Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ёнига дафн этилган саҳобалар Абу Бакр розияллоҳу анҳу ва Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудир. Бу жой “Равзаи мутоҳҳара” деб номлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак қабрлари жойлашган жой рафиқалари Оиша розияллоҳу анҳонинг уйлари эди.

Бугунги кунда “Равзаи мутоҳҳара” Мадинадаги Пайғамбар алайҳиссалом масжидлари, яъни Масжидун Набавийнинг ажралмас қисми бўлиб, зиёратчилар билан доим гавжум.

Пайғамбар алайҳиссалом ва У зотнинг икки саҳобасининг қабрлари эшик ва деразасиз бир нечта деворлар билан ўралган, шунинг учун у ерга ҳеч ким тўғридан-тўғри кириш имконига эга эмас.

Пайғамбар алайҳиссаломнинг қабри Масжидун Набавийнинг жануби-шарқий қисмида жойлашган. Унинг шимолий ва жанубий томонлари 16 метр, ғарбий ва шарқий томонлари эса 15 метр.

Равзаи мутоҳҳара атрофидаги илк деворлар ҳижрий 678 йилда Зоҳир Байбарс томонидан қурилган. Улар ёғочдан ясалган ва баландлиги 3 метр эди. Ҳижрий 886 (милодий 1481) йили Пайғамбар алайҳиссалом масжидида кучли ёнғин чиқади ва ёғоч иншоотлар вайрон бўлади. Кейин Султон Ашраф Кайтбай бу деворларни бугунги кунгача сақланиб қолган, биз кўриб турган панжаралар билан алмаштиради.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак қабрининг бир нечта эшиклари бор:

1. Боби Таҳажжуд – Равзанинг шимолий қисмида жойлашган. Муҳаммад пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам таҳажжуд намозини ўқиган меҳроб;
2. Боби Тавба – Равзанинг жанубий қисмида жойлашган;
3. Боби Оиша ёки Боби Вуфуд – Равзанинг ғарбий қисмида жойлашган. Пайғамбар алайҳиссалом Мадинага келган қабилалар ва элчиларни қабул қиладиган жойни белгиловчи устун ёнида жойлашган.
4. Боби Фотима – қабрнинг шарқий қисмидаги Фотима розияллоҳу анҳо уйи томон олиб борувчи эшик. Бу эшик қабр ўралган бинонинг ички қисмига киришингиз мумкин бўлган ягона эшикдир. Кириш учун фақат Саудия Арабистони ҳукуматининг рухсати билан мумкин.

Қабрнинг шарқий томонида “Саломлашиш жойи” деб номланган олтин панжарали девор жойлашган. Бу ерда зиёратчилар девордаги махсус тешиклар орқали ичкари кўринмасада назар ташлаб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у зотнинг саҳобаларига салом беришлари мумкин.

Ўртада келувчи айлана ва каттароқ тешик ортида Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қабри, ундан кейинги икки айлана тешик Абу Бакр розияллоҳу анҳу ва Умар розияллоҳу анҳу қабрларини билдиради.

Биринчи тешик ва қолган иккита тешик ўртасида Боби Оиша, яъни Оиша онамиз ўз уйларига кириб-чиқиб юрган эшик ўрни жойлашган.

Олтин панжара устида “Ҳужурот” сурасининг 3-оятини ўқиш мумкин:

“Эй мўминлар, (токи қилган яхши) амалларингиз ўзларингиз сезмаган ҳолларингизда беҳуда-бефойда бўлиб қолмаслиги учун сизлар (пайғамбар билан сўзлашган пайтларингизда) овозларингизни пайғамбарнинг овозидан юқори кўтарманглар ва унга бир-бирларингизга очиқ (дағал сўз) қилгандек очиқ-дағал сўз қилманглар!”

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак қабрлари 2 қисмга бўлинган:

1. Ташқи қисми: Фотима розияллоҳу анҳонинг уйи жойлашган жой билан қабрнинг ташқи девори орасидаги бўшлиқ.

Бу жойга фақат юқори мартабали амалдорлар ва масжид ходимлари кириши мумкин, улар бу деворга ўрнатилган пештахтани алмаштирадилар, тозалаш ишларини олиб борадилар. Ва шу жойдан ичкарироққа ҳеч ким кира олмайдилар.

