Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

1540- قَالَ عُمَرُ بْنَ عَبْدِ الْعَزِيزِ لِلسَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: هَلْ سَمِعْتَ فِي الْإِقَامَةِ بِمَكَّةَ شَيْئًا؟ فَقَالَ: سَمِعْتُ الْعَلَاءَ بْنَ الْحَضْرَمِيَّ t يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: يُقِيمُ الْمُهَاجِرُ بِمَكَّةَ بَعْدَ قَضَاءِ نُسُكِهِ ثَلَاثًا. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ.

Умар ибн Абдулазиз Соиб ибн Язийд розияллоҳу анҳумга:

«Маккада туриш ҳақида бирор нарса эшитганмисан?» деди.

«Аъло ибн Ҳазрамий розияллоҳу анҳунинг «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Муҳожир (Макка аҳлидан бўлмаганлар) ҳаж ибодатларини тугатганидан кейин Маккада уч кун туради», дедилар», деганини эшитганман», деди».

Бешовлари ривоят қилганлар.

Шарҳ: Бу уч кунни белгилаш ҳамма Маккада туришга ташна бўлганлиги учун кўпчиликка имкон яратиш мақсадида бўлган. Ҳаж ибодатлари тамом бўлганидан кейин уч кунда қолган ишларни битириб, муқаддас шаҳарда тиқилинчга сабаб бўлмаслик учун тезроқ чиқиб кетиш тавсия қилинган.

1541- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّاسُ يَنْصَرِفُونَ فِي كُلِّ وَجْهٍ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: لَا يَنْفِرَنَّ أَحَدٌ حَتَّى يَكُونَ آخِرُ عَهْدِهِ بِالْبَيْتِ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلَّا الْبُخَارِيَّ.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Одамлар ҳар тарафга қараб кетаверар эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Бирор киши охирги аҳди Байт бўлмасдан зинҳор қайтмасин», дедилар».

Бешовларидан фақат  Бухорий ривоят қилмаган.

1542- وَلَفْظُ التِّرْمِذِيِّ: مَنْ حَجَّ هَذَا الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلْيَكُنْ آخِرُ عَهْدِهِ بِالْبَيْتِ، فَقَالَ لَهُ عُمَرُ: خَرِرْتَ مِنْ يَدَيْكَ، سَمِعْتَ هَذَا مِنْ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَلَمْ تُخْبِرْنَا بِهِ.

Термизийнинг лафзида:

«Ким бу Байтни ҳаж ёки умра қилса, охирги аҳди Байт билан бўлсин.

Шунда Умар унга:

«Икки қўлинг ила йиқилгур, буни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитган бўлсанг ҳам бизга айтмай юрибсанми?!» деди».

1543- وَعَنْهُ قَالَ: أُمِرَ النَّاسُ أَنْ يَكُونَ آخِرُ عَهْدِهِمْ بِالْبَيْتِ إِلَّا أَنَّهُ خُفِّفَ عَنِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ. رَوَاهُ الشَّيْخَانِ وَالنَّسَائِيُّ.

Яна ўша кишидан ривоят қилинади:

«Одамлар охирги аҳдлари Байт билан бўлишига амр қилиндилар. Аммо ҳайз кўрган аёлдан енгиллаштирилди».

Икки Шайх ва Насаий ривоят қилганлар.

Шарҳ: Мана шу ривоятлар асосида видо тавофи вожиблигига ҳукм олинган.

Ҳайз ёки нифос кўрган аёлга видо тавофи қилиш вожиб бўлмайди. Улар узрли бўлганлари учун видо тавофини қилмай, юртларига қайтаверадилар.

Видо тавофи ташқаридан келган ва нифосу ҳайздан пок бўлган ҳар бир ҳожига вожибдир.

Видо тавофи ҳажнинг барча амалларини бажариб бўлиб, Маккаи мукаррамадан чиқишдан олдин бошқа тавофлар каби адо этилади.

Видо тавофини тамом қилган киши икки ракъат намоз ўқийди, Мултазамда дуо қилади, ҳотиймга – тарнов тагига ўтади, замзамдан ичади ва Ҳажарул асвадни ўпиб ёки истилом қила туриб, ҳожатларини сўраб, дуолар қилади.

Видо тавофи ва унга оид амалларни қилиб бўлган одам яна Байтуллоҳнинг зиёрати насиб бўлишини сўраб, ўгирилиб, чиқиб кетади. Уламоларимиз «Орқаси билан юриб чиқиш макруҳ», деганлар.

Бир киши видо тавофини қилмасдан, жўнаб кетган бўлса, модомики мийқотдан чиқмаган экан, қайтиб келиб, мазкур тавофни адо этиши вожиб бўлади. Агар мийқотдан чиққан бўлса, қайтмайди, лекин жонлиқ сўйиши лозим бўлади.

«Ҳадис ва ҳаёт» китобидан

манба: islom.uz