Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.

Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Ҳаж сафарини бошлашдан олдин гуноҳлардан астойдил тавба қилиш лозим. Зеро, ҳаж сафаридан энг муҳим ва асл мақсад ҳам гуноҳларлан тавба қилишдир.

Тавбанинг қабул бўлиши учун эса тавба қилувчи кишининг зиммасида ҳеч бир банданинг ҳаққи қолмаслиги керак. Бирор кишига жисмоний, молиявий ёки маънавий зарар етказган бўлса, унинг ҳаққини адо этсин, ундан кечирим сўрасин, розилигини олсин. Агар зиммасида бирор кишининг омонати бўлса, уни ҳам кайтарсин.

Шундан сўнггина дил ва фикрни бир жойга жамлаб, Аллоҳга астойдил тавба қилсин, шунда тавба хақиқий ҳисобланиб, унинг қабул бўлишига умид боғласа бўлади.

Ҳаж сафарини ният қилган кишига қуйидаги тавсиялар берилади:

1. Ҳажга кетаётган киши кимлардан норизо бўлса, улар билан учрашиб, уларнинг ҳам, ўзининг ҳам кўнглини соф қилиб олсин.
2. Бирор кишига зулм қилган бўлса, ундан кечирим сўраб олсин.
3. Бирор кишининг молини ноҳақ еган бўлса, ўша нарсанинг мислини у кишининг ўзига ёки у вафот этган бўлса, меросхўрларига берсин.
4. Ҳамма гуноҳлардан тавба қилсин.
5. Ота-онасининг розилигини олиб, кейин сафар қилсин.
6. Хотини ва бола-чақасини хотиржам қилиб, сўнг сафарга чиқсин.
7. Зиммасида кимнингдир қарзи бўлса, уни адо қилиб, кейин сафар қилсин.
8. Яхши ва солиҳ инсонлар билан сафарга чиксин.
9. Ҳажнинг зарурий масалаларини ўрганиб ва тушуниб олсин.
10. Ҳаж амаллари ҳақидаги китобни ўзи билан бирга олиб кетсин.
11. Ҳаж сафарини холис ибодат жиҳатидан қилсин, токи унда бирор тижорат асосий мақсад бўлмасин.
12. Ўзидан риёкорлик ва шуҳратни узоқ қилсин.
13. Бутун сафар бўйи камтарлик ва хоксорлик билан юрсин.
14. Зарурий нарсаларни сотиб олишда нархини зиёда тортишмасин.
15. Сафар давомида пулини сарф қилишга зиқналик қилмасин.
16. Ҳамроҳларига пул сарф қилишда ҳам бағрикенг ва сахий бўлсин.
17. Уйдан чиқиб кетиш вақтида муҳтож кишиларга садақа қилсин.
18. Сафар мобайнида заруратманд кишиларга харж қилиш ниятида пулни кўпроқ олсин.
19. Уйда икки раъкат намоз ўқиб, сўнг йўлга чиқсин.
20. Кетиш вақтида дўстлар билан қўл бериб хайрлашсин ва улардан дуо олсин.
21. Одамлар ҳам ҳажга кетаётган кишидан дуо қилишини сўрасинлар.
22. Сўнг сафар дуосини ўқисин.
23. Сафар мобайнида қаерга тушса, ўша ерда икки раъкат намоз ўқиб олиш мустаҳабдир (фазилатлидир). Шунинг учун ҳожи ватани, Жидда ёки Мадина аэропортларида имконият бўлса икки раъкатдан намоз ўқиб олсин.
24. Сафар чоғида Аллоҳни кўпроқ зикр қилиб, ўзи, ота-онаси, фарзандлари, аҳли оиласи ҳамда барча мусулмонлар ҳаққига кўпдан-кўп дуолар қилсин.
25. Сафар давомида уришиб-тортишиш, зиён етказиш, тил билан озор бериш ва бошқа шу каби салбий одатлардан қаттиқ сақлансин.
26. Ҳар кимни муҳаббат ва юмшоқлик билан қаршиласин.
27. Намозларни жамоат билан ўқишга аҳамият берсин.
28. Баъзи мамлакат одамлари хуфтон намозини шом вақтида ўқиб олишса, уларга эътибор қилмасдан намозларни ўз вақтида ўқисин.
29. Имкон қадар суннат ва нафл намозларни ҳам ўқишга ғайрат қилсин.
30. Самолётда ҳам намоз ўқиш учун жой топилади. Намоз вақти кириб, ерга қўнгунча унинг қазо бўлиш эҳтимоли туғилса, одамларга озор бермасдан ўқиб олсин.

“Ғунятун-носик” китобидан

“Ҳилол” журналининг 6(39) сонидан олинди.

Саидаҳмад домла Сайдаралиев,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази бош мутахассиси.

Абдулмалик ибн Марвон халифалик тахтига ўтирганида, Ироқ ҳукмдори Ҳажжожга: “Менга маслаҳатчи, насиҳатгўй ва ҳамсуҳбат бўла оладиган, дин ва дунё илмларини эгаллаган бир кишини ҳузуримга юбор” деб мактуб йўллади. Шунда Ҳажжож ўша даврда тобеъинлар сардори саналган Шаъбийни юборади. Халифа уни ўзига энг яқин кишилардан қилиб, қийин ишларда унинг кенг илмига таянар, ташвишли онларда унинг фикрига суянар ва қўшни давлатларга элчи қилиб юборар эди. Халифа Шаъбийни Рум императори Жистинённинг олдига юборгани ана шу элчиликдан бири бўлиб, тарих саҳифаларига муҳрланган эътиборли ҳодиса бўлган. Элчи бўлиб келган Омир ибн Шурaҳбил Шаъбийнинг сўзларини эшитган Рум императори унинг заковати, улуғворлиги, сўзга моҳирлиги ва ҳозиржавоблигидан даҳшатга тушади. Одатда, бошқа элчиларга кўрсатилмайдиган эҳтиром билан ҳузурида бир неча кун қолдиради. Ва ниҳоят кетишга изн берар экан, Шаъбийдан сўрайди: “Сиз халифанинг аҳли байтидан бўласизми?”. Шаъбий: “Йўқ, мен мусулмонларнинг бириман, холос”. Рум императори: “Халифанинг ҳузурига қайтгач, бу ерда бўлган барча гапларни айтиб берганингиздан сўнг, унга мана шу мактубни беринг”, - дейди. Шаъбий Дамашққа қайтгач, халифанинг ҳузурига киради ва кўрган, эшитган барча нарсаларни сўзлаб, халифа сўраган саволларга жавоб беради. Қайтиш олдидан эса Рум императори омонат қилган мактубни халифага бериб чиқиб кетади. Абдулмалик ибн Марвон мактубни ўқиши билан соқчиларга Шаъбийни тезда ҳузурига қайтаришни буюради. Шаъбий келгач, Абдулмалик ибн Марвон: “Мана бу мактубда нима битилганини билармидингиз?” деб сўрайди. Шаъбий: “Йўқ, эй мўминлар амири, билмас эдим”, деб жавоб беради. Абдулмалик ибн Марвон: “Рум императори мактубда менга қуйидагиларни маълум қилибди: “Арабларга ҳайронман, қандай қилиб ўзларига бу йигитдан бошқани подшоҳ қилиб юрибдилар?”. Шаъбий: “У сизни кўрмагани учун шундай деган, агар эй мўминлар амири, у сизни кўрган бўлганида бундай демаган бўлар эди”. Абдулмалик ибн Марвон: “Нима учун Рум императори менга бундай мактуб йўллаганини биласизми?” деб сўради. Шаъбий: “Йўқ, билмайман”, деди. Абдулмалик ибн Марвон айтди: “Менда сиздек заковатли киши борлигига, Рум ҳукмдори ҳасад қилганидан шундай қилган. Бу билан у сизни қатл қилишга мени тезлаб, сиздан халос бўлишни истаган”. Рум ҳукмдорига бу гаплар етиб борганида: “Отасига балли, қойилман, қасамки, дарҳақиқат бундан бошқа нарсани мақсад қилмаган эдим”, деди. Имом Шаъбий илмда шундай юқори даражага эришдики, ҳатто у ўз асридаги тўртта забардаст олимларнинг бири бўлиб танилди. Имом Зуҳрий бундай деган эди: “Уламолар тўрттадир: Булар Мадинаи мунавварада Саид ибн Мусаййаб, Куфада Омир ибн Шураҳбил Шаъбий, Басрада Ҳасан Басрий ва Шомда Макҳул”.

