muslim.uz
40 оилага 100 миллион сўм эҳсон қилинди
Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламоларининг Сирдарё вилоятига ташрифи давомида вилоятдаги ижтимоий кўмакка муҳтож, ночор, ногиронлиги бор бўлган ва боқувчисини йўқотган 40 оиланинг ҳар бирига 2 500 000 сўмдан нақд пул, озиқ-овқат маҳсулотлари ва диний-маърифий китоблар хайрия қилинди.
Уларга ҳатто денгиздаги балиқлар ҳам истиғфор айтади
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг энг катта ва буюк вазифалари – таълим бериш бўлган. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам мўминларни гўзал бир ўхшатиш ила таърифлаганлар: "Мўминлар бир-бирига ёпишган бино кабидир", деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Бу уммат гўёки бир иморатга кабидир. Аммо ушбу бинонинг қурувчилари ким? Уни қуриш учун ғишт қўйганлар кимлар биласизми? Албатта – устозлар.
Агар муаллим ғиштни нотўғри қўйса, касбига масъулиятсиз бўлса бино мустаҳкам бўлмаганидек, миллат ҳам пароканда бўлади, инқирозга юз тутади.
Ўқитувчининг муҳим жиҳатларидан бири бу – унинг ташқи кўринишидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хилқатлари гўзал, хушбўй ҳидли, қиёфалари чиройли эди. Аллоҳ таоло шундай яратганди. Бироқ Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни сақлашга қаттиқ интилардилар. Хушбўйлик ишлатардилар, покиза кийим киярдилар, соч-соқолларини парваришлардилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Албатта Аллоҳ таоло Ўз пайғамбарларини чиройли юзли ва ёқимли овозли қилган", деб айтганлар.
Нима учун чиройли юз ва овозли биласизми? Сабаби кишиларнинг қалбига йўл очиш учун бўлган.
Агар ўқитувчи ёқимсиз ҳид, ўзига бефарқ ва эскирган кийим билан дарсга келса, ўқувчилар ундан қандай қилиб сабоқ олишини тасаввур қиласизми?
Ўқитувчилар учун муҳим ахлоқ-одоблардан яна бири бу – барча ўқувчиларга бир хил муносабатда бўлишдир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларга ҳатто назарларини ҳам тенг тақсимлар эдилар. Бугун кўп ўқитувчилар бутун дарс жараёнига фақат биринчи қатордаги ёки синфнинг маълум бир томонидаги ўқувчиларга эътибор қаратади. Бу адолатсизликдир ва бундай қилишдан эҳтиёт бўлиш лозим.
Устознинг бурчлардан яна бири бу – янги истеъдодларни очишдир. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Мерос илми бўйича энг илмлиси Зайд, ҳалол ва ҳаром масаласини энг яхши биладиганингиз Муъоз ибн Жабал, мен илм шаҳриман, Али эса унинг дарвозаси", деб айтардилар.
Иқтидорни аниқлаш ҳар бир ўқитувчининг муҳим вазифасидир. Улар эртага жамият учун кимларни тақдим этишади? Малакали шифокорними, муҳандис ёки журналист ё олимними?
Агар ўқитувчи ўз ўқувчиларининг иқтидорини эрта аниқлашга ва уларнинг қизиқишларини рағбатлантирмаса жамиятда турли тартибсизлик келиб чиқади. Соҳалар ривожланмайди, мутахассислар етишиб чиқмайди.
Таълим бериш вазифаси фақатгина мактаб ўқитувчиларига тегишли эмас. Ҳар ким ўқитувчи бўлиб, бу шарафли ва қадр-қиммати юксак мартабага эришиши мумкин.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Аллоҳ таоло, Унинг фаришталари, ҳатто инидаги чумоли ва денгиздаги балиқлар ҳам инсонларга яхшиликдан таълим берувчиларга салавот айтадилар", дедилар (Имом Термизий ривояти).
Тасаввур қилинг, агар уч-тўрт кишига бўлса ҳам яхшиликни ўргатсангиз, Ер юзидаги барча мавжудот сизнинг ҳаққингизга дуо қилади. Бундан ҳам каттароқ ажру савоб бўлмаса керак.
Таълим бериш бу умумий масъулиятдир. Бу шундай оғир масъулиятки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ўринбосарлик қилишнинг бир қисмидир.
Кунларнинг бирида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир гуруҳ илмга муҳтож одамларни учратдилар, аммо қўшнилари эса уларга бепарво билан қарашарди. У зот бундан қаттиқ ғазабландилар. Масжидга бориб: "Сизларга нима бўлди-ки, қўшниларингизга таълим бермаяпсиз?" дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу танбеҳни икки-уч бора такрорладилар.
Саҳобалардан баъзилари Мадина шаҳридаги бир қабила боришди. Кейин: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эҳтимол сизни назарда тутгандирлар. Чунки сизлар илмлисиз, лекин қўшниларингиз эса илмсиз", дейишди. Улар дарҳол Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига бориб: "Ё Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сиз бизни назарда тутган эдингизми?" деб сўрашди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бошқаларга таълим бериш масъулиятини тасдиқлаб, айтган гапларини яна такрорладилар.
Демак, кимнингдир қўшниси, дўсти ёки ҳамкасби илмсиз бўлса, унга таълим беришга эътиборсизлик қилмаслик лозим экан. Илм излаш ва уни тарқатиш ҳар бир мўмин-мусулмоннинг бурчидир.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам сафарда эдилар. Шунда бир аъробий келиб туяларининг жиловидан тортиб, Набий алайҳиссаломни тўхтатди. Бадавий Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга қараб: "Эй Муҳаммад, менга нима фойда келтиришини ўргат" деди. Унинг қўпол муомаласидан саҳобалар розияллоҳу анҳум қаттиқ ғазабланишди. Аммо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларга табассум қилдилар ва: "У ҳидоят топди", дедилар.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бу сўзлари бадавийга ижобий таъсир қилди. Унинг янада илм олишга бўлган иштиёғи ортди. Шунинг учун ўқитувчилар ҳамиша ўқувчиларини яхши сўз билан рағбатлантириб туришлари лозим.
Илм бериш учун ҳар қандай фурсатдан унумли фойдаланиш керак. Аммо зинҳор уни кечиртирмаслик ва орқага сурмаслик лозим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Албатта мен муаллим этиб юборилдим", деганлар.
Демак, таълим берувчилар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашувчилардир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга эргашсангиз Аллоҳ таолонинг ушбу оятига амал қилган бўласиз: “Айтинг (эй, Муҳаммад!): “Агар Аллоҳни севсангиз, менга эргашингиз. Шунда Аллоҳ сизларни севади ва гуноҳларингизни мағфират этади. Аллоҳ кечирувчи ва раҳмлидир” (Оли Имрон сураси, 31-оят).
Даврон НУРМУҲАММАД
Устозга эҳтиром
Ислом – илм-маърифат дини, шунинг учун у барча мусулмон ва муслималарга илм олишни фарз қилган. Қуръони каримнинг илк нозил бўлган қуйидаги оят мазмуни ҳам бунга далолат қилади:
“Ўқинг (эй, Муҳаммад! Бутун борлиқни) яратган зот бўлмиш Раббингиз исми билан!” (Алақ, 1).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам умматларига бешикдан қабргача илм излашни буюрганлар. Чунки илм руҳнинг озуқасидир. Инсоният илм билангина Аллоҳни танийди, ҳақиқий саодатни қўлга киритади, унинг шарофати билан юксалади.
Илм эса устознинг саъй-ҳаракати, тинимсиз меҳнати, ғайрати ва матонати билан эгалланади. Аҳли илмлар – зиёлиларни бежизга “анбиёларнинг меросхўрлари” деб эъзозланмаганлар. Қуръони каримда ўзи эгаллаган илмни бошқаларга ўргатган устозларнинг шаъни-шарафи нақадар улуғлиги ҳақида бундай марҳамат қилинади:
“...Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала сураси, 11-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган ҳадиси шарифларда бошқаларга илм-маърифатни ўргатган устозлар алоҳида эҳтиромга лойиқ зотлар дея таърифланади. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Икки кишига ҳасад (ҳавас маъносида) қилиш жоиз: биринчиси – Аллоҳ таоло берган мол-дунёни ҳақ йўлга инфоқ-эҳсон қилувчи кишига; иккинчиси – Аллоҳ таоло илм берган бўлсаю, ўша илм билан ҳукм қилган ва уни бошқаларга ўргатган кишига", деганлар. (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).
Абу Ҳурайрадан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: "Агар инсон вафот қилса, унинг барча амали тўхтайди, фақат уч нарсада тўхтамай номаи аъмолига ёзиб борилади: 1) садақаи жория, яъни кишиларга манфаати етадиган мадраса, кўприк, ариқ кабиларга сарфланган садақа, эҳсон; 2) манфаатли илм, яъни ўргатилган илм ёки ёзиб қолдирилган асар; 3) ота-онасига дуо қилувчи солиҳ фарзанд қолдирилиши" (Имом Муслим ривояти). Бундан маълум бўладики, устозлар тарқатган илм уларнинг вафотидан кейин ҳам савоб келтираверади.
Шунинг учун илм толибларидан, қолаверса барча кишилардан олимни эъзозлаш, ҳурматини жойига қўйиш, илм билан шуғулланиши учун шароит яратиб бериш талаб этилади. Устозга меҳр қўймаган, ҳурмат қилмаган шогирднинг илмни пухта эгаллашига ишониш қийин. Бемор киши ўз ихтиёрини бутунлай табибга топширганидай, таълим олувчи шогирд ҳам ўзини батамом муаллим ихтиёрига топшириши, уни эъзозлаб ҳурматлаши ва доимо хизматида шай туриши керак бўлади. бу эса устозни қалбидаги, онг-шууридаги бор билимини беришига сабаб бўлади.
Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу ўзидан ёши улуғ бўлган Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳунинг уловлари тизгинини ушлаб, унга минишларида ёрдам бериб бундай деганлар: "Уламоларга шундай хизмат қилишга буюрилганмиз. Агар шогирд улуғлик сифатига етмай туриб, ундан фахрланиб кибрланса, жоҳилдир. Зеро, илм-ҳикмат мўмин кишининг йўқотган нарсасидир, қачон топса, уни олишга ҳақли".
Муаллимнинг ҳам ўзига хос бурч ва вазифалари мавжуд. Муаллим шогирдига шафқатли бўлиши, уларни ўз фарзандидек кўриши, берган илми учун улардан ҳақ талаб этмаслиги, илм бергани учун мукофот ва ташаккур истамаслиги, балки Аллоҳ йўлида холис илм ўргатиши лозим бўлади. Устоз шогирдларига бирон нарсани миннат қилмайди, балки уларнинг қалбларига илмни маҳкамлаш орқали Аллоҳга яқин бўлишни ният қилади, тиришқоқ шогирдларини маънавий тақдирлаш ва рағбатлантиришни афзал деб билади.
Тарихда устоз ва шогирдликнинг гўзал ибратлари бор. Икки буюк шоир Абдураҳмон Жомий ва Алишер Навоийнинг устоз ва шогирдлик муносабатлари неча асрдан буён ҳаммани лол қолдириб келяпти: Алишер Навоий ҳаётда ҳам, ижодда ҳам ҳамиша устозига эргашди, унга ўхшашга интилди. Устози каби у ҳам “Хамса” ёзди, устозининг “Нафаҳотул-унс” асарини янада бойитиб, “Насойимул-муҳаббат” номли янги асар ёзди. Худди шунингдек, ўз даврининг икки буюк алломаси Қозизода Румий билан Мирзо Улуғбекнинг устоз-шогирдлик муносабатлари тарих саҳифаларига олтин ҳарфлар билан битиб қўйилган.
Ўрта асрларнинг улуғ фақиҳи Алоуддин Самарқандийнинг ўзининг иқтидорли шогирди Абу Бакр Косонийга кўрсатган лутф ва марҳамати ҳам барчага ибрат бўларлидир. Абу Бакр устозидан олган илмида шу қадар юксалдики, устозининг кўп жилдли машҳур “Туҳфатул-фуқаҳо” асарига гўзал бир шарҳ ёзиб, уни “Бадоъеус-санои фи тартибуш-шарои” (Дин ҳукмларини тартиблашда гўзал санъатлар) дея номлади.
Аллоҳ таоло барчаларимизни илм ўрганадиган, илм ўргатадиган маърифатли бандаларидан айласин, устозларимизга дунё ва охиратда улкан савоб ва мукофотларини ато этсин, барчаларимизга икки дунё саодатига эришини муяссар қилсин!
Абдулҳай ТУРСУНОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг
Наманган вилоят вакили
ИТБ ва ОПЕК Ўзбекистондаги қишлоқ жойларини ривожлантириш учун $275 млн ажратади
Ислом тараққиёт банки ва ОПЕК халқаро тараққиёт жамғармаси томонидан Ўзбекистондаги қишлоқ жойларини ривожлантириш лойиҳаси учун $275 млн. миқдорида қарз ажратади. Бу ҳақда gazeta.uz сайти хабар берди. Лойиҳа Қорақалпоғистон Республикаси, Бухоро, Навоий ва Хоразм вилоятларининг 20 та туманидаги 170 та МФЙ ҳудудларида амалга оширилади.
20 сентябрь куни президент Шавкат Мирзиёевнинг Ислом тараққиёт банки ва ОПЕК халқаро тараққиёт жамғармаси иштирокида «Қишлоқ жойларни барқарор ривожлантириш» лойиҳасини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
Ҳужжатда айтилишича, «Қишлоқ жойларни барқарор ривожлантириш» лойиҳасини молиялаштириш учун Ислом тараққиёт банки томонидан 5 йиллик имтиёзли даврни ўз ичига олувчи 20 йил муддатга 200 млн. АҚШ доллари миқдорида қарз ажратилиши тўғрисидаги қарор Ислом тараққиёт банки Директорлар Кенгаши томонидан мақулланган.
Шунингдек, ОПЕК халқаро тараққиёт жамғармаси томонидан 5 йиллик имтиёзли даврни ўз ичига олувчи 20 йил муддатга 75 млн. АҚШ доллари миқдорида қарз ажратилиши тўғрисидаги қарор ОПЕК Директорлар Кенгаши томонидан маъқулланган.
Қарор билан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Тараққиёт Дастури (БМТТД) томонидан лойиҳа учун 3,05 млн. АҚШ доллари миқдорида грант маблағи ажратилади. Ушбу лойиҳада Ўзбекистоннинг улуши 59,95 млн. АҚШ долларига тенг бўлиши белгиланган.
Лойиҳа Қорақалпоғистон Республикаси, Бухоро, Навоий ва Хоразм вилоятларининг 20 та туманидаги 170 та МФЙ ҳудудларида амалга оширилади.
islom.uz
Буюк келажак бунёдкорлари
1 октябрь – Ўқитувчи ва мураббийлар куни
Ҳаммамиз ҳар доим бош эгиб, таъзим қиладиган, эҳтиром кўрсатадиган устоз ва мураббийларга, айтиш мумкинки, сўнгги йилларда эътибор янада кучайди. Уларга ҳар жиҳатдан қулай шарт-шароитлар яратилаётгани эътиборга молик.
Ҳар йили 1 октябрть – Ўқитувчи ва мураббийлар куни муносабати билан таълим-тарбия тизимида алоҳида ўрнак кўрсатган ходимлардан бир гуруҳини мукофотлаш тўғрисида Президент Фармонининг қабул қилинаётгани соҳани янада равнақ топтиришда муҳим омил бўлмоқда. Фидойи устоз ва мураббийлардан 199 нафари давлатимизнинг ана шундай юксак мукфотларига сазовор бўлди.
Куни кеча муҳтарам Юртбошимиз Шавкат Мирзиёев Фарғона вилоятига ташрифлари асносида: “Минг афсуски, юртимизда таълим соҳаси ачинарли ҳолатга келиб қолган. Биз ҳозир ўқитувчининг обрўсини оширишимиз керак. Бунинг учун лозим бўлган ҳамма ишни қиламиз. Ўзбекистонда халқ таълими бўйича миллий дастур қабул қилинади. Ўқитувчининг маошини минг долларга чиқармагунча ҳаракатдан тўхтамайман”, дея таъкидлади.
Дарҳақиқат, юртимизнинг янада тараққий этиши, халқимиз турмуши бундан-да фаровон, ёшларимиз буюк аждодларимизга муносиб ворис бўлишлари учун таълим тизимида кунчиқар юрт – Японининг тажрибасини қўллаш керак. Чунончи, Япония юксак тараққий этган давлат мақомига эришишида ўқитувчига вазирнинг маоши, императорнинг обрўси, депутатнинг дахлсизлиги қўлланилгани асосий омил бўлган.
Муқаддас динимизда устоз ва мураббийларга эҳтиром беқиёс. Муаллимлик, мураббийлик ‒ буюк шараф. Зеро, башариятнинг энг афзал вакиллари пайғамбарлар, шу жумладан, Ҳабибимиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам бутун башариятга устоз қилиб юборилганлар.
Бу ҳақда Қуръони каримда: «У (Аллоҳ) омилар (саводсиз кишилар) орасига ўзларидан бўлган, уларга (Унинг) оятларини тиловат қиладиган, уларни (ширк ва жаҳолатдан) поклайдиган ҳамда уларга Китоб (Қуръон) ва Ҳикмат (Ҳадис)ни ўргатадиган (бир) пайғамбарни (Муҳаммадни) юборган зотдир. Ҳақиқатан, (улар пайғамбар келишидан) илгари аниқ залолатда эдилар» (Жумъа сураси, 2-оят), деб марҳамат қилинган.
Ҳадиси шарифда: “Аллоҳ мени қийновчи ва қийинлаштирувчи қилиб эмас, балки муаллим ва осонлаштирувчи қилиб юборди”, дейилган (Имом Муслим ривояти).
Бугун устоз ва мураббийларимиз азиз фарзандларимизга Имом Қатода раҳимаҳуллоҳнинг бир туя китобни ёд олганини, Имом Шаъбийнинг: “Оқ нарсага ёзилган ҳар бир нарсани ёд олдим”, деган сўзини, Ашраф Али Таҳонавийнинг қисқа умри давомида бир ярим минг китоб ёзганини, Ибн Рушд умри давомида икки кеча: уйланган ва отаси вафот этган кеча китоб ўқий олмаганини бот-бот эслатиб туришлари мақсадга мувофиқдир. Шундагина юртимиздан яна Бухорийлар, Насафийлар, Хоразмийлар, Берунийлар, Термизийлар, Навоийлар етишиб чиқади.
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам одамларга эзгулик ва яхшиликни ўргатадиган кишиларни мақтаб, бундай деганлар: “Албатта, Аллоҳ таоло, Унинг фаришталари, осмонлару ер аҳли, инидаги чумоли, ҳаттоки денгиздаги балиқ ҳам одамларга яхшиликни таълим берувчининг ҳаққига дуо қиладилар” (Имом Термизий ривояти).
Абу Ҳанифа Нўъмон ибн Собит шогирдлари билан кетаётган эди. Йўлдан чўпон подани ҳайдаб ўтиб қолди. Шунда Абу Ҳанифа отдан тушиб, чўпонга салом бериб, тавозе кўрсатди. Чўпон кетгач, шогирдлари: “Устоз, сиз Куфада, Басрада донғи кетган олимсиз, оддий чўпонга бунчалик тавозе кўрсатишингизнинг боси недир?” дейишди. Абу Ҳанифа: “Бу чўпондан ҳайвонлар ҳақида савол сўрагандим. У менга устозлик қилган эди. Муаллимга тавозе кўрсатиш гўзал фазилатдир”, дедилар.
Худди шундай Алишер Навоий мулозимлари билан кетаётиб, ногоҳ кўзлари йўл бўйида ўтирган ўсмир болага тушди. Ҳазрат отдан тушиб, болакай салом бериб, олдига борди ва: “Бу йигитча устозимизнинг набираси. Биз унга эътибор қаратиб, устоз хотираларини шод айладик”, деган.
Ислом таълимотига кўра, устоз нафақат дунёда иззат-ҳурматда бўлади, балки вафотидан кейин ҳам қолдирган манфаатли илми, таълим берган шогирдларининг хизмати, ёзган асарларидан ўзгаларнинг фойдаланиши туфайли номаи аъмолига савоб тўхтовсиз бориб туради.
Ҳадиси шарифда: “Инсон вафот этганда унинг амали тўхтайди. Фақат уч нарса туфайли (унинг номаи аъмолига савоб ёзилиб туради): садақаи жория; фойдали илм; дуои хайр қилувчи солиҳ фарзанд” (Имом Муслим ривояти), дейилган.
Мен ўқитувчи ва мураббийларни вақт билан мусобақалашаётган, бу жараёнга шогирдларини ҳам жалб қилган кишига ўхшатаман. Ислом тарихига назар солсак, вақт билан мусобақалашиб, жуда кўп муваффақиятларни қўлга киритган уламолар борлигига амин бўламиз. Буюк ватандошимиз, дунё имом Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ илмга қизиқиб, дунё кезиб, олтмиш мингдан зиёд ҳадисни тўплаганида бор-йўғи 16 ёшда эди.
Шунингдек, у зотнинг 63 йиллик умри мобайнида илм йўлида амалга оширган улкан ишларини, мана, орадан ўн асрдан зиёдроқ вақт ўтган бўлса-да, Ислом оламидаги бутун бошли илмий-тадқиқот институтлари ўрганиб келяпти. Тадқиқотлар натижасида у зотнинг қўлга киритган муваффақиятларига барча лол қолмоқда.
Ўқитувчилик касби вакиллари жамиятга сув ва ҳаводек зарур. Бу муҳтарам зотларни қуёшга ўхшатиш мумкин. Қуёш нуридан барча бирдай манфаат кўрганидек, устозларнинг маърифати бутун башариятга наф келтиради. Бежиз Абдураҳмон Жомий ҳазратлари:
Устоз, мураббийсиз қолганда замон,
Зулумотдан қора бўларди жаҳон, демаган.
Мухтасар айтганда, башарият учун ҳам, тараққиёт учун ҳам, тамаддун учун ҳам фақат бир нарса керак: бу – илм, билим ва тафаккур. Шундай экан, шарафли касб эгалари ҳар қанча таҳсинга сазовор.
Байрамингиз муборак бўлсин, азиз УСТОЗЛАР!
Нуриддин домла ХОЛИҚНАЗАРОВ,
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби
Мақолалар
