. Бу ерда (рўзада) эса сурат ўзи тил ила айтишлигидан ҳам у ҳақиқатда рўзадорми ёки рўзадор эмаслиги маълум бўладими?. Чунки, агар бирор рўзадор бўлмаган кимса ҳам мен рўзадорман деса, у ҳолда унинг даъвоси эшитувчилар наздида рост бўлади.
Aгар бирор кимса, "мен рўзадорман" дейишлик ила нега риё бўлмайди? деса, унинг жавоби шуки, ҳақиқатда бундан риё бўлмайди. Йўқса, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унга ижозат бермас эдилар. Магар, ҳадисда мавжудки, "Рўзада жанжаллашиш йўқ. Aгар бирор кимса уни ҳақорат қилса, у ҳолда мен бугун рўзаман, шунинг учун ҳеч нарса демайман десин" дейилган.
Қачонки, ҳадисда изҳори совмга (яъни, рўзасини ошкор қилишга) ижозат бўлса, у ҳолда мен рўзаман, мен рўзаман, дейишлик ила ҳам риё бўлмайди. Йўқса, риёга ижозат лозим келади ва бу мумкин эмас. Бу нақлий жавобдир.
Aқлий жавоб шуки, мен рўзаман дейишлик ила қандай қилиб риё бўлиши мумкин? Чунки, бу даъвонинг рост эканлигини билишнинг бирор сурати йўқ. Эҳтимол, у ғуслхонага бориб, сув ичган бўлиши ва ташқарига чиқиб "мен рўзадорман" деган бўлиши мумкин. Шунинг учун "мен рўзаман" дейишлик ила ҳам риё бўлмайди.
Ҳа, агар бирор шахс риё қасди (нияти) ила бу жумлани айтса, худди бугунги кунда рўзадорлар бугун саҳарликка тура олмадик, саҳарлик қилмасдан рўзамиз, деб айтиб юрганлари каби. Гоҳо чанқоқлик ва ҳоказолардан шикоят қиладилар. Бунда қасди риё (яъни, ҳўжакўрсинликни ният қилишлик) гуноҳи бўлади. Чунки, риё гуноҳ бўлгани каби, уни қасд қилишлик ҳам гуноҳдир. Магар бу ерда риёнинг ҳақиқати мавжуд эмас.
Қачонки, унда риё бўлмаса, у ҳолда ихлос бўлади. Қайси ибодатда ихлос бўлса, у ҳолда у фазилатга сабаб бўлади. Энди, рўзада ихлос зиёда бўлгач, унинг фазилати янада зиёда бўлади.
Чунончи, уламолар рўзанинг хос фазилати айнан ихлос сабабидандир деб очиқ-ойдин ҳам ёзганлар.
"Муборак Рамазон аҳкомлари" китобидан. Урду тилидан
Тошкент шаҳар, Уч-тепа тумани, "Ҳазрати Али" масжиди ноиби-имоми Абдулқайюм Комил таржимаси.
Саховат юртдан балони кўтаргай!
Коронавирус дунё бўйлаб тобора кенгроқ тарқалиб бораётгани сайин Одам Ато фарзандлари табиатидаги фазилатлар ҳам яққол кўзга ташланишда давом этмоқда. Саховатпешаликни аввало ҳукуматимиз бошлаб берди. Аҳолининг ижтимоий муҳофазасига доир зарурий чораларни ўз вақтида кўрди. Ёрдамга муҳтож оилалардан ўз вақтида хабар олиб туриш, уларни ҳар жиҳатдан қўллаб-қувватлаш масалалари маҳаллий ҳокимият органлари зиммасига юкланди. Маҳаллий ҳокимият органлари ҳам ўз шароитларидан келиб чиққан ҳолда кўпдан кўп хайр-эҳсонлар қиляптики, бунга барчамиз гувоҳ бўлиб турибмиз.
Бу борада Ўзбекистон мусулмонлари идораси қошидаги “Вақф” фонди ҳам фаоллик кўрсатиб, жорий йилнинг 16 мартидан 2 апрелига қадар ёрдамга муҳтож аҳоли вакилларига жами 190 миллион сўмга яқин ҳажмда ёрдам кўрсатди. Ҳар йилдагидан фарқли равишда шаъбон ойидаёқ Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъатининг 2020 йилги закот миқдори бўйича қарор эълон қилинди. Шунингдек, Идорамиз раҳбарияти, муҳтарам устозларимиз мўмин-мусулмонларга ҳозирги мураккаб шароитни инобатга олган ҳолда фитр рўзаларини ҳам муҳтожларга тарқатишни тавсия қилмоқдалар. Закотга оид қарорнинг шаъбон ойидаёқ чиқарилиши, фитр рўзаларни вақтлироқ тарқатишга даъватлар... буларнинг барчаси инсонларга меҳр-мурувватлилик, коронавирус сабабли келиб чиққан мураккаб шароитда ўзаро кўмакдошлик белги-аломатларидандир.
Шунинг билан бирга ҳар куни Интернет саҳифаларида, ойнаи жаҳонда саховатпеша инсонларнинг кўплаб эҳсону хайриялар тарқатаётганига гувоҳ бўляпмизки, бу ҳол элимизнинг нақадар саховатпеша халқ эканини яна бир бор тасдиқламоқда. Зеро, Аллоҳ субҳанаҳу таоло Оли Имрон сурасининг 92-ояти каримасида марҳамат қилиб: “Суйган нарсаларингиздан эҳсон қилмагунингизгача сира яхшиликка (жаннатга) эриша олмайсизлар. Ниманики эҳсон қилсангиз, албатта, Аллоҳ уни билувчидир”, деган.
Демак, бугунги қилинаётган эҳсонлар, кўрсатилаётган меҳрибонликлар, саховатлар – меҳрга, кўмакка муҳтож инсонларнинг дуоларига сабаб бўлиб, шу сабабдан юртимиздан, мўмин-мусулмонлар диёридан балонинг кўтарилиб кетишини таъмин этса, Охиратда эса очиқ юз билан берувчилар ва самимият ила дуо қилувчиларни Жаннатга етказувчи муҳим воситалар экан.
Раббимиз саховатпарвар халқимизни ҳар турли балолардан Ўз паноҳида асрасин!
Музаффархон АЪЗАМ,
“Пул емас ота” жоме масжиди имом-хатиби
Рамазон луғати
Малумотхона
Рамазон – Рамазон арабча «ар-рамад» деган сўздан олинган бўлиб, қуёш ҳароратининг жуда исиб, қайнаб кетишини англатади. «Рамазон» дейилишига сабаб, бу ойда гуноҳлар куйдирилади. Уларни ёндириб, кул қиладиган нарса солиҳ амаллардир.
Рўза – ўзбек тилига «рўза» деб таржима қилинадиган «савм», «сиям» сўзи луғатда нафс истакларидан ўзини тийишни билдиради. Истилоҳий маъноси эса ният қилиб, тонг отганидан кун ботгунича нафснинг энг катта истаклари қаторига кирувчи ейиш-ичиш ва жинсий алоқа каби зарурий эҳтиёжлардан тийилишдир.
Таровеҳ – луғатда дам олиш, истироҳат қилиш маъноларини англатади. Истилоҳда эса рамазон ойи кечаларида хуфтон намозидан кейин, витр намоздан олдин ўқиладиган таъкидланган суннат намоздир.
Хатм – тугатиш, якунлаш. Таровеҳ намозларида Қуръони каримни бир ойда энг камида бир марта ўқиш.
Тасбеҳ – Аллоҳ таолони турли ношойиста сифатлардан поклаб ёд этиш.
Таровеҳ тасбеҳи – таровеҳ намозларида ҳар тўрт ракатда дам олиш учун ўтирган айтиладиган тасбеҳ.
Эътикоф – луғатда бирор нарсани ушлаб туриш, туриб қолиш деган маъноларни билдиради. Шариатда эса масжиднинг ичидан чиқмай, Аллоҳ таолога қурбат ҳосил қилиш ниятида бир неча кун ибодатни лозим тутиш маъносини англатади.
Қадр кечаси – Аллоҳ таоло Қуръони каримда “минг ойдан яхшироқ кеча” дея таърифлаган, унинг фазилати ҳақида алоҳида “Қадр сурасини нозил қилган тун. Кўпгина уламолар қадр кечасини рамазон ойи охирги ўн кунлигининг тоқ кечаларидан излаш кераклигини таъкидлашган.
Фитр садақаси – инсон ўзини поклаши, рўзада йўл қўйилган баъзи камчиликлар ўрнини тўлдириши, камбағал ва муҳтожларга ёрдам бўлиши учун жорий қилинган молиявий ибодатдир. Бирламчи эҳтиёжидан ортиқча маблағга эга бўлганларнинг фитр садақасини беришлари вожиб.
Шайхи фоний – Рамазондан бошқа пайтда ҳам, умрининг охиригача рўза тута олмайдиган кишилар. Масалан ўта қари ва сурункали касалга чалинганлар.
