Регистон. Қадимий ва ҳамиша навқирон бўлган Самарқанд фахри – Регистон кўплаб халқаро анжуманларга ошиён бўлган.У ер юзининг барча қитъаларидан келган сайёҳларнинг доимий  эътиборида.

Халқаро конференция қатнашчилари ҳам  бу муҳташам гўшага ташриф буюришди. Маҳобатли Шердор, Тиллақори ва Улуғбек мадрасаларини томоша қилаётган минглаб сайёҳлар қаторига улар ҳам қўшилишди. Дунёга не-не улуғ зотларни етказиб берган бу мўътабар маскан ҳар қандай кишида ҳайрат ва ҳавас уйғотади.

• Самарқандга илк бор бундан 35 йил илгари келиб кетган эдим, – дейди Афғонистон Республикаси Иш берувчи ва ишчиларнинг миллий иттифоқи раиси муовини Ғулом Али Барёр. – Бу қадимий шаҳар ўша даврларда кўзимга мунғайиб, тарихий обидалар нурсиз аҳволда кўринган эди. Бугунги Самарқанд тароватидан эса қадимий аждодлар меросига бўлган ҳурматдан ақлим лол қолди. Регистонни асл ҳолатига келтиргунча озмунча муҳнат қилинмагани кўриниб турибди. Бу ердаги ободончилик, бунёдкорлик ишлари ўта нозик дид билан амалга оширилган. Самарқанд ҳақиқатдан ҳам инсон бир кўрмаса армонга айланадиган шаҳар бўлибди.

Тиллақори мадрасасида Хитой  Касаба уюшмалари халқаро бўлими мудири Ан Жин Хул билан мулоқотда бўлдик.

• Ўзбекистонга биринчи марта ташриф буюришим, – дейди у. – Дунёда гўзал юрт ва шаҳарлар кўп, аммо улар орасида бу мамлакат менда бошқача таассурот қолдирди. Меҳмондўст, самимий, юзларидан нур ёғилиб турган одамлар билан учрашганимдан ҳаяжонимни яширолмаяпман. Бугун Регистонда туриб, юрагимга бир тилакни тугдим: келгуси гал Самарқандга ота-онамни ҳам олиб келаман. Улар бу ажиб диёрни кўриб ҳайратга тушиши аниқ.

Халқаро конференция қатнашчилари  бу ерда уч гуруҳга бўлинган ҳолда шаҳардаги Мирзо Улуғбек обсерваторияси, Хўжа Дониёр мақбараси, Сиёб бозори ва бошқа зиёратгоҳлар, тарихий масканлар, ишлаб чиқариш корхоналари ва маҳаллаларга йўл олишди.

Саудия Арабистонининг Макка муниципиаллиги вице-президенти Фаҳд ар-Рукий Миср терма жамоаси ва "Ливерпуль" ҳужумчиси Муҳаммад Салоҳга Англия премьер-лигасининг энг яхши футболчиси деб топилгани муносабати билан, унга совға сифатида Макка шаҳридан ер совға қилишини эълон қилди. Бу ҳақда маҳаллий «Сабқ» нашрига таяниб "kun.uz" хабар тарқатди.

Вице-президентнинг маълум қилишича, ҳозирда ушбу тортиқни Салоҳга қандай етказиб бериш шартлари ўрганилмоқда. Агар мамлакат ҳудудида Салоҳнинг ерга эгалик ҳуқуқи бўлса, унга Ҳарам ташқарисидан махсус ер ажратилади. Яна бир вариант сифатида ўша ҳудудда Саллоҳ номига масжид барпо қилиш кўрсатилмоқда.

Шунингдек Рукийнинг қўшимча қилишича, учинчи вариант сифатида ўша ерни сотиб, агар Салоҳни олишни истаса унга бу пулни тақдим этишдан иборат.

Эслатиб ўтамиз, Салоҳ ўтган куни Англия профессионал футболчилар ассоциацияси томонидан премьер-лиганинг жорий мавсумдаги энг яхши футболчиси деб топилганди. Айни вақтда унинг ҳисобида премьер-лига ўйинларида киритилган 31та гол бор. Яна битта гол, унинг тўпурарлар учун рекордни янгилашини таъминлайди.

ЎМИ Матбуот хизмати

Бизда Алишер Навоий, қозоқларда Абай, тожикларда Абдураҳмон Жомий қанчалик улуғланса, туркманларда Махтумқулининг шунчалик ҳурмати баланд. Аслида адабиёт миллат танламайди, бу буюк ижодкорларнинг бари бугун умуминсониятнинг фахрига айланган. Уларнинг шеърларини дунё ҳамжамияти ўзиникидай қабул қилади. Жумладан, биз ҳам. Айниқса, Махтумқулининг «Намасан?», «Айрилдим», «Ошиқ бўлмишам», «Устодингдан айрилма», «Кўринг» сингари шеърлари Комилжон Отаниёзов, Бобомурод Ҳамдамов, Ортиқ Отажонов каби ардоқли санъаткорларимиз томонидаи маромига етказиб ижро этилгани туфайли халқимизнинг қон-қонига сингиб кетган.

