Индонезиянинг Шарқий Ява вилояти Маланг минтақасида жойлашган “Тибан” масжиди мусулмон ва ғайри мусулмонларнинг севимли маскани саналади.

Жоме мезана кўринишидаги кичик бинолари, нақшинкорлиги билан ажралиб туради, гўзаллиги билан сайёҳларни ўзига жалб қилади. Бу ерга ҳар куни Малайзия, Бруней ва бошқа давлатлардан минглаб сайёҳлар ташриф буюради.

Муҳташам 10 қаватли масжид биноси 6 гектар майдонда 1968-1978 йилларда (10 йил) барпо этилган. Унинг деворларига Қуръон оятлари нақшинкор услубда ўйиб ёзилган.

Масжид ўтмишда турли хил вазифаларни бажарган. Ҳозир бу ерда исломий таълим маркази туну кун фаолият юритади. Шунингдек, мажмуадан ресторан, ошхона, меҳмонхона, намозгоҳ, исломий кутубхона ва аквариум ҳам ўрин олган.

“Тибан” масжиди меъморий иншоот сифатида араб мамлакатлари, Таиланд ва Индонезия моҳир ҳунармандлари ҳамкорликдаги меҳнати маҳсули.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Халқаро алоқалар бўлими

Ислом маданиятида мусулмонларга покиза бўлиш билан бирга, юксак дидли бўлиш ва атроф-муҳитни ифлос қилмаслик ҳамда кишилар соғ­лиғига зарар етказувчи тасарруфлар қилмаслик уқтирилади. Чунки бундай ишлар турли хасталиклар тарқалишига сабаб бўлиши мумкин.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: 

«Бирортангиз зинҳор оқмай турадиган сувга бавл қилмасин. Сўнгра унда ғусл қилади», дедилар. 

Бошқа бир ривоятда:
 «Сўнгра ундан таҳорат қилади» ва яна бошқа бир ривоятда «Оқмас сувга бавл қилишдан қайтарди» дейилган экан.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қи­линган бу ҳадисда муҳим масала кўтарилмоқда. 

Ўша замонда ҳеч кимнинг эсига келмаган тиббий эҳтиёткорлик чоралари кўрилмоқда. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бирор киши ҳам оқмай турган сувга бавл қилиши мумкин эмаслигини қаттиқ таъкидлаб айтмоқдалар. 

Замон ўтиши билан илм-фан, хусусан, тиббиёт ривожланиб, одамлар бу таъкиднинг маъносини энди тушундилар. Инсон пешобида турли зарарли моддалар бўлар экан. Пешоб орқали сувга аралашиб қолган ушбу зарарли моддалар мазкур сувни истеъмол қилган, ундан таҳорат ёки ғусл қилган кишиларга зарар етказиши мумкин экан.

Имом Бухорий, имом Муслим ва бошқа муҳаддисларимиз Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадиси шарифда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Идишларнинг устини ёпинг. Мешларни боғланг. Эшикларни беркитинг. Чироқларни ўчиринг. Бас, шайтон мешларни еча олмас. Эшикларни оча олмас. Идишларнинг устини оча олмас. Агар бирортангиз ҳеч нарса топа олмаса, идишининг устига бир чўпни қўйиб бўлса ҳам, Аллоҳнинг исмини зикр қилиб қўйсин. Албатта, фосиқча уй аҳлининг устидан уйларига ўт қўйиб юборур», дедилар».

Абу Довуднинг лафзида:

«Эшигингни беркит ва Аллоҳнинг исмини зикр қил. Чироғингни ўчир ва Аллоҳнинг исмини зикр қил. Идишингнинг устини ёп ва Аллоҳнинг исмини зикр қил. Мешингни боғла ва Аллоҳнинг исмини зикр қил», дейилган.

Ушбу ҳадиси шарифнинг турли лафздаги икки ривояти бир-бирини тўлдириб келмоқда. Улардан кундалик ҳаётимизда доимо учраб турадиган ва амал қилишимиз лозим бўлган тўрт иш ҳақида сўз кетмоқда. Икки ривоятни бир-бирига қўшиб ўргансак, анчагина ҳукмлар келиб чиқади.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам сиз билан бизга бошқаларнинг кўзида арзимас бўлиб кўринса ҳам, аслида муҳим бўлган ишлардан хабар бермоқдалар.

1. «Эшигингни беркит ва Аллоҳнинг исмини зикр қил».

Аввал айтиб ўтганимиздек, мусулмон одам ҳар бир нарсада Аллоҳнинг зикрини унутмаслиги лозим. Мана, кечқурун ётишдан олдин эшикни беркитиб қўйишда ҳам Аллоҳнинг исмини зикр қилиш керак экан. 