2. Ичкари томон – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва у зотнинг саҳобаларининг қабрлари жойлашган жой.

Мазкур жой Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хотини Оиша розияллоҳу анҳонинг хонадонлари бўлиб, бу муқаддас хона кетма-кет учта девор билан ўралган.

Биринчи девор Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётлик чоғларида, Мадинага кўчиб келганларидан кўп ўтмай қурилган. У 91 ҳижрий йили Умар ибн Абдулазиз томонидан Каъба қурилган тошларга ўхшаш тошлар ёрдамида қайта қурилган.

Бешбурчак шаклдаги иккинчи девор ҳам Умар ибн Абдулазиз томонидан қурилган. Нега тўртбурчак эмас, ноодатий бешбурчак шаклида қурилган дейилса, бу ерни Муқаддас Каъбага ўхшатиб қўймаслик ва уни мўминларнинг саждагоҳига айлантирмаслик учун шундай қилинган. Бешбурчак девор атрофидаги пештоқли учинчи девор ҳижрий 886 йилда қурилган. Айнан шу деворни зиёратчилар панжарадаги айлана 3 та тешик орқали кўришлари мумкин.

Равзаи мутоҳҳаранинг ички қисмида, яъни биринчи деворида мутлақо эшик ва дераза йўқ. Ҳеч ким унга кириш ҳуқуқига эга эмас.

Қабрнинг бу қисмига кириб, Пайғамбар алайҳиссалом ва у зотнинг саҳобаларининг қабрларини 540 йил олдин ўз кўзлари билан кўрган охирги одам Масжиди Набавийда содир бўлган кучли ёнғиндан кейин тозалаш ишлари билан шуғулланган олим Али ибн Аҳмад Самҳудий эди.

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қабрининг схемаси

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам қабри (Яшил рангдагиси)

Умар ибн Абдулазиз томонидан қурилган бешбурчак девор. Дарул Мадина музейи кўргазмаси

Ташқи девор ва 5 бурчакли девор. Дарул Мадина музейи кўргазмаси

ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси

катта ўқитувчиси Каттаев Пўлатхон

Ўзбекистоннинг ЮНЕСКОдаги доимий ваколатхонаси ходимлари ЮНЕСКО жамоат ассоциацияси (UCA) ва мазкур ташкилотнинг расмий ҳамкори - Халқаро маданий дипломатия ассоциацияси (IACD) томонидан ташкил этилган «Маданиятлар ва анъаналар чорраҳасида» мавзусидаги онлайн давра суҳбатида иштирок этди, деб хабар қилаяпти «Дунё» АА мухбири.

Тадбирда давлатлар маданий мероси ва анъаналарига ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш, хилма-хиллик ва тинчликни тарғиб қилиш омили сифатида тўхталиб ўтилди. Мамлакатларнинг тарихий-маданий мероси ва салоҳияти, жумладан, халқ қўшиқлари, анъанавий рақслар, фольклор ва миллий гастрономия анънаналарини очиб берувчи аудио ва видеоматериаллар тақдим этилди.

Ўзбекистон вакиллари барқарор туризмни ривожлантириш контекстида мамлакатимизнинг тарихий ва маданий меросини муҳофаза қилиш, кенгайтириш ва оммалаштириш соҳасида ЮНЕСКО билан ҳамкорликнинг асосий йўналишларига алоҳида тўхталди. Иштирокчилар республиканинг миллий, минтақавий ва халқаро миқёсда туризмни ривожлантириш борасидаги саъй-ҳаракатлари билан таништирилди. Самарқанд шаҳри номзодини 2023 йилда уюштириладиган ЮНВТО Бош Ассамблеясининг 25-сессиясини ўтказиш жойи сифатида илгари суришга алоҳида эътибор қаратилди.

Ўзбекистон дастурининг маданий қисми 2010 йилда маданият ва санъатни тарғиб қилиш мақсадида ташкил этилган, қароргоҳи Грецияда жойлашган «International Action Art» халқаро нодавлат ташкилотининг мамлакатимиздаги бўлинмаси билан ҳамкорликда тайёрланди.

