Ҳаёт – инсоннинг тириклиги, атроф оламдаги ҳаракатни ҳис қилишидир.  Инсон Аллоҳ таоло берган неъматларни бардавом ва зиёда бўлишини ҳоҳлайди. Ҳаётни қадрлаш – умрни савобли ишларга сарфлаш, Аллоҳ таолонинг олдида тавозели бўлишдир. Дунё ҳаёти ибодат, хайрли амалларни бажариш учун берилган фурсат. Аллоҳ таоло инсонга ана шу фурсатдан фойдаланиш учун  унга ҳаёт берган. Ҳаётда Роббисини таниб Унинг амрларни бажариб яшаш ҳаётнинг шукридир.

Аллоҳ таолонинг беҳисоб наъматларига ношукрлик билан ҳаёт кечириш неъматларни инъом этувчи Аллоҳ таолонинг ғазабини  уйғотади. Ҳаётнинг қадрини билмай, ўз жонига қасд қилган инсонни Аллоҳ таоло кечирмайди. 

Суиқасд – Ислом динидаги энг катта гуноҳлардан бири саналади. Аллоҳ Қуръони каримда бундай дейди:

وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا (29) وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِيهِ نَارًا وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا 

 “Ўзингизни ўзингиз ўлдирманг. Албатта, Аллоҳ сизларга раҳмлидир. Ким ҳаддан ошиб, зўравонлик билан шундай қилса, Биз уни дўзахга киритажакмиз. Бу Аллоҳ учун осон бўлган ишдир” (Нисо, 29-30).

Бу ояти каримадан мусулмон кишига ўзини ўлдириши ва кўра-била ҳалокатга отиши ҳаром экани маълум бўлади.

Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ “Ал-Жомеъ ас-Саҳиҳ” асарининг “Ўз жонига қасд қилиш ҳақида келган ҳадислар” бобида қуйидаги уч ҳадисни ривоят қилган:

عن ثَابِتِ بْنِ الضَّحَّاكِ رضي الله عنه ، قال : قَالَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ حَلَفَ بِمِلَّةٍ غَيْرِ الإسْلامِ كَاذِبًا مُتَعَمِّدًا ، فَهُوَ كَمَا قَالَ ، وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيدَةٍ عُذِّبَ بِهِا فِى نَارِ جَهَنَّمَ»

رواه البخاري

Собит ибн Заҳҳок розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким исломдан бошқа миллат номига қасддан, ёлғондан қасам ичса , у ўзи айтганидекдир. Ким ўзини темир билан ўлдирса, жаҳаннам ўтида ўша билан азобланади”  дедилар;

عن الحسن حدثنا جندب رضي الله عنه في هذا المسجد فما نسينا وما نخاف أن يكذب جندب عن النبي صلى الله عليه و سلم قال  جُنْدَب، عن الرسول، قَالَ: « كَانَ بِرَجُلٍ جِرَاحٌ فَقَتَلَ نَفْسَهُ، فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى: بَدَرَنِى عَبْدِى بِنَفْسِهِ، حَرَّمْتُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ » . رواه البخاري

Ҳасандан ривоят қилинади: “Жундуб розияллоҳу анҳу бизга шу масжидда сўзлаб берган эди – биз (буни) эсдан ҳам чиқармадик, Жундуб Набий солаллоҳу алайҳи васалламнинг номларидан ёлғон гапиради, дея қўрқмаймиз ҳам. “У зот бундай дедилар: “Бир кишининг жароҳати бор эди. У жонига қасд қилди. Шунда Аллоҳ: “Бандам жони хусусида Мендан “илгарилаб” кетди. Унга жаннатни ҳаром қилдим, деди”;

عن أبي هريرة رضي الله عنه ، قَالَ صلى الله عليه وسلم : «الَّذِى يَخْنُقُ نَفْسَهُ، يَخْنُقُهَا فِى النَّارِ، وَالَّذِى يَطْعُنُهَا، يَطْعُنُهَا فِى النَّارِ »

 رواه البخاري

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:  “Ўзини бўғ(иб ўлдирган)ган дўзахда ҳам бўғади. Ўзига санчган дўзаҳда ҳам санчади”,  дедилар”.

Имом Муслим раҳматуллоҳи алайҳ “Саҳиҳи Муслим” асарининг “Иймон китоби”да “Инсоннинг ўз жонига суиқасд қилиши улкан ҳаромлардан экани ҳақида боб”ида қуйидаги ҳадисларни ривоят қилган:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيدَةٍ فَحَدِيدَتُهُ بِيَدِهِ يَجَأُ بِهَا فِي بَطْنِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِسُمٍّ فَسُمُّهُ بِيَدِهِ يَتَحَسَّاهُ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَمَنْ تَرَدَّى مِنْ جَبَلٍ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَهُوَ يُرَدَّى فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا) رواه مسلم

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ўзини темир асбоб билан ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида ҳам ўзини абадул абад ўша темир асбобини қўлида тутиб, ўз қорнига уриб туради. Ким ўзини заҳар билан ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида ҳам ўзини абадул абад ўша заҳарни қўлида тутиб, ундан ичиб туради. Ким ўзини тоғдан ташлаб ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида ҳам ўзини абадул абад тоғдан ташлаб туради”,  дедилар;

عَنْ يَحْيَىَ بْن أَبِي كَثِير أَنّ أَبَا قِلاَبَةَ أَخْبَرَهُ أَنّ ثَابِتَ بْنَ الضّحّاكِ أَخْبَرَهُ أَنّهُ بَايَعَ رَسُولَ اللّهِ صلى الله عليه وسلم تَحْتَ الشّجَرَةِ. وَأَنّ رَسُولَ اللّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَنْ حَلَفَ عَلَى يَمِينٍ بِمِلّةٍ غَيْرِ الإِسْلاَمِ كَاذِبا فَهُوَ كَمَا قَالَ. وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِشَيْءٍ عُذّبَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. وَلَيْسَ عَلَى رَجُلٍ نَذْرٌ فِي مَا لاَ يَمْلِكُهُ". رواه مسلم

Яҳё ибн Абу Касирдан ривоят қилинади. “Абу Қилоба розияллоҳу анҳу хабар беради. Собит ибн Заҳҳок Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга дарахт остида байъат қилганларида Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Исломдан бошқа миллат номи билан ёлғондан қасам ичса, у айтганидек бўлади. Ким бирор нарса билан ўз жонига қасд қилса, қиёмат куни ўша нарса билан азобланади. Киши мулки бўлмаган нарсада назр қилишга мажбур эмас”,  дедилар;

عَنْ ثَابِتِ بْنِ الضَّحَّاكِ الْأَنْصَارِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وَأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : َلَيْسَ عَلَى رَجُلٍ نَذْرٌ فِيمَا لَا يَمْلِكُ وَلَعْنُ الْمُؤْمِنِ كَقَتْلِهِ مَنْ قتل نَفْسَه بشيء عُذِّبَ به يوم القيامة مَنْ ادَّعَى دَعْوَى كَاذِبَةً لِيَتَكَثَّرَ بِهَا ، لَمْ يَزِدْهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إلَّا قِلَّةً

رواه مسلم

Собит ибн Заҳҳок розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. “Расулуллоҳу соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Киши эга бўлмаган нарсасида назр қилишга мажбур эмас. Мўминни лаънатлаб сўкиш уни ўлдириш кабидир. Ким ўз жонига бирор нарса билан қасд қилса, қиёмат куни ўша нарса билан азобланади. Ким “ўзида йўқ нарса билан” кўп кўрсатиш мақсадида ёлғон даъво қилса. Аллоҳ таола унга фақат йўқчиликни зиёда қилади. Ким фужур қасам ичса ҳам, ана шундайдир ”, дедилар;

عن أَبي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: شَهِدْنا مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم خَيْبَرَ، فَقالَ لِرَجُلٍ مِمَّنْ يَدَّعِي الإِسْلامَ: هذا مِنْ أَهْلِ النَّارِ، فَلَمّا حَضَرَ الْقِتالُ قاتَلَ الرَّجُلُ قِتالاً شَديدًا فَأَصابَتْهُ جِراحَةٌ، فَقِيلَ يا رَسُولَ اللهِ الَّذِي قُلْتَ إِنَّهُ مِنْ أَهْلِ النَّارِ فَإِنَّه قَدْ قاتَلَ الْيَوْمَ قِتالاً شَدِيدًا، وَقَدْ مَاتَ، فَقالَ صلى الله عليه وسلم: إِلى النَّارِ قَالَ فَكادَ بَعْضُ النَّاسِ أَنْ يَرْتابَ؛ فَبَيْنَما هُمْ عَلى ذلِكَ إِذْ قِيلَ إِنَّهُ لَمْ يَمُتْ وَلكِنَّ بِهِ جِراحًا شَدِيدًا، فَلَمّا كانَ مِنَ اللَّيْلِ لَمْ يَصْبِرْ عَلى الْجِراحِ فَقَتَلَ نَفْسَهُ: فَأُخْبِرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِذلِكَ، فَقالَ: اللهُ أَكْبَرُ أَشْهَدُ أَنّي عَبْدُ اللهِ وَرَسُولُهُ، ثُمَّ أَمَرَ بِلالاً فَنادى في النَّاسِ: إِنَّه لا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاّ نَفْسٌ مُسْلِمَةٌ، وَإِنَّ اللهَ لَيُؤَيِّدُ هذا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الْفاجِرِ

رواه مسلم

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алйҳи васалам билан бирга Ҳунайн ғазотида эканимизда у зот Исломдалигини даъво қилувчи бир кишини “Бу дўзах аҳлидандир”, дедилар. Урушда бўлганимизда ўша киши қаттиқ урушиб жонбозлик кўрсатди ва жароҳатланди. Баъзилар “Эй Аллоҳнинг Расули! Сиз ҳозиргина дўзах аҳлидан, деган одам бугун қаттиқ уришиб вафот этди” дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алйҳи васаллам: “У дўзахга (тушади)”, дедилар. Бу сўзларидан баъзи одамларда шак пайдо бўлишига оз қолди. Улар шу ҳолда туришганида “У киши вафот этмабди, лекин қаттиқ жароҳатланибди”, деб айтилди. Кеч кирганида у киши жароҳатига чидай олмасдан ўз жонига қаст қилди. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга хабар берилганида, у зот “Аллоҳу акбар, мен Аллоҳнинг қули ва расули эканимга гувоҳлик бераман”, деб, кейин Билол розияллоҳу анҳуга буюрдилар. У киши одамларга қарата: “Жаннатга фақат мусулмон нафсгина киради. Албатта, Аллоҳ таоло бу динни фожир киши билан ҳам қувватлаб қўяверади”, деб жар солдилар”.

Имом Темизий раҳматуллоҳи алайҳ  “Заҳар ёки  ундан бошқа нарсалар билан ўз жонига қасд киши ҳақида келган ҳадислар боби”да қуйидаги ҳадисларни ривоят қилган:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : (مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِيدَةٍ فَحَدِيدَتُهُ بِيَدِهِ يَجَأُ بِهَا فِي بَطْنِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَمَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِسُمٍّ فَسُمُّهُ بِيَدِهِ يَتَحَسَّاهُ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا وَمَنْ تَرَدَّى مِنْ جَبَلٍ فَقَتَلَ نَفْسَهُ فَهُوَ يُرَدَّى فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا)

رواه الترمذى

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ўзини темир асбоб билан ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида ҳам ўзини абадул абад ўша темир асбобини қўлида тутиб, ўз қорнига уриб туради. Ким ўзини заҳар билан ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида ҳам ўзини абадул абад ўша заҳарни қўлида тутиб, ундан ичиб туради. Ким ўзини тоғдан ташлаб ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида ҳам ўзини абадул абад тоғдан ташлаб туради” дедилар”;

عَن عَن أَبِي هُرَيْرَةَ عَن النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِسُمٍّ عُذِّبَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَلَمْ يَذْكُرْ فِيهِ خَالِدًا مُخَلَّدًا فِيهَا أَبَدًا

رواه الترمذى

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган бошқа бир санадда “Ким ўзини заҳар билан ўлдирса, жаҳаннам оташи ичида азобланади” дейилиб, у ривоятда  “абадул абад ўша азобда қолиши” зикр қилинмаган.

Ўзини-ўзи ҳалок қилишдан Қуръони карим ояти қатъий қайтармоқди. Муҳаддисларнинг улуғлари Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ва бошқалар ривоят қилган ҳадисларда Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам очиқ-ойдин қайтармоқда. Уломаларимиз ўзини ҳалок қилишни энг катта гуноҳ дейдилар. Ҳатто бошқа кишининг жонига қасд қилишдан каттароқ гуноҳ дейдилар. Мусулмон киши ўзини ўлдириши эмас, балки ўзига ўлимни сўраши ҳам гуноҳ экани айтилган.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا يَتَمَنَّ أَحَدُكُمْ الْمَوْتَ إِمَّا مُحْسِنٌ فَيَزْدَادَ إِحْسَانًا وَإِمَّا مُسِيءٌ فَلَعَلَّهُ أَنْ يَسْتَعْتِبَ

 رواه احمد

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирортангиз ўлимни талаб қилмасин! Агар яхши бўлса ўлими орқага сўрилиб яхшилиги зиёда бўлади. Агар ёмон бўлса эҳтимол тавба қилади”, дедилар”.

Хуллас, мўмин ҳаётни яхши кўрсин, яхшиликлар, солиҳ амал қилиш учун бу ҳаётни бир фурсат билсин!

Жалолиддин ХОЛМЎМИНОВ,

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти мударриси