Албатта, эшикни беркитиб қўйишда уй эгаси учун кўплаб фойдалар бор. Зотан, эшикни ўзи беркитиш учун қурилади. Эшик беркитилмаса, уйга турли зарарли ҳашаротлар, ҳайвонлар кириб, зарар етказиши мумкин. Жумладан, оила аъзоларининг соғлиқларига зарар етиши мумкин. 

2. «Чироғингни ўчир ва Аллоҳнинг исмини зикр қил».

Ушбу амри набавийга амал қилган ҳолда ҳар бир мусулмон кечқурун чироғини ўчириб ётмоғи лозим бўлади. Чироқни ўчирмай ётишда зарар борлиги сир эмас. Бу ишнинг зарарларидан бири ҳадиси шарифнинг ўзида айтиб ўтилмоқда:

«Албатта, фосиқча уй аҳлининг устидан уйларига ўт қўйиб юборур».

Бу жумладаги «фосиқча» сичқондир. Сичқон қандай қилиб уй аҳлининг устидан уйларига ўт қўйиб юбориши мумкин? Кечаси чироқни ўчирмай ётганда ўша замондаги пиликли чироқнинг липиллаб ёнаётганини кўрган «фосиқча» унинг олдига пилдираб келиши ва уни туртиб, йиқитиб юбориши мумкин. Шу билан қарабсизки, уйга ўт қўйилиб турибди-да. Тунда заруратсиз чироқни ўчирмай ётганда бундан бошқа кўнгилсизликлар ҳам бўлиши мумкин. Ҳеч бўлмаганда, кечаси билан беҳуда ёниб турган чироқдан оила иқтисодига зарар етиши турган гап.

3. «Идишингнинг устини ёп ва Аллоҳнинг исмини зикр қил».

Демак, озиқ-овқат ва ичимликлар турадиган идишларнинг устини ёпиб юриш лозим. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ишни алоҳида таъкидлаб айтмоқдалар:

«Агар бирортангиз ҳеч нарса топа олмаса, идишининг устига бир чўпни қўйиб бўлса ҳам, Аллоҳнинг исмини зикр қилиб қўйсин», демоқдалар. 

Уламоларимиз ушбу жумлани тушунтириш учун ёзган шарҳларида «Чўп сабаб бўлади, холос. Қўришни Аллоҳнинг исми юзага чиқаради», деганлар. Ушбу ҳадиси шарифга амал қилиб, идишининг устини ёпиб юрганлар суюқ ва қуюқ таомларига, ичимликларига турли ҳаром-хариш, соғлиқ учун зарарли ва шубҳали нарсалар тушиб қолишидан четда бўладилар. 

4. «Мешингни боғла ва Аллоҳнинг исмини зикр қил».

Бу ерда таом сақланадиган идиш меш, қоп, саноч сингари оғзи ип билан боғланадиган бўлганда уларнинг оғзини боғлаб юриш кераклиги ҳақида сўз кетмоқда. Агар эътибор берадиган бўлсак, ушбу ишларнинг барчасини Аллоҳнинг исмини зикр қилган ҳолда амалга ошириш кераклиги қайта-қайта таъкидланмоқда. Ҳа, доимо Аллоҳнинг исмини айтиб иш қилиш керак, ана шундагина Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек:

«Бас, шайтон мешларни еча олмас. Эшикларни оча олмас. Идишларнинг устини оча олмас».

Агар Аллоҳнинг исми зикр қилинмаса, қанчалик ўраб, беркитилса ҳам барибир шайтон таом ва ичимликлардан ўз насибасини олар экан. 

Ҳаётимизда ушбу ҳадиси шарифга амал қилишга эҳтиёжимиз кўп. Амал қилишга ўтганимизда ҳам «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларига амал қилмоқдаман», деган ният билан ўтайлик. Ана ўшанда икки дунё яхшилигига эришамиз. Агар дунёвий манфаатнигина ўйлаб амал қиладиган бўлсак, фақат ўша нарсага эришамиз, холос. Чунки ҳар бир кишига ниятига яраша берилади.

Имом Муслим яна ўша кишидан ривоят қилган ҳадиси шарифда қуйидагилар айтилади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Идишларнинг устини ёпинг, мешкобларнинг оғзини боғланг. Чунки йилда бир кеча бор, унда вабо тушадир. Ёпқичи йўқ идиш, боғичи йўқ мешкоб олдидан ўтганида ўша вабодан албатта уларга тушадир», дедилар».

