«Уч тоифа одамнинг яхшилиги осмонга кўтарилмайди: қочоқ қулнинг, токи у хўжайинига қайтиб қўлини қўлига қўймагунича; эрини норози қилиб ғазаблантирга хотиннинг, то эри ундан рози бўлмагунича; мастнинг, токи у ўзига келмагунича» (Табароний, Ибн Ҳиббон, Ибн Ҳузайма, Байҳақийлар ривояти).

ҚУРЪОНИ КАРИМ ҲУКМИГА КЎРА

Ичклик (хамр) нинг ман қилингани ҳақида Қуръони каримда бир неча оятлар келган. Ароқни ҳаром қилган икки оят ҳижрий 4 (милодий 626) йилда нозил бўлган, охирги оят эса ҳижрий 5 ёки 6 йилда келгани ривоят қилинади. Исломда инсонни сархуш (маст) этадиган ичимликларни ичиш бирданига эмас, тадрижий (эволютсион) равишда манн қилинган. Ичкилик ҳақида Қуръони каримда даражама-даража келган тўрт оят бор. Илк оят Маккада нозил бўлди:

 وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ

«Сизлар маст қилгувчи (ароқни) ҳам, гўзал ҳалол ризқ(нинг ўзини) ҳам хурмо ва узумларнинг меваларидан олурсизлар» (Наҳл, 67-оят). Бу пайтда ҳали ароқ ман қилинмаган эди. Мусулмонлар жоҳилият давридан қолган одатларига кўра маст қилувчи ичкилик ичишар, қимор ўйнашар, лекин Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом буларга ҳеч нима демас эдилар. Чунки у зотга бу ҳақда ҳали кўрсатма келмаган эди. Бу аҳвол ҳижратдан сўнг Мадинада ҳам давом этди. Ўша вақтда ичкилик ичиш Мадинада жуда авж олган эди. Ҳазрати Умар, Муоз ибн Жабал ва бошқа саҳобийлар Пайғамбар алайҳиссаломга: «Эй Аллоҳнинг Расули, ичкилик ҳақида бизга бирор йўл кўрсатинг, хамр (шароб, ароқ) одамларнинг ақлини кетказаётир», деб мурожаат қилишди. Шу аснода ҳижрий 4 йилнинг шаввол

ойида иккинчи оят (бу Мадинадаги илк оят эди) нозил бўлди: «Сиздан ароқ (ичкилик) ва қимор ҳақида сўрайдилар. Айтинг: «Буларда катта гуноҳ ва одамлар учун фойдалар бор. Буларнинг гуноҳи фойдасидан каттароқдир»

يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآَيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ

(Бақара, 219-оят). Бу ароқни ҳаром қилган илк оят эди.

Сендан хамр ва қимор ҳақида сўрарлар. Сен: «Иккисида катта гуноҳ ва кишилар учун манфаат бор ва гуноҳлари нафларидан каттадир», деб айт. Ва сендан нимани нафақа қилишни сўрарлар. Сен: «Ортиқчасини», деб айт. Аллоҳ шундоқ қилиб сизга Ўз оятларини баён қилади. Шоядки тафаккур қилсангиз.

Оятдаги «хамр» сўзини ичкилик, ароқ ёки вино деб таржима қилмадик. Чунки «хамр» сўзи умумий бўлиб, истеъмол қилган кишининг ақлини тўсувчи, яъни, бир оз бўлса-да таъсир ўтказувчи барча нарсага айтилади. Бунинг ичига наша, қорадори, кўкнори ва бошқалар ҳам киради.

«Сендан хамр ва қимор ҳақида сўрарлар».

