muslim.uz

muslim.uz

Мамлакатимизда ҳеч бир инсон эътибордан четда эмас. Айниқса, жисмоний имконияти чекланган фуқароларга кўрсатилаётган меҳр ва ғамхўрлик миллий қадриятларимизга хос, муқаддас динимиз таълимотига ҳамоҳанглиги билан таҳсинга сазовор.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси ташаббуси билан жорий йилнинг 12–13 март кунлари Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилоятида эшитиш ва нутқида нуқсони бор инсонлар билан “Сиз бизга кераксиз!” тадбири ўтказилди.

Тадбирларда маҳаллий ҳокимликлар, вилоят вакиллиги, Пенсия жамғармаси, Меҳнат бандлиги ва Соғликни сақлаш бошқармаси ходимлари, имомлар, отинойилар ва сурдо таржимонлари иштирок этишди.

– Бизлар ўзимиз билмаган ҳолда адашиб, бошқа эътиқодда бўлганмиз. Аммо бугун бу тадбирдан кўнглимиз ёришиб, ҳақиқатан барчамизнинг ота-онамиз, авлод-аждодларимиз мусулмонлигини тушуниб етдик. Имон калималаридан қалбимиз ёришиб, ҳаловатни ҳис қилдик, – дея ўз фикрларини кўзларида ёш ила баён қилишди қорақалпоғистонлик Р.Давлатмуродов, А.Жалиева, Г.Шилимбетова.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:  «Пайғамбар саллоллоҳу алайҳи васаллам: “Муҳаммаднинг жони Унинг қўлида бўлган зот билан қасамки, ушбу умматдан бирортаси: яҳудийсими, насронийсими менинг ҳақимда эшитсаю, сўнгра менга юборилган нарсага имон келтирмай ўлиб кетса, албатта дўзах эгаларидан бўлади”,  дедилар»  (Имом Муслим ривояти).

Бундай тадбирлар Тошкент, Сирдарё, Жиззах, Самарқанд, Навоий, Бухоро вилоятларида ҳам ўтказилди. 

https://vaqf.uz/oz/news/view/789

https://vaqf.uz/oz/news/view/772

https://vaqf.uz/oz/news/view/773

https://vaqf.uz/oz/news/view/774

https://vaqf.uz/oz/news/view/777

https://vaqf.uz/oz/news/view/778

https://vaqf.uz/oz/news/view/780

https://vaqf.uz/oz/news/view/785

https://vaqf.uz/oz/news/view/789

https://vaqf.uz/oz/news/view/790

Мунира АБУБАКИРОВА,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Хотин-қизлар масалалари бўйича бўлим мутахассиси

Бугун, 11 март куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари Тошкент шаҳри Олмазор тумани "Доруссалом" жоме масжидига маъруза қилиш ва жума намозини қавм билан бирга адо этиш учун ташриф буюрдилар.
Масжидга йиғилган жамоат "Каҳф" сурасининг тиловати ва Муфтий ҳазратларининг файзли суҳбатларидан баҳраманд бўлдилар.
Муфтий ҳазратлари гуноҳларга тавба қилиш мавзусида мавъиза қилиб, бу ҳақидаги ояту ҳадисларни батафсил шарҳлаб бундай дедилар:
– Биз инсонмиз, билиб билмай хато, гуноҳ қилиб қўямиз. Бундай ҳолатларда астойдил тавба қилсак, ҳар қандай гуноҳимиз кечирилишидан умид қиламиз. Чунки Аллоҳ таоло бандаларига меҳрибон, улардан содир бўлган хато ва камчиликларни кечиришни ваъда берган. Қуръони каримнинг 87 ўрнида тавбага тарғиб қилинган. Хусусан, "Таҳрим" сурасининг 8-оятида: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳга чин тавба қилингиз, шоядки, Раббингиз сизларнинг гуноҳларингизни ўчириб, остидан анҳорлар оқиб турадиган (жаннатдаги) боғларга киритса!”, дейилган.
Ушбу оятдан хулоса шуки, доимо чин дилдан, бор вужудимиз билан тавбада бардавом бўлишимиз даркор. Чунки Ҳазрати Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи васаллам каттаю кичик гуноҳлардан сақланган бўлсалар-да умматларга таълим учун ҳар куни тавба қилар эдилар.
Ҳадиси қудсийда бундай дейилган: “Эй, инсонлар! Аллоҳга тавба қилинглар! Унга истиғфор айтинглар! Зеро, мен бир кунда юз марта тавба қиламан” (Имом Бухорий ривоятлари).
Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг гуноҳлардан маъсум бўлишларига қарамасдан, Аллоҳга тавба қилишлари – биз каби гуноҳдан холи бўлмаган умматлар учун катта дарсдир. Яна бир ҳадисда эса “Гуноҳдан тавба қиладиган киши гуноҳи йўқ киши кабидир” дейилган (Имом Ибн Можа ривоятлари). Мазкур ояти карима ва ҳадисларга асосан гуноҳ қилган банданинг тавба қилиши вожиб саналади. Бепарво бўлиш, ҳали фурсатим бор деган нотўғри тасаввурга берилиши асло мумкин эмас, – дедилар муфтий ҳазратлари.
Шунингдек, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари маъруза давомида гуноҳларнинг турига қараб ҳар хил бўлиши ҳақида сўз юритиб, уларнинг ҳар бирига алоҳида тўхталдилар.
Амри маъруф якунлангач, муфтий Нуриддин домла ҳазратлари Аллоҳдан жамики мўмин-мусулмонлар ва бу дунёдан ўтган инсонларнинг гуноҳлари кечирилишини сўраб хайрли дуолар қилдилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Среда, 09 Март 2022 00:00

Биродарингдан узр изла

Бугунги кунда айрим инсонлар томонидан ҳар бир масъаланинг фақат салбий томнини кўриш ҳолати юзага келмоқда. Бунинг натижасида эр хотинидан шубҳаланиш, ота-она билан фарзандлар ўртаси ё ака-ука, опа сингиллар орасида юз кўрмас бўлиб кетиш, дўстлар ўртасида муносабат ёмонлашиш, устоз-шогирдлар тушунмовчилиги, раҳбар ходимлар ўртасида совуқчилик, давлатлар ўртасида келишмовчилик ҳолатлари кузатилмоқда. Келинг ушбу муаммони бартараф этиш учун ҳадис ва ҳикматларга мурожаат қилсак энг тўғри иш бўлар эди.

Пайғамбар алайҳис салом саҳобалар билан Табук ғазотига чиқмоқчи бўлганларида, имконияти бор барчани ушбу ғазотга чиқиши амр қилди. Фақатгина заифларга бормаслик учун рухсат берди. Шунингдек, баъзиларни Мадинада қолиш эҳтиёжи борлиги учун ҳам қолдирилди. Пайғамбар алайҳис салом йўлга чиқди ва жуда иссиқ ва қаттиқ қийинчиликка қарамасдан тепалик ва пастликдан иборат чўлларни кесиб ўтиб, Табукка етиб олишди. У ерга жойлашгач, саҳобалар билан ўтирган вақтида Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳуни негадир қараб топа олмади. Шунда у зот: «Нима бўлди Каъб кўринмайди?», деди.

Шу вақтда Бани саламадан бир киши: «Эй Аллоҳнинг росули! Уни кийими ва ўзига оро бериши(катта кетиши) сабабли чиқмагандир», деди. (Бу билан Каъб розияллоҳу анҳу шанига нолойиқ сўз айтаётган эди ва ёмон гумонга сабабчи бўлаётган эди).   

Шу заҳотиёқ Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу: «Ҳалиги истеҳзоли гапирганга қарата яхши гап бўлмади. Аллоҳга қасамки, эй Аллоҳнинг росули биз Каъбни фақат яхши инсон деб биламиз», деди[1].

Муоз розияллоҳу анҳу Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳуни қандай буюк саҳобий эканлигини билар эдида? Каъб Ақаба байъатида иштирок этган ва Пайғамбаримиз шоири, ҳаёти йўли ҳам жуда гўзал бўлиб, энгди қандай қилиб бу ўринда Росулуллоҳ алайҳис салом илан айнан бу ўрида бирга бўмаслиги мумкин, демак, Каъбни қандайдир узрли сабаби бор деб ишонамиз дегандай қилди. Худдики, арабларнинг Ғоиб-III шахс ҳужжати ўзи билан биргадир, иборасига ўхшашдир.

Ибн Баттол Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг қуйидаги сўзларини: «Ким бир биродарини чиройли одамгарчилигини билса, энди бошқа одамларнинг у ҳақидаги сўзларини эшитмасин», айтади.

Ибн Абдул Бар Истизкор китобида Саийд ибн Мусаййиб роҳимаҳуллоҳдан ривоят қилиб: «Баъзи дўстларим саҳобийлардан эшитишгани менга ёзиб, биродаринг ишини, модомики аниқ бир ҳужжат бўлмагунча яхшисига йўйгин, деб, мактуб юборар эди», дейди. Шеър

Агар сенга дўстларинг томонидан тойилиш кузатилса,

Сен уни қилган ҳар томонлама хатосига узр изла.

Тасаввур қилинг бир дўстингизга бир неча марта қўнғироқ қилдингиз, жавоб йўқ. Яна бошқа куни қўнғироқ қиляпсиз, кўтармаяпти. Смс юборяпсиз жавоб йўқ. Шунда уни бирор узрли сабаби бордир деб, яхши гумон қилиб, ўзизни хотиржам қиласиз. Зеро Қурънда ҳам: «Эй иймон келтирганлар! Кўп гумонлардан четда бўлинглар, чунки баъзи гумонлар гуноҳдир[2]», марҳамат қилинган. Гоҳида бу келмаган инсон хато иш қилгандир. Гоҳида эса узрли бўлади. Шундай экан ундан узр қидириб, ёмон гумондан четда бўлиш керак.

Уйга кирасиз аёлингиз кир ювгану лекин сиз айтган баъзи ишларни қилмаган. Шунда шошилмасдан бирор узр бордир дейилса яхши бщлади.

Баъзи инсонлар фақат масалани ё воқеликни ёмон томонини кўришади. Натижада ўзларини ўзлари ғам ташвишга қўйишади. Тоҳир ибн Ҳусайн ўғлига васият қилиб: «шуни унутмагинки, яхши гумон билан ўзингда қувват ва ҳотиржамликни ҳис қиласан. Ундан ташқари инсонлар сенга муҳаббатли бўлишади», деган экан.

Бир чумоли Сулаймон алайҳис салом ва қўшинини кўриганда, улар чумолилар жамоасини қадамлари билан янчиб ташлашини сезди ва улардан билмасдан туриб узрли иш содир бўлишига кўзи етгач, қуйидагича сўзни: «Чумолилар водийсига келишганида битта чумоли шундай деди: «Эй чумолилар! Инларингга киринглар, Сулаймон ва унинг қўшинлари сезмай қолиб, сизларни эзиб синдирмасинлар»[3].

Агар Сулаймон алайҳис салом ва қўшини чумолиарни босса уларни янчиб ташлайдилар. Улар бу ишни атайин қилмайдилар. Балки, билмасдан бўлиши мумкин. Шунинг  азият бартараф этилди.

Ибн Асокир ўзларининг Тарих китобида Муҳаммад ибн Сириндан роҳимаҳуллоҳдан: «Агар биродаринг ҳақида бирор ёмон хабар эшитсанг, узр қидириб кўр. Узртополмасанг  узрли бўлса керак дегин», деган.

Абу Наийм Ҳилятул авлиё китобида Абу Қулоба Журмийдан: «Агар брор биродаринг ҳақида ёмон хабар етса, узри изла. Топа олмасанг биродаримни мен билмаган узри бўлса керак дегин», деди.

Имом Байҳақий Шуъбал ийман китобида Жаъфар Содиқдан: «Агар биродарингдан сенга ёқимсиз хабар етса, ундан биттадан етмуштагача узр изла. Топсанг хўп-хўп. Топа олмасанг мен билмаган узр бордир дегин», деган.

Баъзи хабарларда келишича, Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳума: «Бир киши Пайғамбар алайҳис салом олдига келиб: «Эй Аллоҳнинг росули мени бир ходимим бор у менга ёмонлик ва зулм қилади. Уни урайми? Деди. Пайғамбар алайҳис салом: «Уни бир кунда етмиш марта кечир», деди.», деб айтган[4]. Шеър

Шошма, бир биродарингни маломат қилишга шошилма,

Шоядки, уни узри бор сен билмассан.

Ҳар доим биродаринг учун узр сабаб қидириш яхши. Ҳадисда ҳам Пайғамбар алайҳис салом: «Ҳеч бир шахс Аллога узр сўрайдиганчалик маҳбуб эмас. Шунинг учун Аллоҳ таоло Пайғамбарларни башоратчи ва огоҳлантирувчи қилиб юборди», деган[5].

Ёлғон тасаввурлардан, алдамчи гумонлардан эҳтиёт бўлинг. Пайғамбар алайҳис салом сўзини ёдда тутиш кера. Жумладан  зот: «Гумондан сақланинг. Чунки гумон энг ёлғон сўздир», деган[6].

Ифк воқеаси ҳам аслини олганда бизга ибрат. Ҳулятул авлиё китоида Робиъ ибн Сулаймон айтади: «Имом Шофеъий касал бўлиб қолди. Уни кўришга кирди ва: «Эй Аби Абдуллоҳ! Аллаҳ заифлигингизни кувватласин», дедим. Шунда у: «Эй Абу Муҳаммад! Агар Аллаҳ заифлигимни қувватласа ҳалок бўламану», деди. Мен: «Эй Абу Абдуллоҳ бу сўзим билан яхшиликни ният қилган эдим», дедим. У зот: «Агармени дуоибад қилсанг ҳам, биламан сен фақат яхшилини ирода қиласан», деди.

Умар розияллоҳу анҳудан: «Биродарингдан чиққан сўздан ёмонлик деб ўйлама. Агар яхшиликка бурсанг кўплаб яхшиликни топасан», деди.

Пайғамбар алайҳис салом саҳобларга яхши гумон қилишни таълим берди. Абу Ҳурайра розияллоҳа анҳудан ривоят қилинади. Бир киши Пайғамбар алайҳҳис салом олдига келиб: «Эй Аллоҳнинг росули! Менга қора ўғил туғилди деб айтишди. (Яъни мен хотинимдан шубҳадаман демоқчи). Пайғамбар алайҳис салом: «Туянг борми?», деди. У: «ҳа», деди. У зот алайҳис салом: «унинг ранглари қандай?», деди. У: «қизил», деди. У зот  алайҳис салом: «Кулранги ҳам борми?», деди. У: «Ҳа», деди. У зот алайҳис салом: «Шоядки, ўғлинг ҳам қонга тортгандир», деди (Яъни ранг олгандир)».деди.

Ҳаётнинг ёрқин томонида бўлиш керак. Зеро, далолатлар ва белгиларнинг ўзи сизга ҳар қандай ҳолат ҳақида хабар беради. Шунингдек, Оптимистик муносабатни шакллантиртирилса, инсон соғлиғи ва жамиятдаги ўзаро муносабатга ҳам яхши. Ижтимоий тармқларда ҳам фақат негатив хабарни эмас, оз бўлсада қилинаётган яхши ишларни ёртитиб борилса, инсонларинг кафияти ҳам яхшиланади. 

Ангрен шаҳри «Қорабошбой» масжиди

имом ноиби Мадаипов Аҳрорбек

 

[1] Имом Бухорий. Саҳиҳул Бухорий. Дор ибн Касир. Лубнон. Байрут.  2018й.Ж.2 Б.304 .4418 ҳадис

Имом Муслим. Саҳиҳ Муслим  Дорул-кутуб ал-илмия. Байрут Лубнон. Б. 2405. 2769 ҳадис.

[2] Шайх Абдулазиз Мансур. Қуръни карим . маънолри таржимаси. Тошкент, 2013. Б. 398. Ҳужурот сураси 12

[3] Шайх Абдулазиз Мансур. Қуръни карим . маънолри таржимаси. Тошкент, 2013. Б. 398. Намл сураси 17-18

[4] Имом Аҳмад  Муснад. Байрут.  1970. Ж.2. Б 90

Абу Довуд. Сунан.Мактабатул-маъриф. Миср 2012. Ҳадис.5164.

Имом Термизий. Саҳиҳ. Миср матбааси. 2017 й. , Б. 789 ҳадис  1949

[5] Саҳиҳул Бухорий 6846.

Саҳиҳул Муслим 1499.

[6] Бухорий. 5143

Муслим 2563

 

Китобдан яхшироқ дўст йўқ жаҳонда

Ғамхўринг бўлгай у ғамгин замонда

У билан қол танҳо ҳеч бермас озор

Жонингга юз роҳат беради такрор

Абдураҳмон Жомий 

Ислом дини илму маърифатга тарғиб қилувчи диндир. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)га нозил қилинган дастлабки оятларда илм олишга ундаш маъноси борлигининг ўзи ҳам, Ислом илму маърифат дини эканлигининг ёрқин далилидир:

"Ўқинг (эй, Муҳаммад! Бутун борлиқни) яратган зот бўлмиш Раббингиз исми билан!” (Алақ,1).

Абдуллоҳ ибн Аббос (р.а.) шундай деганлар: "Сулаймон ибн Довуд(а.с.)га илм, мол-дунё ва подшоҳликдан бирортасини танлашлик. ихтиёри берилганда, у Зот илмни танладилар. Натижада, Аллоҳ таоло у Зотга илм билан бирга мол-дунё ва подшоҳликни ҳам қўшиб берди". Зеро, илм ақл чироғи дейдилар. Илмли кишининг йўли доимо чароғон бўлиб, у ҳамма ерда ҳам қадрланади. Бу дунёнинг қоим туриши ҳам олимларнинг илмига боғлиқ эканлиги Пайғамбаримиз (с.а)нинг ҳадисларида баён этилган. Ҳазрат Али (к.в.) шундай деганлар: "Илм мол-дунёдан яхшидир, чунки илм сени ножоиз ишларни қилишдан сақлайди. Молни эса ўғирлаб кетмасликлари учун ўзинг қўриқлайсан. Мол-дунё сарф қилинса камаяди, илм эса тарқатиш билан янада зиёда бўлаверади".

Китоб — инсоннинт энг яқин дўсти ва маслаҳатчиси, ақл қайроғи ва билим манбаидир. Китоб фикрлаш қуроли, хазиналар калити, тафаккур манбаи бўлгани учун ҳам халқимиз уни нондай азиз, мўътабар ва муқаддас деб ҳисоблаган. Шунинг учун китобта муҳаббат, уни қадрлаш, ўқишга иштиёқ халқимизнинт қон- қонига сингиб кетган. Кишининг маданияти унинг китобида акс этади. Шу маънода бугунги кунда китоб ўқиш ва унга муносабат бир қадар сусайгандек. Чунки ёшлар кўпроқ кино, видео, телевидение, компьютерга берилиб кетди. Компьютер ҳозирги кунда кўпгина хонадонларга ҳам кириб келган. Исталган янгилигу ахборотларни бу воситалардан хоҳлаганча олиш мумкин. Ачинарлиси, бугун китоб ўқиш  учун вақт сарфлашга ҳожат йўқдек. Аслида, ҳеч бир ахборот воситаси, кино ёки видеофильм бадиий асар ўрнини босолмайди. Масалан, "Ўтган кунлар" романи асосида ишланган фильм қанчалик маҳорат билан суратта олинган бўлмасин, китобнинг таъсирини, жозибасини беролмайди. Китобхонлик оиладаги муҳитга ҳам боғлиқ. Маърифатли оилаларда китобга эътибор фарзандлар тарбиясида қўл келади. Инсон ўзининг фикрлаш қобилияти, маънавият дунёси билан тирик. Одамни бошқа мавжудотлардан ажратиб турувчи омиллардан бири ҳам унинг маънавияти ҳисобланади.

Хўш, биз инсонлар маънавий озуқани қаердан оламиз? Албатта, "билимлар манбаи" бўлмиш китобдан. Китоб - бебаҳо бойлик экани барчамизга маълум. Бирорта санъат турини телевидение ва радио, замонавий компьютерлар имконияти ва афзалликларини инкор қилмаган ҳолда айтиш мумкинки, буларнинг ҳеч бири китоб ўрнини боса олмайди. Айниқса, бадиий китоблар ҳар бир кишида инсоний фазилатларини кучайтиради, дунёқарашини кенгайтиради. "Ўзимдаги барча яхши хислатларим учун китобдан миннатдорман", деган эди ўз давридаги алломалардан бири.

Дарҳақиқат, китоб бизнинг дўстимиз ҳисобланади. Лекин афсуски, бугунги кунда орамизда бу бебаҳо-маънавий бойликдан баҳраманд бўлиш ўрнига "Интернет кафе"ларда вақтини беҳуда ўтказаётган ёшлар учраб туради. Авваллари на компьютер, на интернет бўлган. Ота- боболаримиз "Бобурнома", "Ўткан кунлар", "Меҳробдан чаён" сингари бебаҳо асарларни ўқиб, улғайишган. Хўш бугунчи? Кўпчилик, айниқса, ёшлар интернетни китобдан афзал билишади. Шу ўринда, бу замонавий ахборот воситасининг салбий оқибатлари ҳам йўқ эмаслигини унутмаслик лозим. У туфайли бугун китобга бўлган меҳр тобора камайиб боряпти. Унутмайликки, китоб бизнинг энг яхши дўстимиздир. Биз қанча кўп китоб ўқиганимиз сари, шунча тушунчамиз кенгаяди. Афсуски, кўп ёшлар интернетни китобдан устун қўймоқда. Бу эса уларни дангасаликка гирифтор қилмоқда. Китоб - бу офтоб, у билимлар сарчашмасидир. Китобни инсон тафаккурининт қанотларига ўхшатишган. Зеро, тафаккури, фикр доираси кенг маърифатли кишилар жамиятнинт чинакам бойлигидир. Аксинча, ҳаётда рўй бериб турадиган айрим нохушликлар илдизи эса маърифатсизлик, китоб ўқимасликнинт аччиқ мевасидир. Темирни занг кемирганидек, одамни ҳам маънавиятсизлик мўрт қилади. Маънавият эса инсонга китоб ўқиш орқали юқади. Ҳар қандай янгилик ҳам бир кун эскиради, бироқ инсониятнинт минг-минг йиллар давомида қўлга киритган ақлий ҳамда фикрий дурдоналарини ўзида жамлаган китоблар асло эскирмайди. Бинобарин, китоб-ҳамиша илм-маърифат, адаб ва ахлоқ манбаи бўлиб келган. Бугунги кунда ёш авлодни миллий қддриятлар руҳда тарбиялашда ҳам китобдан кўра қудратлироқ восита йўқ. Инсон ақлий салоҳиятининг юксалишида китобнинг ўрни беқиёс. Зеро, китоб туфайли дунёқарашимиз бойиб, тафаккуримиз янада ўсиб бораверади. Не-не улуғ зотлар китобга ошно бўлиб, етукликка эришган, комил инсон даражасига етишганлар.

Китоб - инсон маънавияти ва дунёқарашини юксалтирувчи муҳим манбаа ҳисобланади. Китоб ўқиган инсон мулоҳазали, билимли бўлиб, юксак тафаккури ила бошқалардан ўзининг дунёқараши ва фикрлаши билан ажралиб туради. Китоб билан ошно бола яхши инсон бўлиб улғаяди. Шунинг учун ҳам оилада, боғча ва мактабларда болаларнинг китобга меҳрини, адабиётга қизиқишини ошириш ота-оналарнинг, ўқитувчиларнинг вазифаси.

Кўп китоб ўқиган кишининг билим савияси юқори, муомала маданияти юксак, етук инсон сифатида ҳаётда ўз ўрнини топа олади. Бироқ, бугунги кунда китобга, китоб ўқишга бўлган эҳтиёж ва интилиш, айниқса, ёшлар орасида тобора камайиб бормоқда. Бу эса жуда ачинарлидир. Қанчадан-қанча китоблар, китоб жовонлари ва дўконларида шунчаки кўргазма сифатида турибди. Табиий савол туғилади. Нега шундай? Нима учун китоб ўқимай қўйяпмиз?

Минг афсуски, китоб ўқиш ўрнига қимматли вақтини бекорчи кўнгилочар ўйинларга сарфлаётган инсонлар ҳам орамизда оз эмас. Ундайлар фикрлашда, ўзини тутишда ҳам маънавияти юксак эмасликларини намоён этиб кўйишади. Техника асри даврида яшаяпмиз, кундан-кунга техник воситалар тараққийлашиб, уларга бўлган эҳтиёж ортиб бормокда. Хусусан, қўл телефонлари, турли интернет тизимини бунга мисол қилишимиз мумкин. Тўғри, Юртимизда ёшларга кенг имкониятлар яратиб берилмоқда. Чунки миллатимиз шаънини, миллий ғуруримизни юксалтирувчи бу - ёшлар. Шу боис, турли миллат ва элатларнинг ёшлари каби ўзбек ёшлари ҳам дунё билан мулоқотда бўлиши керак. Бунга ҳеч қандай тўсиқ йўқ. Лекин айрим ёшлар берилган имкониятлардан унумли фойдаланиш ўрнига, интернетдаги кўнгилочар ўйинлар, танишувлар, ёшлар онгини заҳарловчи сайтларга кириб, у ердаги маълумотлар билан танишмоқдалар. Бунинг оқибатида уларнинг дунёқараши бир томонлама бўлиб қолмоқда.

Қадимда буюк шоир ва ёзувчиларимиз, олимларимиз китобга шу қадар меҳр қўйган эдиларки, ҳатто тунлари шам ёруғида китоб мутолаа қилганлар. Сўз мулкининг султони Навоий хазратлари 7 ёшида Фаридиддин Атторнинг "Мантиқут-тайр" асарини ёд олган, буюк муҳаддисимиз Имом ал-Бухорий ҳазратлари эса олти мингдан зиёд ҳадисни ёд билган. Аммо у даврларда бизга яратиб берилаётган имкониятларнинг бир қисми ҳам бўлмаган. Лекин улар ўз максадлари сари интилиб, юксак маънавият соҳибига айланишган. Демак, биз учун берилаётган имкониятдан унумли фойдаланиш хар биримизнинг ўзимизга боғлиқ. Тўқликка шўҳлик эса ўзбек миллатииинг ёшларига хос фазилат эмас. Аслини олганда, айрим ёшларимиз бундай лоқайдликдан йирок. Улар ўзларининг ҳур фикрлиги ва юксак маънавияти билан ажралиб туради. Бирок, гуруч курмаксиз бўлмагани каби инсонлар орасида ҳам маънавий қашшок кишилар йўқ эмас. Бундайларнинг лоқайдликлари натижасида "енгил ҳаёт" ихлосмандлари сафи ортиб бормоқда. Оқибатда китобни ўқиш унутилмоқда. Маънавияти саёз, китоб ўқимайдиган инсонлар оиласида тарбия топаётган фарзандлар келажакда баркамол шахс бўлиб улғаймайди.

Шу боис, ҳар бир инсон билимлар калити бўлмиш - китоб билан дўст бўлмоғи лозим. Ахир дунёда китобдан кура яхширок дўст ва маслакдош йўқ.

Атоқли адибимиз Ойбек таърифича, китоб - тафаккурнинг толмас қанотларидир. Шу маънода айтиш мумкинки, китоб - инсоннинг қалб гавҳари, тафаккур хазинасидир. Биз шундай йўл тутайликки, токи фарзандларимиз учун китоб энг бебаҳо совғага айлансин. Шундагина фардандларимиз биз орзу қилгандай, маънавий етук, теран фикрлай оладиган, катта ва кичик меҳрибон, Ватанига содиқ, инсофли, диёнатли ва олийжаноб инсонлар бўлиб камол топадилар.

 

Одилжон  НАРЗУЛЛАЕВ,

Янгийўл тумани “Имом  Султон” жоме масжиди имом хатиби.


 

 

 بسم الله الرحمن الرحيم

 ГУНОҲДАН ТАВБА ҚИЛГАН КИШИ – ГУНОҲИ ЙЎҚ КИШИ КАБИДИР! 

Муҳтарам жамоат! Маълумки, инсонни йўқдан бор қилган ва мавжудодлари ичида мукаррам айлаган зот – Аллоҳ таолодир. Аллоҳ таоло инсонга ҳам ақл, ҳам нафс истакларини берган. Нафси ақлидан устун келганда инсон билиб-билмай хатоларга йўл қўяди, гуноҳ ишларга қўл уради. Ислом динида шу ҳолатга қандай қаралади, у қандай муолажа қилинади? Гуноҳкор бандага раҳмат эшиклари бутунлай ёпиладими ёки унда яна Аллоҳ таолонинг марҳаматига эришиш имконияти борми?

Агар банда астойдил тавба қилса, ҳар қандай гуноҳнинг кечирилишига умид бор. Аллоҳ таоло бандаларига меҳрибон, улардан содир бўлган хато ва камчиликларни кечиришни ваъда қилган. Қуръони каримнинг 87 ўрнида тавбага тарғиб қилинган. Жумладан,

 وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

 (سورة النور الاية-31)

яъни: “Барчангиз Аллоҳга тавба қилингиз, эй, мўминлар! Шояд, (шунда) нажот топсангиз” (Нур сураси, 31-оят).

Аллоҳ таоло мўмин-мусулмонларни насуҳ (чин) тавба қилишга тарғиб қилиб, шундай деган:

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ

وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ

(سورة التحريم الاية-8)

яъни: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳга чин тавба қилингиз, шоядки, Раббингиз сизларнинг гуноҳларингизни ўчириб, остидан анҳорлар оқиб турадиган (жаннатдаги) боғларга киритса!” (Таҳрим сураси, 8-оят).

Аллоҳ таоло ўзининг фазлу карами билан жаҳолат туфайли гуноҳ қилиб, кейин тезда унга афсус-надомат чеккан кишиларнинг гуноҳларини кечиришини ваъда қилган:

 إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيبٍ

 فَأُولَئِكَ يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا

яъни: “Албатта, Аллоҳнинг тавба қабул қилиши фақат ёмонлик (гуноҳ)ни билмасдан қилиб қўйиб, сўнгра тезлик билан тавба қилганлар учун (муқаррар)дир. Аллоҳ айнан ўшаларнинг тавбасини қабул қилур. Аллоҳ илм ва ҳикмат эгасидир” (Нисо сураси, 17-оят).

Сарвари олам, барча пайғамбарларнинг афзали бўлган Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи васаллам каттаю кичик гуноҳлардан сақланган бўлсалар-да умматларга таълим учун ҳар куни тавба қилар эдилар. Ҳадиси шарифларида ҳам бундай деганлар:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ تُوبُوا إِلى اللهِ واسْتَغْفِرُوهُ فإنِّي أتُوبُ في اليَومِ مئةَ مَرَّةٍ

(رَوَاهُ الْاِمَامِ الْبُخَارِيُّ عَنْ الأَغَرِّ بنِ يَسَارٍ رضي الله عنه)

яъни: Эй, инсонлар! Аллоҳга тавба қилинглар! Унга истиғфор айтинглар! Зеро мен бир кунда юз марта тавба қиламан (Имом Бухорий ривоятлари).

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг гуноҳлардан маъсум бўлишларига қарамасдан, Аллоҳга тавба қилишлари – биз каби гуноҳдан холи бўлмаган умматлар учун катта дарс ва кўрсатмадир. Яна бир ҳадиси шарифда шундай марҳамат қилганлар:

التَائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لاَ ذَنْبَ لَهُ 

(رواه الإمام ابن ماجة عن عبد الله بن مسعود رضي الله عنه)

яъни: “Гуноҳдан тавба қиладиган киши гуноҳи йўқ киши кабидир” (Имом Ибн Можа ривоятлари).

Мазкур ояти карима ва ҳадисларга асосан гуноҳ қилган банданинг тавба қилиши вожиб саналади. Бепарво бўлиш, ҳали фурсатим бор деган нотўғри тасаввурга берилиши асло мумкин эмас.

Тавба эса гуноҳларнинг турига қараб ҳар хилдир:

Биринчиси: Банда билан фақат Аллоҳ орасидаги гуноҳлар. Масалан, зино, ароқхўрлик, ғийбат, бўҳтон. Агар ғийбат ва бўҳтон қилинган кишига хабар етиб бормаган бўлса, бу гуноҳлардан покланиш учун чин қалбдан Аллоҳга тавба қилиш кифоя. Шу билан банда оқланади.

Иккинчиси: Банда, банда ва Аллоҳ орасидаги гуноҳлар. Масалан мўмин биродарини ғийбат қилди ва унга етиб борди ёки ўзганинг ҳаққини еган бўлса, бу гуноҳдан покланиш учун тавбанинг учта шарти бор:

Қилган ишидан афсус-надомат қилиш;

Дарҳол ўша гуноҳни тарк қилиш ва ундан чекиниш;

Қайта такрорламасликка астойдил қасд қилмоқ ва шу билан бирга ўша инсондан кечирим сўраб, уни рози қилиши шарт бўлади.

Учинчиси: Банда ва Аллоҳ орасидаги тавбанинг ўзи билан кечирилмайдиган гуноҳлар. Масалан, узрсиз рўза ва намоз каби фарзларни тарк этиш гуноҳи. Бу гуноҳлар азобидан халос бўлиш учун банда астойдил тавба қилиши ва яна қолдирилган ибодатлар ўрнига қазосини бажариб бериши лозим бўлади. Мана шу тавба чин тавба бўлиб, гуноҳкорни охиратдаги жавобгарликдан қутқариб қолиши мумкин.

Ҳазрати Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ ўз даврларида бир гуруҳ кишилар билан суҳбатлашиб ўтирганларида бир одам келиб, қурғоқчиликдан шикоят қилди. Ҳазрати Ҳасан Басрий “Истиғфор айтинглар”, дедилар. Иккинчи одам келиб, камбағалликдан, учинчиси фарзандсизликдан ва ҳоказо шикоятлар қилинди. Уларнинг барчаларига “Истиғфор айтинглар” деган маслаҳатни бердилар. Шунда суҳбатдошлардан Робийъ ибн Субайҳ раҳматуллоҳи алайҳ ҳазрати Ҳасан Басрийга мурожаат қилиб: “Эй Имом, сизга турли кишилар турли нарсалардан шикоят қилдилар, сиз эса ҳаммаларига бир хил жавоб бердингиз, бунинг боиси недур?” дебди. Ҳасани Басрий ҳазратлари бу саволга қуйидаги ояти карими билан жавоб бердилар:

 فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا  يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا  وَيُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ

وَيَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهَارًا

яъни: Бас, дедимки: “Раббингиздан мағфират сўрангиз! Албатта, У (бандаларига нисбатан) ўта кечиримли зотдир. (Шунда, яъни истиғфор айтсангиз) устингизга осмондан (баракали) ёмғир ёғдирур, сизларга мол-дунё, фарзандлар билан мадад берур ҳамда сизларга боғлар (барпо) қилур ва сизларга анҳорларни (ато) қилур (Нуҳ сураси, 10-12 оятлар).

Демак, мўмин-мусулмонлар истиғфор айтиб юрсалар, Аллоҳ таоло оятда ваъда қилган барча нарсаларини ато қилар экан.

Инсон ҳар қандай ҳолатда ҳам Аллоҳдан умидини узмасдан, Унга томон талпинавериши лозим. Зотан аввал ўтган улуғ инсонлар ичида аввал гуноҳлар ичида яшаб кейинчалик чин тавба қилиб, ҳатто Аллоҳнинг авлиё бандаси бўлганлари ҳам талайгина.

Фузайл ибн Иёз раҳимаҳуллоҳ аввалда қароқчи, йўлтўсар эдилар. Мусофирларни кўриб қолсалар уларни уриб, қўрқитиб молини олар эди. Бу зот тавбаларининг сабаби қуйидагича бўлган: У бир қизни севиб қолиб, у билан учрашиш мақсадида унинг уйига боради. Девордан ошиб ўтаётганда қуйидаги оятни эшитиб қолади. Ичкаридан кимдир тиловат қилаётган эди:

 أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آَمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ

яъни: “Имон келтирган зотлар учун диллари Аллоҳнинг зикрига ва нозил бўлган ҳақ (Қуръон)га мойил бўлиш (вақти) келмадими?!” (Ҳадид сураси 16-оят).

