Замонамизнинг катта олимларидан Шайх Саид ал-Камолий мазҳабга эргашиш ҳақида гапирар эканлар, мазҳабни тан олмайдиганларнинг бири билан бўлиб ўтган суҳбатларини шундай келтирадилар:
- Сизлар моликийсизлар, Моликка тақлид қиласизлар.
- Ҳа, биз Имом Моликка эрагашамиз. Сен ўзинг нима қиласан?
- Йўқ, биз динни Қуръон ва Суннатдан оламиз.
- Ёлғон гапирдинг! Қуръон ва Суннатдан қандай оласан? Сен ҳузурида таълим олаётган олимнинг исми “Қуръон ва Суннат”ми? Йўқ, унинг исми фалончининг ўғли фалончи-ку. Сен “Мен илмни фалончининг ўғли фалончидан оламан” дейишинг керак. Сен бўлса “Китоб ва Суннатдан оламан” дейсан. Қуръон ва Суннат нима?
Сен Бухорийнинг “Саҳиҳ” китобини қўлингга олиб, уни очиб ўқий бошлайсан: “Ваҳийнинг бошланиши боби. Шундай-шундай... Ундан бундай фойда оламан” деб, уни ёзиб қўясанми? Шундай қиласанми? Суннатдан шундай оласанми?
Кейин Аллоҳнинг Китобини қўлингга оласан ва Бақара сурасининг илк оятларини ўқийсан.
الم ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ
“Алиф Лом Мим. Бу китобда шак-шубҳа йўқ, у тақводорларга ҳидоятдир”.
“Бу оят мана бундай нарсага далолат қилади” дейсанми? Шундай қиласанми? Чиндан шундай қиласанми? Йўқ, сен бундай қилмайсан.
Сен Бухорийнинг “Саҳиҳ”ининг дарси бўлаётган жойга келасан, устоз “Бу ҳадис фалон-фалон нарсаларга далолат қилади” дейди. Сен эса “Хўп, демак, бу ҳадис фалон нарсаларга далолат қилар экан” дейсан. Ҳадиснинг нималарга далолат қилишини сен айтдингми ёки устозми? Шайх айтди-ку!
Сен ўша олим Бухорийнинг “Саҳиҳ” китобидан фойдалар олиш учун мазкур китобнинг шарҳларига мурожаат қилмаган деб тасаввур қила оласанми? Ким бундай қила олади? Қайси аҳмоқ охири яхшилик билан тугамайдиган бу ишга ўзини уриб, бу иш қўлидан келишини даъво қила олади?
Бирорта шарҳидан фойдаланмаган ҳолда Бухорийнинг “Саҳиҳ” китобидан ўқиб, тушуниб, нимадир ёзиб, кейин “Сизга Бухорийнинг ҳадисларини тушунтириб, шарҳлаб бераман” деб айтишга кимнинг кучи, қудрати етади? Сибавайҳ ҳам бу ишни қилолмайди. Сибавайҳ! Нега?
Тўғри, араб тилини яхши тушунган инсон Бухорийнинг “Саҳиҳ”ини ўқиб тушунтира олиши мумкин, лекин араб тилида шундай сўзлар борки, уларни араб тилининг ўзи ҳам шарҳлаб, изоҳлаб беролмайди. Қандай қилиб ушбу соҳадаги мутахассислар ҳақида маълумотга эга бўлмай ва бу китобнинг шарҳларини яхшилаб ўрганмай туриб Бухорийнинг “Саҳиҳ”ларини шарҳлашга ўтиш мумкин?”
Арабчадан Нозимжон Ҳошимжон таржимаси