Демак, Пайғамбар алайҳиссаломдан хамр ва қимор ҳақида сўрашган. Исломга тўлиғича кириш жараёнида бундай савол бўлиши, албатта, зарур эди. Ислом инсон ҳаётининг ҳамма тарафларидан қамраб олган, мусулмонлар тасаввурига янгича ўйлаш ҳиссини солган эди. Одамлар жоҳилият қоидаларидан, одатларидан тезкор қутулиб, исломий қонунларга тезроқ амал қилишга шошилишар эди. Ислом жиҳод, намоз каби нарсаларнигина эмас, ундан бошқа ишларни ҳам, масалан, озиқ-овқатнинг ҳалол-пок бўлишига, топадиган касб, мол-дунёни ҳалол йўл билан топишга ва уни жойини топиб нафақа қилишга ҳам эътибор беради. Чунки булар инсоният ҳаётидаги энг муҳум ҳолатлар ҳисобланади.

Дунёда адолат ўрнатиш, ер юзида Аллоҳнинг халифаси бўлиш вазифаси юклатилган шахс ароқхўр ёки қиморбоз ва молини ноўрин сарфлайдиган бўлиши мумкинми? Албатта, йўқ. Ҳолбуки, хамр ичиш, қимор ўйнаш ва ноўрин нафақа қилиш ҳоллари жоҳилият вақтида кишилар ҳаётига сингиб кетган эди. Хамрсиз ҳаётни тасаввур қила олмас эдилар. Шунингдек, қимор ва нотўғри мол сарфлаш ҳам кенг тарқалган эди. Мусулмонлардан баъзилари ўзларидаги пок ҳис-туйғу таъсирида бу ишларнинг ўнгланиши лозимлигини ҳам ҳис қилар эдилар. Ҳазрати Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: «Эй Аллоҳ, бизга хамр ҳақида шифо бўлувчи баён бергин», деб дуо қилиб юрар эдилар.

Аллоҳ таоло кишилар ҳаётига сингиб кетган ароқхўрлик иллатини аста-секин муолажа қилишни ирода қилди. Аввал, «Хурмо ва узумларнинг мевасидан маст килувчи нарса ҳамда яхши ризқ оласизлар», деб Наҳл сурасида маст қилувчи нарсани яхши ризққа қарама-қарши қўйди. Кўпчилик хамр яхши эмас экан, деб ичишни ташлади. Кейин ҳазрати Умар бошлиқ бир гуруҳ мусулмонлар: «Эй Аллоҳнинг Расули, хамр ҳақида бизга фатво беринг, бу ақлни кетказувчи, молни тортиб олувчи нарса», дедилар. Аллоҳ таоло Бақара сурасидаги биз ўрганётган ушбу оятни туширди. Кейинроқ Абдуроҳман ибн Авф розияллоҳу анҳу уйларида меҳмондорчилик уюштирдилар, у ерда ичиб маст бўлишди. Намозда имомлари Кафируун сурасини хато қилиб ўқиди. Шунда Аллоҳ таоло: «Маст ҳолингизда намозга яқинлашманг», деган оят туширди. Яна кўпчилик ичмай қўйди. Бир муддат ўтгандан кейин Атабон ибн Молик зиёфат бердилар. Ичиб ўтириб, маст бўлиб жанжал чиқди, муштлашув бўлди. Шунда Аллоҳ таоло хамрни бутунлай ҳаром қилувчи оятни нозил қилди. Буларнинг барчаси ўрни келганда, иншааллоҳ, ўрганилади.

Хамр ва қимор ҳақидаги саволга жавоб беришни Аллоҳ таоло Пайғамбар алаҳиссаломга:

