Болалар катталарга ҳар доим ҳам ичларидаги ҳис-туйғуларини ошкор қилаверишмайди. Бунга кўпинча ота-онанинг ўта қаттиққўллиги, боланинг ҳар бир ишини, ҳар бир гапини тергайвериши, танқид қилиши сабаб бўлади. Бола ўз фикрларини баён қила олмай ичида сақлайдиган, ўзига қарши ноҳақлик қилинса ҳам ичига ютадиган, тенгдошларига қўшила олмайдиган, одамови, бўшашган бўлиб қолишига афсуски, кўп ҳолларда ота-оналарнинг айнан ўзлари сабаб бўлиб қолишади.

Бундай болаларнинг ичларида ҳеч кимга айтмай сақлаган гаплари турли ҳил руҳий-жисмоний касалликларга чалинишларига олиб келади. Инсондаги қўрқоқлик, журъатсизлик хислатлари ҳам болаликдан нотўғри ёндашилган тарбия асорати ҳисобланади.

Қачон бола ўз ичидаги туйғуларини эркин ифода қила олса, қалбидаги хоҳ яхши, хоҳ салбий ҳисларни биров билан ўртоқлаша олса, шунда у бутун салбий энергиясини тўкиб ташлаган, уни узоқ вақт қийнайдиган сарқитдан халос бўлган бўлади. Ўзида чексиз роҳат туяди, бутун ички олами ила хотиржамлик лаззатини ҳис қилади.

Ёши катта одамлар бу нарсани яхши билишади. Лекин болалар ичларидаги оддий гапларни ҳам ошкор қилишга қўрқишади баъзида. Айтсам устимдан кулишади ёки танқид қилишади дея-дея охири бора-бора менинг фикрим ҳеч кимга қизиқмас, мен жамиятга кераксиз одамман дея одамови бўлиб қолишади.

Ота-она бу нарсаларни билиши, фарзандининг ичидан нима ўтаётганини ҳис қилиши, унинг ички дунёсига бефарқ бўлмаслиги, унинг ичидаги ғам-ғуссалари уни еб битиришига йўл қўйиб бермасликлари ўта муҳимдир.

Бир она ҳикоя қилади:

“Ўғлимни ғамгин ҳолда кўрсам, унга нима бўлаётганини айтишини сўрайман. “Болажоним, нима бўлди, гапир, нималарни ўйлаяпсан, нега сиқиляпсан?” деб кўнглидан кечаётган ҳисларни билишга ҳаракат қиламан. Агар ўғлим ичидаги гапларни менга айтишга ийманса ёки ўзини ноқулай сезаётганини пайқасам, унга ўзини қийнаётган муаммоларини бир қоғозга ёзиб беришини сўрайман.

Болам ичидаги нарсаларни айтиб ёки қоғозга ёзиб бўлса ҳам чиқарса, роҳат туяди, ўзида енгиллик ҳис қилади. Мен ҳам болам нимадан азоб чекаётганини билиб оламан ва унинг кичик қалбига малҳам бўлиш ҳаракатида бўламан. Агар ичидагини била олмасам, унинг дардларини ҳис қила олмасам, мен ҳам қийналаман, у ҳам. Натижада она-бола ўртасида муаммолар келиб чиқади”.

Яна бир она айтади:

“Ҳар куни дастурхон устида ўтадиган вақтимдан унумли фойдаланишга ҳаракат қиламан. Овқат устида болаларимдан бугун мактабда, ўқишларида қандай қизиқ воқеа бўлгани ёки қандай нохуш ҳодиса бўлгани ҳақида сўрайман. Бу билан мен фарзандимнинг ичидаги нарсаларни ташқарига чиқара олишлик қобилиятини шакллантира оламан. Воқеаларга болаларим қандай муносабат билдирашаётгани, уларнинг руҳий оламлари соғлом бўлиб шаклланяптими, йўқми, шуларни ҳам билиб олишимда шу усул яхши самара беради”.

Учинчи она айтади:

“Мен фарзандимга бошига бирор ташвиш тушса, қандайдир синовга йўлиқса, Аллоҳ таолога муножот қилишни ўргатганман. Яъқуб алайҳиссалом ҳам фарзандлари билан синалганларида шундай қилганларини болаларимга айтиб бераман. Яъқуб алайҳиссалом суюкли ўғиллари Юсуф алайҳиссаломдан ажралганларида “Албатта, мен дарду ҳасратимдан фақат Аллоҳнинг Ўзига шикоят қиламан” (Юсуф сураси, 86-оят) деган эдилар.

Оятдан кўриниб турибдики, инсоннинг ҳаётида рўй берадиган ҳар қандай маҳзунлик пайтида энг биринчи бўлиб топинадигани Аллоҳ таолонинг Ўзи бўлиши керак. Мана шу тушунчани доим болаларимга сингдиришга уринаман. Болаларимни ғамгин ҳолатда кўрганим заҳоти ундан нима бўлганини сўрайман. Кейин унга дарров янги таҳорат олиб икки ракат намоз ўқишни, намоздан сўнг дуо қилиб Аллоҳ таолодан муаммоларига ечим сўрашини, ғамларини кетказишини айтиб муножот қилишини айтаман, Аллоҳ билан дардлашишга ўргатаман. Албатта бу ишда болаларимга энг биринчи ўзим ўрнак бўлишга ҳаракат қиламан”.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
"Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.