Қозоғистонда бундан 127 йил аввал қўй жуни ва бия сутидан фойдаланиб қурилган Ойил масжиди ўзининг меъморчилиги билан эътиборни тортади.
Анадолу агентлиги маълумотларига кўра, тарихий масжид Қозоғистон ғарбида Ойил туманида, Оқтўба шаҳридан 300 км узоқликда жойлашган.
Тарихий ипак йўлининг йўналишларидан бири сифатида танилган туман Ойил дарёсидан ўз номини олди.
Бир қаватли масжид 1893-йилда савдогарлар томонидан қурилган. Кумуш минораси учбурчак шаклга эга.
Маълумки, қурилиш тарихи ва архитектураси билан ташриф буюрувчилар эътиборини тортадиган масжид қурилишида ишлатиладиган хомғиштлар сув ўрнига қўй жуни ва бия сутини аралаштириб тайёрланган.
Масжид деворлари қор ёки ёмғирдан кейин ранги ўзгаради.
Ойил масжиди 127 йил давомида Қозоғистон кўплаб вилоятларидан мусулмонларни ўзига жалб қилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

НАЗМ

Аввалғи муъман биҳнинг шарҳи

Будур иймон Худоға келтурмак,

ширк черигин замирдин сурмак,

Айтқил:  “Ло илоҳа иллаллоҳ”,

Айт, маъносидин ҳам ўл огоҳ.

Калима ушбудур, муни тўхтат,

Демаги фарз бўлди бир навбат.

Яна мундин кейинки келгусидур,

Бу ақойидким, ул дейилгусидур.

Билғилу эътиқодни мунча туз

Жону  кўнглунгда  мундоғ  ўлтурғуз  –

Ким Худодур борни ҳаст эткан,

Еру кўки баланду паст эткан.

Билки, маъбуди босазо Улдур.

Жумлаи халқдин сизо Улдур.

Ҳар неким бордур, Ул яратқандур,

Ҳастлик жарчасига қотқандур.

Бирдуру йўқ шерик Анинг ишига,

Ўхшамас ҳеч ишта ҳеч кишига.

Эҳтиёжи кишига йўқтур Анинг,

Ёру ёвар ишига йўқтур Анинг.

(Бу мавзунинг давоми бор)

НАСРИЙ БАЁН

Ишониш шарт бўлган

биринчи нарсанинг шарҳи

(Иймоннинг биринчи шарти)

Аллоҳга  иймон  келтириш  ва  ширк  лашкарини  замирдан  суриш шуки, “Ло илоҳа иллаллоҳ”  (“Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ”) деб айтгил.

Айтгил-у, бунинг маъносидан ҳам огоҳ – хабардор бўл.

Иймон калимаси (Калимаи тоййиба – инсонни куфрдан покловчи калима) шудир, буни ёдингда сақлаб қўй. Бу калимани бир марта айтиш фарздир.

Яна бундан кейин келадиган нарса бу ақоиддир – эътиқод қилинадиган нарсалардирки, энди айтилади.

Эътиқодни шу қадар тўғри билиб ол ҳамда уни жон ва кўнгилда тўғри,  маҳкам  ўрнаштирки,  бутун  мавжудотни  бор  қилган,  осмону ернинг бирини юксак, бирини паст қилиб қўйган зот Аллоҳдир. Балки, маъбуди босазо – ибодатга лойиқ ва муносиб бўлган зот Удир, барча халқдан – яратилмиш бутун махлуқотдан ўзгача, тенги ва ўхшаши, мисли ва мисоли бўлмаган зот Удир.

Нимаики бор бўлса, ҳаммасини У яратгандир ва борлик, мавжудлик қаторига қўшгандир. У бирдир, яккаю ягонадир ва Унинг ишигашерик йўқдир. Ҳеч бир ишда ҳеч бир кишига ўхшамайди. Унинг ҳечбир кишига эҳтиёжи йўқ (ҳожатсиз ҳожатбарордир); Унинг эши, жуфти, ёрдамчиси йўқдир (чунки бунга муҳтож эмасдир). (Бу мавзунинг давоми бор)

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК

1. Аллоҳ таолонинг амрига бўйсуниш учун. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Эй имон келтирганлар! Аллоҳга ва (Унинг) Расулига итоат этингиз!” (Анфол сураси, 20-оят). Бу маънодаги оят Қуръони каримда такрор-такрор келган.

2. Аллоҳ таолонинг муҳаббатига сазовор бўлиш учун.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Айтинг (эй, Муҳаммад!): “Агар Аллоҳни севсангиз, менга эргашингиз. Шунда Аллоҳ сизларни севади ва гуноҳларингизни мағфират этади. Аллоҳ кечирувчи ва раҳмлидир” (Оли Имрон сураси, 31-оят).

Ҳасан Басрий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Бандаларнинг Аллоҳга бўлган муҳаббатларининг аломати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суннатларига эргашишдир”.

3. Фарз амалларда йўл қўйилган камчиликларнинг ўрнини тўлдириш учун.

4. Бидъат, залолатга берилиб кетишдан сақланиш учун. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сизнинг ичингизда икки нарсани қолдирдим. Агар уларни маҳкам тутсангиз, ҳеч адашмайсиз. Булар – Аллоҳнинг китоби ва Менинг суннатимдир”, деганлар (Имом Молик ривояти).

Аллоҳ таоло барчамизга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига эргашимизга ва унда бардавом бўлишимизга тавфиқ ато этсин!

Даврон НУРМУҲАММАД

Қадимда элчилар тили ва гапириш оҳангига разм солиб, ўша халқ маданияти, дини ва урф-одатларини илғаб олишган. Ҳадиси шарифда: “Шеърда сеҳр, баёнда ҳикмат бор”, дейилади.

Яҳё ибн Маоз айтади: “Қалблар ҳам қозон каби ичидаги бор нарса билан қайнайди, тиллар эса унинг чўмичидир. Бирон киши гапираётганида унга назар солиб турсанг, унинг тили қалбида бор нарсани олиб чиқаётганини кўрасан. Яъни, у дилнинг таъмини баён қилади”.

Қуръони карим саҳифаларини жамлашга киришган ҳазрат Усмон розияллоҳу анҳу энг соф ва чиройли Қурайш лаҳжасини тадбиқ этишга жиддий эътибор берган. Юсуф Хос Ҳожиб: “Тилингни авайла, омондир бошинг, сўзингни авайла, узаяр ёшинг”, дея таъкидлайди.

Қарийб 31 йилдан буён 21 октябрни ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган кун сифатида нишонлаймиз. Бироқ ҳамон кўча эълонлари, дўкон ва ошхоналар пештоқига аксар кишилар тушунарсиз, чет сўзларни ёзади. Айниқса, лотин алифбосига асосланган ёзувимизда “х” ва “h” ҳарфларининг фарқига борилмайди.  

Аслида она заминга хизмат қилиш шу каби нарсалардан бошланмайдими? Тилимизни давлат тили даражасига кўтаришга кўп машаққатлар билан эришилган. Аждодларимиз бундан 40 йил олдин ҳам тилимизнинг давлат тили бўлишини орзу қилиб ўтиб кетишган...

Бугун ушбу неъмат қадрига етмай, тилимизни бузиш, хато талаффуз қилиш каби ҳолатларга бефарқмиз. Қадимдан давлатчилиги шаклланган бир миллатлигимиз ва унга бўлган ҳурмат ва бу юртни, миллатни келажак авлодларга соф ҳолда етказиш ҳисси ҳаёлимизга ҳам келмаётгандек... Фақат моддиятни ўйлаяпмизми?

Азим Тошкентнинг мактабларидан бирида таълим берган оғайнимиз ҳикоя қилади: “Ўқувчиларнинг она тили қоидаларини ўрганишга, яъни сўз қурилиши, бирикмаси, имло, тиниш белгилари ҳақидаги билими етарли эмас. Ҳатто еттинчи-саккизинчи синфда ўқиётган боланинг диктант, иншо ёзишда нўноқлиги сезилади. Ачинарлиси, улар ҳали етарли билимга эгамаслигини тан олишмайди. Шу мактабда атиги бир юз йигирмата сўздан етмиш иккита хато қилган саккизинчи синф ўқувчиси олдида мактабнинг директор ўринбосари, тиниш белгиларни хато ҳисобламанг, деганида афсусдан ёқамни ушладим. Мактаб кутубхоналари эса, ҳалигача етарли адабиётлар билан бойитилмаяпти...”.

Кўчада йўл ҳаракатини бузган ҳайдовча ёки йўловчи жаримага тортилади. Ёки жамоа жойларда ҳурматсизлик қилган қонунбузар жазодан холи қолмайди...

Кўча афишалари, реклама тахта ёзувлари, дўконлар тепасидаги ёзувлардаги хатоликлар, ажнабий ёзувларнинг кўпайиб кетганини кўриб, ачиниб кетади киши.  

Яқинда олти ёшли жияним “мени салон красотага оборинг”, деб қолди. Ғалати эшитилган бу сўзни тушунмагандай опамга қарадим: “Тоғаси, бу сартарошхонани айтаяпти”, дейди.  

Ҳа, аҳамият берсангиз, кўп жойларда ҳар беш-олти ердан тўрттаси “салон красоты” экан. Ё дўкон пештахтасидаги: “2000 hildagi oboylar” деган ёзувга эътибор беринг. Биринчи сўзда “х” ҳарфи ўрнига "h"ни, иккинчисида русча “обой” сўзига ўзбекча “лар” қўшимчасини қўллаган. Ушбу иборани чиройли қилиб, соф она тилимизда “2000 xildagi gulqog’ozlar” деб ёзиш ҳам мумкин эдику!

Шунга ўхшаш йўловчи ташиш машиналаридаги “Лицензиясиз йўловчиларни ташиш қонунга хилоф” каби ибораларга диққат қилинг. Бу ёзувни ўқиган киши йўловчиларга ҳам лицензия бериладими, деб ҳайрон бўлмайдими?

“Салон красоты” атамасига анча кўникиб қолгандирмиз балки. Аммо ўқишни энди ўрганаётган боғча боласи ё мактабга бораётган ука-сингилларимиз, ўғил-қизларимиз салон красоты, деб гапириши табиий ҳол бўлиб қолди.  

Хулоса ўрнида, ҳар кимнинг инсонийлиги тилига қай даражада эътибор беришига боғлиқ. Зеро, Ҳақ таоло Ўзининг “мутакаллим”, яъни сўзлагувчи деб аталмиш сифатидан башариятга улуш қилиб берган катта неъматни қадрлаб, ундан хайрли мақсадда фойдаланайлик.

Абдувоҳид ЎРОЗОВ,

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази илмий ходими

Мусулмонларни куфрда ва ширкда айбловчилардан бири:

–  Солиҳларни табаррук қилиш  (улуғ зотларнинг қабрларини зиёрат қилиш, улар ҳаққига қабри олдида дуо қилиш, баъзи нарсаларини табаррук этиш) ширк, – деди.

Шунда илм аҳлидан бир зот ундан сўради:

–  Бизларга фарзандлар ҳадя қиладиган ким? 

У:
–  Аллоҳ.

–  Ундай бўлса, Аллоҳ таоло роббимиз Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга нозил этган бу оят ҳақида нима дейсан:

«У: «Мен Роббингнинг элчисиман, холос, сенга бир пок ўғилни ҳадя этиш учун келдим», деди.  (Марям, 19).

(яъни, бу сўзни фаришта айтаяпти).

–  Бу бир сабаб.

–  Шундайми, ундай бўлса, инсонларни ҳаққа ким ҳидоят қилади?

–  Аллоҳ.

–  Унда бу оят ҳақида қандай фикрдасан?

«Албатта, сен тўғри йўлга ҳидоят қилурсан».  (Шўро, 52).

(яъни, Пайғамбар алайҳиссаломга хитоб қилинмоқда).

–  Сабаб-да...

Сўнгра эса ундан яна сўради:

–  Инсонларни ким ризқлантиради?

–  Аллоҳ.

–  Унда бу оят ҳақида нима дейсан?

«Агар тақсимлашга қариндошлар, етимлар ва мискинлар ҳозир бўлсалар, уларни у (мерос)дан ризқлантиринглар».

(Нисо, 8)

–  Сабаб...

Кейин яна сўради:

–  Яратгувчи ким?

–  Аллоҳ.

–  Аллоҳ таолонинг Ийсо алайҳиссаломга айтган бу қавлига нима дейсан?

«Мен сизларга лойдан қушга ўхшаш суврат ясайман...»

(Оли Имрон, 49).

–   Сабаб маъносидаги тасвир...

Сўнгра сўради:

–  Жонларни ўлдирувчи ким?

–  Аллоҳ.

–  Ундай бўлса бу оятга нима дея оласан?

«Сен: «Сизларга вакил қилинган ўлим фариштаси жонингизни оладир».

–  Сабаб...

Сўнгра яна сўради:

–  Инсонларга ким мадад беради?

–  Аллоҳ.

Унда бу оятга не дейсан?

«Сабр ва намоз ила ёрдам сўранг».

(Бақара, 45).

–  Сабаб...

Сўнгра сўради:

–  Халққа ким ёрдам бера олади?

–  Аллоҳ.

–  Унда Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан имом Бухорий ривоят қилган ушбу саҳиҳ  ҳадис ҳақида нима дейсан: 

"Қиёмат куни қуёш одамлар бошлари устига яқинлаштирилади. Сўнгра улар Одам алайҳиссаломдан, сўнгра, Мусо алайҳиссаломдан, сўнгра эса Муҳаммад алайҳиссаломдан ёрдам сўрашади".

–  Сабаб...

Шунда у:

–  Эй сен ҳаммани ширк ва куфрда айбловчи кимса. Сўралган нарсаларга берган жавобингнинг барчасида оят ва ҳадислардаги маънонинг зоҳирини эмас, сабаб эканини сўзладинг.

Нима учун сизлар мусулмонларни тун-у кун кофирга чиқараверасизлар? Тавассул сабабли мушрикка ҳукм берасизлар. Пайғамбарлар ва солиҳ зотларни табаррук этишлари, зиёрат қилишлари сабабли мушрик дейсизлар?

Ўзинг билиб турибсанки, баъзи  сабаблар қабул қилиш учун лойиқ бўлиб, эзгу амаллар учун эшик бўлади. Бунга эса далиллар жуда кўп ва аниқдир. 

Уларнинг жоизлиги ва яхши амал эканини Ислом умматининг тўрт мазҳаби уламолари жумҳури айтишган.

Ўзингга раҳминг келсин. Аллоҳ таолонинг мўмин бандалари ҳақида ҳукм қилишдан Аллоҳга тақво қил.

Таржимон Суннатуллоҳ Абдулбосит