Тадбирда Самарқанд, Бухоро ва Хива шаҳарларининг қадимий тарихи, кўп миллатли халқимизнинг маданий хусусиятлари ва анъаналари, миниатюра ва рақс санъати, ноёб гастрономия, шунингдек, Ўзбекистоннинг замонавий тараққиёти ҳақида батафсил ҳикоя қилувчи «World Wide Travel» сайёҳлик компанияси томонидан тайёрланган видеоролик намойиш этилди.

Ўзбекистон вакилларининг тақдимотлари иштирокчилар томонидан катта қизиқиш билан кутиб олинди. Ташкилотчилар Ўзбекистоннинг бой тарихи ва маданий мероси, сайёҳлик ва гастрономик салоҳиятини тарғиб қилиш бўйича қўшма ахборот-маърифий тадбирлар, жумладан, тақдимот ва стендларга жиддий қизиқиш билдирди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Kun.uz “Ҳаётий ҳикоялар” рукнининг навбатдаги қаҳрамонлари – айрим сабаблар билан уруш ўчоғига бориб қолган ва давлатимиз томонидан ватанга қайтарилган оналардир. Улар Сурияга қай тариқа бориб қолишгани ва уруш даҳшатлари ҳақида сўзлаб беришди.

Биринчи ҳикоя

“Сурияда ўлим билан ҳаёт битта танада яшайди”

— Сурия ҳақида авваллари билмас эдик. Хўжайиним у пайтда Мисрда, биз эса Ўзбекистонда яшардик. 2012 йилда у бизни Мисрга чақирган. Фарзандларим отасиз ўсмасин, ўзим отасиз ўсдим, улар ота меҳрига зор бўлмасин, деб икки боламни олиб эримнинг орқасидан кетганман. У ерда 2 йил яшадик, болаларим мактаб ва боғчага боришарди. Мен кўпроқ уйда бўлардим.

Мисрда вазият оғирлашиб кетгач, Туркияга кетишга қарор қилдик. 2014 йилда Туркияда 10 кун туриб, у ердан Сурияда ўтиб кетдик.

Кўпроқ Топқо деган шаҳарчада яшадик. 2017 йилнинг март ойларида биз у ерни тарк этишга мажбур бўлдик. Чунки шаҳарда вазият оғир эди. Курдлар бостириб киргандан кейин яшаган манзилимизда туриш хавфли бўлиб қолган. Топқода, кейин Роққа деган жойда яшадик. У ерда ҳам оз муддат яшаб, яна манзилимизни ўзгартирганмиз.

Шаҳарма-шаҳар кўчиб юраверганмиз. Охири Боғузгача борганмиз. У ерда уйлар йўқ эди, одамлар хандақ (окоп) қазиб, ичида яшашарди: шуниси хавфсизроқ эди. Ўлим кўп, очарчилик ҳукмрон эди. Одамлар тириклай ёниб кетишар, аммо ҳеч ким ёрдам бера олмасди. Юрак ҳовучлаб яшардик, айниқса болаларим бу ҳолатларни кўриб қўрқишарди...

Боғуз ниҳоятда хавфли жойга айланди – бизнинг устимизда барча қуролларни синаб кўришарди. Кунларнинг бирида тунда ёнимиздаги ўқ-дори машинаси устига ракета келиб тушган. Ҳамма ёқ ёниб кул бўлди. Ҳаммаси худди кинолардагидек юз берди. Ракета зарбидан отилган учқунлар биз турган xандаққача етиб келди. Буларнинг ҳаммаси даҳшатли эди. Xандақдан отилиб чиқиб кетмасак, биз ҳам ёниб кетишимиз мумкин эди. Мен фарзандларимни олиб чиқиб кетдим.

Нарироқда уйғурларнинг тизза баравар ковланган xандағи бор экан. Xандақ эгаларидан бир кечага шу ерда тунаб қолиш учун рухсат олдик. Ўша xандақда тунни ўтказдик. Туни билан мижжа қоқмай чиқдик. Чунки ухлайдиган ҳолат эмасди. Аёлларнинг ёрдам сўраб чинқирган овозлари келарди атрофдан. Биз уларга ёрдам бериш тугул, ҳатто xaндақдан чиқа олмасдик. Қўлимиздан ҳеч нарса келмасди. Шифокорлар йўқ, дори-дармон ҳақида ўйламаса ҳам бўлади.

