2016 йил 21 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлар идораси Андижон вилоят вакиллигининг катта мажлислар залида, вилоятда фаолият юритаётган масжидлар имом-хатиблари ва “Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчилари иштирокида анжуман бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон мусулмонолари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари ўз маърузалари билан иштирок этдилар.

         Йиғилишда юртимизда ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштириш, бунда имом-хатибларнинг ўрни ва вазифасига алоҳида тўхталиб ўтилди. Шунингдек, анжуманда Яратганнинг назари тушган, неча-неча авлиёлар, олиму фозилларга бешик бўлган ана шундай жаннатмакон юртни ҳар хил хатарлардан асраш, айниқса, уламолар, имом-хатиблар доимо жаҳолатга қарши маърифат билан курашиши лозимлиги таъкидланди.

         Шунингдек, тадбирда бугунги давр ўта тезкор, шиддат билан ривожланиб бораётгани, бунда барча соҳа ходимлари, хусусан, имом-хатиблар, ўқитувчи-педагоглар дунёда содир бўлаётган ҳар бир янгиликдан хабардор бўлиб бориши, ижтимоий ҳаётда кечаётган жараёнларда ҳам фаол иштирок этиши, ҳеч қачон лоқайдлик ва бепарволикка берилмаслиги тушунтирилди.

         Анжумандан сўнг, муфтий ҳазратлари Андижон шаҳридаги “Эски Гумбаз” жоме масжидида шом намозини адо этиб, намозхонлар билан учрашдилар.

Худди шу каби тадбир Бухоро вилояти “Баҳоуддин Нақшбанд” ёдгорлик мажмуасининг мажлислар залида ҳам бўлиб ўтди. Унда Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий ўринбосари Иброҳим Иномов ва Имом Бухороий номидаги Тошкент ислом институти ректори Уйғун Ғафуровлар ўз маърузалари билан қатнашишди.

Сўзга чиққанлар юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва осойишталикни янада мустаҳкамлаш йўлида халқимизга хос ҳамжиҳатлик, ўзаро меҳр-оқибат алоҳида ўрин тутишини таъкидлашди. Шунингдек, бугунги мураккаб ва таҳликали даврда ушбу эзгу фазилатларни асраб-авайлаш билан бирга, доимо огоҳ ва сергак бўлиб яшаш, бепарволик ва беписандлик кайфиятидан узоқ бўлиш лозимлиги уқтирилди.

Албатта, юртимизда тинчлик-осойишталикни таъминлаш йўлида давлатимиз томонидан олиб борилаётган ишлар таҳсинга лойиқ. Шундай эмин-эркинлик, тинч, осойишта ва фаровон ҳаётнинг қадрига етиб, жонажон диёримиз тараққиётга муносиб ҳисса қўшиш, уни ҳар турли фитналардан, таҳдидлардан ҳимоя қилиш ҳар Бирмингем ҳам инсоний ҳам фуқаролик бурчимиздир.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Масжидлар бўлими

Россиянинг Доғистон республикаси ҳудудида жойлашган қадимий Дербент шаҳрида “Доғистон илмий-тадқиқот маркази” археологлари томонидан мунтазам қазилма ишлари олиб борилади. Яқинда ушбу ҳудуддан VIII асрга тегишли ноёб танга топилди. Археологларнинг айтишича, ушбу танга бармоқ билан санаса бўладиган ноёб тангалар қаторига киради.

Аниқланишича, ушбу танга 743-744 йилларда Дербентда зарб этилган. Маълумки ўша пайтда бу ҳудудлар араб халифалиги ҳукмронлиги остида бўлган. Археологларнинг айтишича, уларнинг топилма бойликлари қаторида 714-715, 723 йилларга тегишли тангалар мавжуд. Лекин 743-744 йилларга тааллуқли ушбу топилма, 743 йилда ҳам Дербентда танга зарбхоналари фаолият юритганини англатади.

Дербент – ўзининг тарихий ўрнида антик давр руҳини сақлаб қолган шаҳарлардан бири бўлиб, тарихда Рим империяси, Византия, Парфия, Хазар ҳоқонлиги, Олтин Ўрда таркибида бўлган. Россия таркибига эса 1806 йилда кирган қадимий шаҳар ҳисобланади.

