muslim.uz

muslim.uz

Понедельник, 19 Март 2018 00:00

«Қалбга инган нур»

Жаҳонда саноқли инсонлар муяссар бўладиган саодат: Ҳажга Саудия Арабистонининг меҳмони сифатида бориш. Бу ҳеч муболағасиз фавқулодда ҳолатдир.
Таниқли ижодкор Лазиз Тангриев ана шу шарафга муяссар бўлганлардан биридир. У бир умр унутилмас зиёрати жараёнида кўнглидан кечирган ҳис-туйғулари ва ўй-фикрларини яқинда Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи томонидан чоп этилган «Қалбга инган нур» китобидаги хотираларида ҳаяжон билан ҳикоя қилади.
Муаллиф дастлаб Умра зиёратида Саудия Арабистонининг пойтахти Риёз шаҳрида бўлиш шарафига муяссар бўлган. Маълум бўлишича, ушбу шаҳарга, одатда, фақат махсус таклифнома ёки бирор бир расмий ҳукумат тадбирида қатнашиш шарти билангина кириш мумкин экан. Ҳатто Умра ёки Ҳаж амалларини бажарадиганлар ҳам тўғридан-тўғри Мадинага йўл олишар, уларнинг Риёзга киришига рухсат берилмас экан.
Хотираларда Каъбаи муаззамни тавоф этиш, пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи ва саллам равзаларини зиёрат қилиш, 900 километр йўл босиб, мусулмон бўлмаганлар айланиб ўтиши шарт бўлган Мадинаи мунавварага ҳам бориб, Масжиди Набавийда намоз ўқиш, Кубо масжиди, Бақиъ қабристони, Уҳуд жанги бўлган тепаликни, кейин эса яна 500 чақиримдан кўпроқ йўл босиб, Маккада Каъбани етти бор айланиш таъсирчан ҳикоя қилинади. Муаллиф ушбу таассуротларини машҳур шоирларимиз — Абдулла Ориповнинг «Пайғамбар», «Каъбатуллоҳ», Муҳаммад Юсуфнинг «Бобур нидоси» шеърларига муқояса қилган.
Ижодкорнинг Умра амалларини адо этиши Риёзда ўтказилган ўнинчи халқаро китоб кўргазмасида Ўзбекистон ноширларининг делегацияси таркибида иштирок этиши билан бир йўла бўлган. Ушбу халқаро тадбирда 33 мамлакатдан 7000 дан ортиқ нашриёт-матбаа ташкилотларининг иштирок этгани унинг юксак нуфузини яққол исботлайди. Лазиз Тангриев Саудия Арабистонидан ташқари, Миср ва Бирлашган Араб Амирликларида ҳам ҳар йили мунтазам ўтказиладиган ислом дунёсининг китоб кўргазмаларида ўзбек адибларининг асарларини араб тилига таржима қилиб, иштирок этишнинг муҳимлигига урғу беради.
Хотираларда Риёз халқаро китоб кўргазмасида болалар адабиёти, шу жумладан, ўқув дарслиги бўлимининг ташкил этилиши алоҳида эътибор ва таҳсинга сазоворлиги таъкидланади. Бу ерда кўргазмага тарбиячи ва муаллимлар етакчилигида болаларнинг гуруҳ-гуруҳ бўлиб келишлари ташкиллаштирилган экан. Яна бир эътиборли томони — кўргазмада болаларга нафақат китоб байрамини томоша қилиш, шу билан бирга, ҳомийлар томонидан ажратилган купонлар орқали китоб, дафтар, қалам ва бошқа маҳсулотларни бепул олиш имкониятининг яратилишидир. Муаллиф ана шу тажрибани мамлакатимизда ўтказиладиган китоб кўргазмаларида ҳам қўллашнинг фойдадан холи эмаслигини уқтиради.
Лазиз Тангриевнинг хотираларида кўпчилик китобхонлар учун маълум бўлмаган қизиқарли маълумотлар келтирилган. Умра амалларини бажаришда зиёратчиларга хизмат қиладиган Абдуқодир отанинг ҳикоя қилишича, ўтмишда Ҳажга келган бой-бадавлат юртдошларимиз Маккада «Андижон», «Марғилон», «Фарғона», «Самарқанд» каби такялар — мўъжаз меҳмонхоналар барпо этишган экан. Уларни юритиб туриш учун қолдирган хизматкорларига ўз она юртларидан келган зиёратчиларга ушбу такяларда хоҳлаганча бепул меҳмон бўлишни буюрган эканлар.
Муаллиф хотираларининг мазмун-моҳиятини ўзи муяссар бўлган Ҳаж сафари таассуротларини «Кўнглимдан қоғозга тўкилган ушбу битиклар ўша бахтли, файзли, фараҳли кунлар, лаҳзалар» сифатида ифода этади. Хотираларда зиёратчиларнинг Байтуллоҳнинг тавоф қилиниши, Сафо ва Марва тепаликлари орасида етти марта саъй ибодатини амалга ошириш, Зам-зам сувидан тўйиб ичишга муяссар бўлиш, Мино водийсига чиқиш билан боғлиқ ҳис-туйғуларни ҳаяжонланмасдан ўқиб бўлмайди.
Китобхонлар учун «Қалбга инган нур» хотиралари билан танишиш фойдали деган фикрдамиз. Муаллифнинг ўз-ўзига ибратли насиҳатлари, хусусан, «Дин ва илм», «Никоҳ, илоҳий аҳд, оила муқаддас», «Қиёмат ва туғилган кун», «Тавба-тазарру саодати», шунингдек, сочма фикрлари, публицистик мақолалари ҳам ўқувчиларда қизиқиш уйғотиши, шубҳасиз.


Акмал САИДОВ, академик
Ўзбекистон мусулмонлар идораси матбуот хизмати

Касби тумани Касби қишлоғидаги каттагина майдонни эгаллаган Султон Мир Ҳайдар зиёратгоҳи юртимиздаги қадимий масканлардан. Эътиборлиси, мазкур зиёратгоҳда кўплаб тарихий обидалар қаторида бўйи 1 метр, эни 89 сантиметр, оғирлиги 2 тоннага яқин сандиққа ўхшаш кулранг мармар тош ҳам сақланади. Темурийлар даврига хос, ўз даврининг энг моҳир сангтарошлари томонидан ишлов берилган ва машҳур хаттотларнинг жимжимадор ёзувлари чекилган бу қабртош нуфузли одамга тегишли экани кўриниб турибди.
Дарҳақиқат, шундай. Ёзилишича, “Бу қабр Амир Аъзам Амир Саййид Бараканинг ўғли марҳум ва мағфур Амир Саййид Шамсиддин Ҳайдарникидир”. Қабртошнинг жануб томонида эса “Саййидлар Султони, иззат ва каромат манбаи Амир Саййид Шамсиддин Ҳайдар ал-Ҳусайни ан-Насафий шаввал ойининг йигирманчи жумъа куни (ҳижрий) 877 (милодий 1473) йилда вафот этди”, деган битиклар мавжуд. Қабртошдаги матнга кўра, Амир Саййид Шамсиддин Ҳайдар Соҳибқирон Амир Темурнинг пири Саййид Бараканинг ўғлидир.
Манбалардан маълумки, Амир Аъзам Саййид Барака пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.)нинг авлодларидан бўлган. У ҳукмдор буйруғи билан Маккадан Балхга вақф ишлари бўйича келади. Аммо Балх ҳукмдори Амир Ҳусайн унга нисбатан яхши муомалада бўлмайди. Шундан сўнг Саййид Барака Термизга бориб, шу ерда яшаб қолади. Ана шу вақтда Соҳибқирон Амир Темур Термизга боради ва у зот билан учрашади. Бу учрашувда Саййид Барака Соҳибқирон Амир Темурга байроқ ва ноғора беради. Бу салтанат, шоҳлик белгиси эди. Бу ҳақда Шарафиддин Али Яздий ўзининг “Зафарнома” асарида: “Ҳазрат Соҳибқирон Бева (Термиздан 20 километр узоқликдаги қишлоқ) мавзеъидаким, Термиздин уч йиғоч бери эрди, тушти, ул ерда ҳазрат олийжаноб, нақобаттоб, муртазои Аъзам, Акрам, Саййид Баракаким, Макканинг шарифларидин эрди ва ул маҳалда ер юзининг содотлариға акрам ва ашрафи эрди, ул ерда ҳазрат Соҳибқирон қошига табла ва аламким, салтанатнинг аломати турур, ўзи била келтуруб, пешкаш қилди ва муборак тилини очиб шаҳаншоҳлик муждасин берди”, деб ёзади.
Биламизки, Соҳибқирон Амир Темур ҳар ишда кенгаш, маслаҳатга алоҳида эътибор қаратган. Шамсуддин Мир Кулол Фахурий, Зайниддин Абу Бакр Тайободий, Бобо Сангу, Хожа Боязид, Шоҳ Неъматуллоҳ валий Кирмоний, Хожа Исҳоқ Хутталоний, Мавлоно Туркий, Фазлуллоҳ Хуруфий каби пиру устозлари қаторида Сайид Бараканинг ҳам қимматли маслаҳатларига доим риоя этган. Соҳибқирон Амир Темур бу пирларидан мактублар олиб турган, уларни ўз юришларида бирга олиб юрган ҳамда уларнинг дуоларидан илҳомланган. Ана шу пирлар орасида Саййид Барака Соҳибқирон Амир Темур ҳаётида муҳим ўрин тутган. Бу ҳақда Шарафиддин Али Яздий “Зафарнома” асарида шундай ёзади:
“Муқаддам шариф (Амир Темур) саййидни бағоят азиз тутиб, анчаким шарт таъзим турур, сидқ ва ихлосдин бажой келдурди. Ул ҳазрат Соҳибқирон (Амир Темур) била дўстлиқ қилиб андоқ бўлдиким, муддати ҳаётида давлат белгиси андин айрилмади ва вафот бўлғондин сўнг иккаласи бир ерда ёттилар”.
Манбаларда қайд этилишича, Амир Аъзам Саййид Барака Самарқанд ва Андхўйда яшаган, 1404 йилда вафот этган ва Андхўй вилоятида дафн қилинган. Амир Темурнинг васиятига кўра, Шоҳруҳ Мирзо Саййид Бараканинг хокини Самарқандга олиб келади ва Амир Темур мақбарасида дафн қилади.
Мана шундай мақомга эга бўлган Амир Аъзам Саййид Бараканинг ўғли Амир Шамсиддин Мир Ҳайдар ҳисобланади. Юқорида тилга олганимиз - қабртошдаги битиклар Амир Шамсиддин Мир Ҳайдар ҳақидадир.
Ҳазрати Амир Саййид Шамсиддин Ҳайдар қабртошида битилган ҳижрий 877 (милодий 1473) йил Мовароуннаҳрда Амир Темур ўғли Мироншоҳнинг набираси Султон Аҳмад Мирзо ҳукмронлик қилган йилларга тўғри келади. Темурийлар томонидан қўйилган бу қабртош Амир Аъзам Саййид Барака ва унинг ўғлига нисбатан кўрсатилган эҳтиромни англатиши билан бирга у бугунги кунда бизга Амир Саййид Шамсиддин Ҳайдарнинг ким эканлигидан дарак берувчи ноёб тарихий ёдгорлик ҳамдир.
Руҳиддин АКБАРОВ , “Қашкадарё” нашри


Ўзбекистон мусулмонлар идораси матбуот хизмати

Ривоятларга кўра, Амир Темур аскарларига доимо икки ёки уч донадан ғишт олиб юришни буюрган. Булоқ бўйларида дам олганда ўша ғиштлардан сардоба қурдириб, дам олиш учун маскан ҳозирлар экан.

Тарихий манбаларда қайд этилишича, Соҳибқирон Амир Темур фармони билан қурилган сардобалар - Сирдарё, Тошкент, Қашқадарё, Сурхондарё ва Жиззах вилоятларида аниқланган.

Сардоба – форсча сўз бўлиб, совуқ сув маъносини англатади. Ўтмишда иссиқ ўлкамизда одамлар ичишга яроқли сув манбаини ҳамиша ҳам тополмаган. Шу боис усти гумбаз билан ёпилган, тарҳи доира шаклидаги чуқур ҳовуз ёки сувдонлар барпо этилган.


Моварауннаҳрда 44 та сардоба бўлган. Манбаларда, сардобани қуриш жуда мураккаб ва узоқ вақтни талаб қилган бўлиб, унинг усти гумбаз шаклида, ҳовузининг диаметри 14-15 метр, чуқурлиги 10-15 метрни ташкил этган. Деворлари ва гумбази пишиқ ғишт ва ганч, пойдевори эса тарашланган тошлардан терилган. Сардобани қуриш учун ёғоч деярли ишлатилмаган.