Бир чуқурликда 5 нафар ёш болаларнинг ёниб кетиши оқибатида скелетлари қолган, уларнинг ёнида эса онаси аъзолари бутун, фақат оёқ танадан узилиб кетган ҳолатда турaрди.

Мен ўзимни ўша онанинг ўрнида тасаввур қилиб кўриб даҳшатга тушдим. Унинг ҳам фарзандлари худди мендек 5 нафар эди. Ич-этим жимирлаб кетди... Сурияда мен кўрган энг даҳшатли воқеа шу эди. Худди қиёмат эди. Биз фарзандларимизни қанчалик ардоқлаймиз, ер-y кўкка ишонмаймиз. Лекин онанинг қўлидан ҳеч нарса келмаган. Фарзандларини ракетадан ҳимоя қила олмаган.

Қўрққанимдан очликни ҳам ҳис қилмас эдим. Ейдиган нарсанинг ўзи йўқ эди. Мазам қочиб, карахт бўлиб қолганман. Фарзандларим менсиз қолиб кетмасин, деб Яратганга илтижо қилиб чиқар эдим.

Сурияга борган илк пайтларда секин-аста озиқ-овқат танқислиги кузатила бошлади. Болаларимга нон бериб туриб: “Камроқдан енглар”, деб уқтирар эдим. Ун камайгач, тежаш учун болаларимга атала қилиб беришга ўтдим.
Йўл беркилганидан кейин шу атала ҳам йўқ бўлиб қолди. Шу сабабли кепак қовуриб беришга ўтдим. Фарзандларим қовурилган аталадан тановул қила туриб худди тансиқ таом еяётгандек ҳузурланишарди. Энг ёмони, ҳатто шу кепакдан бўлган таомни ҳам тўйиб ейишмасди.

Сурияда тошли тегирмон бўлар экан. Ўғлим уйдаги буғдойни тегирмонга олиб бориб майда қилиб келган. Катта фарзандларимга кепак қовуриб, кенжасини эса аяб, унга буғдой унидан нон берардим. Болаларимнинг “эртага ҳам кепак қовуриб берасизми?” деб зорланиб айтган гаплари ич-этимни кемирарди.

Самолётдан тушганимда ҳаёт борлигини ҳис қилдим. Сурияда ўлим билан ҳаёт битта танада яшайди. Аввал эътибор бермаган эканман. Боғуз шаҳрида ракета бўлаклари тушган хандақ ёнида ўрик дарахти бор экан. Дарахтнинг танаси иккига ажраган: бир шохи гуллаб турибди, иккинчи шохи эса ёниб кетган. Инсон баҳорда ўрик гуллаганини кўриб хурсанд бўлиб кайфияти кўтарилади. Мен ўша гуллаган ўрикни кўриб туриб ҳам ўзимда бирор бир ҳис туймадим. Гул тугган куртакни кўриб баҳор келганини билдим. Ўрик гулини кўриб қишдан соғ-омон чиққанимизга шукрлар айтдим...

Аёзли кунларда уйимиз йўқ, қиров тушмасин деб хандақдаги кўрпа-тўшакларимизнинг устини ўраб қўярдик. Эртаси куни эса ўша қировни қуритиш билан овора бўлардик.

Болаларимга сув олиб келиш учун хандақдан чиқаман десам, улар йиғлашарди. “Сув олиб келаман, деб бомба тагида қолиб кетманг, сув ҳам ичмаймиз, керак эмас”, дейишарди. “Сувсизликдан ўламизми?” деб ўқ ёғилиши сал тинган пайтда эҳтиёткорлик билан болаларимга сув олиб келардим.

Ватанимизга қайтарган юртбошимизга, “Меҳр-5” операциясида иштирок этганларга оиламиз номидан катта раҳмат айтаман. Тинчлигимизга кўз тегмасин...

Гулмира Тошниёзова
суҳбатлашди.

Бугун, 10 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Нуриддин домла Холиқназаров ҳазратлари пойтахтдаги “Сирож Солиҳ” жомесига ташриф буюриб, пешин намозидан сўнг намозхонлар билан суҳбат қиладилар.

 “Сирож Солиҳ” жоме масжиди 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати