Лочин – лочинсимонлар оиласининг марказий ва энг катта тури бўлиб, йирик йиртқич қушдир.

Лочиннинг илмий номи falco бўлиб, лотинча falx сўзидан олинган, маъноси “ўроқ”дир. Лочин парвоз вақтида қанотлари шакли ўроққа ўхшагани учун шундай аталган.

Лочинларнинг бугунгача фанга 58 тури маълум бўлган. Мазкур турлар бир неча оилаларга ҳам бўлинади. Лочинлар ташқи кўриниши чиройли қушдир.

Улар Антарктидадан ташқари бутун дунё бўйлаб тарқалган. Улар очиқ жойларда, ўрмон ва пасттекисликларда яшайди. Шунингдек, уларни жарлик ва қояларда ҳам учратиш мумкин. Агар одамларнинг хавфи бўлмаса, шаҳарларга яқин жойларда ҳам яшаши мумкин.

Лочин бир-бирига ёрдамлашадиган қуш бўлиб, ҳеч бахиллик қилмайди. Турдошларини ҳимоя қилади. Баъзи давлатлар лочинни ўзларига рамз қилиб олганлар. Лочинлар таълим олиш қобилиятига эга бўлиб, агар устози ундан розилигини сезса, ўзини жуда хурсанд ҳис этади. Лочинлар зулмга, алдовга асло рози бўлмас экан. Урғочилари билан жуда эътиборли ва мулойим муносабатда бўлар экан. Жуфтига рашкчи, болаларига ғамхўр экан.

Овчилик усулига ва ташқи хусусиятларига кўра, барча турдаги зотларни уч гуруҳга бўлиш мумкин: қирғий, жиғолтой ва лочин. Бундан ташқари шунқор, турумтой, ўрмон лочини, кулаётган лочин ва митти лочинлар ҳам бор.

Қирғий – лочинсимонлар оиласининг турларидан бири бўлиб, танасининг юқори қисми тўқ жигарранг бўлади. Эркаги билан урғочиси ўртасида сезиларли даражада фарқ бўлади. Улар асосан қуруқликдаги ҳайвонлар: судралувчилар, ҳашаротлар ва кемирувчилар билан озиқланади.

Қирғийлар Янги Зеландия, Янги Гвинея, Янги Каледония, Мадагаскар, Маврикий ва Сейшал оролларида, Австралия, Америка ва Евроосиёнинг дашт ва чала чўлларида ҳамда Африка мамлакатларида яшайди.

Жиғолтой – қирғийдан каттароқ бўлиб, майда қушлар билан озиқланади.

Жиғолтой Ўрта Ер денгизидаги оролларда, Япония, Индонезия, Курил ороллари, Сахалин ороли, Янги Гвинея, Австралия, Африка мамлакатларидан Тунис, Жазоирда, Атлантика уммони соҳилларида, Арабистон яримороли, Финляндия, Норвегия ва Швеция давлатларида учрайди.

Сапсан лочини дунёдаги энг кенг тарқалган йиртқич қушдир. У ўлжасига катта баландликдан тик ҳужум қилади. Унинг панжалари шу қадар ўткирки, ҳатто йирикроқ ҳайвон бошини танасидан узиб олиши мумкин.

Лочиннинг қорин қисмида горизонтал чизиқлар мавжуд.

Лочинларнинг жуфтлашиш маросимлари парвоз шаклида ўтиб, бунда эркак ва урғочи лочинлар бир-бирининг тирноқларини ушлаб олиб, пастга шўнғишлари ва тахминан 10 метргача тушишлари мумкин. Бундан ташқари эркак лочин урғочисига тумшуғида совға беради.

Бу лочин ўзига хос “устун” каби вертикал қўнишни амалга ошира олади ва узун учли қанотлари билан ажралиб туради.

Сапсанлар кўчманчи бўлиб, умри давомида Африка, Америка, Осиё ва Европага ташриф буюради.

Сапсан лочин ер шари ҳайвонот дунёсининг энг тезкор вакили бўлиб, ов пайтида унинг тезлиги соатига 322 километргача етади. Ўлжа учун тик шўнғишларни амалга оширади.