Ҳар йигитнинг аслин билай десангиз,

Маракада ўтур-туришин кўринг.

Биров билан ошно бўлай десангиз,

Аввал иқроринда туришин кўринг.

Махтумқули ҳаёти ҳақида икки оғиз маълумот.

Мутафаккир шоир 1733 йилда Туркманистонга қарашли Ҳожи-говшан қишлоғида дунёга келган.  У оилада учинчи ўғил бўлиб, бўш вақтларида пода боқиб, отасига кўмаклашган Махтумкули 9 ёшидан шеър ёзишни машқ қила бошлайди. Кейинчалик у Бухоронинг Кўкалдош, Хиванинг Шерғозий мадрасаларида таҳсил олган.

Туркман халқи тарихининг энг нотинч ва оғир даврида яшаб ўтган Махтумқули оилавий ҳаётда ҳаловат топмаган. Ўша даврда Човдурхон бошчилигида Афғонистонга вакил қилиб жўнатилган акалари Абдулла ва Муҳаммадсафо шафқатсизларча ўлдирилади. Катта хонадоннинг рўзғор юки Махтумқули елкасига тушади. У мударрислик қилиш, ота-бобосидан мерос ёначилик касбини давом эттириш билан бирга, темирчилик ва заргарлик ҳунарларини ҳам эгаллайди. «Гўзал Шерғози» шеъридан маълум булишича, у Хивада таҳсил олаётган даврида бирин-кетин отаси ва онасидан жудо бўлган.

Унинг муҳаббат қиссаси ҳам эртакнамо тугамаган. Махтумқули Менгли исмли қиз билан болаликдан бирга ўсиб, икки ёш бир-бирига кўнгил қўйган. Адабиётшунос олим А. Ҳамдамовнинг ёзишича, шоирнинг отаси ва икки акасининг бевақт ўлими оилани моддий жиҳатдан оғир аҳволга солиб қўйган. Махтумқулининг қалин пулини тўлашга қурби етмаслигини билган Менглининг акалари сингилларининг розилигини ҳам сўрамай, уни бошқага узатиб юборишган экан. Қиз ночор қон йиғлаб, бошқа оилага келин бўлиб тушади. Бунинг устига, қадимий урф-одатга кўра, Махтумқулини катта акасининг бева қолган хотини Оққизга никоҳлаб қўядилар. У Оққиздан икки ўғил кўради. Аммо бир ўғли 7 ёшида, иккинчиси 12 ёшида вафот этади. Аввал акалари, ота-онасидан, севгилисидан, кейин нуридийдаларидан жудо бўлган шоир чуқур қайғуда қолиб, бутун умрини бадиий ижодга бағишлайди. Баъзи тадқиқотчиларнинг таъкидлашларича, шоирнинг ўзига Фироғий тахаллусини танлаши айни шу жудоликлар билан боғлиқдир.

Энди шоир шеъриятига қайтсак. Унинг шеърларида панд-насиҳат руҳи билан бирга, халқ нақллари, мақолларидан фойдаланиш ҳолатлари ҳам учрайди. Қолаверса, ҳаёт ҳақиқатлари юмор тилида баён этилган ўринлар ҳам мавжуд. Мисол учун, мана бу сатрларга эътибор беринг:

Юз номард жойини босмас бир марднинг,

Чекар ташвишини мард элу юртнинг.

Қилган қилиғини кўринг номарднинг

Жангми дея қочар туман учраса...

Мард кутар меҳмонни очиқ юз билан,

Номард қочиб қолар меҳмон учраса...

Шоир ижодида мард ва номард образи етакчилик қилади. Унинг фикрича, мард одам барча яхши фазилатлар эгаси, номард эса иккиюзламачи, ёлғончи, маккор...

Яна бир гап. Махтумқули улуғ башоратчи тимсолида ҳам намоён бўлади. У бир шеърида шундай ёзган:

Парвардигор Ўзи – фақирга паноҳ!
Ул кимдир, бўлмагай тилида сано?!
Қайси юртда агар кўпайса зино,
Ерлари қимирлаб, ларзона келгай.

Махтумқули, турсам сўзим сочмоққа,
Англамаслар шайланади қочмоққа,
Қайси халқ кўникса шароб ичмоққа,
Юртда ўлат тарқаб, вайрона келгай!.

Хулоса шуки, Махтумқули нафақат туркман шоири, балки умуминсониятни эзгу йўлга чорловчи улуғ мутафаккирдир. Баъзан у ўз китобхонларига панд-насиҳат қилса, баъзан безиён эркалаб қўяди. Мана бу сатрларида шу руҳни сезиш мумкин:

Кел, эй дўстим, чекма қайғу-ғамни сен,
Оқтирмагил кўзларингдан намни сен,
Бу дунёда ғанимат бил дамни сен,
Қайғу чекса, йигит киши чол бўлар.

Зуҳал РЎЗИЕВА