Бу ҳадиси шарифда ҳам доимо, йил – ўн икки ой давомида озиқ-овқат ва ичимликлар сақланадиган идишлар яхшилаб беркитилган ҳолда бўлиши лозимлиги таъкидланмоқда. 

Бу ҳадиси шарифда ҳозирги замон тиб илмлари тасдиқлаган ва қатъият-ла амал қилаётган озиқ-овқат орқали, уларга тушган микроблар орқали турли хасталиклар, вабо – эпидемиялар тар­қалиши мумкин эканлиги таъкидланмоқда.

Демак, Исломда тиббий эҳтиёт чоралари бундан бир минг тўрт юз йил илгари ўзига хос услуб билан йўлга қўйилган. Бу иш маълум бир гуруҳнинг ишига айлантирилмай, диний таълимотлар орасига қўшилган. Давлат аҳоли ўртасида кенг тушунтириш ишларини олиб борган.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф

  (Ҳадис ва ҳаёт китобидан)

Жорий йилнинг 24 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Наманган вилоят вакили, вилоят бош имом-хатиби Абдулҳай Турсунов ва Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги Наманган вилояти бошқармаси бошлиғининг ўринбосари Икромхон Нажмиддиновлар Чортоқ туманига ташриф буюрдилар.

Ташриф тумандаги 9-сонли мактабидан бошланди. Мактабда 100 нафар ўқитувчи ва ўқувчилар иштирокида йиғилиш ўтказилди. Йиғилишда Абдулҳай Турсунов ва Икромхон Нажмиддиновлар “Саломлашиш одоблари”, “Устоз шарафли зот”, “Ота-она ҳурмати ва эъзози” ҳамда “Ёшликда илм олишнинг фазилати” мавзуларида маърузалар қилдилар.

Ташриф давомида туман ҳокимлиги билан ҳамкорликда тумандаги низоли оилалар билан суҳбатлар ўтказилиб, уларга ҳаётий мисоллар асосида тавсия ва кўрсатмалар берилди.

Шундан сўнг “Боғ” МФЙ фаоллари билан учрашув ўтказилди. 50 нафар аҳоли вакиллари иштирок этган учрашувда “Жиноятчилик ва ҳуқуқбузарликнинг олдини олиш”, “Ақидапарастликнинг салбий оқибатлари” мавзусида маърузалар қилинди.

Ҳудди шундай йиғилиш тумандаги “Янгиобод” МФЙ фаоллари иштирокида ҳам ўтказилди. Унда “Ёшлар ўртасида ўз жонига қасд қилишнинг олдини олиш”, “Гиёхвандлик ва ОИТСнинг зарарлари” мавзусида маъруза қилинди.

Вилоят бош имом-хатиби пешин намози вақтида “Зайд ибн Хориса” жоме масжидига ташриф буюриб, намозхонларга “Юртимизда диний соҳада олиб борилаётган ислоҳотлар, ёшлар таълим-тарбияси” мавзуларида маъруза қилиб берди.

Шунингдек, “Наманган” ва “Дилкаш” МФЙдаги махсус ҳисобдан чиқарилган шахслар ва қидирувда бўлган фуқароларнинг оила аъзолари билан профилактик суҳбатлар ўтказилди.

Ташриф сўнггида туманда фаолият кўрсатаётган масжидлар имом-хатиб ва имом-ноиблари иштирокида йиғилиш ўтказилиб, тавсия ва кўрсатмалар берилди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Наманган вилоят вакиллиги

Матбуот хизмати

НАЗМ

(Давоми)

Куфр ила маъсиятни билмаслар,

Ҳақ буюрғондин ўзга қилмаслар.

Бу малак ичра тўртдур машҳур,

Отлари сафҳалардадур мастур.

Жаброилу иккинчи Исрофил,

Бор учунчи фаришта Микоил.

Бор булардин бириси Азроил;

Ҳар бирини бир ишка таъйин бил.

Бор бурунғиси ваҳй келтурган,

Яна бири сур ичра дам сурган.

Бириси ризқ  еткурур элга,

Бири эл умрини берур елга.

Нечасини башарға бил таъйин,

Хайру шарр сабт этарлари ойин.

Ики тун, ики кун уй-у йўлда,

Бири ўнг қўлда, бири сўл қўлда.

Ҳар сувар рост айлаб ўзларига,

Кўринур аҳли қурб кўзларига.

Яна баъзи — фариштайи раҳмат,

Яна баъзи — азоб учун мусбат.

Икиси гўр ичидадур сойил,

шаклу ҳайъатлари басе ҳойил:

Бири Мункар, бири Накирдурур,

Бори ҳукм илгида асирдурур.

