Мазҳабсизлик – шариатимизга таҳдид соладиган хатарли бидъат. Бу борада сўз юритар эканмиз, аввало, “мазҳаб” сўзининг маъносини аниқлаштириб олмоғимиз зарур. “Мазҳаб” сўзи араб тилидаги “заҳаба” феълидан олинган бўлиб, ўзбекчада “йўл” деган маънони ифода этади. Истилоҳда эса тўртта фиқҳий мазҳаб имомларининг йўлларидир. Бу ўринда шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, бугунги кунда дунёдаги тахминан 1,3 миллиард мусулмон аҳолисининг 92,5 фоизини суннийлар ташкил этади. Улар мазҳаблар бўйича қуйидаги нисбатда бўлинадилар: Ҳанафийлар 47 фоиз, шофеъийлар 21 фоиз, моликийлар 17 фоиз, ҳанбалийлар 7,5 фоиз[1].
Бу тўрт мазҳаб ўртасида катта фарқлар кўзга ташланмайди. Жуда кўп масалаларда бир хиллик мавжуд. Ўрталарида фақат жузъий ихтилофлар мавжуд.
Демак, фиқҳий мазҳабларнинг вужудга келиш тарихини ўрганар эканмиз, ҳозирги кундаги баъзи мазҳабсизларнинг ёки сохта “салафийлар”нинг: “Мазҳабга эргашиш бидъат”, “Имомга эргашиш суннатдан юз ўгиришдир” каби даъволари пуч эканини кўрамиз. Аксинча фиқҳий мазҳабларнинг тарихий илдизи буюк саҳобалар ва улуғ тобеинлар асос солган йўл эканига гувоҳ бўламиз.
Набий алайҳиссаломнинг саҳобалари илмда бир-биридан фарқ қилган. Баъзилар Абдуллоҳ ибн Аббосни, ироқликлар Ибн Масъудни, ҳижозликлар Абдуллоҳ ибн Умарни розияллоҳу анҳум ўзларига ўрнак қилиб, уларнинг кўрсатмаларига риоя этиб яшашган. Аҳли илмлардан ҳеч ким уларнинг бу ишини қоралагани ёки бир шахсга тақлид қилганни гуноҳкорга чиқарганларини билмаймиз[2].
Демак, бугунги кунимизда ҳам оми халқ, шунингдек, истинбот ва ижтиҳод қилиш даражасига етмаган олимлар учун бирор мужтаҳидга тақлид қилиш, билмаганларини сўрашдан бошқа чора йўқ. Зеро, Аллоҳ таоло бундай буюрган: “Агар билмайдиган бўлсангиз аҳли зикрлардан сўрангиз”[3].
Ханафийлик - мутадил мазхаб Суннийлик дуне мусулмонларнинг асосий кисми эьтикод киладиган йуналиш булиб , унда иккита акидавий
- ашьарийлик ва мотуридийлик хамда туртта фикхий
-ханафийлик , шофийлик ,моликийлик ва ханбалийлик мазхаблари мавжуд .
Суннийликдаги энг кенг таркалган ва акидавий жихатдан багрикенгликка мойил мазхаб ханафийликдир .
Аллох таоло барчамизни узи тугри йулдан адаштирмасин. Хохирги кунга келиб, ўзларини мазхабларни янгиловчи деб билиб, хақ мазҳабларни бекорга чиқарадиган узини "мухаддис "лар барчани гумроҳ қилувчилардир дейди. Масалан, улар ҳанафий мазҳабидаги ёки шофеъий мазҳабидаги қайсидир масалани "Сиҳохи ситта "дан топмаса, "Имом Абу Ҳанифа ёки имом Шофеъий бу масалани ҳадисга хилоф равишда айтган" , дейдилар. Хадис фани "Сихохи ситта" билан чегараланиб колмаганини тушинишни хам истамайдилар Холбуки.хадис китоблари бехисоб ва беьададдир "Сихохи ситта" га суянилмаган булса, Унинг асли бошка хеч бир китобда йуклигини билдирмайди. Валлоху аьлам биссавоб ва индаху илмул Китоб!
Маъруфхон Алоходжаев
[1] А.Тулепов. Ислом ва ақидапарсат оқимлар. 35-бет, Тошкент: “Шарқ” , 2014 й.
[2] Муҳаммад Саъид Рамазон Бутий. Ал-ла мазҳабийя ахтору бидъатин туҳаддиду шариъатал исламия. 107-бет. Дамашқ. Дарул фикр. 1985-йил
[3] Наҳл сураси, 43-оят.
