muslim.uz
Эҳтиёт бўлинг: у билан ҳеч ким нажот топмайди
Қалб хасталикларидан бири ҳасаддир. Ҳасад адоват натижасидан келиб чиқади. “Ҳасад” сўзи луғатда “арчиш” ва “шилиш” деган маъноларни билдиради. Чунки ҳасад қалбни арчади ва шилади.
Уламолар “Ҳасад – бировга етган неъматга рашк билан қараш ва ўша неъматнинг ўз соҳибидан кетиб, ҳасадчига (яъни ўзига) етиб келишини қаттиқ хоҳлашдир”, дейдилар.
Ҳасаднинг ёмонлиги ҳақида кўп хос хабарлар келган. Абу Довуд Абу Ҳурайрадан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уч нарсадан ҳеч ким нажот топа олмайди: гумон қилишлик, шумланишлик, ҳасаддан. Улардан қутулиш йўлини сизларга айтаман. Агар гумон қилсанг, уни ҳақиқат деб билма. Агар шумлансанг, ўтавер. Агар ҳасад қилсанг, ҳужум қилма”, деганлар.
Яна Ибн Обиддин Абу Ҳурайрадан ривоят қилган ҳадисда эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Умматим мол-дунёлари кўпайиб, бир-бирига ҳасад қилиб, бири-бошқасини ўлдиришларидан қўрқаман”, деганлар.
Агар инсон бошқа бир кишига етган неъматдан севиниб, ўша неъматнинг ўз эгасида барқарор бўлишини хоҳлагани ҳолда ўзига ҳам шундай неъмат берилишини тиласа, ҳасад эмас, ҳавас қилган бўлади. Ҳасад катта гуноҳдир. Ҳавас эса гуноҳ саналмайди. Чунки ҳасадчи бировга ёмонликни раво кўради, ҳавас қилувчи эса бировга етган яхшиликдан хурсанд бўлади ва ўзига ҳам шу каби неъматнинг берилишини орзу қилади. Аллоҳ таоло бир қанча оятларда ҳасадни қоралаган ва ҳасадчининг ҳасадидан паноҳ сўрашга чақирган. Аллоҳ таоло “Нисо” сурасида шундай марҳамат қилади:
أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ …
“Ёки Аллоҳ одамларга ўз фазлидан берган нарсаларга ҳасад қилмоқдаларми?” (54-оят).
Ҳасадни илм билан даволаш учун ҳасад қилгувчи билсинки, ҳасадчининг ҳасади дунё ва охиратда ҳасад қилинган инсонга манфаат борлигини, ўзига эса дунё ва охиратда улкан гуноҳ, зарарлар борлигини билса, ҳасадчи ўзини ҳасад қилишликдан тўхтатади.
Ҳасаднинг диндаги зарари эса, бу билан Аллоҳнинг қазою-қадарига норизо бўлиш, неъматларни бандаларнинг орасига тақсим қилишлигини ёқтирмаслик бор. Бу эса тавҳидга зид бўлиб, иймон бўлагини беркитади. Дунёда ҳасадга бўладиган зарар доимо у алам-ғамдан қутулмасдан ўзига зарар келтиради.
Халқимизда яхши мақол бор: “Ҳасад қилма – ҳавас қил”. Саҳиҳ ҳадисда иккита инсонга ҳасад қилса бўлади дейилган. Бири, Аллоҳ берган молни, Аллоҳ йўлида инфоқ қилувчига. Иккинчиси Аллоҳ берган илмни, Аллоҳ йўлида сарфлаганга. Илм берилган инсон илмини Аллоҳ йўлида сарфласа унга ҳасад, яъни ҳавас қилса бўлади.
Ҳасадчи агар ҳасад қилишдан тўхтамаса, бутун қилган яхшиликларини олов ўтинни еб битирганидек еб битиради. Иймон билан ҳасад худди олов билан сувдек бир-бирига тамоман зид нарсалар экан. Бири бор жойда иккинчиси бўлмас экан.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳасаддан сақланинг! Чунки ҳасад яхшиликларни худди олов ўтинни егандек еб юборади”, дедилар (Абу Довуд ривояти).
Унинг ўрнига ҳавас қилайлик. Ҳар бир инсон яхши инсонларнинг фарзандига ҳавас қилиб, ҳаракат қилса, Аллоҳ албатта мақсадига етказади.
Зомра ибн Саълаба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Модомики ҳасад қилмаса, одамлар яхшиликда бардавом бўладилар”, дедилар (Имом Табароний ривояти).
Демак, ҳасад қилинса, ораларидан яхшилик кўтарилар экан. Бошқа бир ҳадиси шарифда Пайғмабаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қиладилар. Абдуллоҳ ибн Буср розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳасад эгаси мендан эмас”, дедилар (Имом Табароний ривоят қилган).
Яъни, ҳасадчи менинг умматим эмас деганлар. Ўзини билган одам учун бундай ҳолга тушишидан ҳам ортиқроқ бадбахтлик йўқдир.
Ёмон феъллик инсонларга ҳавас қилишдан эҳтиёт бўлайлик. Ҳар бир инсон бошқа маънавий жиноятлардан қутула бориш баробарида ҳасад каби катта маънавий жиноятдан ҳам халос бўлиши шарт. Ўшандагина қалб жароҳатидан фориғ бўлади. Биз фарзандларимизни қалби тоза, меҳрга тўла, бошқа инсонларга ҳасад қилиб эмас, ҳавас билан яшашни ва меҳр улашишни, зарарли қалб жароҳатидан узоқроқда бўлишини уқтириб ва онгига сингдириб боришимиз керак бўлади.
Аллоҳ таоло барчамизни ҳидоят йўлидан адаштирмасин. Ўсиб келаётган ёш авлодни баркамол, етук, комил, ватанпарвар, ўз юртига садоқатли, ота-онасига меҳрибон, қалби меҳрга тўла, одамларга яхшилик ва меҳр улашадиган инсонлардан бўлиб етишиб чиқсин!
Шерзод АҲМЕДОВ,
Данғара тумани “Муҳаммад Саидхўжа” масжиди имом-хатиби
ЎМИ матбуот хизмати
Мадад Аллоҳдандир
Ҳаммамиз яхши биладиган, ҳар куни намозларимизда қайта-қайта такрорлайдиган Фотиҳа сурасининг тўртинчи ояти мазмуни бундай:
«Сенгагина ибодат қиламиз ва Сендангина мадад сўраймиз».
Аллоҳ таоло бу ояти каримада мусулмонларни фақат Ўзигагина ибодат қилишга, ширкдан сақланиб, мадад ва ёрдамни Ўзидан сўрашга чақирмоқда. Баъзи инсонлар, афсуски, ёрдам сўрашда айрим хатоларга йўл қўйиб, “Ўтган ота-боболаримиз руҳи қўлласин” ёки “Арвоҳлар мададкор бўлсин” каби ношаръий гаплар билан дуо қилишади.
Бошқалар эса фолбинлардан ёрдам ва мадад сўрашади. “Ишонмаймиз-у, бир бориб қўяверайлик-чи”, деб фолбин ҳузурига қатнайди. Одам ўзи ишонмаган нарсага эргашадими, шубҳали нарсага сарф-харажат қилиб, гуноҳга ботадими? Бидъат, хурофот, афсона ва сафсатага ишониш инсонни битмас-туганмас мусибатларга, улкан ижтимоий талафотларга, ўзаро душманлик ва ишончсизликка етаклайди. Ёмон кўздан асраш учун уйга ёки кийимга тикон, тақа, бўри тирноғини илиб қўйиш каби одатлар, чоршанба, шанба кунлари сафарга чиқмаслик каби ирим-сиримлар ҳали-ҳануз халқимизнинг баъзи қатламини тарк этмаётир.
Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Ғайб (яширин иш ва нарсалар) калитлари Унинг ҳузуридадир. Уларни Ундан ўзга билмас...» (Анъом, 59). Аллоҳ таоло ҳатто пайғамбарларга ғайб ишларини билдирмаган, ўргатмаган. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким фолбиннинг гапини рост деса, у шубҳасиз, Муҳаммад (алайҳиссалом)га тушган нарсага куфр келтирибди”, деганлар.
Ҳазрат Али ибн Абу Толиб (розияллоҳу анҳу): “Фолбин – сеҳргар, сеҳргар эса кофирдир”, деганлар.
Фолбин келажакни билса, бировнинг ўтириб қолган қизининг “бахтини оча” олса, нега ўз қизининг бахтини очмайди? Бир одамни мансабга кўтариш қўлидан келадиган бўлса, нега ўғли ёки қариндошининг мансабини кўтариб қўймайди?
Бир фолчининг олдига икки киши келибди. Бири фолчига қўлини ушлатиб, “тақдирини эшитиб” турганида, иккинчи шериги фолчининг бор-будини ўғирлаб кетибди. “Ғайбдан хабар берадиган” одам нега бу ишни олдиндан била олмади?
Ислом дини – биз учун ёруғ йўл, бахту саодат. Шукр ва ихлосни кучайтириб, тоат-ибодатни кўпайтириб, Ўзидан сўрасак, мушкулларимизни осон қилиб, омад беради.
Ислом ақидасидек очиқ, аниқ, равшан ва тўғри ақидани билмаслик ҳар бир инсон, ҳар бир жамият учун жуда хавфлидир. Мустаҳкам ва равшан ақидага эга бўлмаган инсон турли бидъат, хурофот, ирим-сирим, афсона, сафсаталарга ишонади. Оқибатда битмас-туганмас мусибатларга дучор бўлади. Мусулмон киши ҳар доим Аллоҳдан ёрдам сўраши, Ўзига ихлос ва таваккал қилиши зарур. «Кимки Аллоҳга таваккал қилса, Аллоҳнинг ўзи унга кифоя қилади» (Талоқ, 3).
Ҳамроқул ХОЛБОЕВ,
Бекобод туманидаги “Улуғбек” жоме масжиди имом-хатиби
“Hidoyat” журналидан
Ақл ва фикр
Инсонни бошқа жонзотлардан ажратиб турувчи ва унинг асосий хусусиятини белгиловчи “фаҳм-фаросат, ўйлаш, англаш ва тафаккур малакаси”ни англатувчи атама “ақл” дейилади.
Дарҳақиқат, ақл орқали илму маърифат сирлари очилади. Жамиятнинг мураккаб муаммолари ҳал этилади, турли-туман ҳаётий воқеалар, нозик масалалар ўз ечимини топади. Чунки, инсон фақат ақл билан нарсанинг моҳиятини равшан англаши мумкин. У ақл билан фикрлайди, ақл билан ҳаракат қилади.
Аллоҳ таоло хабар бериб айтади:
“…Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлурми?! Дарҳақиқат, фақат ақл эгаларигина эслатма олурлар”.(Зумар сураси 9-оят)
Аллоҳ таоло мазкур ояти карима орқали инсон ақли илму маърифат ва имон билан ҳамоҳанг эканини таъкидлайди. Зеро, имон ақл воситаси ила юзага келади. Ақл ҳақ билан ботил, ҳидоят билан залолат орасини ажратиб беради. Ёмонлик билан яхшилик ўртасини фарқлайди.
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ақл ҳақ ва ботилни ажратадиган қалбдаги нурдир”, -деганлар.
Омир ибн Абдулқайс: “Ақлинг сени нолойиқ ишлардан қайтара олса, демак сен ақллисан”, — деган.
Аллоҳ таоло инсон зотини ақл туфайли мукаррам этиб, уни барча жонзотлардан афзал қилди. Ақл сабабидан инсонга турли бурч ва вазифаларни юклади.
