Китоб назмининг сабаби

Билгасен, эй хужастайи фарзанд,

Жигарим бирла жонима пайванд;

Масъалаларки, ул зарур эрди,

Билмасанг, динингга қусур эрди.

Етди  кўнглумғаким,  йиғиштурсам,

Назм тартибида сиғиштурсам,

То ани забт қилгасен осон,

Ул масоилни билгасен яксон.

Тонглалиқ кундаким, ҳисоб ўлғай,

Менга ажру сенга савоб ўлғай.

Ушбу нийятки, мен қилиптурмен,

Ул масойилки, мен билиптурмен,

Жамъида  саъйу иҳтимом қилай,

Сенинг отингға мен тамом қилай.

Бебақо дунё иши саҳлдурур,*

Дин ишин қилғай улки, аҳлдурур.

Дину донишда ҳар кун афзун бўл,

Давлату бахт ила Ҳумоюн бўл.

Комрон бўл жаҳонда, давлат кўр,

Юз туман обрўю иззат кўр.

*ИЗОҲ. Бутун умри меҳнат, машаққат, дард ва жангу жадаллар  билан ўтган шоҳ Бобур «Бебақо дунё иши саҳлдурур» дея ўткинчи дунёнинг ишини енгил ва осон деб санаши ва охират ишига улкан аҳамият бериши у зотнинг қандай улуғ қалб, собит иймон ва эътиқод эгаси эканлигини англатади.

НАСРИЙ БАЁН

*   *   *

Китоб назм қилиниши («Мубайян» асари ёзилиши) сабаби

ИЗОҲ.  Заҳируддин  Муҳаммад  Бобур  «Мубайян»  асарини  ёзишга киришар экан, «Китоб назмининг сабаби» бўлимида ўз фарзандлари Ҳумоюн Мирзо ва Комрон Мирзога хитоб қилади.

Эй  муборак,  яхши,  бахтли  фарзандим!  Сен  жону  жигаримга пайвандсан. Билгилки, шундай зарур масъалалар бор эдики, агар уларни билмасанг, дининг-иймонингга қусур-нуқсон етар эди. шу сабабдан, кўнглимга келдики, бу масъалаларнинг барчасини жамласам ва назм тартибига солиб, баён этсам, токи уни эгаллашинг осон бўлсин, у масъалаларни бирдай билиб олгин. Бундан эрта қиёмат кунида ҳисоб-китоб бўлган вақтда (ҳар кимдан ҳисоб сўралганда) менга ажр-мукофот, сенга ҳам савобу натижа бўлгай».

Модомики мен ушбу ниятни қилган эканман, ўзим билган барча (илмий, эътиқодий ва фиқҳий) масалаларни жамлашда саъйу ҳаракат,  ғайрат,  диққат-эътибор  ва  ҳиммат  кўрсатайин.  Уни  сенинг номингга бағишлаб, тамом қилайин, мукаммал охирига етказайин.

(Чунки) ўткинчи дунёнинг иши саҳл — енгил, арзимас ва осондир, аммо дин ишини эса фақат аҳли – лаёқати, алоқаси, ҳаққи-ҳуқуқи бўлган, бу илмга эга бўлган киши қилади.

Дину донишда ҳар кун ортиб, равнақ топиб, давлату бахт билан Ҳумоюн бўл, муборак бўл, яхши – хужаста, бахтиёр бўл. Жаҳонда Комрон  –  муродига  етган  саъодатли  инсон  бўл,  давлат  кўр,  юз минг обрўю иззат кўр!

ИЗОҲ.  Бобур  Мирзо  мазкур  байтларда  икки  фарзандининг  исмини айтиш  билан  бу  исмларнинг  маъноларига  эътибор  қаратмоқда  ва  шу номларга  муносиб-мувофиқ  инсонлар  бўлишни  васият  қилмоқда. 

Фарзандларига  ва  улар  орқали  бутун  халқ  оммасига  динни  таълим  қилиш, эътиқод,  фиқҳ  масалаларини  ўргатиш,  хусусан,  фарзандларининг  давлат  юритиш  ишларида  дину  диёнатда  мустаҳкам  бўлишларини  таъминлаш асар ёзилишининг асосий сабабларидан эканлиги маълум бўлмоқда.

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК

Ибодатлар орасида зикрнинг аҳамияти улкан. Зикр луғатда: “эслаш”, “бирор нарсани ёдга олиш”, деганидир. Истилоҳда эса: “Банда Аллоҳ таолони ёдга олиши” тушунилади.

Шунга кўра, шариатимизда буюрилган намоз, закот, рўза, ҳаж каби ибодатлар умумий маънода зикр ҳисобланади. Аллоҳни зикр қилишдек қалбга таскин берувчи иш йўқдир.

Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳни кўп зикр қилингиз ва эртаю кеч Унга тасбеҳ айтингиз!” (Аҳзоб сураси, 41-ояти).

Зикр – Аллоҳнинг ердаги жаннати. Унга киришни истамаган одам охират жаннатига ҳам кира олмайди. Зикр кишини руҳоний касаллик, машаққат ва изтироблардан холос қилади. Зикр нажотга етиш учун энг осон йўл. Шифо топиш учун ваҳий девонларини (Қуръони карим ва Ҳадиси шарифни) мутоалаа қил, зикр “малҳами” синаб кўр.

Роббимизнинг зикри билан хавф, беоромлик ва ғам-қайғу булутлари тарқалади, ташвиш, хафалик тоғи парчаланади. Яратган Зотга доимо зикр айтувчи киши қалб сокинлигига эришади.

Қуръони каримда марҳамат қилинади: “Улар имон келтирган ва қалблари Аллоҳнинг зикри билан ором оладиган зотлардир. Огоҳ бўлингизки, Аллоҳни зикр этиш билан қалблар ором олур (ва таскин топур)” (Раъд сураси 28-ояти).

Эй бедорликдан шикоят қилаётган, аламдан йиғлаётган, ҳодисалардан фожиа ясаётган инсон, Аллоҳнинг муқаддас исмлари билан зорлангин, У Зотни қанча кўп зикр қилсанг, қалбинг шунча таскин топади, нафсинг бахтиёр бўлади, дилинг яйрайди. Ҳақ таолони зикр қилишда Унга таваккул қилиш, ишониш, суяниш, қайтиш, ундан кенгликни кутиш бордир.

Поччаев Саидхўжа,

 Янгиобод тумани “Ҳазрати Абу Зар”

жоме масжиди имом-хатиби

ЎМИ матбуот хизмати

Оила қуриш ниятидаги эркак тараф ўзи учун никоҳи ҳаром ва совчилик қилиб бўлмайдиган шахсларни ажратиб олганидан кейин энг аввал муносиб келин ахтаришга киришади. Куёв тарафдан қизга совчи қўйилади. Ўша пайтда куёв, унинг ишбошилари ва совчилари келинликка номзоднинг қандай тарафларига эътибор беришлари керак? Бу саволга жавоб ахтариб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларига мурожаат қиламиз. Зотан, У зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўзлари бир қанча ҳадиси шарифларида муносиб келин қандай бўлишини баён қилиб берганлар. Мазкур ҳадиси шарифларда келинликка номзоднинг қуйидаги сифатларига алоҳида эътибор бериш тавсия қилинган:

1. Диндорлик.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لِأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا، وَلِحَسَبِهَا، وَلِجَمَالِهَا، وَلِدِينِهَا فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ تَرِبَتْ يَدَاكَ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ 

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аёл тўрт (нарсаси) учун никоҳланади: моли учун, ҳасаби учун, жамоли учун ва дини учун. Бас, диндорини танла, қўлинг тупроққа қорилгур», дедилар» Бешовлари ривоят қилганлар.

Уйланишдан олдин келинликка номзоднинг қизиқтирадиган сифатларига қаралади. Ушбу ҳадиси шарифда ўша – никоҳига рағбат қилинадиган номзодда бўлиши лозим бўлган яхши сифатлардан тўртта энг машҳури ҳақида сўз кетмоқда.

Агар ушбу тўрт сифат – мол ҳам, жамол ҳам, ҳасабу насаб ҳам, дину диёнатга қўшилиб, бир қизнинг зийнати бўлиб турса, албатта, яхши. Аммо мазкур тўрт сифат бир-бири билан солиштирилганда, улар орасида диндорликка тенг келадигани йўқ. Балки қолганларига яна бошқа бир қанча яхши сифатлар қўшилса ҳам диндорлик сифатига ета олмайди.

Чунки молдорлик вақтинчалик сифатдир. Бир лаҳзада молу мулкдан ажраб қолганлар қанча. Агар келиннинг молига қизиқиб, унга уйланилса ва унинг моли бақосизлик қилиб, уни тарк этса, мазкур келинга қизиқиш қолмайди. Қолаверса, мол-мулкининг кўплиги келиннинг ҳовлиқишига, куёвни ва унинг яқинларини менсимаслигига сабаб бўлиши ҳам мумкин. Диндорлик бўлмаган ҳолатда бойлик кўпинча ноқулай ишларга сабаб бўлиши турган гап.

Ҳасабу насаби яхши келин, албатта, яхши келин бўлади. Лекин фақат ҳасабу насабига ишониш ҳам яхшиликка олиб келмайди. Ота‑она, бобо-момолари яхши одамлар бўлса, жуда ҳам яхши, лекин улар ўз уйларида қоладилар, куёвникига келиннинг ўзи келади. Агар келин диндор бўлмаса, ҳасабу насаби билан фахрланиб, куёвни ва унинг яқинларини хижолат қилиши мумкин.

Жамол ҳам ўз ҳолича яхши нарса. Лекин бу ҳам ўткинчидир. Маълум муддатдан кейин ҳар қандай инсоннинг жамоли ўзгариши турган гап. Бунинг устига фақат жамолга суяниб иш қилиш ҳам яхшиликка олиб бормайди. Агар келин ўзининг жамоли учун қизиқилаётганини билса, бу омилни куёвни ўзига мубтало қилиб, унинг устидан ҳукмронлик қилишга ишлатиши ҳеч гап эмас.

Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам диндор келинни ихтиёр қилишга буюрмоқдалар. Диндорлик ҳақиқий ва бардавом гўзал сифатдир. Бунинг устига диндорлик сифати вақт ўтиши билан зиёда бўладиган нодир сифатлардан биридир. Келин диндор бўлса, куёвни ва унинг яқинларини ҳурмат қилади, оиланинг ҳақиқий устуни ва порлаб турган чироғи бўлади. Ундан дунёга келган, унинг тарбиясини олган фарзандлар ҳам ажойиб инсонлар бўлиб етишадилар, иншааллоҳ.

Диндор келин шариат кўрсатмаси бўйича оиладаги ўз бурч ва масъулиятларини тўлиқ адо этиб яшайди.

Диндорлик ҳақиқий бойликдир!

Диндорлик ҳақиқий ҳасаб ва насабдир!

Диндорлик ҳақиқий гўзалликдир!

Шунинг учун ҳам қизларимизни диндор қилиб тарбиялашга уринишимиз керак. Шунинг учун келин танлаганимизда диндор келин танлашимиз лозим. (Давоми бор).

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳ 

Маълумот "Бахтиёр оила" китобидандан олинди