«Сен: «Иккисида катта гуноҳ ва кишилар учун манфаат бор ва гуноҳлари нафларидан каттадир», деб айт», деб ўргатмоқда. Хамрнинг ҳам, қиморнинг ҳам катта гуноҳ эканлиги аввалдан таъкидланмоқда. Шу билан бирга, ўша вақтдаги кишиларнинг эътиқоди бўйича, манфаатлари ҳам борлиги эслатиб ўтилмоқда. Хамр сотиб пул топишни, улар манфаат деб тушунишган. Шунингдек, қиморда пул ютишни, ундан одамларга чўтал беришни ҳам манфаат деб тушунишган. Лекин бунга ўхшаш манфаатлари уларнинг гуноҳи олдида ҳеч нарса эмаслиги ҳам уқдирилмоқда. Хамрнинг жамиятга, шахсга, давлатга ва инсониятга келтирадиган зарари ҳозиргидек кўзга яққол кўринмаган бўлса керак. Эслашимиз керакки, ақлни тўсувчи ҳар бир нарсага хамр дейилади. Унинг номи турлича бўлиши мумкин, пиводан тортиб морфи ва бошқалари ҳам, ҳаммаси ҳаром.

Қиморнинг ҳукми ҳам шундай: осонлик билан, меҳнат қилмай, ошиқ ёки карта ўйнабми ёки бошқача номланган ўйинлар ўйлаб чиқарибми, одамларнинг пулини олиш ҳаром. Ҳозирги пайтда қиморнинг ҳам хамрга ўхшаб тури кўпайиб кетди. Инсониятга катта зарар келтирмоқда, уларнинг барчаси ҳаром.

Учинчи сўралган нарса нафақа ҳақида, тўғрироғи, нафақанинг миқдори ҳақида бўлди. Топган молу дунёни ўз ўрнига, тўғри сарфлаш нақадар зарурлигини ҳозир ҳамма ҳам тушуниб қолди. Турли-туман, ҳаром-ҳариш сарф туфайли нафақат шахслар, балки давлатлар, халқлар мусибатга учрайди. Бу оятда хайр-эҳсон, нафақа, садақага ҳам ўзидан ортганини ишлатиш уқдириляпти.

«Ва сендан нимани нафақа қилишни сўрарлар. Сен: «Ортиқчасини», деб айт».

Демак, инсон аввал ўзига, аҳлига керагини ишлатиб, ортиб қолганини нафақа қилиши керак экан. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда айтиладики, бир киши: «Эй Аллоҳнинг Расули, менда бир динор бор», дебди. У зоти бобаракот: «Ўзингга сарфла», дебдилар. «Яна бошқаси бор», дебди. Пайғамбар алайҳиссалом: «Оилангга сарфла», дебдилар. У: «Яна бошқаси бор», дебди. Пайғамбар алайҳиссалом: «Болангга сарфла», дебдилар. Ҳалиги одам: «Яна бошқаси бор», деган экан, Пайғамбар алайҳиссалом: «Ўзинг биласан», дебдилар.

Ўзидан ортиб қолган мол-дунёни кўпчилик манфаати учун ишлатиш орқали мусулмонлар жамиятида ижтимоий тенглик рўёбга чиқади: муҳтожларга ёрдам уюштирилади, жамиятнинг бошқа зарур эҳтиёжлари ҳам қопланади.

Ояти кариманинг охирида:

«Аллоҳ шундоқ қилиб сизга Ўз оятларини баён қилади. Шоядки тафаккур қилсангиз».

Демак, керакли нарсаларни Аллоҳ баён қилиб берган, тафаккур қилиб, ўша баёндан фойдаланиш банданинг иши.

Хадичаи Кубро аёл-қизлар  ўрта

махсус ислом билим юрти матбуот хизмати

ЎМИ Матбуот хизмати

2018 йилнинг 13 сентябрь куни ЎМИнинг Андижон вилояти вакиллиги мажлислар залида Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Андижон вилоятидаги вакили, вилоят бош имом-хатиби Н.Ҳолиқназаров иштирокида Андижон “Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта махсус ислом билим юрти мудири М.Алимов бошчилигидаги барча мударрис ва талабалар иштирокида очиқ мулоқот тарзида давра суҳбати ташкил этилди. Давра суҳбати давомида сўз олган билм юрти мудири М.Алимов ва Н.Ҳолиқназаровлар 2018 йилнинг 12-сентябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари раислигида Ўзбекистон мусулмонлари идораси тизимида Республикамизда фаолият кўрсатаётган барча масжид имом-хатиблари, диний таълим муассасалари раҳбар ходимлари иштирокида ўтказилган видео селектор йиғилишида кўрилган масалалар, билим юртида талабаларни бўш вақтларидан унумли фойдаланишлари, ижтимоий тармоқлардан фойдаланиш одоблари юзасидан суҳбат қилиб бердилар.

“Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта махсус ислом билим юрти ходими
Қаҳрамонжон Исраилов

ЎМИ Матбуот хизмати

Маҳкам тутгин жамоат эътиқодин,
Нари солгин мухолиф ижтиҳодин,

Сўфи Аллоҳёр

Аллоҳ Таолога чексиз шукроналар бўлсинки, юртимизда кундан кунга янги ислоҳотлар ва дилларни қувонтирувчи ютуқларга эришилмоқда. Сўнгги йилларда Ислом дини қадриятларини равнақ топтириш, дунё илм-фани ривожига улкан ҳисса қўшган аждодлар меросини ўрганиш ва ёшларни дину диёнатли қилиб тарбиялаш борасида сермаҳсул ишлар амалга оширилмоқда. Ҳукуматимиз диний соҳа ривожи учун бир қатор шарт-шароитларни муҳайё қилиб бермоқдаки, бир вақтлар хаёл ҳам қилиб бўлмайдиган ишлар бугун кўз ўнгимизда намоён бўлмоқда. Юртимизда ҳар соҳада янгиликлир, халқ фаровонлиги йўлида кўплаб хайрли ишлар амалга оширилмоқда. Муҳтарам Юртбошимизнинг  шахсан ўзлари ҳар бир соҳанинг ичига бевосита кириб бориб, мавжуд муаммоларни бартараф этиш бўйича катта ҳажмдаги ишларни амалга оширмоқдалар. Муҳтарам Президентимиз ташаббуслари билан ҳар соҳада бўлгани каби, диний соҳада амалга оширилаётган кўплаб хайрли ишларни барчамиз кўриб, қувониб турибмиз. Бундай улуғ ишлардан Ислом Цивилизация маркази, Ислом Академияси, Халқаро Имом Бухорий маркази, Ислом Ҳуқуқи мактаби ва Калом илми мактабининг шахсан Юртбошимиз ташаббуслари билан очилиб, фаолият бошлагани биз учун жуда катта бир неъмат бўлганлигини асло унутмаслигимиз лозим. Шуни ҳам таъкидлаб ўтишимиз лозимки, кишининг оиласи олдидаги мажбурияти ўзи яшаб турган давлатининг раҳбари, яъни “Улул-Амр”га итоат қилиш мажбурияти ҳам борки, динимизда бу ҳақда қуйидагича баён қилинган. Пайғамбаримиз Муҳаммад (сав) ҳадисларининг бирида шундай дедилар: Абу Ҳурайра (ра) дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (сав) дедилар: “Ким менга итоат этса, демак, Аллоҳга итоат этибди ва ким менга итоатсизлик қилса, демак, Аллоҳга итоатсиз бўлибди. Ким раҳбарига итоат этса, демак, менга итоат этибди ва ким раҳбарига итоатсиз бўлса, демак, менга итоатсиз бўлибди” (Имом Бухорий ривояти).

