Кеча оқшом Интернетдан зиёрат туризмига оид материалларни қараётиб Туркия сайтларидан бирида туркиялик сайёҳлар учун Ўзбекистон ҳақида эълон қилинган маълумотномани ўқиб қолдик. Унда юртимиз ва халқимиз бандма-банд жуда чиройли таърифланибди. Ўша бандлардан бирида “Ўзбек ёшлари вақтида турмуш қуради ва улар оилага жуда маҳкамдир”; “Улар ўртача учтадан фарзанд кўради”; “Ўзбекистон аҳолиси юз фоиз саводхон, жумладан, аёллар ҳам”, деб ёзибди.
Шу жумлаларни ўқиб хурсанд бўлдик. Зеро, халқимизда оила муқаддас ва оилалар мустаҳкамлиги туфайли элимиз бир бағир. Шунинг учун оила қураётган ёшлар учун катта тўйлар қилиб, элга дастурхон ёзилади. Зеро, ана шу меҳр-оқибат, ҳамжиҳатлик туйғулари тўйларимизда, маросимларимизда намоён бўлади. Тўй бошлаган одам азбаройи севинчи ичига сиғмаганидан, ҳаммани яхши кўрганидан тўйига, эҳсонига бутун олам халқини чорлагиси келади. Аммо бу имконсиз... Рўзғор боши бўлган одам тўй қиламан деб унинг ортидан қийналиб қолмаслиги керак. Агар тўй қилган киши шу тўй сабабли азият кўрадиган бўлса, у бошлаган йиғин тўй эмас, аза бўлиб қолади.
Инсонлар имкониятига қараб тўй ўтказиши баробарида қавму қариндошлари, қўни-қўшнилари, элу улуснинг ҳам имкониятини чамаламоғи даркор. Ана шу жиҳатдан, тўй росмана тўйдек бўлмоғи учун қариндош-уруғлар, дўсту ёрларнинг ўзи кифоя. Тўйни қандай ўтказиш савобли амал эканини Аллоҳ таоло Каломи шарифида:
وَالَّذِينَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا
“Улар (Раҳмоннинг суюкли бандалари) эҳсон қилганларида исроф ҳам, хасислик ҳам қилмаслар, (тутган йўллари) бунинг ўртасида – мўътадилдир” (Фурқон, 67) деб, ҳазрати Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам:
مَنِ اقْتَصَدَ أَغْنَاهُ اللَّهُ ، وَمَنْ بَذَّرَ أَفْقَرَهُ اللَّهُ ، وَمَنْ تَوَاضَعَ رَفَعَهُ اللَّهُ ، وَمَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللَّهُ
“Ким тежамкорлик қилса Аллоҳ уни бой қилади. Ким исроф қилса Аллоҳ уни фақир қилади. Ким тавозе қилса Аллоҳ уни обрўсини кўтаради. Ким зулм қилса Аллоҳ уни хор қилади”(Имом Баззор “Кашфул астор”), деб белгилаб берганлар.
Ёзаётган мақолаларимизни, сўзлаётган нутқларимизни бошлаётганимиздек, мамлакатимизда инсон манфаатларини ҳимоя қилиш, аҳолининг турмуш фаровонлигини юксалтириш, ёш оилаларни моддий ва маънавий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш, соғлом турмуш тарзини қарор топтириш йўлида катта ишлар амалга оширилмоқда.
Ана шу ишларнинг энг каттаси тўй ва маросимларни тартибга солиш масаласидир. Тўйларимиз ва маъракаларимиз шу даражага келдики, бундан одамларимизнинг ўзлари ҳимоя истаб давлат кўмагига – қатъий чоралар кўрилиши эълон қилинишига муҳтож бўлиб қолди.
Нафсиламри, асъаса-ю дабдабалар, узундан-узун машиналар карвони, шовқин-суронлар, ғат-ғутлар, “севги тарихлари”, “куёвнинг қайнона оғзига торт тутишлари (эсласангиз ғижинингиз келиб кетади)”, ҳисобсиз тоғоралар, ҳеч қачон ҳеч ким эгнига илмайдиган сарпо-суруқлар... ҳамманинг жонига тегди.
Одамлар тўйларнинг яқинлари даврасида ихчам, кўнгилга ёқадиган хурсандчилик билан ўтишини истаб нажоткор куч ахтариб қолди.
Аммо ҳамманинг кўнглида зўр бир андиша: “одамлар нима дейди?”
Аслида тўй – бирор воқеа-ҳодисага бағишлаб зиёфат ва ўйин-кулгилар билан ўтказиладиган тантана. Шундай экан, у азиятга эмас, чинакам шодиёнага сабаб бўлмоғи керак. Унинг тўй эгасига қандай жабру азиятга айланиб кетгани барчанинг кўз ўнгида ошкора намоён бўлиб турибди. Шундай эса-да, шулардан яна биргина мисол келтириб қўямиз.
Муҳтарам Президентимиз айтганидек, олдида тўйи бор одам санаторияга бормайди, дўхтирга кўринмайди. меҳнат таътили нима билмайди... соғлигини бой беради. Айни куч йиғиш даврида бўлган боласини танаси талаб қилиб турган егуликлардан қисади, унинг жисмонан росмана куч йиғиб олишига шароит қилиб бера олмайди. Айни ўқиш-ўрганиш даврида бўлган боласини китоб олишидан, тўгаракка қатнашидан қисиб унинг тўлақонли билим олишига имконият ярата олмайди.
Кекса ота-онага муносабат ҳам бундан беҳроқ эмас. Улардан Аллоҳ таоло омонатини сўраб қолса, шунга тадбирли бўлайлик деб яна қисиниш ва йиғиниш, яна уларнинг калорияга бой овқатлари ўрнига илму амал кун ўтарчилик...
Элимиз дуога қўл очганда “тўй тўйга улашсин” деган эзгу тилакни билдиради. Тасаввур қилинг, катта қарздорликни зиммасига олиб тўй қилаётган одамга шу дуо татийдими?..
Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг “Тўй, маросим ва маъракаларни меёърида ўтказиш ҳақида” чиқарган Фатвосида “Шариатимизда жорий бўлган никоҳ ҳамда ақиқа тўйларини қариндош ва яқин қўшнилар доирасида, дабдабасиз, исрофгарчиликсиз ўтказиш мақсадга мувофиқдир. Зеро, никоҳ тўйидан мақсад шаръий никоҳни эълон қилиш бўлса, ақиқадан мурод жонлиқ сўйиб, Аллоҳга шукрона келтиришдир. Бу икки мақсад озчилик доирасида ҳам ҳосил бўлаверади. Суннат ва мучал тўйларини ўтказиш шариатимизда буюрилмаган”, дейилган.
Шариати ҳукми шундай экан, ўзимизни бунчалик қийнашнинг нима кераги бор! Бундан нима манфаат топамиз. Бизнинг фикримизча, кимўзарчиликка тўй қилишдан ҳам ўзимиз соғлигимизни бой берамиз, ҳам қарамоғимиздаги фарзандларимизни қийнаймиз, ҳам сарфлаган ҳисобсиз маблағларимиздан ҳеч қанча савоб олмаймиз, аксинча, улардан сўраладиган даражада гуноҳга ботамиз. Чунки Фатвонинг давомида “Исроф” дегандан фақат таомнинг ортиб қолиши ёки оёқ ости бўлишини тушунмаслик керак. Балки ноўрин жойга қилинган эҳсон ҳам исрофдир.Чунки хайр-эҳсон ва зиёфат беришдан асосий мақсад муҳтож ва фақирларга моддий ёрдам кўрсатишдир”. деб ёзиб қўйилган.
Ривоят қиладиларки, бир чолу кампир бутун умр йиққан терганига катта туя сотиб олиб, унинг гўштини пишириб, бутун халққа таом тарқатибди. Кечки пайт эса зиёфат дастурхонидан ўзлари учун бирор егулик топа олмабди.
Оломонга нима? Чақирсангиз келиб еб-ичиб кетаверади-да. Шариатимиз буюрмаган суннат тўйларини қилиб, беш тонналаб ош дамлаб минглаб одамларни тўйга чақирган “саховатли” кимсаларни ҳам кўрдик. Ўша довруқли тўйининг тўрида ўтириб ошини еб кетганлар бугун унинг саломига алик олмайди.
Кўпни кўрган нуроний отахону онахонларимиз гапириб беради: ота-боболаримиз тўй ва маъракада ҳаддидан ошмаган, уларнинг ҳаётида кимўзарчиликка дастурхон ёзиш кузатилмаган, тўйларни ихчамгина, ёру дўстлар даврасида одмигина дастурхон атрофида ўтказган. Ана ўша келин-куёвлар қўша қариб 90-100 ёшни қоралаган, невара-ю эварали бўлиб, орасини ўлим ажратмагунча бир-бирига садоқатли умр йўлдоши бўлиб ибратли умр кечирган.
Ушбу масалага шахсан давлат раҳбари эътибор қаратаётгани, Олий Мажлис Сенати “Тўй-ҳашамлар, оилавий тантаналар, маърака ва маросимлар, марҳумларнинг хотирасига бағишланган тадбирлар ўтказилишини тартибга солиш тўғрисида” қарор лойиҳаси ишлаб чиқилгани, унда Вазирлар Маҳкамасидан бошлаб, жамики вазирликлар ва тегишли ташкилотларнинг вазифаси аниқ белгилаб берилгани тўй ва маросимлар шахсий иш эмас, мамлакат ва миллат тақдирига дахлдор ижтимоий аҳамиятга эга масала эканини кўрсатади. Зеро, халқимизнинг миллий табиатига ярашмайдиган, оилаларнинг моддий аҳволини оғирлаштирадиган, уларнинг турмушини издан чиқарадиган ҳолатларга барҳам беришни бугун ҳаётнинг ўзи талаб қилмоқда.
Хулоса қилиб айтганда, азизлар, ўзимиз ўзимизнинг оёғимизга банд солиб олганмизки, ана шундан халос бўлайлик. Ҳаётимиз бутунлай ўзгариб кетади. тўйу маросимларимиз том маънода халқимизнинг эзгу қадриятларини ўзида мужассам этадиган, одамларимиз ўртасида ўзаро аҳиллик ва меҳр-мурувват туйғуларини мустаҳкамлашга хизмат қиладиган азалий вазифасига қайтади. Илло, бундай тадбирлар эл-юртимизнинг маданияти, маънавий савияси даражасини яққол кўрсатувчи омиллардан биридир.
ЎМИ Матбуот хизмати
