Аввал хабар берганимиздек, Россия мусулмонлари жамияти таклифига биноан юртимиз қорилари Чувашия Республикаси, Омск вилояти, Сибир ва Москва шаҳарларида таровиҳ намози ва хатми Қуръонларда иштирок этишмоқда. Шуни мамнуният билан айтиш мумкинки, қориларимиз, у ерда вақтинча яшаб, меҳнат фаолияти билан шуғулланаётган фуқароларимиз, маҳаллий мусулмонлар ва диний идоралар раҳбарлари эътиборига тушиб, уларнинг эътирофига сазовор бўлмоқдалар.

Маҳаллий мусулмонларнинг эътироф этишича, ўзбек қориларининг ўзига хос Қуръон тиловати, хуш овозлиги ва ҳифзининг мустаҳкамлиги бу йилги Рамазон ойини янада кўтаринки руҳда ўтишини таъминламоқда. Мусулмонларнинг таровиҳ намозларига зўр иштиёқ билан қатнашиши эса қориларимизга янада ғайрат бағишламоқда.

Россия мусулмонлари жамияти томонидан, жойларда таровиҳ намозларини ўқиб бериш учун айнан ўзбекистонлик қориларнинг таклиф этилгани тўғри танлов бўлгани яна бир бор эътироф этилмоқда.

Шунингдек, Украина мусулмонлари идораси таклифига кўра, Киев шаҳрининг марказий масжидида таровиҳ намозларини Наманган шаҳар бош имом-хатиби Мусахон қори Аббосиддинов адо этиб бермоқда. Юқоридаги қориларимиз каби Мусахон қори ҳам Киев мусулмонларига таровиҳ намозларида хатми Қуръон қилиб, уларнинг эътирофига сазовор бўлмоқда. 

Эслатиб ўтамиз, қориларимизнинг сафарлари жорий Рамазон ойи сўнгига қадар давом этиши режалаштирилган. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Халқаро алоқалар бўлими

Бизларни муборак Рамазон ойига етказиб, марҳаматини дариғ тутмаган ва уни рўзасини гуноҳларга каффорат қилган Аллоҳ таолога беадад ҳамд-у санолар бўлсин!

Кундузлари рўзадор ва кечалари бедор бўлишда бизларга намуна бўлган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга Аллоҳнинг зиёда раҳматлари нозил бўлсин!

Рамазон Аллоҳ таолонинг мўмин бандаларига берган улуғ неъмати бўлиб, бу ойда Раббимизнинг раҳматлари ёғилиб, хоссатан Аллоҳ таолонинг бизларга берадиган иноятлари зиёда бўлади. Қуйида ўша неъматларнинг баъзиларини эслаб ўтамиз; 

1. Рамазон ойининг биринчи кечасиданоқ ибодатлар осонлашади;

 عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن النَّبي صلى الله عليه وسلم قال: إذا كان أول ليلة من شهر رمضان، صفِّدَت الشياطين ومردة الجن، وغلِّقَت أبواب النار فلم يُفتح منها باب، وفتِّحت أبواب الجنة فلم يُغلق منها باب، وينادي منادٍ كلَّ ليلة: يا باغي الخير أقبِل، ويا باغي الشرِّ أقصِر، ولله عُتقاء من النار، وذلك كل ليلة

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рамазон ойининг биринчи кечасида шайтонлар ва ўзбошимча жинлар занжирланади, дўзахнинг бирорта эшиги ҳам қолмай ҳаммаси ёпилади, жаннатнинг барча эшиклари очилади ва ҳар кеча: Эй яхшилик қилувчи! Ғанимат бил, эй ёмонликка мойил бўлувчи ўзингни тийгин, дея нидо бўлади. Ҳар кеча Аллоҳ кўплаб бандаларини дўзахдан озод қилади”, - дедилар. Шайтонларнинг кишанланиши шак-шубҳасиз ибодатни енгиллатиш учун бўлади. 

2. Рамозон ойи рўзаси гуноҳларга каффорат бўлади;

عن أبي هريرة رضي الله عنه، أن رسول الله صلى الله عليه وسلم كان يقول: الصلواتُ الخمسُ، والجمعةُ إلى الجمعة، ورمضانُ إلى رمضان: مكفِّرات ما بينهنَّ إذا اجتَنَبَ الكبائرَ؛ (أخرجه مسلم( 

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган яна бир ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Беш вақт намоз, жума намози ва рамазон ойи то кейингиси келгунигача бўлган кичик гуноҳларни ювиб кетади”, деб марҳамат қилдилар (Муслим ривояти). 

2. Рўза тутган кишининг тақводорлиги ошади;

Аллоҳ таоло Бақара сурасида:

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ 

البقرة: 183

 “Эй иймон келтирганлар! Шояд тақводор бўлсангиз деб сизлардан олдингиларга фарз қилинганидек сизларга ҳам рўза фарз қилинди”, деб марҳамат қилади (Бақара сураси, 183-оят).

Аллоҳ таоло бандаларига ушбу оят карима орқали рўза тутишликдан асосий мақсад тақво ҳосил қиладиган амаллардан бири эканлигини баён қилмоқда. Лекин бу дегани гуноҳ ва маъсиятлар қилиб ҳам рўза тутса тақводор бўлади дегани эмас, албатта. Тақво Аллоҳнинг наздида қанчалик буюк нарса эканлиги ҳақидаги ояти карималар ҳаммамизга маълум ва машҳур. 

4. Рўза туфайли Аллоҳ ўтган гуноҳларни кечиради;

عن أبي هريرة رضي الله عنه، أنَّ النبي صلَّى الله عليه وسلم قال: مَن صام رمضان إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه؛

متفق عليه

Имом Бухорий ва имом Муслимлар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда шундай дейилади: “Кимки Рамазон ойи рўзасини иймонла ва Аллоҳдан савоб умидида тутса, ўтган гуноҳлари мағфират бўлади”.

Бу ҳадиси шариф рўза нақадар улкан ибодат эканлиги, хато ва камчиликларни кечирилишига таъсир қилишлигини ифода этади. Фақат икки шарт билан. Бири иймон-ихлос, иккинчиси “Иҳтисоб” яъни Аллоҳнинг Ўзидан савоб умид қилган ҳолда тутиш билан. Мазкур ҳадисдаги “иймон билан” деган иборани Ҳофиз ибн Ҳажар роҳматуллоҳи алайҳ: “Рамазон рўзасининг фарз эканини эътироф этиб” деган маънони ифодалайди деган бўлсалар, “Иҳтисобан”деган сўзига Имом Хаттобий: “қатъий ишонч ила савобидан умид қилган ҳолда, покиза ният ва нафсига оғир олмай рўзани тутмоқлик”-деб маъно берган экан. 

5. Рўза ҳудди Қуръон каби ўз соҳибини Қиёматда шафоат қилади;

 عن عبدالله بن عمرو رضي الله عنهما أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: الصِّيام والقُرآن يشفعان للعبد يوم القيامة، يقولُ الصيامُ: أيْ ربِّ، منعتُه الطَّعامَ والشهوات بالنهار، فشفِّعني فيه، ويقولُ القُرآنُ: منعتُه النومَ بالليل، فشفِّعني فيه، قال: فيُشفَّعان

 Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Рўза ва Қуръон ўз эгаларини Қиёмат куни шафоат қилади. Рўза: “Эй Рабби мени деб кундузи овқатдан ва нафсий хоҳишларидан ўзини тийди, мени унга шафоатчи қил”, дейди. Қуръон эса: “Мени деб кечалари бедор бўлди, мени унга шафоатчи қил”, дейди ва иккови ҳам ўз эгаларини шафоат қилади”, деганлар. Демак, ким рўзани ихлос ва Аллоҳнинг кўриб, билиб, кузатиб турганига ишонч ҳосил қилган ҳолида тутса, қиёмат куни тутган рўзаси ўзига кафил шафоатчи бўлиб келар экан. 

6. Рамазон тунларини қоим қилиш аввалги гуноҳларга каффорат бўлади;

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон кечалари ибодат билан бедор ўтказишга қизиқтирар, аммо қатъий буюрмас эдилар.

عن أبي هريرة أنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: مَن قام رمضان إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه

رواه البخاري ومسلم

 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Рамазонда иймон ва ихлос ила қоим бўлса, ўтган гуноҳлари мағфират қилинади”, дедилар (Бухорий ва Муслим ривояти). Рамазон ойи кечалари ибодат қилиш жуда ҳам фазилат ва гуноҳлардан покланиш имконияти ҳам экан. Рамазонда бедор бўлиб ўқиладиган намоз “таровеҳ” деб номланади. Таровеҳ роҳат-истироҳат маъносини англатади. Йигирма ракат нафл намозни имомга иқтидо қилган ҳолда жамоат билан масжидда адо этиш энг улуғ фазилатли амаллардандир. 

7. Рамазон ойида қилинган умранинг савоби бир ҳаж савобига тенг бўлади;

عن عبدالله بن عباس رضي الله عنهما أن النبي صلى الله عليه وسلم قال لامرأةٍ من الأنصار - يُقال لها: أم سنان -: إذا جاء رمضان، فاعتمري؛ فإنَّ عمرة فيه تَعدل حجة

متفق عليه

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорий аёллардан бирига: “Рамазон ойи келса умра қилгин. Чунки у бир ҳажга тенг келади”, - деганлар. Лекин бу инсон зиммасига умри давомида бир маротаба фарз қилинган ҳаж ибодати соқит бўлади дегани эмас. Балки, Рамазон ойининг баракотидан ҳар бир қилинган амалга бошқа вақтдан кўра бу ойида кўпроқ ажр-мукофот берилишига далилдир.

8. Рамазон ойида қилинган садақа энг афзал садақадир;

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рамазон ойида энг сахий инсонга айланиб, саҳоватлари янада жўшиб кетар экан. У Зоти шариф: 

قال صلى الله عليه وسلم: أفضل الصَّدَقة صدقة في رمضان

أخرجه الترمذي عن أنس

 “Энг афзал садақа Рамазон ойидагисидир”, дер эдилар (Имом Термизий  Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилган). Бас, шундай экан биз ҳам Ҳабибимиздан ўрнак олиб, рамазон кунлари оиламизга, қариндошларга, маҳалламиздаги бева-бечораларга, кам таъминланган инсонларга қўлимиздан келганича моддий кўмак берсак, беморларни бориб хол сўрасак улуғ фазилатга соҳиб бўлардик. 

9. Ифторлик қилиб берган одам рўзадорларнинг савобига тенг савобни олади;

عن زيد بن خالد الجهني رضي الله عنه، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: من فطَّر صائمًا، كان له مثل أجره، غير أنه لا ينقص من أجر الصائم شيء

رواه الترمذي

Зайд ибн Холид ривоят қилган ҳадисда шундай дейилади: “Ким бир рўзадорга ифторлик қилиб берса шу рўзадорнинг савобига тенг савобга эга бўлади ва бу рўзадорнинг савобидан ҳеч нарсани камайтирмайди”(Термизий ривояти).

 Саҳоба ва салаф солиҳларимизнинг одатлари шундоқ бўлган. Ибн Ражаб роҳматуллоҳи алайҳ Ибн Умар розияллоҳу анҳумонинг одатларини эслаб шундай дейди: “У ҳар доим рамазон ойида мискинлар билан овқатланар, топа олмаса овқат емас эдилар. Агар овқатланиб турганларида бошқа бир киши таом сўраса, ўзининг овқатни бериб яна ҳеч нарса емасдан рўзага ният қилар эканлар”.

Ҳулоса ўрнида, Яратган Раббимиз Рамазон ойида холис ниятлар билан тутаётган рўзалармизни, кечалари қоим туриб адо этаётган таровеҳ намозларимиз, хатми Қуръонларимиз, хайру саҳоватларимизни ва барча солиҳ амалларимизни қабул қилишини ҳамда бу муборак ойни фазли ва қадрини топишлигимизни насиб этсин! Амин.

Жалолиддин Ҳамроқулов

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири,

Тошкент шаҳар “Новза” жоме масжиди имом хатиби  

• Қуръони каримни кўп ўқиш. Ўқиганда ҳам оятларнинг мазмунини тушунишга уриниб, уларда ифода этилган масалалар юзасидан кенг тафаккур юритиб ўқиш.
• Нафл намозларини кўпроқ ўқишни одат қилиш.
• “Мен кимман?” “Қаердан келдим ва қаёққа кетяпман?” “Аллоҳ таоло мендан нима истайди ва Унинг қошидаги бурчларим нималардан иборат?” деган саволлар устида кўп фикр юритиш
• Ўтмишдаги яхши-ёмон амалларни тарози палласига қўйиш, шунингдек, ҳозирги ҳолатга ҳам боқиб келажак ҳақида ўйлаш.
• Ҳар тунда йўл қўйган хатолар учун астойдил тавба қилиб, шу тунни умрнинг сўнгги туни сифатида тасаввур қилиш.
• Имкон қадар кўпроқ зикр қилиш.
• Нимадир сабаб бўлиб бирор мўминни ранжитиб қўйган бўлса, ундан дарҳол кечирим сўраб ярашиб олиш.
• Жанжаллашиб қолганларни яраштириш ва ғамга ботганларга далда бериш.
• Муҳтожларга садақа бериш, етимлар ва беморларнинг ҳолидан хабар олиш, уларга яхши муносабатда бўлиб моддий-маънавий ёрдам кўрсатиш.
• Туғишганлар ва яқинларнинг ҳолидан хабар олиб, уларга ёрдам бериш.
• Намозларни жамоат билан ўқиш
• Ўтганларни хотирлаб, уларнинг ётган жойларини зиёрат қилиш.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

Рўзанинг бузилиши икки хил бўлади. Биринчиси – қазо  ва каффоратни вожиб қиладиган ҳолатлар ҳисобланади. Қуйидаги ҳолатларда рўзаси бузилган киши ҳар бир куннинг қазоси билан бирга каффорат сифатида муттасил равишда икки ой рўза тутиб беради. Агар бунга қодир бўлмаса 60 та мискиннинг қорнини тўйғизади:

• Қасддан озиқ-овқат маҳсулотларидан еса;
• Қасддан ичимлик ичса;
• Қасддан жинсий яқинлик қилса;
• Рўзадорлигини била туриб, дори-дармон истеъмол қилса;
• Оғзига кирган ёмғир сувини қасддан ютса;
• Бировнинг ғийбатини қилганидан, қон олдирганидан ёки шаҳват билан ушлаганидан кейин “Рўзам очилиб кетди”, деган ўй билан қасддан еб-ичса.

Иккинчиси – фақат қазони вожиб қиладиган ҳолатлар. Қуйидаги ҳолатларда  рўзадорнинг рўзаси бузилган ҳисобланиб, бир кунига бир кун қазо рўза тутиб беради:

• Майда тош, тупроқ ёки тангага ўхшаш одатта ейилмайдиган нарсаларни ютиб юборса;
• Қасддан оғзини тўлдириб қусса; Аммо оғзи тўлмай ёки рўзалиги эсдан чиқиб ёки беихтиёр қусган ёки таом эмас,  балки балғам қусган бўлса рўзаси очилмайди.
• Тишлари орасида қолган нўхатдан катта нарсани еса;
• Тишининг орасига кириб қолган нўхатдан кичикроқ таом қолдиқларини оғзидан ташқарига чиқариб, сўнгра қайта оғзига солиб ютса;
• Қуёш ботди, деб ўйлаб, еб-ичса, кейин ботмагани маълум бўлиб қолса;
• Тонг отмади, деб ўйлаб, еб-ичса, аслида тонг отган бўлса;
• Кундузи ухлаётган рўзадор уйқусираб, сув ичиб қўйса;
• Таҳорат қилаётган пайтида, эҳтиётсизлик қилиб, томоғидан сув ўтиб кетса;
• Ўз амали билан ичига тутун киргизса;
• Бурундан дори қабул қилса;
• Қулоғидан мой томизса; Аммо сув томизса, рўзаси очилмайди.
• Сақич  чайнаб, тупугини ютса;
• Бошқа кишининг мажбурлаши ёки алдови сабабли рўзасини очса;
• Данак, пахта, қоғоз, тери каби нарсаларни еб қўйса;
• Одатда шу ҳолатида ейилмайдиган, инсон табиати ейишга мойил бўлмайдиган: хом гуруч, пишмаган хамир, бирор нарса аралаштирилмаган ун каби нарсаларни еб қўйса;
• Беморлик, сафар, мажбурлаш, хато, бепарволик ёки шубҳа каби шаръий узрлар сабабли озиқ-овқат маҳсулотлари ва дори-дармон истеъмол қилса;
• Рўзадорлиги эсида йўқ таом еган бўлса ёки сув ичиб қўйган бўлса, унинг рўзаси очилмайди. Аммо ҳукмни билмай, бўлар иш бўлди, деб, яна таом еса ёки сув ичса рўзаси бузилади ва фақат бир кунига бир кун қазо рўза тутиб беради.

Манбалар асосида

 ТИИ проректори

Ибодулла Аҳроров

тайёрлади.