Фидя – луғатда бадал, эваз дегани. Бирор узрли сабаб билан рўза тутишга мадори етмайдиганлар ҳар рамазоннинг ҳар бир уни учун бир мискинни бир кунлик таом билан тўйдиради.
Каффорат – узрсиз, қасддан рўзасини бузган одам жазо сифатида икки ой узлуксиз рўза тутади. Бунга мадори етмаса, 60 нафар мискини эрталаб ва кечқурун овқатлантиради.
Зумрад ФОЗИЛЖОН қизи тайёрлади.
Ҳар бир рўзадор бу эшикдан киради
Аллоҳ таолога беадад шукрлар бўлсин Ўзи бизни муборак Рамазон ойига етказиб, бу ойнинг ибодатларидан баҳраманд этмоқда. Аллоҳ ўзининг ибодатига лойиқ кўриши биз учун чексиз неъматдир. Чунки ибодат банданинг бу дунёдаги энг асосий мақсад ва вазифаларидан биридир. Инсон яратилишидан кўзланган бош ғоя ҳам шундан иборатдир. Бу ҳақда Қуръони каримда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Мен жинлар ва инсонларни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим» (Зориёт сураси, 56-оят).
Рамазон ойи биз учун Аллоҳга яқин бўлиш, хулқимизни сайқаллаш, савобли амалларни кўпроқ қилиш, имонимизни мустаҳкамлаш каби ибодатлар учун қулай бир фурсатдир.
Қуръони каримда рўза тутиш ибодати Одам алайҳиссаломдан бошлаб то Муҳаммад алайҳиссалом давригача ўтган барча пайғамбар ва умматларга фарз қилингани таъкидланади. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Эй, имон келтирганлар! Сизлардан олдинги (уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз» (Бақара сураси, 183-оят).
Демак, рўза банда учун шунчалик муҳим ибодатдирки Аллоҳ уни тутишликни барча умматга фарз қилди. Эҳтимол, рўзанинг фазилати бунчалик кўп бўлмаганда барча уммат учун бирдек фарз бўлмаган бўларди.
Шунингдек, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳадиси қудсийда бундай дедилар: “Аллоҳ таоло Одам боласининг ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза Мен учундир ва унинг мукофотини Мен – Ўзим бераман, деди” (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Насоий ва Имом Аҳмад ривоят қилишган). Аллоҳ таоло барча солиҳ амаллар ичидан фақатгина рўзани ўзи учун танлагани бу ибодатнинг нечоғлик улуғ эканлигига далолат қилади.
Рўза ибодати банда ва Робби ўртасидаги энг махфий ибодатлардан бири ҳамдир. Рўзадор кун давомида бир неча бор ўзи ёлғиз қолганда ейиш ёки ичишга имкони бўлса ҳам Аллоҳнинг кузатиб турганлигини ҳис қилиб, ейиш-ичишдан нафсини тияди, сабр қилади. Шунда рўзанинг асл ҳақиқати намоён бўлиб, банда Аллоҳга тобора яқин бўлиб боради.
Рўза қиёмат куни ўз эгасини шафоат қилади. Бу ҳақда Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Рўза ва Қуръон (қиёмат куни) бандани шафоат қилади. Рўза айтади: “Ё, Роббим, мен уни кундузи таом ва шаҳватлардан тўсдим, энди уни шафоат қилишим учун изн бер”. Сўнгра Қуръон айтади: “Ё, Роббим, мен уни кечаси уйқудан тўсдим. Энди уни шафоат қилишим учун изн бер”. Бас, у иккисига (бандани) шафоат қилиш имкони берилади” (Имом Аҳмад ривояти).
Дарҳақиқат, рўза ойининг фазилатлари чексиз, уни санаб адоғига етиб бўлмайди. Ҳар бир инсон ўзининг саъй-ҳаракат ва ниятига кўра бу ойнинг савобидан турлича баҳраманд бўлади. Бироқ Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисларига кўра ҳар бир рўзадорнинг жаннатга «Райён» деб аталган эшикдан кириши ҳақдир. Саҳл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Жаннатда бир эшик бор. У «Райён» дейилади. Қиёмат куни ундан рўзадорлар киришади, улардан бошқа ҳеч ким ундан кирмайди. Рўзадорлар қани? дейилади. Шунда улар туришади. Улардан бошқа ҳеч ким ундан кирмайди. Улар киргач, у беркитилади. Кейин ундан ҳеч ким кирмайди", дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Аллоҳ таоло гуноҳларимизни мағфират этиб, жаннатга «Райён» эшиги орқали киришимизни насиб этсин.
Даврон НУРМУҲАММАД