Аллоҳ таоло Ўз иродаси ва қудрати ила инсонни ақлли қилиб яратди. Шунинг учун ҳам ислом таълимоти ақл ривожи ва тараққиётига катта аҳамият беради. Зеро, ислом дини ақл юритиш, фикрлаш, назар солиш ва ибратлашишга чақирувчи диндир. Ислом ақидасига кўра, илоҳий ваҳий билан ақл ўзаро зиддиятга бормайди, чунки пайғамбарларга берилган ваҳий ва ақл Аллоҳ таолонинг илоҳий туҳфалари ҳисобланади. Қуръони карим оятларини чуқурроқ мушоҳада қилсак, ваҳий ва ақл бир-бирини нақадар қўллаб қувватлашини яққол кўрамиз. Аллоҳ таоло айтади:
“Албатта, осмонлар ва Ернинг яратилишида, кеча ва кундузнинг алмашиб туришида, одамлар учун фойдали нарсалар ортилган кемаларнинг денгизда сузишида, Аллоҳ осмондан тушириб, у сабабли (ўлик) ерни тирилтирган сувда, турли жонзотларни унда (ерда) тарқатиб қўйишида, шамолларни (турли томонга) йўналтиришида ва осмон билан Ер орасидаги бўйин сундирилган булутларда ақлни ишлатадиган кишилар учун аломатлар (Аллоҳнинг вужуди ва қудратига далиллар) бордир”. (Бақара сураси 164-оят)
Аллоҳ таоло бошқа бир ояти каримада соғлом ақл эгаларини фикр юритишга ва турли ҳиссиётларни ислоҳ этишга чорлайди.
Қуръони карим оятлари ва Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в)нинг ҳадислари барча инсонларга илм-маърифат ҳосил қилишда ақлни ишлатиш аҳамиятини, турли ҳаётий муомалаларда ақл билан иш тутишни ўргатади. Ақл – идрок этиш, ажратиш ва ҳукм чиқаришда асосий омилдир. Турли фиқҳий масалалар ечимида ижтиҳод қилиш ва уларни янгилашда ақлнинг ўрни эътироф этилган. Ибодатлар ва ҳаётий ишларда ақлу тафаккурни ўз ўрнида ишлатиш вожиблиги алоҳида таъкидланади.
Шу сабабли яшаётган оиламиз, маҳалла-кўй, қишлоғимиз, шаҳримизда ҳар бир иш қилишимизда, муомаламизда шошқалоқлик қилмай, бўлар-бўлмас гапларга учмай, Аллоҳ берган ақлимизни ишлатишимиз, ҳар нарсани ақл тарозусида ўлчаб, кейин иш қилишимиз ёки гапиришимиз даркор бўлади.
Бишр Ҳофий; “Агар инсонлар Аллоҳ таолонинг буюклиги ҳақида фикрлашса эди, Унга ҳеч қачон осий бўлишмас эди”. деган
Инсон тўғри ва чиройли фикр қилиши орқали барча ёмонлик ва қабиҳликлардан юз ўгириб, чиройли ва мақбул ишларни қилишга киришади. Тафаккур қилиш орқали инсон зоти ўртасида фазилатли муносабатлар ўрин олади. Ғийбат, ҳасад, гуноҳ, масъулиятсизлик, разолат ва жаҳолат чекинади.
Ботир Носиров
Ховос тумани «Ҳуснобод»
жоме масжиди имом-хатиби
ЎМИ матбуот хизмати
Тил билган – эл билади
Бугунги глобаллашув шароитида дунё янгиликларини ўрганиш ва уларни синтез қилиш, оқини қорасидан ажратиб бориш, албатта, муҳим фаолиятдир. Зеро, дунёда бўлаётган жараёнларга эътиборсиз қолиб, кўз юмиб бўлмайди.
Аллоҳ таолонинг иродаси ила дунёда Одам фарзандлари турли миллат ва элат вакилларига ажиратилган. Уларни бир-бирларидан ажиратувчи энг асосий восита бу тилдир. Тиллар бошқаларидан шунчалик даражада фарқланиб кетганки, уларни узоқ ва чуқур ўрганишларсиз тушиниб, англаб бўлмайди. Шунинг учун ҳам ўз тилидан бошқа тилларни билувчилар жамиятда унчалик кўп учрайвермайди, балки баъзилар бир нечта тилларни билса, бошқалари ундан бошқаларини ўзлаштирган бўлади, ва бошқа тоифа эса фақатгина маҳаллий тилини гина билади холос.
Лекин, уларнинг дунё янгиликларидан бир хил хабардор бўлишга ҳақлари бор ва бу борада улар тенгдирлар. Шундай экан фақат биргина йўл, яъни турли хил тилларда келаётган маълумотларни маҳаллий тилга таржима қилиш ва жамиятнинг барча қатлам вакиллари учун тақдим қилиш зарур бўлади. Бундан маълум бўладики, таржимонларнинг, яъни касб юзасидан эмас, балки таржима қилишга салоҳиятли бўлган шахсларнинг жамият ҳаётидаги ўрни аҳамиятлидир.
Аслида таржимадан кўзланган максад - хорижий тил лисоний воситалари ёрдамида яратилган матн ёки нутқни она тили материали асосида қайта яратишдан иборатдир. Бунинг учун таржимон, биринчи навбатда, асл нусхани тўла-тўкис идрок этиши, сўнгра уни ўз тилида беками-кўст қайта ифодалаши даркор. Муаллиф бермоқчи бўлган маълумот ёки яратган воқеъликни тўлалигича идрок этиш учун таржимон кенг мушоҳада қувватига эга булгани ҳолда, асар таркибидаги лисоний воситаларнинг мазмуний ва услубий-эстетик жихатларини туғри англаши, шу билан бирга муаллиф назарда тутган бош ғояни, унинг ният ва мақсадларини. очиқ-ойдин кўзга ташланиб турган воқеа-ҳодисалар тасвиридан ташкари яна матн ортида турган воқеъликни, бир сўз билан айтганда нафақат лисоний, балки ғайрилисоний омилларни ҳам тўла-тўкис тасаввур этиши зарур. Токи натижа шундай бўлсинки, аслият ўз ўқувчи ёки тингловчисига қандай тушунча ёки завқ бахш этса, унинг таржимаси ҳам асарни аслиятда мутолаа қила олмайдиган ўқувчи ёки эшитувчига ҳудди шундай таасурот инъом этсин.
Таржимада нухсонларни кўрган шахс аслни саёзликда айблайди, ёки умуман ундаги ғояга қарши фикир пайдо қилади. Натижада асл асардан кўзланган мақсад амалга ошмайди, балки тескари таъсир кўрсата бошлайди. Шунинг учун ҳам таржиманинг маълумотлар алмашинуви жараёнларида аҳамияти жуда каттадир.
Мазкур фикрларни хулосаси ўлароқ айтиш мумкинки, барча илмлар қатори таржимонлик илми ёки тил ўрганиш ҳар доимгидан кўра бугунги глобаллашув шароитида энг муҳим вазифалардандир.
Иброҳим АҲМАДЖОНОВ
"Ҳидоя" ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси
ЎМИ матбуот хизмати
Нишонга урилган гаплар: “Баъзи пайтларда турган жойингдан кетишинг кўпчиликни сақлаб қолади”
Қуйида келтириладиган фикрлар ижтимоий тармоқлардаги “Тарих мухрлаган сўзлар” саҳифасидан олиб таржима қилинган. Бундан ташқари саҳобаи киромлар, улуғ олимлар, Яқин Шарқ, Осиё, Европа ва Америка мутафаккирларининг бир қатор фикрлари ҳам берилган.
- Кишига етадиган энг катта мусибатлардан бири – ўз нафсидаги камчилик, нуқсонни билганидан кейин унга парво қилмаслиги, ўша нарса учун маҳзун бўлмаслигидир.
Абдуллоҳ ибн Муборак раҳимаҳуллоҳ
- Сел келса, балиқ (селда оқиб келган) чумолиларни ейди. Сув қуриса, чумолилар балиқни ейди. Ҳаётда барчанинг фурсати келади. Ҳеч кимни камситманг!
«Тарих мухрлаган сўзлар»
- Баъзи пайтларда турган жойингдан кетишинг кўпчиликни сақлаб қолади.
- Бир одам Иброҳим ибн Адҳамга болалари кўплигидан шикоят қилди. Шунда у киши: «Улардан ризқи Аллоҳнинг зиммасида бўлмаганини менинг олдимга юбор» дедилар. Ҳалиги одам мулзам бўлиб, жим бўлди.
«Ал Бидоя ван ниҳоя»дан
- Аҳмоқлар билан ҳеч қачон тортишманг! Акс ҳолда улар сизни ўз даражаларига тушириб оладилар-да, кейин ўзларининг аҳмоқлик борасидаги тажрибалари билан енгиб қўядилар.
Марк Твен
Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи
Нозимжон Иминжонов