Илҳом МАЪРУПОВ

тайёрлади

  Халқаро диний бағрикенглик куни муносабати

билан ўтказилган анжуман, 2016 йил 16 ноябрь

Усмонхон АЛИМОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

раиси, муфтий

Бизнинг халқимиз азалдан бағрикенг ва меҳмондўст бўлиб келган. Кексаларимиз дуога қўл очганда: “Парвардигоро, бизга кенг феъл, кетмас давлат бергин”, деган иборани доимо такрорлашади. Улуғларимиз дуосидаги “кенгфеъллик” сўзи айни бағрикенглик маъносини билдиради. Қадимдан Ўзбекистон заминида яшаган миллатлар бир-бирига елкадош бўлиб, оғирини енгил қилишган. Шунинг учун хурсандчиликда ҳам, тўй-у маъракада кўп миллатли халқимиз бир-бирлари билан ҳамкору ҳамжиҳат бўлиб яшашган.

Мустақиллик йилларида мамлакатимизда бағрикенгликни таъминлаш соҳасида кенг кўламли ишлар амалга оширилди. Эътиқод эркинлиги ва миллатлар ўртасидаги ўзаро тотувликни таъминлашга йўналтирилган ислоҳотлар туфайли диёримизда   16 та диний конфессия, 130 дан зиёд миллат ва элат вакиллари тинч-тотув яшаб келмоқдалар.

Юртимизда яшовчи турли дин вакилларига диний маросимларини ўтказишлари ва мамлакат ҳаётида фаол иштироклари учун барча шарт-шароитлар муҳайё этилган. Бу борада мамлакатимиз ўзига хос бой тажриба орттирганини таъкидлаш керак. Буни бутунжаҳон эътироф этмоқда.

Яқинда Европада Хавфсизлик ва Ҳамкорлик ташкилоти-нинг Ўзбекистондаги ваколатхонаси раҳбари Жон Мак юртимиздаги диний бағрикенглик муҳитига юқори баҳо бериб, Ўзбекистондаги динлараро ҳамжиҳатликни барча давлатларга намуна бўлишини эътироф этди. Шунингдек, Бельгиядаги Левен католик университети профессори Ю.Янсен: “Ўзбекистон диний бағрикенглик ва диний сабр-тоқатлик муҳитини асраш ва ривожлантириш борасидаги ишлар бошқа мамлакатларга ибрат бўлади”, деб ўз мулоҳазасини билдирди.

Шунингдек, 29 октябрь куни, Тошкент шаҳрида АҚШ давлат котиби ўринбосари билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси раҳбарияти, Тошкент ва Ўзбекистон Епархияси метрополити, Рим католик черкови Епископи ва Бахая эътиқоди вакили ўртасида суҳбат бўлиб ўтди. Мулоқот чоғида АҚШлик меҳмон Ўзбекистондаги динлараро тотувликдан ҳайратланиб, конфессиялар, турли миллат ва элат вакиллари аҳил-иноқ яшашларига ҳавас қилди ва ушбу тажрибани бошқа юртларда ҳам қўллаш керак, деган фикрни билдирди.

Бундай аҳилликнинг асосий сабаби мамлакатимизда турли дин вакиллари ягона мақсад – Ватанимиз Ўзбекистоннинг янада ободлиги йўлида бирлашиб ҳаракат қилишларидир. Бу борада турли тадбирлар, анжуманлар ўтказилиб, муштарак вазифалар адо этиб борилади. Бир-бирларимизни диний байрамларимиз билан қутлаймиз. Бу, шубҳасиз, мамлакатимизда қарор топган тинчлик-осойишталик муҳитида ўз ифодасини топмоқда. 

Маълумки, динлараро бағрикенглик тушунчаси хилма-хил диний эътиқодга эга бўлган кишиларнинг бир замин, бир ватанда, эзгу ниятлар йўлида ҳамжиҳат бўлиб яшашини англатади. Дунёдаги динларнинг барчаси тинчлик, яхшилик ва дўстлик каби бир қанча эзгу фазилатларга даъват этади.

Яратган Парвардигор бандаларини бир-бирлари билан танишиб, тинч-тотув ва аҳилликда ҳаёт кечиришга буюрган. Қуръони азиймуш-шонда:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ

“Эй, инсонлар! Дарҳақиқат, Биз сизларни бир эркак (Одам) ва бир аёл (Ҳавво)дан яратдик ҳамда бир-бирларингиз билан танишишингиз учун сизларни (турли-туман) халқлар ва қабила (элат)лар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳ наздида (энг азизу) мукаррамроғингиз тақводор-роғингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчи ва хабардор зотдир” (Ҳужурот, 13), деб марҳамат қилинган.

Демак, инсониятнинг асли бир: ҳамма Одам Ато ва Момо Ҳаводан тарқалган. Айни чоғда, Аллоҳ таоло уларни турли халқлар ва қабилаларга ажратиб қўйган. Инсонлар турли халқ ва қабилаларга бўлинишининг сабаби ўзаро танишиш, ҳамкорлик қилиш ва маърифат ҳосил қилишдир.

Ислом дини аввал бошдан бошқа дин вакилларига ҳам ҳурмат билан муносабатда бўлишни ўргатган. Маълумки, Ислом ўзидан олдинги самовий динларни эҳтиром қилиш билан чекланмай, ўша дин аҳлларига чексиз мурувват кўрсатган. Уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини қонун билан мустаҳкамлаб қўйган. Асрлар давомида бу қоидаларга амал қилиб яшаган мусулмонлар ораларида яшайдиган аҳли зиммага мурувват кўрсатиб, бутун инсониятга ўрнак бўлишди.

Бу борада Аллоҳ таоло бундай дейди:

لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

“Дин тўғрисида сизлар билан урушмаган ва сизларни ўз юртингиздан (ҳайдаб) чиқармаган кимсаларга нисбатан яхшилик қилишингиз ва уларга адолатли бўлишингиздан Аллоҳ сизларни қайтармас. Албатта, Аллоҳ адолатли кишиларни севар” (Мумтаҳана, 8).

Аллоҳ таоло бу ояти каримада мўмин-мусулмонларни бошқа миллат ва дин вакилларига яхши муносабатда бўлишга буюради ва уларга нисбатан адолатли бўлиш лозимлигини таъкидлайди. Жумладан, самарқандлик фақиҳ Абу Лайс Самарқандий “Баҳрул улум” номли тафсир китобида ушбу оят тафсирида: “Ўзга дин вакиллари билан борди-келди қилинг, улар билан адолатли муомала қилинг”, деб қайд қилган. Мовароуннаҳрлик машҳур муфассир Абул Баракот Насафий “Мадорикут танзил” асарида мазкур оят шарҳида: “Ўзга дин вакилларига эҳтиром кўрсатинг, уларга сўз билан ҳам, иш билан ҳам яхши муомалада бўлинг”, деб баён этганлар.

Бошқа дин вакилларига олижаноблик қилиш борасида Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам бутун инсониятга ибрат бўлдилар. Ул зот Мадина шаҳрига келганларида биринчи амаллари давлат ишларидаги ўша ерлик яҳудийлар билан уларнинг ақидаларини ҳурмат қилишга оид аҳднома тузиш бўлди. Шунингдек, аҳли китоб қўшнилари билан яхши муносабатда бўлар, ҳадя бериб, улардан ҳам ҳадя қабул қилар эдилар.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳабашистондан келган насроний меҳмонларни ўз масжидларига туширганлар ва “улар бизнинг саҳобаларимизни ҳурмат қилган эдилар. Мен ўзим уларни иззат-икром қилишни хуш кўраман”, деб шахсан ўзлари уларга хизмат қилганлар. Шунингдек, У зот элчи бўлиб келган Нажрон насороларини ҳам ўз масжидларида ибодат қилишларига рухсат берганлар.

Набий алайҳиссалом ҳар бир кишининг қайси динга мансублигидан қатъий назар, аввало, унинг инсонлиги учун одамийлик нуқтаи назаридан ҳурмат  қилиш лозимлигини таъкидлаганлар. Жумладан Абдураҳмон Абу Лайло ривоят қиладилар: “Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ёнларидан одамлар тобут кўтариб ўтишди. Шунда у зот ўринларидан турдилар. Кейин саҳобалар унинг яҳудий эканини айтишди. Шунда Расулуллоҳ: “У руҳ эгаси – инсон эмасми?!” – дедилар”.

Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам вафотларидан кейин ҳам, у зот бошлаб берган бошқа дин вакиллари билан яхши муомалада бўлиш анъанаси давом этди. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг даврларида Илиё аҳли насронийларига ўзлари сўраганларидан ҳам кўп имкониятлар берилган. Мана бу ҳам Исломдаги бағрикенгликнинг яққол намунасидир.

Тарихчилар Ҳорун ар-Рашид давридаги бағрикенгликни шундай изоҳлашган: “Масиҳийлар, яҳудийлар ва мусулмонлар ҳукумат ишларида бирга-бирга ишлар эдилар”. Халифа Маъмун ўз академиясига турли дин ва мазҳаб соҳибларидан бўлган олимларни тўплаб, уларга: “Илмдан нимани хоҳласангиз, баҳс қилаверинглар, фақат тоифачилик келиб чиқмаслиги учун ҳар ким ўз диний китобидан далил келтирмаса, бўлди”, – деган экан.

Бу каби мисолларни Ислом тарихидан жуда кўплаб келтириш мумкин. Исломнинг бош манбаларида таъкидланган ҳамда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам томонидан қандай амал қилиниши ифода этилган кўрсатмалар бугунги кунда ҳам давом этиб келмоқда.

Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, ҳар бир шахснинг дини, миллати, келиб чиқишидан қатъий назар, аввало, уни инсонлиги учун ҳурмат ва эҳтиром қилиш башариятнинг олижаноб фазилатларидандир. Шундай экан, бағрикенглик, тотувлик, ҳамжиҳатлик асосида ҳаёт кечириш ҳар биримизнинг шарафли бурчимиздир.

Вассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва баракотуҳ.

«Инсон эътиқодсиз, иймонсиз яшай олмайди. Чунки комил ва собит эътиқод жамият маънавий қиёфасини белгилайди. Бу борада Ислом дини катта аҳамиятга эга».

И.А. Каримов 

 «Ислом» сўзи  араб тилидан ўзбек тилига таржима қилинганда «итоат ва бўйсуниш», «ихлос ва турли офатлардан саломат бўлиш», ҳамда «сулҳ ва омонлик» деган маъноларни билдиради. Бу динни Пайғамбарнинг ўзлари танлаган эмас, балки уни Аллоҳ таоло ихтиёр килган. Ислом – бу Аллоҳ ягона деб эътиқод қилиб, унга бўйсунмоқлик ва бутун қалб билан унга ихлос қилмоқлик демакдир.

«Ислом» деганда ҳозирги кунда исламофобиянинг таъсиридан баъзилар фақат уруш, отиш, гаровга олиш, одамларни ўлдириш деб, баъзилар фақат намоз, рўза, таҳорат, масжид деб, баъзилар фақат салла, чопон, махси, калиш деб тушунадилар ва ҳоказо... Ваҳоланки ушбу Ислом дини ҚАНДАЙ дин экани хусусида муҳтарам Биринчи Президентимиз ниҳоятда серқиррали ва тўла-тўкис тушунтириб берадилар:

«Биз Ислом дини ота-боболаримиз дини экани, у биз учун ҳам иймон, ҳам ахлоқ, ҳам диёнат, ҳам маърифат эканини доимо юксак қадрлаймиз… Динга ҳурмат ва эътиқод – биз учун ўлмас қадриятдир».

«Бугунги кунда ислом динига нисбатан бутун дунёда қизиқиш ва интилиш кучайиб, унинг хайрихоҳ ва тарафдорлари кўпайиб бораётгани ҳеч кимга сир эмас. Бунинг асосий сабаби муқаддас динимизнинг ҳаққонийлиги ва поклиги, инсонпарварлиги ва бағрикенглиги, одамзотни доимо эзгуликка чорлаши, ҳаёт синовларида ўзини оқлаган қадрият ва анъаналарни аждодлардан авлодларга етказишдаги беқиёс ўрни ва аҳамияти билан боғлиқ. Ва халқимизнинг маънавиятини шакллантиришга, ҳар қайси инсоннинг Аллох марҳамат қилган бу ҳаётда тўғри йўл танлаши, умрнинг мазмунини англаши, авваламбор, руҳий покланиш, яхшилик ва эзгуликка интилиб яшашида унинг таъсирини бошқа ҳеч қандай куч билан қиёслаб бўлмайди».

Бу дин шундай бир динки, нафақат Ислом динини, ҳатто бошқа динларни ҳам инкор этувчи шахсларга нисбатан ҳам ширин сухан билан чиройли муомалада бўлишликка ундайдиган дин.

«Суннат эрмиш, кофир бўлса, берма озор,

Кўнгли қоттиғ, дил озордин Худо безор,

Аллоҳ ҳақи, ондоғ қулға сижжин тайёр,

Донолардин эшитиб, бу сўз айдим мано».        

Мусо алайҳиссалом ва Ҳорун алайҳиссаломларга ўзини «Худоман», деб даъво қилган Фиръавндек зотга ҳам Аллоҳ таоло юмшоқ ва мулойим сўз билан гапиришликка буюряпти:

“Эй, Мусо! Сен ўзинг ва биродаринг Ҳорун Менинг оятларимни одамларга олиб борингиз ва Мени зикр қилишда сустлик қилмангиз! Иккингиз Фиръавннинг олдига борингиз, чунки у "Мен – худоман”, деб  ҳаддидан ошди. Бас, унга юмшоқ сўз айтингиз! Шояд, у эслатма олса ёки ҳалок қилишимдан қўрқса” (Қуръони карим Тоҳо сураси 42 – 44 оятлар).                                     

Ва ҳолбуки, Худои таоло қодир эди Мусо алайҳиссаломга: «Эй, Мусо, Фиръавнни олдига борганингизда асонгизни ушланг, аждаҳога айланиб Фиръавнни ютиб юборсин», – дейишликка. Лекин Худои таоло Ўзининг энг улуғ пайғамбарларидан бири бўлган, Аллоҳ таоло билан воситасиз гаплашган, Қуръони Каримда у кишининг номлари 136 марта зикр этилган, алоҳида бир Муқаддас китоб нозил қилинган, севимли пайғамбарларидан битталари бўлган бўлсалар-да, ширин сўз ва мулойимлик ила муносабат қилишни амр-фармон қилади.

«Агар бўлсанг ипак каби мулойим,

Мулойим сен бўлсанг, қулинг бўлайин.

Қулоғимга берган пандинг олайин,

Кишига қаттиқ сўз айтувчи бўлма». 

Аллоҳ таоло инсоният тарихида Ер юзининг қайси жойида одамлар ичида ёмон, разил, нохуш, қабих ишлар кўпайиб кетган замонларда Ўзининг ҳикмати илоҳийси ила шуларни ислоҳ қилиш учун огоҳлантирувчи, ислоҳ этувчи пайғамбар жўнатган… VI асрларда Арабистон ярим оролида тарқоқ қабила  тузумида истиқомат қиладиган халқлар бутпарастлик ва жаҳолат ботқоғига ботиб қолган бир даврда, қабилалар ўзаро тинмай жанглар олиб борадиган бир вақтда, ижтимоий ва мулкий тенгсизлик чидаб бўлмас даражага етган бир пайтда, жаҳолат шу даражага бориб, ҳатто айрим қабилаларда қиз фарзанд дунёга келса, уни тириклайин кўмиб юборадиган бир замонда Ер юзининг эгаси бўлган Аллоҳ таоло пайғамбар Муҳаммад алайҳиссалом орқали Ислом деган динни барпо этишни ихтиёр килди.

Тарихдан маълумки,  Пайғамбар алайҳиссаломнинг ватанпарварликлари, инсонпарварликлари ҳаммани лол қолдирган. У зоти шарифда ўтган барча пайғамбарларнинг яхши фазилатлари мужассам эди. Одам алайҳиссаломнинг яхши хулқ-атвори, Сиф алайҳиссаломнинг илму донишлиги, Нуҳ алайҳиссаломнинг жасорати, Иброҳим алайҳиссаломнинг шафқати, Исмоил алайҳиссаломнинг фасоҳати, Исҳоқ алайҳиссаломнинг камтарлиги, Лут алайҳиссаломнинг фаросати, Ёқуб алайҳиссаломнинг топқирлиги, Юсуф алайҳиссаломнинг ҳусн-жамоли, Мусо алайҳиссаломнинг сабот-матонати, Юнус алайҳиссаломнинг ҳалимлиги, Довуд алайҳиссаломнинг хайрихоҳлиги, Илёс алайҳиссаломнинг олижаноблиги, Яҳё алайҳиссаломнинг мусаффолиги, Исо алайҳиссаломнинг тақводорлиги пайғамбаримиз Муҳаммад расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва салламда  мужассам бўлган эди.

