“Аллоҳнинг дўстларининг вақти баракали” бўлади деган гап жуда машҳур, балки мушоҳад, яъни кўз билан ҳам кўрилгандир. Улар озгинагина вақтда жуда катта-катта ишларни қилиб юборадилар. Имом Ғаззолий раҳимаҳуллоҳнинг умрлари у кишининг ёзган асарларининг ҳисоби билан тақсимланганида бир кунга ўн олти жуз китоб тўғри келган. Буни ҳеч тушуниб бўлмайди.

Имом Абдулваҳҳоб Шаъроний ўз китоби “Ал-явоқийт вал-жавоҳир”да бундай ёзадилар: “Бу китобнинг 300 та боби бўлиб, ҳар бир бобни ёзишда мен Шайх Ибн Арабийнинг “Ал-футуҳот” асарини мукаммал ўқиб чиқдим”.

“Ал-футуҳот” эса бир неча минг саҳифа келади. Демак у киши “Ал-явоқийт вал-жавоҳир” асарини ёзишда “Ал-футуҳот”ни уч юз маротаба ўқиб чиққан бўляптилар. Шу билан бирга у киши: «“Ал-явоқийт вал-жавоҳир”ни мен 30 кун ичида ёздим», дейдилар.

Бинобарин, имом Шаъроний икки минг саҳифадан кам бўлмаган “Ал-футуҳот”ни бир кунда ўн мартадан ўқиган эканлар. Солиҳ олимлар ҳамда улуғларнинг бундай воқеалари жуда ҳам маъруф ва машҳурдир.

Шу ўринда “Вақтда бу қадар кенглик қандай қилиб пайдо бўлиши мумкин?” деган савол пайдо бўлади. Ҳолбуки, бирор кишининг соати олтмиш дақиқадан, бир кеча-кундузи эса йигирма соатдан ошмайди.

Ҳужжатул Ислом, ҳазрат, мавлоно Муҳаммад Қосим Нонутавий раҳимаҳуллоҳнинг бу тўғридаги таҳқиқлари шуки, вақтнинг бир тули, яъни бўйи, узунлиги бўлади. Буни ҳамма билади. Соат ва дақилар мана шу тул (бўй, узунлик)нинг номидир. Худди шундай вақтнинг арз, яъни эни ва кенглиги ҳам бўладики, бу омманинг назарига кўринмайди. Аллоҳнинг дўстлари вақтнинг мана шу эни ва кенглигида улкан ишларни амалга оширадилар.

Ёрқинжон Фозил раҳимаҳуллоҳ