Мисол учун, Қарши шаҳрида Амир Темур қурдирган дея тахмин қилинадиган йирик сардоба бор. Баъзи манбаларда у Абдуллахон II томонидан бунёд этилган деб ҳам айтилади. Мазкур иншоотни ўрганган археологлар Регистон майдони ёнидаги сардоба пишиқ ғиштлардан қурилгани ва тўртта кириш жойи бўлганини айтишмоқда. Цилиндр кўринишидаги ички сув ҳавзасининг диаметри анча катта 14 метр бўлиб, сардоба тубига 40 зина билан тушилган. Сардоба гумбази ер юзидан 7 метргача кўтарилиб турган Сардобанинг қурилиш услуби, сувни тоза сақлаш ва сувини ишлатишнинг ўзига хос экологик жиҳатлари бўлган. Сардоба қурилиши учун сув, тупроқ ва қум алоҳида тоза жойдан, ганч Қоровулбозор, Нуротадан олиб келинган. Қумга янтоқ, қамиш, юлғун кули қўшилган. Иншоот учун ишлатиладиган ғишт ҳам иссиқ ва совуққа ғоят чидамли бўлиши лозим бўлган. Лой яхши пишитилган ва унга туя жуни қўшилган. Хом ғишт 1-2 йил қуёш жазирамасида тобланган, уларни пишитиб, ғиштлар чертиб, саралаб олинган. Буни оби ғишт дейишган. Хумдонга тут, ўрикнинг қуритилган новдалари ёқилган. Ғиштларни бир-бирига ёпиштирадиган қоришма лой, сувдан ташқари қўй сути, туя жуни ҳам қўшилган.

ЎзА хабарига кўра, натижада иншоот янада мустаҳкам бўлиб сув чиқиб кетмаган ва ундаги сув ҳаттоки 2-2,5 йилгача ўзининг табиий хусусиятини сақлаган. Сув қишда иссиқ, ёзда совуқ ҳолда турган. Сардобанинг ости доира шаклида бўлиб, сув сизиб кетмаслиги учун 3 қават қорамол, туя териси, 3 қават кигиз устига бир қават ганч, энг юқорисига сифатли ғишт ётқизилган.

Ўтмишдаги босқинчилик урушлари, талатўпларда бошқа обидалар қатори Қаршидаги сардоба, айниқса, унинг ноёб гумбазига қаттиқ шикаст етказилган. Бизгача сардобанинг фақат ер остидаги қисмигина сақланиб қолган эди. Мустақиллик йилларида мазкур сардоба тўлиқ қайта таъмирланиб, асл ҳолида қайта тикланди ва сайёҳларни ҳайратга солишда давом этмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлар идораси матбуот хизмати

Понедельник, 19 Март 2018 00:00

Фазилатли ражаб ойи бошланди

Эслатма! Бу йилги ражаб ойининг биринчи куни 18 мартга тўғри келади. 

“Ражаб” сўзи қандай маънони англатади?

– Араб тилидаги “ражаб” сўзи ўзбекчада “улуғлаш”, “ҳурматлаш” маъноларини ифода этади. 

Ражаб ойи қандай ой?

– Ражаб ойи – Аллоҳ таоло уруш қилишни ҳаром қилган (зулқаъда, зулҳижжа, муҳаррам, ражаб) ойлардан биридир.  

Ражаб ойида қандай тарихий воқеалар юз берган?

– Ер юзини сув босган тўфонда Нуҳ алайҳиссалом кемага ражаб ойининг биринчи куни минганлар;

– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга илк ваҳий ражаб ойида нозил бўлган;

– Машҳур қавлга кўра, Исро ва Меърож воқеаси ражаб ойида содир бўлган. 

Ражаб ойининг қандай фазилатлари бор?

– Ражаб ойи баракали ва улуғ ой бўлиб, ундаги озгина яхши амал эвазига кўплаб ажру савоблар берилади. Ибодатлар ва дуолар ижобат бўлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Беш  кеча  борки,  унда  дуолар  рад  этилмайди: ражаб ойининг  аввалги  кечаси; шаъбон ойининг  ярмидаги  кеча; жума кечаси; фитр куни кечаси ва қурбонлик кечаси” (Ибн Асокир ривояти). 

Ражаб ойини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қандай ўтказганлар?

– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ражаб ойида рўза тутганлар. Усмон ибн Ҳакимдан ривоят қилинади: “Саъид ибн Жубайрдан ражаб ойида турганимизда ражаб рўзаси ҳақида сўрадим. У: “Ибн Аббоснинг: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рўза тутар эдилар, ҳатто оғизларини очмасалар керак, дер эдик. Оғизлари очиқ бўларди, ҳатто рўза тутмасалар керак, дер эдик”, деяётганини эшитганман”, деди”.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ражаб ойида кўп истиғфор айтишга тарғиб қилганлар. Саййидул истиғфор: “Аллоҳумма анта роббий ла илаҳа илла анта холақтаний ва ана абдука ва ана ала аҳдика ва ваъдика мастатоту аъузу бика мин шарри ма сонаъту, абуу лака биниъматика алайя ва абуу бизамбий фағфирлий фаиннаҳу ла яғфируз зунуба илла анта”.

– Ражаб ойи кирганда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳумма барик лана фи ражабин ва шаъбана, ва баллиғна рамазона” (“Ё Аллоҳ, ражаб ва шаъбон ойларида бизларга барака ато қилгин ва бизларни рамазон ойига етказгин!”) деб дуо қилганлар (Имом Байҳақий ва Имом Тобароний Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилган).

Уламоларимиздан бири: Ражаб шамолга, шаъбон булутга, рамазон ёмғирга ўхшайди. Кимки ражаб ойида экин экмаса, шаъбон ойида уни суғормаса, рамазон ойида қандай ҳосил олади?” деган эди.

Шундай экан, рамазонда олажак ҳосилимиз мўл бўлмоғи учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ўрнак олган ҳолда ражаб ойида кўпроқ солиҳ амаллар билан бирга астойдил дуолар қилишни ҳам унутмайлик!

Ғафлатда қолмайлик, азизлар, вақт югурик, умр бевафо!

Даврон НУРМУҲАММАД тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

Понедельник, 19 Март 2018 00:00

“Орзу-ҳавас”ларимиз…

Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади: “Енглар, ичинглар ва исроф қилманглар. Чунки У исроф қилувчиларни севмас” (Аъроф сураси, 31-оят). Ушбу оятдан маълум бўладики, ейиш, ичиш гуноҳ эмас, аммо ҳаддан ортиқча еб-ичиш гуноҳдир.

Еб-ичиш борасидаги исрофнинг энг ёрқин мисолини ҳозирги кунимиздаги тўйлар, байрамлар, “туғилган кун” маросимлари, эҳсону худойилар ва ҳоказоларда кўришимиз мумкин. Бу мавзу ҳозирги кунда давлат сиёсати даражасига кўтарилди. Муҳтарам Президентимиз жон куйдириб бу иллатнинг олдини олишга ҳаракат қилмоқда. Тан олишимиз керакки, тўй маросимлардаги исрофгарчилик, бидъат ва хурофотлар халқимизнинг бошига жуда кўплаб ташвишларни келтирмоқда. Тўйлардаги халқимиз тили билан айтганда, “орзу-ҳавас”ларга эришиш учун одамлар нималар қилмаяпти. Охирига етиб бўлмас бу “орзу-ҳавас”ларнинг қанчадан қанча оилаларнинг бузилиб кетишига сабаб бўлаётганини билганимизда эди. Кўпдан-кўп оилалар “орзу-ҳавас”ларга етиш йўлида қарзга ботиб қолаётгани ҳақида фикр юритганимизда эди. Айнан мана шу “орзу-ҳавас”лар учун қанчадан-қанча ўзбек ўғлонлари чет элларда мардикор бўлиб, сарсон-саргардон бўлиб, оиласидан узоқда, фарзандлари эса ота меҳрига зор бўлиб юрганларини билганимизда эди. Ва энг асосийси, бу “орзу-ҳавас”ларнинг охиратимизга ҳам, дунёмизга ҳам, ёшларимиз саодатига ҳам сариқ чақалик фойдаси йўқлигини англаганимизда эди… Буларни билмаймизми?! Ҳаммасини биламиз. Билиб туриб, қиламиз. Энг катта айбимиз ҳам шу. Билиб туриб, қиламиз!

Юқоридаги оятда айтиляптики, Аллоҳ таоло исроф қилувчиларни севмайди. Зеро, қиладиган барча яхшиликларимиз, тоат-ибодатларимиздан кўзланган энг асосий мақсадимиз Аллоҳ таолонинг муҳаббатига эришиш. Исроф эса бизни мана шу энг асосий мақсадимизга эришишимизга монелик қилади. Бизни Аллоҳнинг муҳаббатидан узоқлаштиради. Ақлли инсон учун мана шу ояти кариманинг ўзи етарлича ибратдир.

 Абдулбосит НУСРАТУЛЛАЕВ,

Оҳангарон тумани “Абдуқаҳҳор Махсум” жоме масжиди имом-хатиби

ЎМИ Матбуот хизмати

 

Top