Лочинлар табиат санитарлари бўлиб, кемирувчиларга қирон келтиради. Улар сайёрамиздаги табиий мувозанатни сақлаш учун жуда муҳимдир. Масалан, бу қушлар кўплаб ўсимликларга зарарли таъсир кўрсатадиган сичқонлар ва бошқа кемирувчиларни овлашади.

Шунингдек улар зарарли қушларнинг сонини, масалан, қарғалар ва қарғасимонларни тартибга солишда хизмат қилади. Қарғаларнинг зарари шундаки, улар бошқа қушларнинг инларини бузиб, тухумларини еб қўйишади.

Кичикроқ турдаги лочинлар эса асалариларга ҳужум қилувчи олтинранг ари еювчисини овлашади.

Шунқорлар – лочинларнинг йирик туридир. Шунқорларнинг урғочиси эркагидан йирикроқ бўлиб, 2 килограммга етади. Эркаги эса ундан икки баробар кичик. Қанотларининг узунлиги 120-135 сантиметр, танасининг ҳажми эса 60 сантиметргача етади.

Шунқор шимолий минтақаларда кенгроқ тарқалган бўлиб, кўпинча уммон бўйларида, тундрада, қоялар бағрида яшайди.

Шунқорлар дунёнинг кўпгина мамлакатларида овчиликда ишлатилади.

Турумтой – лочинлар оиласига мансуб қуш бўлиб, танасининг узунлиги 80 сантиметр, нарининг усти кулранг, қорни сарғиш, модасининг усти қўнғир тусда бўлади. Улар асосан майда қушлар билан, камдан кам ҳолларда кемирувчилар ва ҳашаротлар билан озиқланади.

Ўрмон лочинларининг қорни йўл-йўл чизиқлар билан қопланган бўлиб, уларининг узунлиги 30-38 сантиметр, массаси 150-200 грамм келади.

Улар Марказий ва Жанубий Американинг нам тропик минтақаларида яшаб, дарахтларнинг ковагига, қоя ёриқларига ин қуради.

Кулаётган лочин – лочинларнинг бир тури бўлиб, тана узунлиги 45-50 см, қанот узунлиги 25-30 см, қанотларини ёйганда 79-95 см, оғирлиги 400-650 грамм келади. Боши катта бўлиб, ҳақиқий лочинлар каби тик қўнади. Қанотлари ва орқасининг ранги тўқ жигарранг бўлиб, думи қиррали ва йўлли, кўзи ва бошининг орқа қисмидан қора рангда “ниқоб” ўтган.

Ушбу лочинлар узоқ ритмик қичқиргани учун одамнинг баланд овозда кулишига ўхшайди.

Кулаётган лочин илонлар, баъзан заҳарлилари билан, шунингдек, калтакесаклар билан озиқланади.

Ушбу лочин Амазония ўрмонларида, Мексиканинг жанубидан Уругвай ва Аргентина шимолигача бўлган ҳудудларда истиқомат қилади.

Шимолий Ҳиндистон ва Жануби Шарқий Хитойдан Филиппин, Малай архипелагигача бўлган Жануби Шарқий Осиёнинг тропик ўрмонларида митти лочинлар яшайди.

Дунёдаги энг кичик лочин бу – Маврикий қирғийсидир. Уларнинг сони ўрмонларни кесилиши оқибатида камайиб бормоқда. Бугунги кунда табиатда ушбу ноёб турдаги қирғийларнинг 2 жуфти мавжуд.

Митти лочинлар дунёдаги энг йиртқич қушлар бўлиб, уларнинг ўлчамлари 19 сантиметрдан ошмайди.

Йирик лочинлар ов учун махсус ўргатилади. Овчи лочин ўлжани тутиб, ўлдириб, кейин эгасини кутиб туради.

Ўлжа овлаш, озуқаланиш бўйича лочин сайёрадаги энг ақлли ва моҳир қушдир.

Олимларнинг ҳисоб-китобларига кўра, барча қуруқликдаги қушларнинг бешдан бир қисми лочинларнинг ўлжасига айланар экан.

Баъзи мамлакатлар аэропортида самолёт қўнадиган йўлаклардаги турли қушлар галасини ҳайдашда лочинлардан фойдаланилади.

