Insonlarning o‘lchov va ko‘nikmalariga qaralsa, Iso alayhissalomning tug‘ilishlari ham, osmonga ko‘tarilishlari ham odamlarni hayratga soluvchi, g‘ayritabiiy hodisa hisoblanadi.

Bu haqida biz musulmonlarning sof e’tiqodimiz bor bo‘lib, quyida bu haqida keltiriladi.  Alloh taolo o‘zining kitobida yahudiylarning Iso alayhissalomga uyushtirgan suiqasdlari,  payg‘ambarlariga bergan ahdlarini buzganliklari, va nasroniylarning u zot haqidagi quruq bo‘htonlari hamda buzuq e’tiqodlari haqida ochiq – oydin oyatlar nozil qildi.

Yahudiylar Iso alayhissalomning payg‘ambarligiga va  mo‘jizalariga hasad qildilar. U Zot ko‘r bo‘lib tug‘ilganlarni va peslarni davolar, o‘likni Allohning izni ila tiriltirar, loydan qushning shaklini yasab puflasalar  Allohning izni ila haqiqiy qushga aylanar edi .

Yahudiylar esa u zotni yolg‘onchiga chiqardi. Payg‘ambarliklarini tan olishmadi. Imkon qadar u zotni yo‘q qilib yuborishga harakat qildilar. Bu haqidagi qissa esa,  hammaga mashhurdir.

Ular Iso alayhissalomni o‘ldirganliklarini da’vo qildilar. Lekin bu quruq da’vo xolos, haqiqatni esa Quroni Karim bayon qiladi:

Niso surasining 157 oyatida:

وَقَوۡلِهِمۡ إِنَّا قَتَلۡنَا ٱلۡمَسِيحَ عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ رَسُولَ ٱللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ

“Biz Allohning Rasuli Masih Iso ibn Maryamni o‘ldirdik”, deganlari uchun ularni la’natladik. Holbuki uni o‘ldirmadilar ham, osmadilar ham, lekin ularga shunday tuyuldi.

Oyatning kelasi qismiga asosiy e’tiborimizni qaratishimiz kerak bo‘ladi.

وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُۚ مَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍ إِلَّا ٱتِّبَاعَ ٱلظَّنِّۚ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَۢا

“U haqida ixtilofga tushganlar uning o‘limi haqida shak-shubhadadirlar. U to‘g‘risida ularning bilimlari yo‘q, magar gumonga ergasharlar. Uni o‘ldirmaganlari aniqdir.”

Shu oyat  bilan yahudiylarning kirdikorlari fosh bo‘ldi.

Endi nasroniylarning bu ish haqidagi ixtiloflariga to‘xtaladigan bo‘lsak, nasroniylarning Iso alayhissalom haqidagi e’tiqodlari Qur’oni Karimda quyidagicha bayon qilinadi:

لَقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَۖ ُ

“Alloh , albatta , Masih ibn Maryamdir deganlar kofir bo‘ldi”, (Moida 72)

Iso alayhissalomdan keyin nasorolar bu sof aqidani buzdilar, zalolat botqog‘iga botdilar va Iso alayhissalomning aytganlariga butkul teskari gapni aytdilar.  Chunki Iso alayhissalom nasorolarga, men Xudoman menga ibodat qiling demaganlar.

Ammo, ahdnomani buzgan nasorolar esa zulmlarida davom etdilar.

لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ ثَالِثُ ثَلَٰثَةٖۘ

“Alloh uchtaning uchinchisidir, deganlar batahqiq kofir bo‘ldilar.” (Moida 73 )

Ular Allohning tabiati bir-biriga teng uchta ko‘rinishdan- Ota xudo , o‘g‘il xudo va Muqaddas ruhdan iborat deyishdi .

Alloh taolo bularga javob o‘laroq, suraning davomida:

مَّا ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَ إِلَّا رَسُولٞ

“Masih ibn Maryam bir rasul xolos undan oldin ham rasullar o‘tgan” (Moida 75) dedi.

Bu esa nasroniylarga qarshi ochiq-oydin raddiyadir.

Endi Iso alayhissalomning osmonga ko‘tarilganlari va qayta tushishlarini inkor qiluvchilarning bir necha da’volarini ko‘rib chiqamiz

Birinchi e’tirozlari, Alloh taolo Qur’oni Karimda Iso alayhissalomning  vafot etganini zikr qildi.

O‘shanda Alloh aytdi:

إِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَىٰٓ إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ

“Ey Iso, Men seni vafot qildiruvchi va O‘zimga ko‘taruvchiman”. (Oli Imron 55)

Va yana Iso alayhissalomdan hikoya qilib:

وَكُنتُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا مَّا دُمۡتُ فِيهِمۡۖ فَلَمَّا تَوَفَّيۡتَنِي كُنتَ أَنتَ ٱلرَّقِيبَ عَلَيۡهِمۡۚ وَأَنتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٌ

“Va modomiki oralarida ekanman, ularga guvoh bo‘ldim. Meni O‘zingga olganingdan so‘ng, Sening O‘zing ularga kuzatuvchi bo‘lding. Zotan, Sen har bir narsaga guvohsan.” (Moida 117)

Bu yerda توفى – o‘lim ma’nosida keladi deydilar .

Bizning javobimiz: Kavsariy aytadi: توفى ning asil ma’nosi قبض va أخذ ya’ni  qo‘lga olish va egallab olish ma’nosidadir. Majozan o‘lim ma’nosida ishlatiladi. Zamaxshariyning ” Asasul balog‘at ” kitobida kelgani kabi. Oyatning ma’nosi “seni yerdan oluvchiman va osmonga ko‘taruvchiman”.

An’om surasining 60 oyatida توفى kalimasining boshqa ma’noda kelishini ham ko‘rishimiz mumkin :

وَهُوَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُم بِٱلَّيۡلِ وَيَعۡلَمُ مَا جَرَحۡتُم بِٱلنَّهَارِ

“U Zot sizlarni tunda vafot ettiruvchi va kunduzi qilgan amallaringizni biluvchi Zotdir”.

Bu yerda ham ulamolar توفى ning ma’nosi “uxlatib qo‘yish” deb tafsir qilganlar.

Ibn Qutayba: oyatning ma’nosi “seni yerdan vafot ettirmasdan qabz qilib oldim” degani. Bu ma’no boshqa oyat va xabarlar bilan o‘zaro mos keladi.

Ikkinchi e’tirozlari, Iso alayhissalomning tirik holatda uzoq muddat qolishi Allohning sunnatiga to‘g‘ri kelmaydi.

Bizning javobimiz: Qiyomatning katta alomatlari odatga xilof ishlardan bo‘ladi. Misol uchun quyoshning mag‘ribdan chiqishiga o‘xshash. Shuningdek Iso alayhissalomning tirikliklari va tushishlari ham shunga misol bo‘ladi. Iso alayhissalomning tug‘ilishlari ham odatdan tashqari ish bo‘lgan va u zotning tirik ekanlariga ham ajablanilmaydi.

Uchinchi e’tirozlari Iso alayhissalom haqida hadislar sahih emas, ohod hadislardir.

Bizning javobimiz, bu hadislar sahihdir. Imom Buxoriy va Imom Muslim bu hadislarning bir guruhini sahihlarida rivoyat qilishgan.

To‘rtinchi e’tirozlari: Iso alayhissalomning oxirgi zamonda tushishlari nubuvvatning tugagani  haqidagi muhkam oyatlarga ziddir.

Bizning e’tiqodimizga ko‘ra,  U zot alayhissalom musulmonlardan biri bo‘lib tushadilar, sayyidimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergashadilar, va Islom shariati bilan hukm qiladilar. Nabiy yoki rosul sifatida kelmaydilar va bu nubuvvatning tugaganini inkor qilmaydi.

Bu haqida  Sirojiddin O‘shiy “Bad’ul a’moliy” asarida quyidagini aytadi:

وَعِيسَى سَوفَ يأْتِي ثم يتْوِي لِدَجَّالٍ شَقِي  ٍذِي خَبَال

“Albatta, Iso alayhissalom kelajakda kelar, So‘ng, badbaxt dajjol tomon yo‘l olar”.

Ahli sunna val jamoa mazhabi o‘ta ishonchli manbalar asosida Iso alayhissalom o‘lganlari yo‘q, Alloh u zotni O‘ziga ko‘tarib olgan, qiyomat qoim bo‘lishidan oldin qaytib tushadilar, deb e’tiqod qiladi.

Lekin, Alloh u zotni qanday qilib o‘ziga ko‘tardi – O‘zidan boshqa hech kim bilmaydi . Bu masala ochiq bo‘lib, bandalarning daxli bo‘lmagan, g‘ayb masalasiga kiradi.

Toshkent Islom instituti talabasi Rahmonova Sohiba

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlarining , “Tafsiri Hilol” asarlari,
2. “Ususul aqidatil islamiyya” Hamza Bakriy
3. “E’tiqod durdonalari” Abduqodir Abdurrahim.

Аёл Аллоҳнинг мўъжизаси. Унинг борлиги, яратилиши Ҳақ таолонинг ҳикмат аломатларидандир.

Аллоҳ таоло “Қуръон карим”да шундай дейди: “Унинг аломатларидан (яна бири) сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (Рум сураси, 21-оят).

Ушбу оятнинг тафсирида инсоннинг эркак-аёлга ажратиб. жуфт яратишининг ўзи Аллоҳнинг биру борлиги. баркамол сифатлар соҳиби эканининг ёрқин далилидир. Доимо кўрилавергач. унга эътибор берилмайди. аммо эътибор ила тафаккур қилиб кўрилса, инсоннинг эркак ва аёллик ҳолати улкан мўжизадир, дейилади.

Аёл бу – бахтли хилқат. Унинг энг катта бахтларидан бири шуки, у жаннатнинг хоҳлаган эшигидан киради. Аёл жаннатнинг хоҳлаган эшигидан кириши учун у қуйидаги тўрт амални бажариши лозим. У амаллар қуйидагича:

1. Беш вақт намозни адо қилиш;
2. Рамазон рўзасини тутиш;
3. Авратини ҳаромдан асраш;
4. Эрига итоат қилиш.

Бу ҳақда Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилганлар: “Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, Рамазон ойи рўзасини тутса, авратини ҳаромдан сақласа ва эрига итоат қилса, у аёлга: “Жаннатга хоҳлаган эшигидан кир!”, дейилади". (Имом Ибн Ҳиббон ривояти).  

Аллоҳ таоло аёлларимизни жаннатнинг хоҳлаган эшигидан киришига муваффақ айласин!

Руҳиддин АКБАРОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Қашқадарё вилоиятидаги вакиллиги ходими

Субҳаналлоҳ – Аллоҳ таолога энг севимли калима. Абу Зарр розияллоҳу анҳу айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Аллоҳ таолога энг маҳбуб бўлган каломни айтайми? Аллоҳ таоло учун каломларнинг энг яхшиси “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”, деб айтишингдир”, дедилар”.

Субҳаналлоҳ – айтишга осон, тарозида оғир келувчи калима. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Икки калима борки, улар тилга енгил, тарозида оғир ва Раҳмонга маҳбубдир. Улар: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи, Субҳаналлоҳил аъзийм”, дедилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Субҳаналлоҳ – Жаннатда боғ бўлувчи калима. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи” деса, у учун жаннатда бир хурмо экилади”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Субҳаналлоҳ – энг афзал калима. Саҳобалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Қайси калом афзал?” деб сўрашди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ фаришталари ёки бандалари айтишини ихтиёр қилган “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи” калимасидир”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Субҳаналлоҳ – гуноҳларга каффорат бўлувчи калима. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ҳар намоздан кейин ўттиз уч марта тасбеҳ (Субҳаналлоҳ), ўттиз уч марта ҳамд (Алҳамдулиллаҳ), ўттиз уч марта такбир (Аллоҳу акбар) айтса, жами тўқсон тўққиз бўлади, юзта бўлишига: “Лаа илааҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува аъла кулли шайьин қодийр”ни айтса, унинг гуноҳлари денгиз кўпиклари каби бўлса ҳам, мағфират қилинади”, деганлар (Имом Муслим ривояти).

Субҳаналлоҳ – хатоларни кетказувчи калима. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи” деб бир кунда юз марта айтса, хатолари денгиз кўпигича бўлса ҳам кечиб юборилади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи аъдада холқиҳи ва ризо нафсиҳи ва зината аршиҳи ва мидада калиматиҳи”, деб айтардилар (Имом Муслим ривояти).

 Даврон НУРМУҲАММАД

Ўрта аср Шарқ муаррихларининг фикрига кўра, ҳозирги Ўзбекистон ҳудудлари VII асрдан Мовароуннаҳр номи билан тилга олинган.  Ушбу атама юртимизга ислом дининг кириб келиши билан боғлиқ. Манбаларга кўра, "Мовароуннаҳр" сўзи "дарёнинг нариги томони, икки дарё оралиғи, дарёнинг нариги соҳили" маъноларида ишлатилган.  Бу ҳозирги Амударё бўлиб, қадимда Жайҳун номи билан юритилган.

Бу атама ҳақида даслабки маълумот ҳазрати Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг Абу Бакр ат-Тамимий Аҳнаф ибн Қайс ибн Муовия ибн Ҳусайнга йўллаган мактубида учрайди. Асли исми Зоҳҳак бўлган бу шахс ўз исми билан эмас, Аҳнаф (яъни оқсоқ) лақаби билан танилган. Бу саҳобий Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам даврларида мусулмон бўлиб, Умар розияллоҳу анҳунинг давлат бошқарувлари вақтида Хуросонга жўнатилган.

Аҳнаф ибн Қайс ҳижрий 22 (мил. 642) йилда Хуросоннинг Марв ва Балх шаҳарларини эгаллагач, Халифа Умар розияллоҳу анҳу унга шундай мазмундаги мактуб йўллаган: "Аммо баъд! Дарёдан ўтманглар. Унинг аввалги тарафи билан чекланинглар. Хуросонга нима мақсадда кирганингизни ёдда тутингизлар. Ўз мақсадингизда бардавом туринглар. Шунда ғалабангиз ҳам аён бўлади. Дарёнинг у тарафига ўтишдан сақланинглар". Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу ўз мактубини ҳамд-у сано билан бошлаб, ўз лашкарбошига дарёнинг нариги томонига ўтмасликка чақирмоқда. Мактубдаги  араб тидиги "дун" (олди) ва ан-Наҳр (дарё) сўзлари дарёнинг олди тарафи мазмунини англатар эди. Бу эса ўша вақтда "Мовароуннаҳр", яъни "дарёнинг орқа тарафи" атамаси мавжуд бўлганига далалолат қилади.

Машҳур тарихчи Ёқут Ҳамавий: “Мовароуннаҳр Хуросондаги Жайҳун дарёсининг нариги томонидир” деган фикрни илгари суради. Муаррих Жайҳун дарёсининг шарқий томонини "Ҳайталлар юрти" деб атайди.  Ислом кириб келганидан сўнг "Мовароуннаҳр" деб юритила бошлаганини зикр этади. Дарёнинг ғарбий томонини эса, Хуросон ва Хоразм вилоятига тегишли дейди. Шу ўринда яна Хоразмнинг Хуросон ҳудудига кирмаслигини таъкидлаб, унинг алоҳида бошқа юрт бўлганини уқтириб ўтади.

Тарихда Араблар кириб келгандан кейингина мазкур ерлар "Мовароуннаҳр" деб юритила бошланган. Араблар Мовароуннаҳр деганда Ўрта Осиёнинг Амударё ва Сирдарё оралиғидаги ҳудудларни назарда тутганлар. Аллоҳ таоло биринчи ҳижрий асрда Мовароуннаҳр диёрини Ўзининг охирги ва мукаммал дини Ислом нури билан мунаввар қилди. Бу диёр аҳлининг кўпчилиги Исломни очиқ қалб билан қабул қилди. Уларнинг Исломи гўзал бўлди. Зотан Аллоҳ таолонинг Ўзи бу диёр одамларини уларга берган ажойиб табиат ва қобилиятларга мос ва уларнинг ривожига омил бўлувчи қиёматгача боқий қолувчи дини Исломга ҳидоят қилган эди. Мовароуннаҳр аҳолисининг Ислом динига кириши уларнинг кўплаб қобилиятларининг очилишига, ҳаётнинг кўплаб жабҳаларида ўзларининг пэшқадамликларини исбот қилишга олиб келди. Тез орада Исломнинг турли соҳа ва илмлари бўйича Мовароуннаҳрлик намояндалар етишиб чиқа бошладилар. Бу ҳаракат тезлик билан ривож топди ва турли илмларда умумдунё миқёсидаги буюк алломалар етишиб чиқа бошлади. Шу тариқа Мовароуннаҳрда Ислом дини ва исломий илмлар ривожи бошланди. Бухоро, Самарқанд, Термиз, Насаф каби шаҳарларнинг номи исломий шаҳарлар сифатида бутун дунёга танилди.

Мадина Жўраева,

Тошкент ислом институти 4-курс талабаси