Бу ояти карима Фузайл ибн Иёз раҳимаҳуллоҳнинг қалбларини забт этади. У: “Эй Роббим! Келди!”, дея ўша лаҳзада орқаларига қайтадилар. У бир харобага боради. У ерда кишилар сафарга чиқмоқчи бўлиб туришган экан. Улар ўзаро гаплашиб туришган эди. Уларнинг баъзиси “ҳозир йўлга чиқамиз”, деса, бошқаси “эрталаб чиқамиз, ҳозир чиқсак Фузайл молимизни тортиб олади”, дер эди. Шунда Фузайл ўзига ўзи шундай деди: “Ҳолингга вой эй Фузайл! Кечалари гуноҳ қиласан, мусулмонларни қўрқитасан!”. Сўнгра Фузайл ибн Иёз раҳимаҳуллоҳ уларни тинчлантириш учун олдиларига бориб, томоғига йиғиси тиқилган ҳолда: “Фузайл сизнинг қаршингизда тавба қилган ҳолида турибди! Умид қиламанки, бугундан бошлаб мени фақат Аллоҳга қочган ҳолимда, У Зотнинг Байтул Ҳароми олдида кўрасизлар!”, дедилар. Кейин Фузайл ибн Иёз раҳимаҳуллоҳ Маккага бордилар ва бутун вақтларини ибодатга, илмга бағишладилар. Натижада ислом тарихидаги тобеинларнинг энг буюкларидан бирига айландилар.

Демак, тавба муҳим ахлоқий омилдир. Кимки уни кечга сурса, инсоний фазилатлардан маҳрум бўлади. Кимки унга шошилса, ўзини ислоҳ қилган бўлади ва ёмонликни тугатишда катта кучга эга бўлади.

Шуни ҳам таъкидлаш керакки, олдин турли хил гуноҳларни қилиб юрган киши қилмишларига пушаймон бўлиб, гуноҳ ишларни тарк қилиб, тўғри йўлга юрса ва олдин ўзи қилиб юрган бирор гуноҳ ишдан бошқани қайтарса, атрофдагилар “ўзингиз ким эдингиз, бизга энди насиҳат қиляпсиз” деган маънода ҳар хил гап-сўзларни гапириш одати мавжуд. Бундай маломат қилиш асло мумкин эмас. Уни ўрнига “Барака топинг, биз ҳам сизга ўхшаб гуноҳ ишлардан тийиламиз ва гуноҳларимизга тавба қиламиз” дейишлари мақсадга мувофиқ бўлар эди. Чунки Фузайл ибн Иёз раҳимаҳуллоҳ каби қанча-қанча зотлар қилмишларига тавба қилиб, Аллоҳнинг дўстларига айланганлар.

Динимиз – ҳақиқий маънода инсонпарвар ва раҳм-шафқат динидир. Аллоҳ таоло бандаларига меҳрибон, улардан содир бўлган хато ва камчиликларни кечиришга доим тайёр. Гуноҳ ишлардан кейин тавба қилиш ва солиҳ амаллар қилиш бандани жаннатга киритади. Қуръони каримда шундай марҳамат қилинади:

 فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا  إِلَّا مَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا

  (سُورَةُ مَرْيَمَ / 59-60)

яъни: “Сўнгра уларнинг ортидан намозни зое қилган ва шаҳватларга эргашган кимсалар ўрин олдилар. Энди улар, албатта, ёмонликка (ёмон жазога) йўлиқурлар. Илло, имон келтириб, эзгу ишларни қилган зотларгина (бундан мустаснодир). Бас, улар жаннатга кирурлар ва уларга бирор нарсада ноҳақлик қилинмас” (Марям сураси, 59-60-оятлар).

         Фурқон сурасида Аллоҳ таоло тавба қилиб, солиҳ амал қилганларнинг ёмонликлари яхшиликларга айлантиришини хабар беради:

 إِلَّا مَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا  

(سُورَةُ الفُرْقَانِ/ 59-60)

яъни: “Илло, кимки (шу дунёда) тавба қилса ва имон келтириб, яхши амал қилса, бас, Аллоҳ ана ўшаларнинг ёмонлик (гуноҳ)ларини яхшилик (савоб)ларга айлантириб қўяр. Аллоҳ мағфиратли ва раҳмли зотдир” (Фурқон сураси, 70-оят).

Гуноҳнинг савобга айланиб қолиши қандай маъно касб этиши хусусида турлича тафсирлар бор. Масалан, собиқ гуноҳлари тавба билан ўчиб, ўрнига савобли ишларни қилиш билан; гуноҳ қилиш қобилияти савобли иш қилиш қобилиятига айланиши билан; Аллоҳнинг тавфиқи сабабли тоат-ибодат ва хайрли иш қилишга ўтиш билан ва ҳоказо. Ҳадиси шарифларда баъзи мўминларнинг кабира гуноҳлари кечирилиб, сағира гуноҳлари ҳасанотга айлантирилиши ҳақида башорат қилинган.

Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу: “Кўп тавба қилувчилар билан ҳамсуҳбат бўлинглар. Чунки улар қалби пок, ҳалим кишилар бўлади”, – деганлар.

Абу Бакр Воситий раҳматуллоҳи алайҳи: “Ҳамма нарсада хотиржамлик яхши, лекин уч нарсада яхши эмас: намоз вақти келганда, маййитни дафн қилишда ва гуноҳдан тавба қилишда”, – дедилар.

Аллоҳ таоло барчаларимизга бу қисқа ҳаётни мазмунли ва фойдали ўтказишни, билиб-билмай қилиб қўйган гуноҳларимизга чин тавба қилиб, ёруғ юз билан Ўзининг ҳузурига боришимизни насиб этсин!

Страница 76 из 1850
Top