Икрамов Обидхон

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Наманган вилоятдаги вакили ўринбосари

Саидаҳмад домла САЙДАРАЛИЕВ

Муқаддас ислом дини одоб ахлоқ, меҳр муаббат ва инсонпаварлик дек гузал ғояларни ўз ичига олганлиги cабабли турли замонларда одамлар бу диндан турлича фойдалана бошладилар. Кимдур дунё ва охиратининг манфаати учун фойдаланган бўлса, ислом дини дейилса эшитган одам мумдек эриб қолишини билган ғаразли кишилар ўзининг моддий ё ботил ғоясини амалга ошириш учун ишлатадиган бўлиб қолди. Ушбу ботил ғоя ва ақидаларни сезган улуғ зот ва алломалримиз ўз замоналарида мазкур тоифаларнинг йўлини тўсмоқ учун ўз билим ва маҳоратларини ишга солиб кўп натижаларга эришдилар ва муқаддас ислом динимизни бизгача тоза ва соф етказиб бериш бахтига мушарраф бўлдилар. Шунинг учун биз ҳам бугунги глобал ҳолатини назарда тутмай бефарқ ва лоқайд бўлиб панжа ортидан қараб ўтирадиганлардан бўлсак, келажак авлод ҳаққини поймол қилиб улар олдида жавобгар бўлиб қолишимиз муқаррар бўлади.

Бугун дунёнинг баъзи бир мамлакатларида турли тоифа ва ақидапарастлар ўз ғаразли ғояларини амалга ошириш учун ислом дини ниқоби остида амал қилиб, ўқлари нишонга етмоқ учун ҳадиси шариф ва Қуръони карим оятларини ўз манфаатлари йўлида тафсир қилмоқдалар.

Аввалан билмоқ керакки, Қуръонни гафсир қилиб унга маъно беришга фақат мужтаҳид (тафсир, ҳадис, фиқҳ ва усул илмларни билган киши)ҳақлидирки, бу иш вақтида ўз ифодасин топган. Зеро ҳадисда келганки: «Қуръонни ким ўз фикри билан тафсир қилса жойини жаҳаннамдан таййёрлаб қўйсун». Шунингдек Қуръони каримда шундай оятлар мавжудки, уларнинг маъноларини Парвардигордан бошқа ҳеж ким билмайди деб Қурънда таъкидланган. Шунинг учун бизнинг Ҳанафий мазҳабимиз уламолари шундай оятларнинг маъносини Оллоҳ таолога ҳавола қилиб маъно беришидан ўзларини тиядилар. Бундан ташқари Қуръон ва ҳадисларнинг носих ва мансух(ҳукми бекор қилинган) лари бор бўлиб, муфассир уларни ҳам мукаммал билмоғи лозим бўлади. Мансух оятларга имон келтирилади аммо унга амал қилинмайди.

Йуқорида таъкидлаб ўтганимиздек бугунги янги фирқалар Қуръни карим ва ҳадисларни кўр-кўрони таъвил қилиб тинж ҳаёт кечириб турган жамиятни ҳалокат гирдобига тортмоқдалар. Худованд таборака ва таоло шундай кимсалардан огоҳ бўлмоғимиз учун қўйидаги оятни Қуръонда келтириб марҳамат қилади: (Оят маъноси) «Бу Китода(Қурънда) маъноси аниқ ва равшан оятлар ва ҳам муташобиҳ(тушиниши қийин бўлган) оятлар ҳам ўрин олгандир. Энди дилларида ҳақ йўлдан оғиш бўлган кимсалар одамларни алдаб фитнага солиш ва ўз ҳавои нафсларига мувофиқ тафсир қилиш учун Унинг муташобиҳ оятларига эргашадилар,- Ҳолбуки, ундай оятларни таъвилини ёлғиз Оллоҳгина билур…..» деб баён қилинган. ( Оли Имрон 7 оят). Мазкур оят хусусида Пайғамбаримз (алайҳиссалом) бундай деганлар: «Бир қавмнинг Қуръон оятлари устида таъвил қилиши, уларнинг хатога йўл тутишига сабаб бўлади ва улар фитнага йўл тутади сўнгра улар Қуръондан муташобиҳ оятларига эргашадилар. Бу ҳол уларни ҳалокатга олиб бораби».(Қатода ривояти). Бошқа бир ҳадисда бундай дейилган: «Агар Қурондан муташобиҳ оятларига эргашганларни кўрсангизлар, улардан узоқлашингиз».(Тафсири Абд).

Мазкур оят ва ҳадиси шарифлардан хулоса чиқориб шуни айтиш мумкинки, бугун дунёда ўз қабиҳ амаллари билан хавф солиб турган фирқалардан бири «ИШИД» ( Ироқ ва Шом Ислом давлати) , «Ҳизбут-таҳрир» ва бошқа гуруҳлар мавжудлигидан барча юртдошларимиз огоҳ бўлмоқлари лозим. Зеро Ҳазрати Али (каррамаллоҳу важҳаҳу) бир минг тўрт юз йил муқаддам уларнинг сифатларини баён қилиб бундай деганлар: «Қачон қора байроқларни кўрсангиз ерни лозим тутинг. (яъни маконингизда туринг уларга ергашманг) Қўлларингиз ва оёқларингизни қимирлатманг.(уларга моддий ва маънавий ёрдам берманг) Сўнг заиф бир қавм зоҳир бўлур. Улар эътиборга сазовор эмаслар. Уларнинг қалблари темирнинг зангига ўхшайди.(одамларга раҳм қилмайдилар, шафқатсиз азоб берадилар) Улар мол-мулк соҳибларидирлар. Аҳдга ҳам, ваъдага ҳам вафо қилмаслар. Ҳаққа чақирурлар, лекин ўзлари ҳақ аҳлидан эмаслар. Исмлари лақабдир. Нисбатлари қишлоқ-шаҳарларигадир. Сочлари аёлларнинг сочларига ўхшаб осилиб туради. Улар охири бориб ўзаро ихтилоф қиладилар…..».

Хулоса сифатида шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, жаҳонда кечаётган мураккаб жараёнлар ёшлар тарбиясига янада жиддийроқ эътибор беришни талаб этмоқда. Хусусан ҳар бир ота- она бўйнидаги масъулиятни ҳис этиб фарзандларининг ҳар нафас ва ҳар бир қадамидан хабардор бўлиб уларнинг юрадиган йўли ҳамда дўсту ҳамсўҳбатлари кимлигини билиб туришлари шарт ва лозим дур. Уруш жанжаллар биздан узоқдаку деб бепарво бўлиш асло мумкин эмас. Гарчи юртимиз Худога шукр тинч-осуда бўлсада бу хатарларни олди олинмаса, унинг тафти етиб келиши мумлмгини унутмаслигимиз даркор. Зеро ҳозирги глобаллшув даврида интернет орқали дунёнинг бир четида туриб, одамларга ўз ғоясини сингдириш мумкин бўлган даврда яшамоқдамиз. Шунинг учун мазкур тоифаларга нисбатан « фикрга қарши фикр, ғояга қарши ғоя, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш ҳар қачонгидан кўра муҳим аҳамият касб этмоқда» деб ёзган эдилар марҳум Юртбошимиз ўз «Юксак маънавият енгилмас куч» асарларида.

Бир муборак ҳадиснинг маъносида бундай дейилган:

« Ким эрта ўйқудан туриб оиласига тинчлик ва аҳли оиласини сиҳҳат ва саломат топса ҳамда фарзандлари учун бир кунлик егули напрсаси бўлса билсинки у энг бой ва бахтли инсондир».

Яна бир ҳадисда: «Менинг уматим икки неъматнинг қадрига вақтида етмайди. Бири тинчлик иккинчиси эса сиҳҳат ва саломатликдир». дейилган. Шунинг учун бугунги тинчлик ва хотиржамлигимизга шукр қилиб, ушбу улуғ неъматни авайлаб асраш ҳар бир фуқаронинг бурчи эканлигини асло унутмаслигимиз лозим.

Фазлиддин Кароматуллоҳ
Сариосиё тумани «Хожа Алоуддин Аттор» ж. масжиди имом хатиби

— Масжидларда олдинги қаторларга кўпроқ ёшлар ўтириб олганини кўп кўряпмиз. Катталарни ҳурмат қилиб, уларга жой беришмайди баъзан. Ва айримлари бошяланг ҳолда намоз ўқийди. Саволим: масжидларда олд қаторларда ёшлар ўтириши ва дўпписиз бўлишлари жоиз-ми?

— Имомнинг ортида имомликка ўтишга тўғри келиб қолса, ўта оладиган одам туриши мақсадга мувофиқдир. Масжидга ким олдин келса, сафни бошидан тўлдириб келади. Олдинги сафга аввал келган киши ҳақли бўлади. Кейин келганлар уни бошқа жойга ўт, дейишга ҳақлари йўқ. Аммо катталарни ҳурмат қилиб, уларга олдинги сафдан жой беришлари одоб доирасидаги ишлардандир. Бош кийимга келсак, намозни бош кийим билан ўқиш унинг савоби тўлиқ бўлишига сабаб бўлади. Чунки бу суннат амалдир. Бош кийимсиз намоз ўқиш эса макруҳлик ила жоиз бўлади.

Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

У дунёга келганида миттигина вужудни ҳаширалар чақалоқлар тортиб кўриладиган тарозига солишган эди. Бундан 44 йил олдин 1 кг 300 гр бўлиб туғилган Бахтиёр бугун 70 кг бўлиб, қизил мато ёпилган тобутда ётибди.

Одамларнинг айтишича, унинг иккита хотинидан беш нафар фарзанди бор экан. Бирорта фарзанди отамлаб дарвозадан кириб келмади. Икки қават қилиб кўтарилган данғиллама ҳовлининг ўн бештача хонаси унинг 19 ёшли учинчи хотинига, учта машинаси қарзи бор, деб ғингшейверган ошналарига қолди. Маҳаллада уч мингдан зиёд аҳоли истиқомат қилса-да, жанозага ўттиз-қирқ нафар яқинлар ва қўшнилардан бошқа ҳеч ким иштирок этмади. Яқин ошналар ҳам қарзини ундириб бўлишгач, иш кўплигини баҳона қилиб жўнаб қолишди. Тобут ердан кўтарилмасдан туриб имом секингина: «Бахтиёр қандай одам эди?» – деб сўради. Барча бирдек: «Яхши», деб жавоб берди. Лекин одамлар орасида ўтирган унинг ён қўшниси Абдужалил ака ўтган йили қизининг шартнома пули учун қарз сўраб чиққани ва бир ботмон камситишлар эвазига қуруқ қўл билан қайтганини, чорсиси билан оғзини бекитиб унсиз йиғлаётган Қумри ая ўғлининг тўйида укаси чет эл машинасида дарвозагача келиб, пастга тушмасдан одамларга кўз- кўз қилиб қўлига 50 доллар бериб кетганини, унинг уйида боғбонлик қилиб юрадиган Фарҳод эса хотинини тўлғоқ тутганда машинани сўроқсиз олиб кетгани учун аёвсиз калтакланганлигини ва беш ой маошсиз ишлаб берганини, ҳовоза кўтараман , деб томига билмасдан болға уриб олган Дониёр уста икки йил қамоқда ноҳақ азоб чекканлигини кўз олдига келтиришди. Лекин яхши одам, деб қўйишди.

Қуръон ўқиётган имом бундан бир йилча олдин ёшгина жувоннинг: «Эркаксизку, нега тушунмайсиз?» – деган зор қақшашларини эслади. Ўшанда Бахтиёр бойвачча бўлса-да, иккинчи хотинини иккита фарзанди билан ҳеч вақосиз, ҳақоратлаганча кўчага ҳайдаётган эди. Маҳаллага юмуш билан чиққан имом индамай ўтиб кетолмади:

— Бахтиёржон исломда ажрашкан хотинини боқиши шарт, бу эркакликнинг олий белгиси, кейин унинг орқасидан ёмон гап айтиш, уни ёмон отлиқ қилиш кечирилмас гуноҳ бўлади,-деди. Бахтиёр эса иккита гумаштасига айтиб маҳалла-кўйнинг ҳай-ҳайлашига қарамасдан имомни калтаклаттирди. Касалхонада минг бир азоб билан тузалиб чиққан имом ўғлининг оёғи майиб бўлганлигини кўриб ҳаммасини тушунди, аммо ҳеч нарса демади. Ҳозир эса оғзидан оят чиқаяпти-ю, маҳаллада нечта одам фарзандини ишга киритаман, деб қарз-ҳавола қилиб шу одамга тутқазгани,нечта ёш яланг ўзга юртларда сарсон саргардон бўлиб юргани кўз олдидан ўтаверди. Одамларга зарар бўлган йўллар билан пул топиш ҳеч тортинмасдан инсонларга озор бериш унинг касби эди. Имом жаноза сўнгида, шу касб эгасига Худо шундай қисқа умр берганлигини тушунди ва юзига фотиҳа тортди.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

У Кунда тиллари, қўллари ва оёқлари қилиб юрган амаллари ҳақида уларга қарши гувоҳлик берур. (Нур сураси 24-оят)

Улар бу дунёда покиза, ғофила, мўминаларга ёлғондан гувоҳлик берган бўлсалар, қиёмат куни уларга ўз тиллари, қўллари ва оёқлари рост гувоҳлик беради. Нима гапирганларини, нима иш қилганларини очиқ-ойдин, ҳеч рад этиб бўлмайдиган даражада айтиб беради.

Кейинги оятда:

Ўша Кунда Аллоҳ уларнинг ҳақ жазоларини тўлиқ берур ва улар Аллоҳнинг Ўзи очиқ-ойдин ҳақ эканини билурлар. (Нур сураси, 25-оят)

Қиёмат куни Аллоҳ таоло уларга тегишли жазони ҳақ – адолат ила тўла беради.

Болалигимда санашка қизиқар эдим. Ёшим улғайган сари рақамлар катталашиб бораверди. Аввал 10 гача санашни билсам, кейин 20,30,40, ва ҳакозо. Ҳозир миллионни, трилионни биламан. Гоҳида инсон кашф қилган минг ва ундан катта рақамлар олдига ўзимнинг умримни кўйиб кўраман. 70-80, ошиб борса 100 га боради. Қизиқ инсон кашф қилган катта-катта сонларнинг олдида ўзининг умри жуда кичик ва майда. Аслида дунёни рақамлар бошқаради, ҳамма нарса рақамлар билан ўлчанади. Шунча ёшга кирибди, шунча фарзанди бор, ва ҳокозо. Лекин дунёда 1000 деган рақам бор-у,1000 деган ёш йўқ, НЕГА? Умримиз жуда қисқа деб нолиймиз,аммо ўйлаб кўринг. Агар минг ёшга кирсангиз мингта яхшилик қила оласизми? Ёхуд минг нафар солиҳ фарзанд тарбиялай оласизми? Тобут ердан кўтарилмасдан туриб одамлар ортингиздан мингта яхши иш, эзгу амал санай оладими? Йўқ албатта, кичкинагина умримизда кичкинагина яхшиликлар қилишга улгурмаяпмиз-ку, узун умримизда қандай узун яхшиликларимизни эслашади? Балки ўша инсон 44 йиллик умри давомида тўртта яхшилик қилгандир, балки кўп. Аммо қирқта ёмонлиги орқасидан қанча-канча одамлар кўнглига озор берган.

Дарҳақиқат, бугун «одам савдоси» деган ибора кўп тилга олинаяпти, кўраяпмиз, эшитаяпмиз, қанча оила шу сўз орқасидан пароканда, не-не мардлар ярим жон, не-не қизларнинг номи бадном. Юқоридаги Бахтиёр ҳам мана шундай ишлар ортидан мол-дунё орттирган эди.

Қандай қилиб ўз миллатдошини, маҳалладошини сотяпти?, деб ўйлайсан киши. Ахир кўз-кўзга тушади, яхши куни ҳам ёмони ҳам шу юртда бўлади-ку, кейин нима қилади? Шу пул билан оиласини, фарзандларини боқаётганлар камми? Наҳотки, рақамларнинг, қоғозларнинг қулига айланиб қолаяпмиз? Пул топиш учун ўзлигидан кечаётган,сочини қирққан, этагини кесганларни кўриб қўрқасан киши! Наҳотки қорин тўйғизиш учун яхши яшаш учун инсон шунчалар тубанлик, ориятсизлик қилиши мумкин?

Яқинда бир йиғинда эшитиб қолдим. Бир аёл ўз уйида беш нафар қизни асрар ва қўшмачилик билан шуғулланар экан. Яна ҳар замонда гуноҳларини ювиш учун топган маблағидан етим-есирларга садақа ҳам қилиб турар экан. Гуноҳни ювиш учун ҳатто тавбани пул билан сотиб олишга уринаётган ўша аёл (агар уни аёл деб аташ мумкин бўлса) пул санаётганида қўллари қалтирамасмикан, ҳар кун луқма ютаётганида томоғига ҳаром деган тош ботмасмикан? Ёки инсонлар шахсий манфаат олдида ҳалол билан ҳаромни фарқлай олмай қолишдими? Наҳот виждон, деган сўзни қандайдир рақамлар, қоғоз пуллар босиб кетмоқда. Иймон ўрнига, қоғоз пуллар, рақамлар гапирмоқда.

Аслини олганда дунёни эмас, инсонларни рақамлар бошқармоқда. Қандайдир рақамлар эвазига ҳамма нарсадан кечишга тайёр турганларни кўриб, яхшиямки Яратган инсонларнинг умрини қисқа қилиб белгилаб қўйган экан, деймиз. Ахир ўйланг, агар минг йил умр кўрганимизда, пул топиш учун, яхши яшаш учун яна қанча жирканчликларни ўйлаб топган бўлар эдик. Минг йил яшашнинг ўзиёқ инсонни даҳшатга солади. Сўзим мухтасарида айтмоқчи бўлганим, чиндан ҳам инсон умри қисқа ҳеч ким минг йил умр кўрмайди, аммо юз йилми, ундан камми, юқоридаги ҳолат сингари эртага ортимиздан ҳеч ким яшаган йилларимизнинг бир кунига ҳам афсус айтмасин.

Юлдуз Қурбонова