Она Ватанимизда кумуш қишнинг чилласи бошланганига ҳам бир ҳафта бўлди. Танамиз совуқ ҳавога мослашди. Узун тунларимиз ибодатда, қисқа кунларимиз файзли баракотли ўтмоқда. Юртимизда ислоҳотлар жадал суръатларда давом этаётир. Халқимиз катта ижтиомий-сиёсий ўзгаришлар бўлаётганидан мамнун. Айниқса, муқаддас динимизни ўрганиш учун ажойиб қулайликлар яратилмоқда.  Диний ўқув муассасалари қошида Араб тилини ўрганиш курслари ҳам иш бошлади. Курсга ўқишга иштиёқмандларнинг кўплигини кўрсангиз, ажабо, халқимиз илмга шунчалик ташна экан-а, деб севиниб кетасиз. 

Қўшни давлатлар билан ҳам алоқаларимиз яхшиланиб, халқаро майдонда мамлакатимизнинг обрўси ошиб бораётир. Инчунун, Москва шаҳрида бўлиб ўтган Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги Давлат раҳбарлари кенгашининг норасмий учрашувида иштирок этган Президентимиз куни кеча Россия Федерацияси Президенти Владимир Путин билан суҳбатда Ўзбекистоннинг МДҲ мамлакатлари билан ҳамкорлиги янада мустаҳкамланиб, товар айирбошлаш ҳажми сезиларли ошганини таъкидлади. Ўзаро манфаатли ҳамкорлик аъзо давлатларни узвий боғлаб туриши, ушбу учрашув алоқаларга янги суръат бағишлашини қайд этди.

Юртбошимизнинг ана шу саъй-ҳаракатлари наинки, Ўзбекистон халқининг тинчлиги, хотиржамлиги, ҳаётининг янада фаровон бўлиши, балки минтақамиз, МДҲ давлатлари тинчлиги йўлидаги чинакам фидокорликдир. Биз давлатимиз раҳбарининг ғайрат-шижоатидан ўрнак олиб, кундузлари меҳнатда фаол бўлсак, тунлари ибодатда қоим бўлсак, қандай яхши!

Замҳарир қишнинг тунларини тоат-ибодат билан ўтказаётган юртдошларимизга иймонлашмоқни ният қилиб, таҳажжуд намози ҳақида сўз юритишни ният қилдик. 

Таҳажжуд қандай намоз?

Таҳажжуд – хуфтон намозидан кейин ёки тунда бир неча соат ухлаб туриб ўқиладиган нафл ибодат. Шу боисдан уни “тунги намоз” ҳам деб атайдилар.  Агар бу намоз туннинг бир қисми ухлаб ўтказилгандан сўнг ўқилса, ана шунга “таҳажжуд” деб аталади. Таҳажжуд намозининг энг ками икки ракат, энг кўпи ўн икки ракат бўлади. Энг афзали, бу намозда ҳар икки ракатдан сўнг салом айтилганидир, деган олимларимиз.

Таҳажжуд қандай ўқилади?

1. Ният қилинади;
2. Ҳар икки ракатдан сўнг салом айтиб саккиз ракат ўқилгани маъқул. Бу билан азза-базза тунда уйқудан туриб, таҳорат олиб намоз ўқиган одам саждаларининг сонини кўпайтириб олади;
3. Ибн Обиддиннинг “Раддул Мухтор” китобида айтилишича, таҳажжудни ҳар тўрт ракатда салом айтиб ҳам ўқиса бўлади.
4. Таҳажжуд тўрт ракат қилиб ўқилганда тўрт ракатли бошқа намозларга ўхшаб ўқилаверади.

Ҳадиси шарифлардан бирида: “Тунги намозда бардавом бўлинг. Чунки у сизлардан олдинги мўътабар зотларнинг одати эди. Тунги сажда инсонни Аллоҳга яқинлаштириб, йўл қўйган гуноҳларидан фориғ қилади, кўплаб касалликлардан қутқаради ва гуноҳу маъсият ишлардан қайтаради”, дейилган (Термизий ривояти). 

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам таҳажжуд намозини ҳеч қачон қочирмаганлар. Ҳатто оғир беморлик вақтларида ҳам таҳажжудни ўтирган ҳолларида ўқиганлар (Абу Довуд).

Энди ушбу намоз ҳақида севимли Пайғамбаримизга нозил бўлган ояти карималарни ўрганамиз.

Аллоҳ таоло Расулига қуйидаги оятларда бундай хитоб қилган:

“Тунда (ярим кечада) уйғониб ўзингиз учун таҳажжудни (нафл намозини) ўқинг! Шоядки, Раббингиз Сизни (Қиёмат кунида) мақтовли (шафоат қиладиган) мақомда тирилтирса” (Исро, 79);

“Бас, улар айтаётган нарсаларга сабр қил. Раббингга қуёш чиқишидан олдин ва ботишидан олдин тасбеҳ ва ҳамд айт. Шунингдек, кечанинг бир қисмида ва кундузнинг атрофида ҳам тасбеҳ айт. Шоядки, рози бўлсанг” (Тоҳо, 130);

“Кечасида ҳам Унга тасбиҳ айт. Ва саждадан кейин ҳам” (Қоф, 40);

“Ва кечаси ҳам. Бас, юлдузлар ботгандан кейин ҳам тасбиҳ айт” (Тур, 49);

1. “Эй, ўраниб ётувчи.
2. Кечанинг озгинасидан бошқасини (ибодатда) тик туриб ўтказ.
3. Ярмида ёки ундан бир оз қисқароғида (бедор бўл).
4. Ёки у(ярим)га яна қўш ва Қуръонни тартил билан тиловат қил.
5. Албатта, Биз устингга оғир сўзни ташлармиз.
6. Албатта, кечки ибодат кўпроқ мувофиқ келур ва қироати тўғрироқ бўлур.
7. Албатта, кундузи сенинг узоқ ишлашинг бор.
8. Албатта, Раббинг сенинг кечанинг учдан биридан озроғини, ё ярмини, ё учдан бирини қоим бўлиб ўтказаётганингни ва сен билан бирга бўлганлардан ҳам бир тоифа (шундай қилаётганларини) билади. Ва кечаю кундузни Ўзи ўлчайди. У сизлар ҳеч чидай олмаслигингизни билиб, сизларга (енгилликни) қайтарди. Бас (энди), Қуръондан муяссар бўлганича ўқинглар...” (Музаммил);

“Эртаю кеч Раббинг исмини зикр қил. Ва кечасида ҳам Унга сажда қил ва узоқ кечаларда Унга тасбиҳ айт” (Инсон, 25-26)

Бу ояти карималардан таҳажжуднинг ниҳоятда савоби улуғ намоз экани аён бўлмоқда. Демак, ярим тунда уйқудан туриб ушбу намозни ўқиётган азизларимиз улкан савобларга эришаётган экан.

Раббимиз бизни ҳам ана шундай савобларга эришувчилардан қилсин! 

Бу ҳам ҳали ҳаммаси эмас, меҳрибон Парвардигоримиз тунлари ибодат қилувчи обидларни Ўзининг муборак Каломида мақтаган ҳам. Ўша мақтовларни кейинги мақоламизда ёритамиз, иншоаллоҳ!

ЎМИ матбуот хизмати

Ҳазрати Имом масжидида жума намозига бир муаззин йигит азон чақиради. Бағоят ширали овозда, қалбга яқин оҳангда, тинглаганда жонингиз ором олгандек бўласиз. Ҳар сафар жума куни ўша йигитнинг азон чақиришини кутиб ўтирар экансиз, дафъатан хаёлингизга кечагина шу азонни тинглаб ўтирмаганмидик, деб ўй келиб қоласиз ва ҳушёр тортасиз. Ё тавба, вақт шунчалик тез ўтяптими?..

Дарҳақиқат,  вақт югурик, умр ўткинчи...

Кечагина баҳорнинг бўйидан сармаст бўлиб юрган эдик. Бугун эса  совуқдан дилдираб турибмиз.

Аммо меҳрибон Парвардигоримиз ҳар бир фаслни ҳам бандаларига қулайликлар даври қилиб яратганки, буни билган билади, билмаган лаллайиб ўтиб кетади. Тунларнинг узайиши, кўп вақтлардан бери бажаришни ният қилиб аммо фурсатини топа олмай юрган ишларимизнинг айни замони эмасми. Оила жам бўлиб мириқиб суҳбатлашади, дўсту қадрдонларни йўқлайсиз, талабалар учун дарсга ғайрат қилади,  мутолаа завқи, илмий ишлар, баҳсу мунозаралар...

Қишнинг узун тунлари айни  шу ишларни бажаришга Раббимиз ато этган қулайликдир.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ана шунга диққатимизни қаратиш ниятида “Қиш – мўминнинг баҳоридир”, деб марҳамат қилганлар (Имом Аҳмад ривояти)  ва ана шу фасл мусулмоннинг ҳаётида қанчалик катта аҳамият касб этишига ишорат қилганлар.

Ҳадисдан англаймизки, баҳор келганда табиат  қандай нафас олса, ҳар тарафга чечаклар ҳиди тарқалиб, олам анвойи гўзалликларга бурканса, мўминнинг қалбида ҳам  қишнинг узун тунларида худди шундай ўзгаришлар юз беради – турфа гўзалликлари ила баҳор киради. Мўмин ушбу фаслда: маънавий оламида ҳамда инсоний муносабатларида баҳор ҳаётини яшайди, гўёки янгидан тирилади. Ушбу баракотли тунларни ишлари унумли бўлишига бир восита қилади.

Фахри коинотимиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиснинг давомида  икки хусусиятни тушунтириб, бу фаслни қандай ўтказиш кераклиги хусусида мўминларга тавсия берганлар: “Қишнинг кундузлари қисқарганда, мўмин рўза тутади; кечалари узайганда тунлари ибодат қилади” (Суютий, “ал-Жомеус-сағир”, I, 718; Байҳақий “Сиям”, I, 115).

Уламоларимиз ушбу ҳадис шарҳида бундай деганлар:

“Мўмин бу фаслда тоат-ибодат боғларида кезади, ибодат майдонларида жавлон уради. қалби амал боғчаларида сайр қилади. Ибодатларга янада ғайратли бўлади. Унинг шавқи шу қадар бўладики, на рўза уни ҳолдан тойдира олади на уйқусиз тунларда мудроқ босади... яъни кечанинг узунлиги уйқуга тўйиб олиб, таҳажжуд ва зикрга тиниққан ҳолда туришига шароит яратади. Шу ҳисобда, ҳам танасининг эҳтиёжини қондиради ҳамда ибодатни вақтида бажаради”.

Демак, қиш мўминнинг баҳори эканини белгиловчи биринчи омил кундузи рўза тутишга қулай эканидир. Бу вақтда рўза тутган киши ҳеч қандай қийинчилик кўрмайди. Пайғамбар алайҳиссалом бошқа бир ҳадиси шарифда: “Қишда рўза тутмоқ, салқин бир ғаниматдир”, дея бу рўзанинг қулайлиги ва баракотини тушунтирганлар (Имом Термизий, Имом Аҳмад ривояти).

Аёнки, рўза нафс тарбиясига йўналтирилган муҳим ибодат. Пайғамбар алайҳиссалом фарз бўлган рўзадан ташқари, нафл рўзаларга ҳам ташвиқ этишининг сабаби мўминнинг маънавий юксалишига ундамоқдир. Зотан, кун узоғи ибодатда (рўзадор) бўлган одам ҳам Раббини ўзига яқин ҳис қилади ҳамда унинг инсонлар билан муносабати гўзал бўлади. Янада аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, маънан озиқланган инсон Раббисига янада итоаткор, инсонларга нисбатан янада шафқатли ва марҳаматли бўлади. Бу, албатта, мўминнинг кўнгил дунёсини ва ижтимоий ҳаётини баҳорга айлантиради.

Иккинчи омили эса кечалари ибодатга қоим бўлиш пайғамбарлар суннати ва солиҳлар амалидир. Ояти каримада мадҳ этилганидек, “Улар тонг саҳарларда истиғфор айтар эдилар (Ваз-зориёт, 18).

ЎМИ матбуот хизмати

Узун тунлар давом этмоқда. Энг узун тунни форслар “ошиқлар туни” деб айтади. Бизда ҳам бир ошиқ ҳофизнинг “Тонглар ҳеч отмасайди” деб айтадиган қўшиғи бор. Ана шундай қилиб, тунларимизни ва кунларимизни кўнгилни қитиқлайдиган сўзлар билан таърифлаб кунларни ўтказаверамиз, ёшларга ҳазиллашамиз...

Аммо, азизлар, орамизда шундай ошиқлар борки, уларнинг ишқига ҳавас қиламиз, уларга эргашамиз ва шоядки, Раббимиз бизнинг ҳам қалбимиздаги муҳаббатимизни зиёда қилиб бизга ҳам уйқуни ҳаром айласа, дея дуолар қиламиз.