Имом Шаъбий камтарлигидан бирон киши унга олим деб мурожаат қилса, хижолат бўлиб кетарди. Кунларнинг бирида бир киши унга: “Эй фақиҳ олим, менга жавоб берсангиз”, деб савол сўрамоқчи бўлганида, “Ҳой, барака топгур, бизда йўқ сифат билан бизни кўтар-кўтар қилмагин. “Фақиҳ” деб Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан тақво қилган, “олим” деб, Аллоҳдан ҳақиқий қўрққан кишига айтилади. Улар қаерда-ю биз қаерда?!” - деган эди. Яна бир киши бир масала ҳақида сўраганида: “Бу ҳақда Умар ибн Хаттоб бундай деганлар, Али ибн Абу Толиб бундай деганлар”, деб жавоб берди. Сўровчи: “Ўзингиз нима дейсиз?” деб сўради. Шунда Шаъбий уялган ҳолда табассум қилиб: “Умар ва Али розияллоҳу анҳумонинг сўзини эшитгач, мени сўзимни нима қиласиз”, деди. Имом Шаъбий гўзал ахлоқ ва буюк хислатларга эга олим эди. Мана шу хислатлардан бири у талашиб-тортишишни ёмон кўрар, фойдасиз нарсаларга берилиб кетишдан ўзини асрарди. Бир куни суҳбатдошларидан бири: “Эй Абу Амр, одамлар гапираётган мана бу икки киши ҳақида сиз нима дейсиз?” деб сўраганида, Имом Шаъбий: “Қайси икки киши ҳақида сўраяпсан?” деди. Суҳбатдош айтди: “Усмон билан Али”. Шаъбий: “Аллоҳга қасамки, Қиёмат куни Усмон ибн Аффон ва Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳумога хусуматчи бўлиб қолишдан покман”, деб жавоб берди. Шаъбий илм билан бирга ҳалимликни ҳам жамлай олган олим эди. Ривоят қилинишича, бир киши уни жеркиб, ёмон сўзлар билан ҳақорат қилганида: “Агар менга қилаётган туҳматларингда рост бўлсанг, Аллоҳ мени кечирсин. Агар ноҳақ хақорат қилаётган бўлсанг, Аллоҳ сени кечирсин”, дейишдан нарига ўтмаган экан.

Имом Шаъбий нақадар қадри баланд ва улуғ фазилат соҳиби бўлишига қарамай, маърифат ва ҳикматни ўзидан шаъни паст одамлардан олишдан бўйин товламасди.  Бир аъробий унинг илм мажлисига келишни ўзига одат қилиб олган эди. Бироқ доим жим ўтирарди. Шаъбий унга: “Гапирмайсизми?” деганида, аъробий: “Жим ўтирсам – саломат бўламан, эшитсам – ўрганаман. Кишининг қулоқларидан бўлган улуши ўзига қайтади. Аммо тилидан бўлган улуши эса бошқага боради”, деб айтганида, Шаъбий то вафот этгунига қадар аъробийнинг шу сўзларини қайтариб юрарди. Балоғат ва фасоҳат билан гўзал гапириш ва уни чиройли бошқара билиш каби инъом жуда нодир кишиларгагина берилган бўлиб, шулардан бири Имом Шаъбийда мужассам эди. Бунинг мисоли ўлароқ, Имом Шаъбийнинг икки Ироқ амири Умар ибн Ҳубайра бир жамоа мусулмонларни қамаб қўйгандаги унга айтган сўзини мисол қилсак бўлади: “Эй Амир, агар уларни ноҳақ қамаган бўлсангиз, ҳақ уларни чиқаради. Агар уларни ҳақ билан қамаган бўлсангиз, афв уларга ҳам ўтади”. Шаъбийнинг сўзидан ҳайратда қолган амир унинг ҳурматидан барчаларини озод қилиб юборган экан. Имом Шаъбий ўта шижоатли, дин ва илмда даражаси ниҳоятда юқори бўлиши билан бирга, очиқ кўнгилли, яна ҳазилкаш киши ҳам эди. Ҳазил ўрни келиб қолса, уни ўтказиб юбормасди. Шулардан бири: Шаъбий аёли билан ўтирганида, бир киши келиб: “Қайси бирингиз Шаъбий бўласиз?” деганида, аёлини кўрсатиб: “Мана бу”, деган. Яна бир киши: “Шайтоннинг аёлини исми нима?” деб сўраганида. “Биз у тўйда қатнашмаган эдик”, - деб ҳазиллашиб қўйган экан. Имом Шаъбий ҳақидаги энг яхши тасаввурни унинг ўзи ҳақида айтган сўзларидан топсак ажабмас: “Одамлар кўз тикиб турган нарсага асло ўрнимдан турмаганман. Қўл остимдагиларни асло урмаганман. Бирон қариндошим бўйнида қарзи бўлган ҳолда вафот этиб қолса, дарҳол унинг номидан қарзини тўлаб қўйганман”. Имом Шаъбий саксон ёшдан кўпроқ умр кечирди. Аллоҳ таоло чақириғига лаббай деб жонни топширганида, Ҳасан Басрий таъзия изҳор қилиб шундай деган эди: “Аллоҳ раҳматига олган бўлсин. Дарҳақиқат, Имом Шаъбий илми кенг, ҳалимликда тенги йўқ улуғ инсон эди. Исломда унинг юксак ўрни бор”.