Лочинлар шу қадар тез учишадики, бурунларига кираётган ҳаво уларнинг саломатлигига салбий таъсир этмаслиги учун Аллоҳ таоло уларнинг бурун бўшлиғи олд қисмига суяк найчаларни жойлаштириб қўйган. Бунинг натижасида ҳаво оқими бошқа томонга йўналади.

Баъзи лочинларнинг эркак ва урғочиси ташқи кўринишидан бир-биридан деярли фарқ қилмайди.

Лочинлар ҳам бургутлар каби урғочисини бир марта танлаб, умр бўйи ўша билан яшайди. Лочинлар деярли бошқа қушлар қурган инларда яшамайди.

Ҳар бир лочиннинг ўз ҳудуди бор бўлиб, у ерда оиласи билан яшайди, наслни тарбия қилади.

Лочинларнинг асосий душмани – инсондир. Одамлар дала ва боғларини кемирувчилардан сақлаш учун заҳарли моддалар сепадилар. Ўша кемирувчиларни овлаган лочинларнинг ошқозонига ҳам мазкур заҳарли модда киради. Қадимги рус давлатида лочинлар бошқа давлат раҳбарларига бериладиган қимматбаҳо совға ҳисобланган. Лочин Бирлашган Араб Амирликлари, Қирғизистон ва Исландия гербида тасвирланган.

Лочинлар одамларга ов қилишда ёрдам беради, қўй подаларига яқинлашаётган йиртқичларни қувади, боғ ва далалардаги зараркунанда кемирувчи ва қушларни ҳайдайди.

Аллоҳ таоло жонзотларни яратиб, уларнинг яшаши учун мос шароитни ато этган. Лочинлар ҳавода парвоз қила туриб, ерда кетаётган қуён, сичқон, каламуш кабиларни кўриб, уларга ҳужум қилади. Тахминан ўн қаватли бино баландлигидан ердаги қуённи кўриш учун жуда ўткир кўз соҳиби бўлиш керак. Аллоҳ таоло лочин, бургут каби йиртқич қушларнинг кўриш қобилиятини ана шундай ўткир қилиб қўйган.

Ҳа, азизлар, Роббимиз Меҳрибон ва Ҳакимдир! У ҳар бир нарсани ҳикмат билан яратган ва уларнинг қулай яшаши учун керакли муҳитни ато қилган!

Мақоламизни ушбу оятлар билан якунлаймиз:

قَالَ فَمَن رَّبُّكُمَا يَا مُوسَى قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى

“У: “Эй Мусо, икковингизнинг Роббингиз ким?” деди. У: “Бизнинг Роббимиз ҳар нарсага ўз яратилишини берган ҳамда уни ҳидоятга солган зотдир”, деди” (Тоҳа сураси, 49-50-оятлар).

Аллоҳ таоло барчамизни тафаккур қилувчилардан ва бунинг натижасида илм-маърифати ошиб, иймонининг нури зиёда бўладиганлардан қилсин! Омин!

Интернет маълумотлари асосида Нозимжон Ҳошимжон тайёрлади

Ҳасан ибн Алий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Тунда отам билан Байтуллоҳни тавоф қилар эканмиз, бу пайтда кўзлар уйқуга кетган, овозлар тинган пайт эди. Баногоҳ атрофдан бир кишининг ҳазин ва аянчли овозда шеър ўқиётгани эшитилди.
Буни эшитган отам менга: “Анави гуноҳлари учун Роббисидан афв сўраётган одамнинг сўзларини эшитдингми? Уни менинг олдимга олиб келсанг, яхши бўлар эди”, деди. Мен Байтуллоҳ атрофида юриб уни изладим ва мақоми Иброҳим олдида намоз ўқиётган ҳолда топдим. Унга Расулуллоҳ соллАллоҳу алайҳи ва салламнинг амакиваччалари сизни сўраяпдилар, дедим. У намозини тугатиб менга эргашди. Отамнинг олдига келиб: “Ота, мана ўша киши”, дедим. Отам унга қараб: “Кимсан?”, деб сўради.
У: – Арабман, деди.
– Исминг нима?
– Исмим Манозил ибн Лоҳиқ.
– Нима бўлди, бошингга бирон иш тушдими?
– Менинг бошимга гуноҳлари умидсиз қилган, айблари адо қилган, ўзи эса хатолар денгизига шўнғиган одамнинг куни тушди.
Отам: – Менга ҳикоянгни сўзлаб бер, деди. У ҳикоясини бошлади:
– Мен ўйин-кулгуга берилган ёш йигит чоғимда отам менга доим насиҳат қилар, ёшликнинг адашиш ва тойилишларидан эҳтиёт бўлишимни, Аллоҳнинг куч-қувват ва интиқоми золимлардан узоқ эмаслигини айтар эди. У ҳар гал менга насиҳат қилганида, мен уни урар эдим. Бир куни уни одатдагидан қаттиқроқ урдим. Шунда отам Байтуллоҳ олдига келиб, каъбапўшга осилганича мени дуойибад қилди.
Отам дуойибадини тугатмай туриб, мен мана бу дардга йўлиқдим, деди ва ўнг томонини очди. Унинг ўнг томони шол бўлиб қолган эди.

Иброҳим Ҳозимийнинг
ОҚПАДАРЛИК ОҚИБАТЛАРИ китобидан

Мамлакатимиз мустақиллигининг 28 йиллигини нишонлаш доирасида Индонезиянинг Жакарта шаҳрида Ўзбекистон маданият кунлари ўтказилди.

Хусусан, таниқли ўзбек бош ошпази Баҳриддин Чустий иштирокида пазандалик бўйича маҳорат дарслари ташкил этилди. Дипломатик корпус, бизнес ҳамжамият, Индонезия етакчи ОАВ вакиллари меҳмон бўлган ушбу тадбирга ўзбек миллий либослари кўргазмаси ташкил этилди.

Ўзбекистон маданият кунлари доирасида мамлакатимиз ижодий гуруҳ вакиллари Индонезиянинг йирик медиа гуруҳларидан бири “Transmedia” ток-шоуларида иштирок этди. Хусусан, “Trans TV”, “Trans7” телеканалларида тўғридан-тўғри эфирга узатилган “Brownis”, “Opera Van Java” дастурларида ижодий гуруҳ миллий куй-қўшиқлар, опера ва рақс санъатимизни телетомошабинлар эътиборига ҳавола этган.

Мамлакатимизнинг Индонезиядаги элчихонаси тақдим этган маълумотларга кўра, мазкур телевизион дастурларни 60 миллиондан зиёд индонезиялик томоша қилган.

Шунингдек, Жакартанинг “Hotel Indonesia Kempinski” меҳмонхонасида Ватанимиз мустақиллиги санасига бағишланган тантанали қабул маросими ташкил этилган. Ушбу тадбирда Индонезия ҳукумати, ОАВ ва кенг жамоатчилик вакиллари иштирок этган. Маросимда Индонезия хор жамоаси ижросида Ўзбекистон мадҳияси янграган.

Ўзбекистон маданият кунлари доирасида мамлакатимиз туризм соҳаси вакиллари “Islamic Tourism Expo 2019” кўргазмасида ҳам қатнашиб, иштирокчиларни юртимиз сайёҳлик салоҳияти билан таништирган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Яқинда ижтимоий тармоқларда Ислом Каримов номидаги Тошкент халқаро аэропортининг қўниш залида ибодат қилиш учун шароит йўқлигига доир маълумотлар тарқалган эди.

Аэропорт маъмурияти кўп сонли мурожаатлар ҳамда сайёҳларнинг эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда, оператив равишда қўниш зали ҳудудида ибодат қилиш учун намозхона ташкил қилди. Бу ҳақида Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси хабар бермоқда.

Хабарда келтирилишича, ўтган йилнинг ноябрь ойида Тошкент халқаро аэропорти ҳудудида намозхона очилган эди. Ибодат хонаси аэропортнинг халқаро йўналишларни кутиб олиш залининг Б8 йўлаги олдида жойлашган бўлиб, ундан мусулмон йўловчилар ҳозирга қадар фойдаланмоқда.

Таъкидлаш жоизки, бу каби шароитларнинг яратилиши юртимизга зиёрат туризми мақсадида ташриф буюрувчи мусулмон сайёҳлар ҳамда Ўзбекистон фуқароларига қўшимча қулайлик туғдиради. Шунингдек, аэропорт маъмуриятининг бу каби мурожаатларга оператив муносабат билдириши халқнинг давлат идораларига бўлган ишончини янада мустаҳкамлайди ҳамда мамлакатимизда жамоатчилик назоратининг кучайиб бораётганидан далолат беради – дейилади қўмита тарқатган хабарда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Топганини қариндош-уруғ, қўни-қўшнилари билан баҳам кўрадиган халқимиз тўйлари билан машҳур. Бу тўйларда халқимизнинг бой маънавий мероси, маданияти акс этади.

Минг афсуски, бугун айрим ҳолларда никоҳ маросими ортиқча ҳашамга айланиб кетмоқда. Никоҳ тўйи маросимлари ҳаддан зиёд дабдабали ўтмоқда.

Ёшларимиз миллий урф-одатларимиз қолиб, четдан кириб келган ўзгача одатлар асосида никоҳ тўйини ўтказмоқда. Ким ўзарга тўй қилиш, исрофгарчиликка йўл қўйиш каби ортиқча иллатлар авж олаётгани киши дилини хира қилади.

Қиммат ресторанда тўй қиламиз, фалон санъаткорларни чақирамиз, деб ота-онасига шарт қўяётганлар ҳам топилади. Тўй соҳиби катта харажат учун қарз кўтаради ёки кредит олади. Шунинг ортидан оилавий можаролар, низо-жанжаллар, ажралишлар, қудалар ўртасида совуқчилик кўпайиб бораяпти. Ваҳоланки, тўкин-сочин дастурхон, тўйга сарфланган харажатларни камайтириб, ёш оиланинг рўзғорини бут қилиш мумкин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси тўй маросимларини ихчамлаштириш, ортиқча дабдабага берилмаслик борасида турли тадбирлар ўтказиб келмоқда.

– Тўй ва маросимлар дабдабаси, сохта мақтовлар, маҳаллалардаги урчиган гаплар ҳар қанча чиройли кўринмасин бу, аввало, катта исроф, динимизга ёт тушунчалардир, – деди “Ал Ҳудайбия” жоме масжиди имом-хатиби Муродуллоҳ Хуназаров. – Маърака-маросимларда беш хил, баъзан етти хил таом тортилиши керак, деган тушунчалар биз инсонларнинг қорин ғамига муккасидан кетганимиздан дарак. Тўйлардан кейин ортиб қолган таомлар, масаллиқлар, айниқса, энг азиз неъмат бўлган нон негадир ҳеч кимни ажаблантирмай қўйди. Исрофгарчилик гуноҳ эканлигини эсламай ҳам қўйдик. Исроф динимизда қаттиқ қораланган. Бу тўғрисида Қуръони каримда ва Пайғамбаримиз ҳадисларида мусулмонларни огоҳ бўлишга чақирган кўрсатмалар бор.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси вакиллари ташаббуси билан бир ёш келин-куёвнинг никоҳ тўйи маросимига фақат имконияти чекланган инсонларни таклиф этиш орқали уларнинг кўнгилларига шодлик улашиш мақсад қилинган эди. Мазкур хайрия тадбири Тошкент шаҳридаги “Версал” кошонасида бўлиб ўтди.

– Ҳар бир ишда меъёр ва мўътадиллик бўлиши зарур. Ана шунда исрофгарчиликка йўл қўйилмайди. Бу икки нарса кишининг ҳавойи-нафсига қўйилган қопқондир. Тўй қилиш деганда, албатта дастурхон ёзиб, тўп-тўп одам айтишни тушунмаслик керак. Камбағал, муҳтож кишиларга таом ёки керакли маблағни бериш энг катта савобдир. Орамизда буни англаб етган ёшлар ҳам талайгина. Яшнобод туманида тадбиркорлик фаолиятини олиб борадиган бир йигит олдимга келиб, уйланаётганини, никоҳ тўйини дабдабали қилиб ўтказмаслигини айтди. Савоб олиш ниятида бугун юз нафардан ортиқ кам таъминланган, имконияти чекланганлар учун дастурхон ёзди. Уларнинг ўксик кўнглига далда бўлиш, дуосини олиш дабдабали тўй қилиб, мақтанишдан минг марта яхши, – деди М.Хуназаров.

Йиғилганлар юртимиз тинчлигига шукрона айтиб, келин-куёв ҳақига дуо қилди.

Хуршид ҚОДИРОВ, ЎзА