Уларнинг ишқи, ҳазрат Навоий таърифлаганидек, хослар ишқи. Биз ҳам ишқимиз шундай бўлишини тилаб шунга интиламиз.

Бир ҳисобда, бизнинг ишқимиз қаламқошларга ошиқ  бўлган авом ишқидан жуда ҳам осон ва саодатли. Чунки кимга ошиқ бўлишни бизга устозларимиз – ошиқу орифлар ўргатган.

Қандай қилиб денг.

Бунинг сабаби “Насойим ул-муҳаббат”да.

”Абдуллоҳ ибн Муборак қ.т.с. Ани уламонинг шаҳаншоҳи дер эрмишлар ва жуду шижоатда замонининг ягонаси эрмиш. Ва тариқат асҳобининг муҳташами. Ва бу қавмнинг машойихининг кўпининг суҳбатиға мушарраф бўлубдур.  Ва машҳур тасонифи бор.  

Бир кун ул келур эрди ва Суфён Саврий ва Фузайл Аёз қ.с. ҳозир эрдилар.

Суфён деди: кел эй машриқ аҳлида эр!

Фузайл деди: ва мағриб аҳлида ва иккисининг орасида.

Анинг тавбасининг ибтидоси бу эрдики,  бир канизак ишқиға гирифтор бўлди.

Бир қиш кеча тонг отқунча маъшуқ девори тубида туруб эрди ва устига қор ёғадур эрди ва ул хабарсиз.

Саҳар намозин айтурда ул хуфтан соғинди.

Кундуз бўлғондин сўнгра ул ҳолға воқиф бўлди, ўзига дедики, эй Муборакнинг номуборак ўғли, уёт санга бу авқотингдинки, агар имом намозда бир сурани узунроқ қироат қилса,  ториқиб,  телбарарсен ва мунунгдек кеча нафсинг ҳавосиға тонг отқунча мундоқ азоб тортарсанки,  суубатидин хабаринг йўқтур.

Кўнгли бу дарддин бузулди ва бори ишдин тавба қилди ва сулукка машғул бўлди.

Иши ул ерга еттики, Маккадин Мадинаға дегинча маҳофасин ашроф эгинлариға кўтариб элтурлар эрди...”

Биз ана шу зотларнинг йўлини тутиб Раббимизга ошиқ бўлдик, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни отамиздан, онамиздан, фарзандларимиздан, жонимиздан, ҳар нимамизки бўлса, уларнинг барчасидан ортиқ севдик.

Бошқа ошиқлар изғиринли, ёмғирли, қорли кечаларда оёғидан зах ўтиб, совуқда тиришиб, маъшуқасини пойлаб, дилдираб тонг оттирса, биз илиққина сувга роҳатланиб таҳорат оламизда, иссиққина уйда, юмшоқ жойнамознинг устида ўтириб Раббимиз билан роз айтишамиз: Қуръони карим оятларини ўқиймиз, зикр қиламиз, салавотлар айтамиз ва муножотлар қиламиз: “Илоҳи, дарди ҳолимни ҳар кимга айтсам, рад қилса, санга таважжуҳ эткаймен ва агар сен рад қилсанг, неткаймен ва кимга кеткаймен? ...Илоҳи, ёмонлиғимдин агарчи кўп аламим бор, ғамхорим сен бўлсанг, не ғамим бор” (Навоий).

Биз ана шундай қилиб, Раббимизга таваккал қиламиз, умримизнинг узун тунларини ғанимат билиб, беҳуда ўтказмаётганимиздан кўнглимиз таскин топгандек бўлади. 

Маъшуқасини пойлаб ўтирган бечорага бирор безори учраб қолиб ишкал чиқарса, бурнини қонатса, бизнинг атрофимизни фаришталар  ўраб олиб, биз билан бирга Қуръон ўқийди, зикру салавот айтади. Ўша вақтда танамиз шу қадар ёқимли жимирлаб кетадики, савқи табиий ила атрофимизда ниҳоятда нафис бир борлиқ мужассам эканини, улар ҳам биз билан бирга бизнинг гуноҳларимизни кечиришини сўраб дуога қўл очиб турганини ҳис қиламиз.

Ана шу – узун тунларимиз тароватидир.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

матбуот хизмати