Ушбу ҳадиснинг мазмунидан маълум бўладики, кишилик жамиятида қонунларнинг аҳамияти жуда ҳам катта. Адолатли қонунлар ҳамма вақт халқ фаровонлиги ҳамда дунё ва охират ободлигининг асосидир. Юртбошимиз томонидан юртимизда таълим соҳасига жуда катта эътибор қаратилмоқда. Ушбу йилдан барча умумий ўрта таълим муассасаларида ягона кийим формаси жорий этила бошланди. Фарзандларимизни бунга риоя қилишларини таъминлаш ҳам ота-оналарнинг бурчи эканини ёдда тутмоғимиз лозим. Давлатимиз Раҳбари замон билан ҳамнафас яшаш, мўмин мусулмонлар эҳтиёжини таъминлаш ва аҳоли имон-эътиқодини мустаҳкамлаш йўлида имом-хатибларни доимо фаолликка, ғайрат кўрсатишга даъват этиб келмоқда.

Тан олиш керак, Ислом дини маърифатини кенг тарғиб этиш, халқимизнинг талаб-истакларини қондириш ва жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш ишига барча имом-хатиблар бирдек ёндошмаётгани маълум бўлмоқда. Бироқ айрим имом-хатиблардаги ўзибўларчиликка берилиш, лоқайдликка йўл қўйиш ва сусткашлик қилиш каби ҳолатлар кўпчиликнинг дилини хира қилмоқда. Аммо минг афсуслар бўлсинки, юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотлар ва эришилаётган ютуқларни кўра олмайдиган  айрим ғаламис кимсалар бугунги кунда турли ижтимоий тармоқларда мамлакатимиз халқини давлатга ва давлатнинг бевосита Раҳбарига қарши қўйишга уринмоқдалар. Уларнинг бундай ғаразли мақсадлари юртимизда фитна тарқатиш ва мусулмонларни тафриқа қилиб бўлиб ташлашдир. Таассуфлар бўлсинки, Тошкент шаҳар Юнусобод тумани “Омина” масжидининг собиқ имоми Парпиев Фазлиддин нотўғри ва ноўрин мурожаатларни қилиб, диний соҳа вакилларининг юзини ерга қаратди. Ачинарлиси шундан иборатки, туман бош Имоми, Тошкент шаҳар бош Имом-хатиби ва Ўзбекистон Мусулмонлари идораси раиси, Муфтий ҳазратлари билан маслаҳат қилмасдан, Зиё ва Ҳидоят нури тараладиган маскан бўлмиш масжид меҳробидан туриб Муҳтарам Юртбошимизга мурожаат қилди. Масжиднинг меҳробидан фақат Аллоҳ таолога дуолар қилиниши, яхшиликка чақириш ва ёмонликдан қайтариш ва ваъз насиҳат қилиниши лозим. Масжидда сиёсий жараёнлар ҳақида гапириш шариатимизда ман этилади. Ишлаганига бир ой бўлмасдан туриб бутун Республика Имомлари номидан гапириб катта хатога йўл қўйди, Ўзбекистон Мусулмонлари идораси тизимидаги барча устоз ва имом-хатибларга нисбатан ҳурматсизлик ва беодоблик қилди.

Ҳар бир жамиятнинг мустаҳкамлиги, унинг аъзолари орасида ўзаро ишонч ҳукм суриши учун бир неча шартлар лозим. Ушбу шартлардан бири садоқат ва фидойиликдир. Садоқат жамият тузилишидаги асосий қадриятлардан бўлиб, халқлар тараққиётининг рамзи ҳисобланади. Қаерда мана шу сифат йўқолса, ўрнига ишончсизлик келади ва ўзаро ёрдам йўқолади. Садоқат орқали кишилар бир-бирларига ишонадилар. Шунинг учун ҳам Аллоҳ Таоло мусулмонларни шу сифат билан сифатланишга чақирган. Биз диний соҳа ходимларига Муҳтарам Юртбошимиз томонидан билдирилаётган ишончни оқлаб, халқ манфаатини ўз манфаатимиздан устун қўйиб, Юртбошимизга садоқатли ва фидоий имом-хатиблардан бўлиш насиб этсин.

Одилжон Нарзуллаев
Зангиота туман “Имоми Аъзам”
жоме масжиди имом-хатиби

ЎМИ Матбуот хизмати