Интернет материаллари асосида ЎМИ ходими

Илёсхон АҲМЕДОВ тайёрлади.

 

 

 

Инсоннинг фитрати ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Ҳар бир туғилувчи фитрат узра туғилур. Сўнг унинг ота-онаси уни яҳудий ёки насроний ёҳуд мажусий қилади” (Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан имом Бухорий ривояти).

Фитрат ҳақида имом Ғаззолий бундай ёзган: “Қалб ўзининг табиийлиги (яъни, фитрий ҳолати) билан маълумотларнинг ҳақиқатини қабул қилиш учун тайёр ҳолатда бўлади. Лекин қалбга тушадиган илмлар ҳам ақлий ва шаръийга бўлинади. Бунинг ақлийси зарурий ва касб қилиб олинадиган нарсалардан иборат.

Касб қилиб олинадигани ҳам дунёвий ва уxровийга бўлинади. Аммо ақлийси, деганда ақлнинг табиийлиги тақозо қиладиган, тақлид ва эшитиш билан топилмайдиган нарсани эътиборга оламиз. Зарурийга бўлинадигани эса пайдо бўлган зарурий илмнинг қаердан ва қандай ҳосил бўлганини била олмайди. Бу илм инсоннинг бир шаxс бир вақтнинг ўзида икки жойда бўлмаслигини ёки яна бир нарса бир пайтда ҳам янги, ҳам эски ёки бир ҳолатнинг ўзида ҳам бор, ҳам йўқ бўлмаслигини билишига ўxшайди.

Чунки бу шундай илмки, инсон ёшлигидан ўзини мана шу илмларни биладиган қилиб яратилган ҳолда топади. Бу илм қачон ва қаердан ҳосил бўлганини билмайди. Яъни, буни билишига яқин бирор сабабни билмайди. Лекин уни яратган ва унга йўл кўрсатган, ҳатто касб қилиб қўлга киритиладиган илмларга йўл кўрсатган албатта Аллоҳ эканлиги ҳаргиз унга маxфий бўлмайди.

Касб қилиб олинадиган илмлар таълим олиш ва далиллар билан истифода қилинадиган илмлардир. Бу икки xил илм ҳам албатта ақл, деб номланади. Али розияллоҳу анҳу айтганлар: “Ақлни иккита ақл деб кўрдим, бири - табиий ва иккинчиси - эшитиш орқали бўлгани. Агар эшитиш орқали ҳосил бўлган ақл бўлса-ю, табиийи бўлмаса, унинг фойдаси йўқдир, гўё қуёш бўлсаю, кўзнинг нури бўлмаса, фойдаси бўлмаганидек”.

Аввалгисидан (яъни, табиийсидан) мурод Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Али розияллоҳу анҳуга айтган ҳадисларидаги маънодир: “Аллоҳ таоло ақлдан кўра Ўзига мукаррам бўлган бирон бир маxлуқ яратмади” (Имом Термизий ривояти).

Иккинчисидан (яъни, эшитиш орқали ҳосил бўлган ақлдан) мурод Али розияллоҳу анҳуга айтган мана бу ҳадисдаги маънодир: “Агар инсонлар Аллоҳ таолога ҳар xил яxшиликлар билан яқинлашадиган бўлсалар, бас, сен ақлинг билан яқинлашгин” (Абу Наъим ривояти).

Зеро, табиий ақл ҳамда зарурий илмлар билан Аллоҳга яқинлашмоқ мумкин бўлмайди, балки ўрганиб қўлга киритилган ақл билан яқинлашилади.

Оламларнинг Роббига яқин бўлмоқ даражасига етмоқликка сабаб бўладиган илмларни талаб қилишда ақлни ишлатиш билан яқинликка қодир бўлишга Али розияллоҳу анҳуга ўxшаган кишиларгина эриша олади. Энди қалб кўз ўрнида ва қалбдаги табиий ақл эса кўздаги кўриш қуввати ўрнида юритилади” (“Иҳёу улумид дин”).

 Шаҳобиддин ПАРПИЕВ,

Асака туманидаги “Муҳаммадсолиҳ” жоме масжиди имом-хатиби.

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

«Сутра», деганда намозхоннинг олдидан бирор нарса ўтмаслиги учун қўйилган тўсиқ тушунилади. «Сутра»ни Ҳанафий ва Моликий мазҳаблари мандуб, Шофеъий ва Ҳанбалий мазҳаблари мустаҳаб, деганлар. Девор, устун, найза, асо, бошқа бирор нарса сутра бўлиши мумкин. Ҳеч нарса топилмаса, бир чизиқ чизиб қўйса ҳам бўлади. Мақсад намозхоннинг олдидан бирор нарса ўтиб кўнглини бузмасин, хусусан, Шайтон васваса қилмасин.

Саҳл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намоз жойлари билан девор орасида бир қўй сиғадиган жой бор эди». Уччовлари ривоят қилишган.

Шарҳ: Баъзи бир уламолар, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қадамлари билан деворнинг орасида бир қўй сиққудек жой бор эди, дедилар. Тўғрироғи, саждага бош қўядиган жойлари билан девор орасида деганимиздир.

Язийд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Салама розияллоҳу анҳу мусҳаф ёнидаги устун олдида намоз ўқишни танлар эди. Мен унга: «Эй, Абу Муслим, ушбу устун олдида намоз ўқишни танлаганингизни кўрмоқдаман?» дедим. У: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни унинг олдида намоз ўқишни танлаганларини кўрган эдим», деди». Икки Шайх ривоят қилишган.

Шарҳ: Ушбу ривоятда номлари зикр қилинаётган шахс машҳур саҳобий Салама ибн ал-Акваъ розияллоҳу анҳудирлар.

«Мусҳаф ёнидаги устун» дегани, Қуръони Карим ёзилган саҳифалар бир сандиққа солиниб, ўша сандиқ «Муҳожирлар устувонаси» номли бир машҳур устуннинг остига қўйиб қўйилган эди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам кишилар олдиларини кесиб ўтмаслиги учун суннат ва нафл намозларни кўпроқ ўша устунни тўсиқ қилиб олиб ўқир эдилар.

Салама ибн ал-Акваъ розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу одатларини яхшилаб кузатиб юрган эканлар ва ўшанга тақлид ҳам қилар эканлар. Бу ҳолни эса ушбу ҳадиснинг ровийcи Салама ибн ал-Акваъ розияллоҳу анҳунинг озод қилган қуллари Язийд ибн Абу Убайд розияллоҳу анҳу мулоҳаза қилиб, ўз хожаларидан сўраб билиб олиб, сўнгра гапириб юрар эканлар.

Бунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳар бир нарсада эргашиш, у зотнинг намоз ўқиган жойларида намоз ўқиш яхши эканлиги билинади.

Демак, масжидда якка ўзи намоз ўқиётган одам устунни ўзига тўсиқ қилиб олиб ўқигани яхши. Баъзи бирларимиз шу нарсанинг фарқига бормаймиз. Кўринган жойда, ҳатто, кўпчилик ўтиб турадиган жойларда ҳам намоз ўқиб юбориб ўзимизга ҳам ўзгаларга ҳам танглик яратамиз.

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга калта найза санчиб бериларди ва у зот ўшанга томон намоз ўқир эдилар». Учовлари ривоят қилишган.

Шарҳ: Саҳобалардан бирлари «Ҳарба» ёки «Анза» деб аталадиган калта найзани кўтариб юрар эди. Очиқ жойларда намоз ўқиладиган бўлса, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тўғриларига санчиб қўйилар эди. Ўша найза тўсиқ вазифасини ўтар эди. Имомнинг тўсиғи қавмга ҳам тўсиқ ҳисобланар эди.

Яна ўша кишидан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уловларини кўндаланг қилиб туриб, ўшанга томон намоз ўқир эдилар». Уччовлари ривоят қилишган.

Шарҳ: Демак, миниб юрган ҳайвонни тўсиқ қилиб олиб намоз ўқиса ҳам бўлар экан.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан намозхоннинг сутраси ҳақида сўрашди. Бас, у зот: «Эгарнинг суянчиғи баландлигича», дедилар». Муслим ривоят қилган.

Шарҳ: Демак, савол сутранинг баландлиги ҳақида бўлган. Арабларда одам суяниб кетиши учун эгарнинг орқаси махсус равишда баланд қилинади. Ана ўша суянчиқ баландлигидаги нарса сутра учун кифоя қилар экан.

Толҳа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачонки, бирингиз олдига эгар суянчиғичалик нарсани қўйса, унинг ортидан ким ўтганига эътибор бермай намозни ўқийверсин», дедилар». Муслим, Абу Довуд ва Термизий ривоят қилишган.

Шарҳ: Демак, сутра қўйиб олган одам сутра орқасидан ким ёки нима ўтганига эътибор бермаслиги керак. Зотан, сутра ўзи шунинг учун қўйилади. Сутранинг орқасидан ўтган нарса унинг намозига ҳеч қандай зарар қилмайди.

Ато раҳматуллоҳи алайҳи: «Эгарнинг суянчиғи бир аршин ва ундан баландроқдир», деди». Абу Довуд ривоят қилган.

Шарҳ: Ушбу ривоят соҳиблари машҳур тобеъин Ато ибн Абу Рабоҳдирлар. У киши ўз илмлари ила ҳатто саҳобалар ичида ҳам машҳур бўлганлар. Ислом умматининг илм денгизи, лақабини олган буюк саҳобий Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан Макка аҳли бир масалани сўрашганида, ичингизда Ато туриб мендан сўрайсизларми, деган эканлар.

Ато ибн Абу Рабоҳ раҳматуллоҳи алайҳи эгарнинг суянчиғи ўша вақтларда, яъни, ҳадисларда зикр қилинганлари қанчалик баландликка эга эканини тушунтириб бермоқдалар. Биз, аршин, деб таржима қилган сўз арабчада «зироъ» дейилиб, аслида қўлнинг панжа учидан, чиғаноққача бўлган қисмига айтилади. Узунлик ўлчови сифатида 58 сантиметрни ташкил этади. Демак, сутра қилинадиган нарса ана шу баландлик ёки ундан бироз юқорироқ бўлса кифоя қилар экан.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирингиз намоз ўқийдиган бўлса, юзи томонга бирор нарса қўйиб олсин. Агар ҳеч нарса топмаса, асони тиклаб қўйсин. Бас, агар у билан асо ҳам бўлмаса, бир чизиқ чизиб қўйсин. Сўнгра унинг олдидан ким ўтса ҳам зарар қилмайди», дедилар».

Шарҳ: Бу ҳадисда намоз ўқувчининг олдида сутраси бўлишига катта эътибор берилмоқда. Шунингдек, сутра нималардан иборат бўлиши мумкинлиги тартиб билан баён қилиб берилмоқда. Аввал имкони бўлса, бирор нарса қўйиб олиш керак. Агар ундоқ нарса бўлмаса, асони тиклаб қўйиш керак. Агар асо ҳам бўлмаса, чизиқ чизиб қўйиш керак. Шундан сутра намозхоннинг кўнгли мушавваш бўлишининг олдини олиш учун қилинадиган нарса экани билиниб турибди.

Миқдод ибн Асвад розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни бир шохга ёки устунга, ёхуд дарахтга томон намоз ўқиётганларини кўрсам, албатта, ўша нарсани ўнг ёки чап қошлари тўғрисига олиб ўқиётганларини кўрдим. У нарсага тўппа-тўғри турмас эдилар». Иккаласини Абу Довуд ва Аҳмад ривоят қилишган.

Шарҳ: Демак, намозхон сутранинг қоқ рўбарусига олмай бироз ўнг ёки чап томонига олиши керак экан.

Манба: Islom.uz