Тақдимот

Кеча Ўзбекистон мусулмонлари идорасида “Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя” китобининг тўлдирилган нашри тақдимоти бўлиб ўтди. Асарнинг дастлабки нашри 2015 йил чоп этилган эди. Ўтган давр мобайнида унинг мазмун-моҳияти олий ўқув юртлари, ўрта махсус ўқув юртлари, касб-ҳунар коллежлари, академик лицейлар ва ҳарбий билим юртларида ўқувчи-талабаларга атрофлича тушунтирилди. Шунингдек, телерадиоканалларда ушбу китобнинг ҳар бир боби юзасидан алоҳида кўрсатув, интервью ва эшиттиришлар эфирга узатилди. Хориж оммавий ахборот воситаларида ҳам асарга юқори баҳо берилди.

Профессор-ўқитувчилар, соҳа мутахассислари, ўқувчи-талабалар ва жамоатчилик вакилларининг тавсиялари инобатга олиниб, китобнинг тўлдирилган  нашри яқинда омма эътиборига ҳавола этилди.

Янги нашр 15 та боб, 73 та мавзудан иборат бўлиб, интернетда пайдо бўлган таҳдидлар ва замонавий педагогик талаблар билан янада бойитилган. Қўшимча қисмни тайёрлашда ўзбек, рус, инглиз ва араб тилидаги энг сўнгги маълумотлардан фойдаланилган. Қўшимча бобларнинг асосий мазмуни қуйидагилардан иборат:

Биринчи бобда интернетнинг пайдо бўлиш тарихи, унинг имкониятлари ва қулайликлари баён этилган. Жумладан, электрон ҳукумат тизимининг афзалликлари, оммабоп хизматлари, мафкуравий хуружлардан ёшларни ҳимоя қилишда “uz” доменидаги диний-маърифий сайтларнинг роли тушунтирилган.

Иккинчи бобда замонавий ахборот воситаларининг мазмун-моҳияти, турлари, фойдали жиҳатлари, нохуш оқибатлари ва салбий жиҳатларига қарши қандай чора-тадбирлар кўриш мумкинлиги ифодаланган. Масалан, “Фейсбук”, “Твиттер” каби ижтимоий тармоқларнинг зарарли иллатлари янада авж олаётгани ҳаётий мисоллар ёрдамида исботланиб, уларга қарши туриш чоралари келтирилган.

Учинчи бобда блоггерларнинг келиб чиқиши, вазифалари ва фаолият услублари баён этилган. Жумладан, интернет тармоғида ҳар қандай шахс ҳеч қаерда қайд қилмасдан блог оча олиши, унда ўзининг ғояларини бемалол тарғиб этиши мавжуд хавфни янада кучайтириши таъкидланган.

Тўртинчи бобда виртуал ўйинларга муккасидан кетган ёшларда учрайдиган жисмоний, руҳий касалликлар, зомбилашиш иллати ва уларнинг олдини олиш борасидаги маълумотлар берилган. Масалан, компьютерга боғланиб қолишдан кўра, китоб ўқишнинг 10 та фойдаси илмий асосда баён этилган.

Бешинчи бобда интернетдаги таҳдидларга қарши курашда асос бўлиб хизмат қилувчи миллий қонунчилик ҳужжатлари, халқаро ҳуқуқий нормалар ва давлат сиёсатининг аҳамияти шарҳланган. Жумладан, “Вояга етма­ганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисида”ги Қонуннинг мазмун-моҳияти очиб берилган.

Китобнинг дастлабки нашридаги бобларга қуйидаги қўшимча мавзулар ва иловалар киритилган:

- “Ижтимоий тармоқларнинг ёшларга таъсири” мавзусида бугунги кунда бундай тармоқлардаги хатарлар янада авж олиб бораётгани ва бундан эҳтиёт бўлиш зарурлиги тўғрисидаги маълумотлар;

- “Spam”, “Phishing” ва “Spoofing” каби янги пайдо бўлган таҳдидлар ҳақида маълумотлар ва улардан сақланиш йўллари;

- “Подкастинг ва унинг зарарлари” мавзуида аудио ва видео файлларни интернет орқали кенг тарқатиш ва уларни ишда, ўқишда ва йўлда тинимсиз эшитишнинг оқибатлари ҳаётий мисоллар асосида ифодаланган;

- “Пранк”нинг оқибатлари” мавзусида кишиларни сурбетларча мазах қилиш ва уларни интернет орқали намойиш этишнинг зарарлари киритилган.

Ёшларнинг ҳушёрлик ва масъулиятини янада ошириш мақсадида китобга Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексидан ҳамда Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексидан кўчирмалар киритилган.

Ҳар бир бобдан “Савол ва топшириқлар”, “Мустақил иш мавзулари”, ҳар бир саҳифадан “Билиб олинг” ва “Огоҳ бўлинг” рукнида алломалар ўгитлари, дин ва давлат арбобларининг мавзуга доир фикрлари ўрин олган. Мавзуни қизиқарлироқ ва батафсилроқ ёритиш мақсадида, психологик машқлар, тест-саволлари, мавзуга оид суратлар чизилиб, уларга тагсўзлар ёзилган. Мавзулар таъсирчанлигини кучайтириш ниятида интернетга алданиб қолганидан пушаймон бўлган ёшлар ҳаётидан лавҳалар келтирилган.

Тақдимотда сўзга чиққан диний уламолар, профессор-ўқитувчилар ва соҳа мутахассисларининг ушбу китоб тўғрисидаги фикр-мулоҳазаларини кейинроқ батафсил ёритиб борамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси ахборот хизмати

Ҳар куни оммавий ахборот воситалари орқали дунёнинг қайси бир чеккасида содир этилган ваҳший террорчилик ҳаракатининг гувоҳи бўлганимизда, баъзи нодон, жоҳил кимсаларнинг жирканч фаолияти муқаддас динимизга нисбат берилганида беихтиёр чуқур қайғуга тушамиз, қалбимиз афсус-надомат чекади.

Нафақат мусулмонлар, балки ишонч ва эътиқодидан қатъий назар бутун инсоният учун аламли бўлган бу каби ҳолатларга барҳам беришнинг энг самарали йўли одамларнинг дунёқарашини кенгайтириш, ислом динининг тинчлик ва омонлик дини эканини тарғиб этишдир. 

Шу мақсадда, 2017 йилнинг 22 март куни "Тўхтабой" жоме масжиди имом-хатиби Исҳоқжон Бегматов Олмазор тумани "Гузарбоши" маҳалласи аҳолиси билан "Экстремистик ва террорчи оқимларнинг сохта даъволари" мавзусида суҳбат ўтказди. Имом-хатиб жаҳонда, хусусан, мусулмон ўлкаларида содир бўлаётган хунрезликларнинг муқаддас динимизга дахли йўқлигини Қуръони Карим оятлари ва ҳадиси шарифлар билан ёритиб берди. Шунингдек, Исҳоқжон Бегматов тинчликни авайлаб-асраш, доимо хушёр яшаш кераклиги, мусулмонлар намунали хулқи, одоб-ахлоқи билан ўзгаларга ўрнак бўлиши лозимлиги, доимо илмга интилиб яшаши даркорлигини таъкидлади.

Суҳбат якунида иштирокчиларга "Дунё уламолари мурожаати", "ИШИД фитнаси", "Интернетдаги таҳдидлардан ҳимоя" китоблари тақдим этилди.

Иймон бу инсонни яхши ишларга ундовчи ва ёмон ишлардан тўсиб турувчи буюк кучдир.  Аллоҳ таоло кўплаб ўринларда мўмин бандаларини яхши ишларга чақириб ёмон ишлардан қайтаради ва бу иш уларнинг қалбларидаги иймондан эканини эслатади. Буюк Қуръон каримда кўплаб бу каби оятларни кўришимиз мумкин. Улардан бири қуйидаги ояти каримадир:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ

“Эй, имон келтирганлар! Аллоҳдан қўрқингиз ва (имонда) содиқ кишилар билан бирга бўлингиз!” (Тавба сураси, 119-оят).  

Рисолат соҳиби бўлмиш Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам кучли иймон албатта кучли хулқни юзага чиқариши, ёмон хулқлар эса даражасига қараб иймоннинг заифлиги ёки буткул йўқлигидан келиб чиқишини айтиб ўтганлар.

Ёмон ишларни ҳеч кимдан уялмасдан бажарувчи ҳаёсиз одамлар ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

“Ҳаё ва иймон бир-бирига буткул бирлаштирилгандир. Агар улардан бири кўтарилса иккинчиси ҳам кўтарилади” (Имом Ҳоким ва Табароний ривояти).

Қўшниларига ёмонлик қилувчи, уларга озор берувчи кимсага динимиз оғир ҳукм беради. Бундай кимсалар ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дейдилар: “Аллоҳга қасамки мўмин бўлмайди, Аллоҳга қасамки мўмин бўлмайди, Аллоҳга қасамки мўмин бўлмайди”,-дедилар. Саҳобалар: “Ким, эй Аллоҳнинг Расули”,- деб сўрадилар. У зот: “Қўшниси ёмонликларидан омонда бўлмаган одам”- деб жавоб бердилар” (Имом Бухорий ривояти).

Бундан ташқари Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саҳобаларни лағвдан, бемаъни ва беҳуда сўзлар билан машғул бўлишдан қайтариб шундай деганлар:“Ким Аллоҳга ва охират кунига ишонса, яхши гап гапирсин ёки жим турсин” (Имом Бухорий ривояти).                                        

Мўмин банда ҳақиқий ва комил иймонга таяниб юқоридаги кўрсатмаларга амал қилиши, яхшилик кўчатларини экишда ва уларни парваришлашда бардавом бўлиши лозим. Шунда бир кун келиб бу кўчатлар ўз мевасини албатта беради.

Ўзларини диндор деб санайдиган баъзи кимсалар буюрилган ибодатларни адо этишда бепарволик ва енгиллик ила қарайдилар, одамлар олдида эса, ибодатларни адо қилишда ўзларини ўта иштиёқманд қилиб кўрсатадилар. Лекин шу билан бирга карим хулқ ва ҳақиқий иймон юз бурадиган амалларни қилишга муккасидан кетган бўладилар. Бу ҳолат кишини ибодатларнинг руҳиятини ҳис қилмайдиган манқуртга айлантиради ёки ибодатлар сабаб етиладиган олий даражалардан маҳрум қилиб қўяди. 

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай риёкор кимсаларнинг ҳолидан огоҳлантириб, ўз умматини уларга ўхшаб қолишдан қайтарганлар.

Гоҳида ёш бола намоз амалларини кўрсатиб бериши, ундаги калималарни такрорлаши мумкин. Яна баъзан муҳим ибодатларни адо этиши ва шу аснода ўзида хушуъ ва хузуъ намоён этиши мумкин. Лекин бу икки ҳолат унинг мақсади олий, иймон-эътиқоди саломат эканига далил бўла олмайди!

Мазкур болага фазли улуғ ва тутган йўли тўғри экан деб ҳукм қилиш ҳеч қачон хато қилмайдиган қурилманинг кўрсатмасига боғлиқ. Бу қурилма эса олий хулқ-атвордир.  

Бу борада Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан ворид бўлган қуйидаги ҳадис сўзимиз исботи бўлиб хизмат қилади: “Бир киши келиб: “Эй, Аллоҳнинг Расули, фалона (аёл) нафл намози, рўзаси ва садақаси кўплиги билан танилган. Лекин у қўшниларига тили билан озор етказади”,-деди. Расули акрам у жаҳаннамдадир, дедилар. У киши: “Эй, Аллоҳнинг Расули, фалона (аёл) нафл намози ва рўзаси (аввалги аёлга қараганда) оз экани айтилади. Бироқ, у пишлоқ бўлаклари садақа қилади, қўшниларига озор бермайди”-деди. Шунда Расули акрам у жаннатийдир, дедилар. (Имом Аҳмад ривояти.)

Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мазкур жавобларида  гўзал хулқнинг қанчалик аҳамиятга эга эканлигини билиб олсак бўлади. Қолаверса ушбу жавобдан садақа фойдаси бошқаларга тегадиган ижтимоий ибодат эканлиги, шу сабабдан ҳам зоҳиран шахсий ибодат бўлган намоз ва рўзада озлик миқдори белгилансада садақанинг озлик миқдори белгиланмаганлигини билиб олишимиз мумкин.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хулқнинг ҳақиқий иймон ва тўғри ибодат билан боғлиқ эканлигини айтиб ўтирмасдан балки гўзал хулқни дунёдаги ютуқ ва охиратдаги нажотнинг асоси қилиб тавсифладилар.

Хулқ-атворга йўналтириш ишлари бундан ҳам муҳимроқдир.  Устозларнинг доимий ўгитлари, узлуксиз панд-насиҳатлар  хулқнинг онг ва қалбда барқарор бўлмоғи  учун хизмат қилади.

Маълумки, иймон, яхшилик ва одоб-ахлоқ ажралмас унсурлар бўлиб, ҳеч бир киши уларни бир-биридан ажратиб ололмайди.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни саҳобаи киромларидан: ““муфлис” кимлигини биласизларми?!”,-деб сўрадилар. Улар: “муфлис бизни эътиборимизда пули ҳам моли ҳам йўқ кишидир”,-дедилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “умматимдан бўлган муфлис – қиёмат куни намоз, закот ва рўзалар  билан келган, бировни сўккани, бошқасини ҳақоратлагани, бунисини молини егани, яна бирининг қонини тўккани, бошқа бировни ургани учун униси бу савобларидан буниси бу савобларидан олиб қўйган кишидир. Агар зиммасидаги ҳисоб-китоби тугагунча ҳеч вақоси қолмаса ҳақдорларнинг гуноҳлари олиниб унинг устига юкланади, натижада жаҳаннамга улоқтирилади”-деб огоҳлантирганлар (Имом Муслим ривояти). 

Ана ўша киши муфлисдир. У гўёки минг дирҳамлик товари бору қарзи икки минг дирҳамга тенг савдогарга ўхшайди. Бу мискин қандай қилиб бой саналсин?!

Баъзи ибодатларни бажариб ортидан очиқ-ойдин гуноҳлар қилиб юрган қарздор юзи қора, адоватга лойиқ. Қандай қилиб у тақводор одам ҳисоблансин?!

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юқоридаги ҳолатларни ажойиб бир мисолда шундай баён этганлар: “Яхши хулқ хатоларни ҳудди сув музни эритганидек эритиб юборади, ёмон хулқ эса, бажарилган яхши амалларни ҳудди сирка асални бузганидек бузиб юборади” (Имом Байҳақий ривояти).

Агар мўмин банданинг қалбида ғаразли мақсадлар бўлса, уларнинг зарар ва хатарлари жиддий тус олса, бу инсон динидан осонгина ажралиб қолиши мумкин. Шундан кейин ҳам иймонни даъво қилиши айни ёлғон бўлади. Шундай экан хулқсиз диннинг қандай қиймати бўлади? Ёмон ишларни қилиб ўзини Художўй деб билишдан нима наф?

Яхши хулқнинг иймон билан чамбарчас боғлиқ эканини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қуйидаги сўзлари билан баён қилганлар: “Кимдаки уч хислат бўлса гарчи рўза тутган, намоз ўқиб, ҳаж ва умра қилган ва ўзини мусулмон деб даъво қилган бўлса ҳам у мунофиқдир: ёлғон гапириш, ваъдага хилоф қилиш ва омонатга хиёнат қилиш” (Имом Муслим ривояти. 

Хулоса ўринида шуни таъкидлаш мумкинки, Аллоҳ таоло пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мақтаганда намозларини, тутган рўзаларини, қилган ибодатларини эмас, балки гўзал хулқларини мақтаб:     

وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ

“Албатта, Сиз буюк хулқ узрадирсиз!”-дея мадҳ этган (Қалам сураси 4 оят). Демак, ибодатларимизнинг қабул қилинишида, дуоларимизнинг мустажоб бўлишида асосий ўрин тутадиган нарса бу ҳусни хулқ экан. Аллоҳ таоло барчаларимизни мукаммал хулқ эгаси бўлишни насиб этсин!

Мунибахон Ҳайдарова

“Ҳадичаи Кубро”аёл қизлар  ўрта махсус

ислом билим юрти 2-босқич толибаси

Юртимиз бозорлари ва дўконларининг пештахталари турли-туман ноз-неъматларга тўла. Хоҳласак хорижда, хоҳласак ўзимизда етиштирилган ва ишлаб чиқарилган маҳсулотларни харид қиламиз.

Хорижий мамлакатларда маҳсулотларни сохта йўл билан тайёрлаб сотувга чиқарувчи ширкатлар йўқ эмас. Айрим нобакор тадбиркорлар бойлик орттириш мақсадида озиқ-овқат маҳсулотларини сохталаштириш йўли билан маҳсулотни аслига ўхшатиб, чиройли қоғозларга ўраб сотиш ҳоллари кундалик ҳаётимизда учраб турибди.

Пишлоқ ўрнига унга ўхшаш нарсани, қаймоқ ўрнига соусни, апельсин шарбати ўрнига унинг мазасини берувчи ичимликни тайёрлашганини балки эшитгандирсиз. Мутахассислар буни қандай аниқлаш мумкинлиги, маҳсулотларнинг қайсилари ҳақиқий  эканлигини, сохталарини қандай йўл билан тайёрланганини аниқлаш устида муайян иш олиб бордилар. 

1. Асал

Асалнинг табиийлигини бир неча хил услубда аниқлаш мумкин:

Сохта асалдан куйдирилган шакар мазаси келиб туради.

Уни музлатгичда сақлашни тавсия этишади.  (Табиийсига бу шарт эмас.).

Уйингизда кимёвий қора қалам бўлса, унинг ёзадиган учини асалга киргазинг. Агар маҳсулот кўкариб кетса, бу унга сув ёки шакар шарбати қўшилганини билдиради.

Асални сохталаштириш учун унга крахмал, янчилган соя дарахти уни ёки шарбат қўшишади.

2. Қаймоқ

Сохта қаймоқ маҳсулотининг ҳақиқий қаймоқдан фарқи унга жонивор ёғининг ўрнига ўсимлик ёғи қўшилган бўлади, сут оқсили соя дарахти оқсили билан алмаштирилган бўлади.

Агар сиз бир қошиқ қаймоқни қайноқ сувга солсангиз, у бутунлай аралашиб кетади. Сохта қаймоқ бундай ҳолатда аралашмай, қайноқ сув солинган идиш тагига чўкади.

3. Сут

Келаётган даромадни кўпайтириш мақсадида нопок ишлаб чиқарувчилар сутга пальма ёғи, меламин, сода ёки крахмал аралаштиришади.

Сохталаштирилган сутни харид қилмасликнинг биргина тўғри йўли— ишончли қўллардан, синалган сотувчилардан сотиб олишдир.

4. Қизил икра

Қизил икрани сохталаштириб, айрим кишилар жуда катта бойлик орттиришади. Уни бўяшади ёки сув ўтларидан тайёрлашади. Табиий икра бармоқлар орасида эзилганда ёрилиб кетади ва бироз тахир мазали бўлади, сохтаси бундай ҳолатда эзилиб, шаклини ўзгартиради. Табиий икрада унинг доналари бутун, тагидаги суюқлик жуда оз ҳолатда бўлади.

5. 5. Зайтун ёғи

Таажжубланарли, лекин факт. Италия  мафиячилари сохталаштирилган зайтун ёғидан оладиган даромадлари наркотрафика фойдалари билан рақобатлашади. Унинг нопок ишлаб чиқарувчилари унга ёки бошқа нарса аралаштиришади ёки энг арзон ёғлардан қўшишади. Зайтун ёғининг ҳақиқийлигини унинг нархи қимматлигидан билса бўлади.

Кичкина эксперимент: пахтадан пилик ўраб, зайтун ёғига ботириб олиб, уни ёқилади. Агар олов яллиғи тиниқ ва қурумсиз бўлса, демак шишадаги ёғ шубҳасиз, зайтун ёғидир. Сохта ёғ қора рангда тутаб, чирсиллаб ёнади.

 Манба: marketium.ru

                                           Жалолиддин Нуриддинов тайёрлади

Кунлардан бирида Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳнинг олдиларига тўрт киши шикоят қилиб келди. Улардан бири қурғоқчиликдан, бошқаси қашшоқликдан, учинчиси бефарзандликдан, сўнггиси эса ҳосилнинг йўқлигидан қандай қутилиш мумкинлиги ҳақида маслаҳат сўради.

Шунда Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ уларга юзланиб:

• Тавба қилинг, – деди.

Ҳалиги одамлар ҳайрон бўлиб:

• Эй солиҳ, бизнинг муаммоларимиз турлича бўлса, сен бизга бир хил маслаҳат бердинг”, – дейишди.

Сўнгра Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ Аллоҳнинг каломи Қуръони каримнинг ушбу оятини тиловат қилди: Бас, дедимки: «Роббингиздан мағфират сўрангиз! Албатта, У (бандаларига нисбатан) ўта кечиримли Зотдир. (Шунда, яъни истиғфор айтсангиз) устингизга осмондан (баракали) ёмғир ёғдирур, сизларга мол-дунё, фарзандлар билан мадад берур ҳамда сизларга боғлар (барпо) қилур ва сизларга анҳорларни (ато) қилур (Нуҳ, 10-12).

Дарҳақиқат, холис тавба бандага кўплаб фойда келтиради. Тавба қилувчи учун Аллоҳ таоло бу дунё ва охиратда ажрини тайёрлаб қўйган. Албатта, Аллоҳ бандаларига нима яхши эканини яхши билади.

Даврон НУРМУҲАММАД

тайёрлади