Ушбулар бирла сиз ямон бўлманг,

Куфру исёнға ҳамзабон бўлманг.

Бандалиқдур, буюрса, не чора?

Лутф агар қилса, сўрса, не чора?

НАСРИЙ БАЁН

Иймон келтириш шарт бўлган иккинчи

нарсанинг шарҳи

(Иймоннинг иккинчи шарти)

(Давоми)

(Фаришталар ҳақида билиш зарур бўлган нарсалар:)

У (фаришта)лар куфр ва маъсиятни – осийлик ишларини билмайдилар (яъни, бундан узоқдирлар), Ҳақ таъоло буюрган нарсадан бошқа ишни қилмайдилар. Бу фаришталар ичида тўрттаси машҳурдир, номлари саҳифаларда битилгандир. Биринчиси Жаброил (алайҳиссалом)дир, иккинчиси Исрофил (алайҳиссалом)дир. Учинчи фаришта Микоил (алайҳиссалом)дир. Булардан бири (тўртинчиси) Азроил (алайҳиссалом)дир. Буларнинг ҳар бирини бир ишга – бир вазифага тайин қилинган деб бил.

(Айтилганлардан)  биринчиси  (Жаброил  алайҳиссалом  пайғамбарларга Аллоҳ тарафидан) ваҳй келтиргувчидир, яна бири (Исрофил алайҳиссалом қиёматни билдириб) сурга дам ургувчи – сур чалгувчидир.

Бири (Микоил алайҳиссалом) элга – барча тирик мавжудотга ризқ етказиб турувчидир, бири (Азроил алайҳиссалом) тириклар умрини елга берувчи – жонни олувчидир.

Яна бир нечаси инсонларга тайин қилиниб, белгилаб қўйилган, (одамлар қилган) хайру шаррни – яхши ёмон ишларни ёзиб бориш уларнинг одатидир. Икки кеча, икки кундуз уйдаю йўлда (сафардаю муқимликда – ҳамма жойда), бири инсоннинг ўнг тарафида, бири чап тарафида бўлади. Улар  ҳар  хил  суратга,  ҳар  хил  шаклга  кириб,  қурб  аҳлининг  – Аллоҳ таъолога яқинлик касб этган валоят аҳлининг кўзларига кўриниши ҳам мумкин.

Улардан баъзилари раҳмат фаришталаридир, яна баъзилари азоб бериш учун тайинлангандир.

Фаришталар иккитаси (Мункар ва Накир) қабр ичида савол берувчидир (“Раббинг ким? Пайғамбаринг ким? Дининг қайси дин? Китобинг қайси китоб? Қибланг қаер? (Бу зот (ҳазрати Расулуллоҳ алайҳиссалом)  ҳақларида  нима  дер  эдинг?”  –  деб  сўрайдилар).  Уларнинг шакл ва ҳайъатлари (кўринишлари) жуда ҳойил – ўта қўрқинчлидир.

Бири Мункар, бири Накирдир, икковлари ҳам Илоҳий ҳукм қўлида асир (яъни, Аллоҳнинг амру фармонини бажаришга маҳкумдир).

Сизлар бу зотлар билан ёмон бўлманг (уларни ёмон кўрманг, ҳақларида  ёмон  гапларни  гапирманг),  куфр  ва  исён  билан  –  инкор  ва осийлик билан тилдош бўлманг. (Яъни, дунёда эканингизда ҳали қабрда уларнинг яхши муомаласига эришиш бахтини қўлга киритинг.)

Инсоннинг иши бандалик қилишдир, буюрса, (бажаришдан бошқа) не чора бор?  Лутф қилиб, раҳм этса ёки бандаликдан савол сўраса, не чора бор?

ИЗОҲ.  Фаришталар  таркибни  (турли  унсурлардан  таркиб  топмоқни) қабул  қилмайдиган  руҳоний  ва  нуроний  бир  жавҳардир.  Улар  шаҳвоний зулматга жалб этилмоқдан пок-муназзаҳдир. Емаклари – тасбиҳ, ичимликлари – тақдисдир (Аллоҳни муқаддас деб ёд этмоқдир). Севинч туймоқлари ва унсият (дўстлик) қилмоқлари Аллоҳ биландир. Жойлари Аллоҳнинг мушоҳадаси остидадир. Унга яқин ва Унинг амрларига тайёрдирлар. Улар  итоат  этувчан  қилиб  яратилганлар.  Итоатдан  ташқарига  чиқа олмайдилар («Жомиъ ул-мутун»).

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК