“Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”, “Субҳаналлоҳил азийм”

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: Икки калима борки, улар тилга енгил, тарозида оғир ва Раҳмонга маҳбубдир. Улар: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи, субҳаналлоҳил азийм”, деб айтдилар (Маъноси: Аллоҳни ҳамд айтиш ва улуғлаш билан поклайман) (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

 Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: Кимки: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”, деса, у учун жаннатда бир хурмо экилади, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Абу Зарр розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: Расулуллоҳ менга: “Аллоҳ таолога энг маҳбуб бўлган каломни айтайми? Аллоҳ таоло учун каломларнинг энг яхшиси “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”, деб айтишингдир”, дедилар.

Саҳобалар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Қайси калом афзал?” деб сўрашди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ фаришталари ёки бандалари айтишини ихтиёр қилган “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи” калимасидир, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи”, деб бир кунда юз марта айтса, хатолари денгиз кўпигича бўлса ҳам, кечиб юборилади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи адада холқиҳи ва ризо нафсиҳи ва зината аршиҳи ва мидада калиматиҳи”, деб айтардилар (Имом Муслим ривояти).

  Даврон НУРМУҲАММАД

тўплади

Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати билан Қирғизистон Республикаси Ҳукумати ўртасида Қирғизистоннинг Ўш шаҳрида умумтаълим мактабини қуриш тўғрисидаги Битим 28 июлда имзоланган эди.

Ушбу ҳужжат жорий йилнинг 26 декабрида кучга кирди.

Ўзбекистон ва Қирғизистон Республикалари ўртасида имзоланган келишувга асосан Ўзбекистон маблағи ҳисобидан 630 ўринли умумтаълим мактабини қуриш ва уни Қирғизистон томонига мулк сифатида беғараз топшириши керак.

Маълумот учун, Қирғизистон Республикаси Президентт Сооранбай Жээнбеков Ўзбекистонга ташрифи олдидан “Ўзбекистон Республикаси ва Қирғизистон Республикаси ҳукуматлари ўртасида 2017 йил 28 июлда Бишкек шаҳрида имзоланган, Қирғизистон Республикасининг Ўш шаҳрида умумтаълим мактабини қуриш тўғрисидаги битимни ратификация қилиш тўғрисида”ги қонунни имзолаган эди.

ЎзА

Тошкент шаҳридан 70 чақирим узоқликда жойлашган  ушбу мажмуа бир неча ерости иншоотларини ўз ичига олган. Илк бор бу ерга келиб, уни ўрганган машҳур археолог М.Е.Массон ушбу жойни  “корхона”, яъни “устахона” деб атаган эди. Павел Новикнинг ёзишича, ҳозирда бу ерни кўпчилик “Қорихона”, яъни Қуръон ўқиладиган хона, деб аташни афзал кўради.

Ушбу мажмуанинг пайдо бўлиш тарихини эшон Эшмат Хўжахон, “иштон солди” жамоаси ёки ундан ҳам қадимги оқим “чироқўч”ларга (машъалаларни ўчирувчилар) боғлайдилар. Ҳатто айрим тарихчилар уни қадимги насронийлар ибодатхонаси, деган тахминларни ҳам илгари сурган.

Аммо бу қадимий макон жуда ҳам овлоқ жойда, асосий йўллардан хийла ичкариликда жойлашгани, ҳозирда ҳам бу ерга етиб келиш қийинлиги, одамни ҳайратга солади.

М.Е.Массон бу мажмуага илк бор келганини бундай таърифлайди: “Йўлак кенг  гумбаз шаклидаги “зал”га олиб кирадики, у яқин атрофдаги маҳаллий аҳоли учун жума намозларини ўқишга хизмат қилиб келган. Унинг бир тарафига минбар ўрнатилган, бошқа тарафида эса Қуръон ва бошқа диний мазмундаги китоблар уюм бўлиб ётибди”.

Қуръони карим қироати ҳақида сўз борганда , Қуръон илмида номи чиққан етук олимлар ёдга келади.  Уларнинг машҳурларидан бири– қорилар саййиди,  шайх, имом Абу Муҳаммад ибн Фарруҳ Шотибийдир.

Имом Шотибий Қуръони карим қироати ва тажвиди, қуръоний илмлар соҳасида шуҳрат топган олимдир.  Шунингдек,  у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг ҳам билимдони саналади. Агар унинг олдида Имом Бухорий ва Имом Муслим  “Саҳиҳ” тўпламлари ёки Имом Моликнинг “Муватто” асаридан ҳадис ўқилса,  китобга қарамай,  ўқилгандаги хатоларни ёддан айтар ва йўл-йўлакай котиблар йўл қўйган жузъий камчиликларини ҳам тўғрилаб қўярди.  Имом Шотибий араб тили грамматикаси бўйича ҳам таниқли уламолардан эди.

Шотибий жуда заковатли бўлган, диний илмлардан ташқари, шеърият соҳасида ҳам яхшигина иқтидори бўлган.  Ибодатларни кичик кўнгил ва тавозеъ билан адо қилган , қалби доимо Аллоҳнинг зикри билан уйғоқ бўлган. Манбаларда унинг кўзлари ожизлигига қарамай, қалб кўзлари очиқ, зоҳид ва кароматли валий бўлгани зикр этилади².

Мажлисларда Шотибий илм ва динга манфаати бўлмаган беҳуда сўзлардан тийиларди. Қуръон қироатига киришмоқчи бўлса, суннатга мувофиқ ҳолда таҳоратли бўлар, покиза кийимларини кияр эди.

Абу Амр ибн Салоҳ  “Табақот аш-Шофиъия” асарида ёзишича, Абу Муҳаммад Шотибий ўз ватанида, Абдуллоҳ Абул Ос Нафарий ҳузурида Қуръони каримни тўла ёд олган ва ундан етти қироатни ўрганган. Қадимий Андалусиянинг Валенсия шаҳрига кўчиб ўтгач, иккинчи устози Абулҳасан ибн Ҳузайлдан қироат илмига оид “Тайсир” китоби бўйича таълим олган. Яна Шотибийнинг Абул Ҳасан ибн Наъма, Абу Абдуллоҳ ибн Саода, Абу Муҳаммад ибн Омир, Абу Абдуллоҳ ибн Абдурраҳим, Алим ибн Абдулазиз каби даврининг етук қироат устозларидан ҳам таълим олгани айтилади. Ҳаж қилиш учун Маккага борганида эса, Абу Тоҳир Силфийдан ҳам илм ўрганган³. Кейин Шотибий Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Ҳамидга шогирд бўлиб, машҳур тилшунос Сибавайҳнинг “Комил” ва Ибн Қутайбанинг “Адаб ул-котиб” китобини ўқиган. Шундан кейин Искандарияда Абу Тоҳир Салафий ва бошқалар суҳбатида бўлган. Бундан ташқари, Шотибийнинг яна ўндан ортиқ устози бўлгани маълум⁴.

Возий ал-Фозил Шотибийни Мисрдаги мадрасада талабаларга Қуръон, ҳадис, наҳв ва сарфдан дарс беришга таклиф қилади ва унга барча қулай шароитларни яратиб беради. У умри охиригача ана шу «Фозилия» мадрасасида талабаларга қироатдан дарс берди. У ватанига қайтиб келмади, чунки у ернинг олимлари номи оламга машҳур Шотибийга ҳасад қилиб, у ҳақда турли фитналар уюштиришлари хавотири бор эди. Олим фақирликда кун кечирганига қарамай, қаноатни қўлдан бермади⁵.

Шотибийни дунёга унинг илмий мероси танитди. У асарларини араб тилида, асосан, назмда битди. Уларнинг ўқилиши ва ёд олиниши осон бўлгани боис, асрлар давомида мадрасаларда асосий дарслик бўлиб хизмат қилди. Жумладан, бир неча аср Бухоро мадрасаларида унинг «Ҳирз ал-амоний ва важҳ ат-таҳоний» асари ўқитиб келинган. Асар 1173 байтдан иборат манзума бўлиб, радифи «лом» ҳарфи билан тугайди. Ривоят қилинишича, олим мазкур асарини ёзиб бўлганидан сўнг Каъбани ўн икки минг марта тавоф этган ва ҳар айланишда: “Ё Аллоҳ, асаримни халққа фойдали эт” дея дуо қилган экан. Манбаларда унинг Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни тушида кўргани ҳам нақл қилинади. У Расулуллоҳга мазкур китобини кўрсатибди. У зот китобни қўлларига олиб, «Яхши китоб бўлибди, ким уни ўқиса, жаннатга кирсин», деб дуо қилибдилар⁶. Бундан ташқари, Шотибийнинг қироат илмига бағишланган ўнга яқин асари мавжуд ва улар ҳозиргача қайта-қайта нашр қилинмоқда.

Ибн Ҳалликон бундай дейди: “Шотибий беҳуда, бефойда ва ортиқча гапирмасди, фақат зарурат юзасидан сўралган нарсага жавоб берарди. У киши бемор бўлиб қолса, касаллиги ҳақида ҳеч кимга шикоят қилмас ва сездирмасди. Агарда у кишининг соғлигидан сўралса, у: «Аллоҳга шукр, соғлигим яхши», деб қўярди.

Шотибий 590 ҳижрий йилнинг 28-жумадул охир ойида (1194 йил 20 июн) Мисрда вафот қилди⁷. Шотибийнинг қабри Қоҳиранинг Вафора қишлоғида, унинг мақбараси машҳур зиёратгоҳга айланган. Таниқли қироат олими Жазарий у ҳақда бундай дейди: “Мен Шотибийнинг қабрини бир неча марта ўз шогирдларим билан зиёрат қилдим. У киши қабри олдида туриб, шогирдларим билан қилган дуойим ижобат бўлди»⁸.

ЎМИ Матбуот хизмати

Янги йил байрамида болажонлар учун махсус “Президент арчаси” тадбири ташкиллаштирилади. Бу йил ҳам мазкур анъанани давом эттирилмоқда.

Ўзбек халқи болажон халқ, шу боисдан ҳам юртимизда нишонланадиган ҳар қандай байрам беғубор болажонларнинг иштирокисиз ўтмайди. Айниқса, ҳар йили кенг нишонланадиган янги йил байрами жажжи юртдошларимизнинг севимли тантаналаридан биридир.

Маълумки, ҳар янги йил байрамида болажонлар учун махсус “Президент арчаси” тадбири ташкиллаштирилади. Бу йили ҳам мазкур анъанани давом эттирган ҳолда Президент совғалари тайёрланмоқда.

Шуни қайд этиш лозимки, бугунги кунга келиб Меҳрибонлик ва Мурувват уйлари ўғил-қизлари, “SOS – болалар маҳаллалари”, Гўдаклар уйи, Оилавий болалар уйи тарбияланувчилари, ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болалар, юртимиз тинчлиги йўлида қурбон бўлган ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимларининг фарзандлари учун 12 номдаги ўқув қуроллари ва 15 номдаги ширинликлардан иборат бўлган 11 минг дона Президент совғалари тайёрланди.

Шу йили 26 декабрь куни Тошкент, Сирдарё, Жиззах вилоятлари ва Тошкент шаҳрига жами 3734 дона Президент совғалари автотранспортларда, 6265 дона Президент совғалари “Ўзбекистон ҳаво йўллари” авиакомпаниясининг самолётлари орқали жадвал асосида жорий йилнинг 25-27 декабрь кунлари Қорақалпоғистон Республикаси ва 9 та вилоятга етказилди.

Эслатиб ўтамиз, Президент совғалари 29-30 декабрь кунлари Қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳри ва бошқа барча вилоятларда ташкил этиладиган “Президент арчаси” тадбирларида кичкинтойларга тантанали равишда топширилади.