ЎМИ матбуот хизмати

— Ривоятларда “сумалак” аслида “семалак”, яъни “уч фаришта” дегани, шундан у илоҳий таом саналиши ҳақида айтилади. Динимиз нуқтаи назаридан бу таом ростдан ҳам муқаддас-ми?

— Бу нарсанинг динга алоқаси йўқ. Фотима онамиз розияллоҳу анҳу ҳамда ўғиллари Имом Ҳасан ва Имом Ҳусайн розияллоҳу анҳулар билан боғлиқ ривоят аслида тўқима бўлиб, ҳеч қандай ҳадис ёки асос билан далилланмаган. Амалда сумалак барча таомлар каби оддийгина баҳорий таомдир. У витаминларга бой. Таркибида инсон жисмига қувват бахш этадиган хусусиятлар бор. Лекин унинг бошқа таомлардан ҳеч қандай илоҳийлик ва устунлик жиҳати йўқ. Шунинг учун сумалакни муқаддас таом сифатида ардоқлаш, уни тайёрлаш жараёнини ибодат даражасига кўтариш керак эмас. Сумалак халқимизнинг севимли таоми. Уни тайёрлаш маросимида одамларни аҳилликка, иноқликка ундовчи хусусиятлар бор.

Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ

Уламо аксари деди бу мақол,

Чиҳл фарз ўлди мубтадии аъмол.

Илми фарз элга мисли қарздурур,

Талаби барча элга фарздурур.

Кимки аввал бўлса болиғу оқил,

Анга беш фарздур, муни билгил.

Бири иймондуру икинчи салот,

Бу икидин кейин учунчи – закот.

Рамазон рўзасию ҳаж ўтамак,

Фарзи айн ўлди ушбу беш, бешак.

Элдин ўлди бориға тоъат шарт,

Лек икида бор иститоъат шарт.

Ул ики, ҳажнию закотни дер,

Бўлса гар иститоъатинг бор, бер.

Эмди бир-бир қилай борин таҳрир,

Ҳақ таъолодин ўлса гар тақдир.

НАСРИЙ БАЁН

*   *   *

Беш фарзнинг саноғи

баёни

Уламоларнинг кўпчилиги шу сўзни айтдиларки, амалларнинг бошланиши қирқ фарз(ни билиш)дан иборатдир. Фарз илмини, яъни буюрилган амалларнинг илмларини билиш эса халқ учун мисли қарздир, уни талаб қилиш ҳамма инсонларга фарздир. (Чунки ҳазрати Пайғамбар алайҳиссалоту вассалом: “Илм талаб қилмоқ ҳар бир мусулмон эркак ва аёлга фарздир”, деганлар.)

Шуни билгинки, аввало кимки балоғатга етган ва ақлини таниган бўлса, унга беш нарса фарздир:

биринчиси иймондир, яъни Аллоҳ бир, Расул барҳақ деб гувоҳлик бермоқдир; Аллоҳга, Раулуллоҳга ва Аллоҳдан келган нарсаларга ишонмоқдир;

иккинчиси беш вақт намоздир.

Бу иккисидан кейин учинчиси (моли нисобга етганда) закот бермоқдир.

Тўртинчиси, (йилда бир ой) рамазон ойи рўзасини тутмоқдир.

Бешинчиси (умрида бир бор) ҳажни адо этмоқдир. Бу беш нарса фарзи айндир.

ИЗОҲ. Фарзи айн – эътиқодда иймон билан куфрни, осийлик билан ҳидоятни ажратадиган миқдорда билиш зарур бўлган, ибодатда эса намоз, рўза, закот ва ҳажни адо этадиган миқдорда билиш зарур бўлган илм.

Халққа буларнинг барчасига бўйсуниш, яъни бу диний амрларни бажариш шарт бўлди, лекин иккитасида иститоъат, яъни қуввати, қудрати, имкони етиши шарт қилинди.

Бу икки нарса ҳаж ва закотдир, бу икки фарзни бажаришда иститоъатинг бўлса – кучинг-қудратинг етса, адо қил. (Яъни, озуқа, маблағ, жиҳатидан  йўлга  қодир  бўлсанг,  ҳажга  бор,  ҳожати  аслингдан  ташқари молинг нисобга етган бўлса, закотини ҳақдорларга бер.)

Энди  Ҳақ  таъоло  тақдир  этган  бўлса,  буларнинг  ҳаммасини  ёзиб баён қилайин.

Насрий баён ва шарҳ муаллифи:

Мирзо КЕНЖАБЕК

Матнни oлий тоифали сухандон Шуҳрат Қаюмов ўқиган