Пайғамбаримизнинг турли қийинчиликлари, тинимсиз меҳнатлари, матонатли курашлари, бетакрор бағрикенгликлари ва беқиёс меҳрлари туфайли Ислом динининг жўғрофий доираси  кенгайди, қўшни мамлакатлар халқлари ҳам  ислом динига  ўтиб мўмину мусулмон бўлишди. Бу Исломнинг халқчиллигидан, кўпчилик мамлакат халқлари ўртасида қозонган ҳурматидан далолат беради.

Чунки ер юзасидаги барча мавжудотнинг энг ардоқлиси, икки дунё сарвари, Аллоҳнинг суюкли хабиби бўлмиш Муҳаммад Мустафо саллаллоҳу алайҳи васаллам халқни зулмату жаҳолату қабоҳат дунёсидан саодатли йўлга етаклади. Парвардигорнинг марҳамати ила ул зоти олий 23 йил мобайнида Ислом динини оммалаштирди, тарғиб ва ташвиқ қилди, Қуръони Каримни халққа  машъал қилиб тортиқ этдики, бутун аҳли Ислом ҳозиргача ундан баҳраманддир.

Яхшилик ва эзгулик, бағрикенглик ва тинчлик, яқинлари ва бегоналарига бирдек марҳаматли бўлиш, қон тўкмасликка чақирувчи, нафс васвасасига учмаслик, қўни-қўшни ҳақларини адо этиш, бошқа дин ва ўзга миллат вакилларига чиройли муомала қилиш, ота-онага улар ҳаёт эканларида меҳрибон ва сахийлик ила муносабатда бўлиш, дунёдан ўтганларнинг ҳақларига дуо қилишга, Ватанни севишга даъват қилувчи муқаддас динимиз, айниқса, мустақиллик йилларида ўз қадрини ҳамда ўзининг азалий вазифаси – эзгу мақсадларга чин маънода хизмат қилиш имкониятини топди. 

Муқаддас Ислом динимиз ҳукмлари ҳам, жаннатмакон юртимиз буюк ва маърифатпарвар, улуғвор ва донишманд халқининг Қуръони Карим ва ҳадиси шарифларга уйғунлашиб кетган урф-одатлари ҳам инсонларни диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувликка тарғиб этади. Шу жаннатмакон заминнинг, буюк алломалар юртининг туб халқи бўлмиш ўзбекнинг ҳам феълий, ҳам қавлий жиҳатдан тўла-тўкис ва мукаммал этиб, мадҳиямизда ҳам «бағрикенг ўзбекнинг ўчмас иймони» деб тавсифлаб, баён этилади.

Эзгуликнинг ёрқин намоёндаси, диний бағрикенгликнинг улуғ тимсоли ва буюк намунаси, дунёдаги ҳар бир мўмин-мусулмоннинг энг катта устози бўлган жаноб Пайғамбаримиз ҳар бир мусулмон кундалик фаолиятида ишлатиши лозим бўлган, ҳар кунги ҳаётида татбиқ этиши даркор бўлган мавзуларни меҳр-мурувват ила марҳамат қилганлар:

-Қўшниларингиз сизни яхши одам дейишаётган бўлса, демак, сиз яхшисиз. Агар улар сизни ёмон одам дейишаётган бўлса, демак, сиз ёмон одамсиз.

-Ер юзидагиларга раҳм қилинг, осмондаги Зот сизга раҳм қилгусидир.

-Бирор киши бор айбингизни айтиб  сизни ҳақоратласа, сиз уни унда  бор айби билан ҳам ҳақоратламанг. Шунда бунинг савоби сизга, гуноҳи унга бўлур.

-Кимники Аллоҳ Таоло дўст тутса, унга  одамларнинг ҳожатлари тушадиган қилиб қўяди.

-Сиз яхшиликни унга муносиб бўлганга ҳам, бўлмаганга ҳам қилаверинг. Агар сиз эзгуликка лойиқ одамни топсангиз, демак, у эзгулик аҳлидир, агар ундай одамни топмасангиз, демак, сиз ўзингиз эзгулик аҳлидансиз.

-Ҳар бир қилинадиган яхшиликка садақа савоби берилур.

-Кимки бир чумчуқни бекордан-бекор ўлдирса, қиёмат кунида у чумчуқ Арш олдига келиб, баланд овоз билан:  Парвардигорим, бу бандадан сўрагин, нима учун мени беҳуда ўлдирди экан? – дейди.

-Золим билан бирга юрган одам жиноят содир қилибди.

-Кимки бирор гуноҳ иш қилишни ният қилса-ю, сўнгра ниятидан қайтса, унга бир яхшилик савоби ёзилажак.

-Бутун умр эзгуликни тиланглар!

-Умматимнинг раҳмдилларидан ва шафқатлиларидан фазилат истанглар. Чунки сизлар уларнинг қанотлари остида яшайсизлар.

-Биродарингиз золим бўлса ҳам, мазлум бўлса ҳам унга ёрдам беринг! (зулм илдизига болта уриш ҳам золимга, ҳам мазлумга ёрдамдир.)

-Маслаҳатни ақл эгаларидан сўранглар, тўғри йўл топасизлар, уларнинг айтганидан чиқманг, пушаймон бўласизлар.

-Кимки яхшилик кўчатини қадаса, орзу қилган ҳосилини йиғиб олади ва кимки ёмонлик уруғини сепса, афсус-надомат мевасини териб олади. 

Доно халқимиз ислом динимиздаги кўрсатмаларни ўз тилида мақол сифатида ҳам ифода этган:

"Ёмонликка яхшилик  эр кишининг ишидир.

Ёмонликка ёмонлик  ҳар кишининг ишидир".

 *    *    * 

"Ўзингга раво кўрмаганни,

Ўзгага ҳам раво кўрма".

"Агар сен қиблага бурмасанг юзни,

Беш маҳал саждаю намозинг бекор.

Жаннатга ҳеч қачон тикмагил кўзни

Агар бир мўминга етказсанг озор”.

 *   *   *

“Маккага етти қат борганча бўлур,

Бошини силасанг ўксик инсонни".

Ислом динимиз, айниқса, бизнинг заминимиздаги Ислом эзгулик дини эканлигини, таъбир жоиз бўлса, кўрга ҳасса ушлатгандек муҳтарам Биринчи Президентимиз ўз китобларида ўргатяптилар: «Эзгу одатимизга айланиб кетган меҳр-оқибат тушунчасини оладиган бўлсак, унинг жуда теран тарихий, миллий, диний илдизлари борлигини кўриш мумкин. Бу аввало инсоннинг инсон билан, қўшнининг қўшни билан, қариндошнинг қариндош, оиланинг оила билан, энг муҳими, шахснинг жамият билан уйғун бўлиб яшашини, етим-есир, бева-бечора ва ногиронларга, мусофирларга саховат кўрсатиш, сидқидилдан, беғараз ёрдам беришни англатади ва бундай хусусият халқимизнинг маънавий оламига сингиб кетганини ҳеч ким инкор эта олмайди».

"Дасти қисқаларни камситма зинхор.

Савобнинг каттаю кичиги бўлмас.

Кимнингдир давлати беҳуда бисёр

Ва лекин бахилдир, толеи кулмас.

 *   *   *

Оч қолган гўдакка саховатли зот,

Яримта хурмони дилдан илинди,

Билгилки, бу ҳиммат шу зум, шу заҳот,

Бус-бутун савоб деб қабул қилинди.

 *   *   *

Демишлар савоб иш офатни тўсиб,

Эзгулик йўлига шайлангусидир.

Энг кичик ҳиммат ҳам тойчоқдек ўсиб,

Тулпордек савобга айлангусидир".

Илохо ўзларимизни ҳам, фарзанд-зурриётларимизни ҳам Меҳрибон Парвардигоримиз буюрган, жаноб Пайғамбаримиз с.а.в. тавсия этган, ўтмишда ўтганларимизни рўҳлари шод бўладиган, халқимиз хурсанд бўладиган, ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин!

Иброҳим Иномов, 

ЎМИ раиси ўринбосари