muslim.uz

muslim.uz

الإثنين, 14 تشرين2/نوفمبر 2016 00:00

Фарзандлик бурчи

Ота-онага яхшилик қилиш фарзанд зиммасига шариат фарз қилган бурч ҳисобланади.  Бу ҳақида Қуръони каримда шундай хабар берилган:

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا

“Биз инсонни ота-онасига яхшилик қилишга буюрдик” [1].

Ушбу буйруқни адо этган фарзанднинг дунёда ҳам, охиратда ҳам кўплаб яхшиликларга эришиши ҳақида жуда кўплаб хабарлар келган.

عَنْ سَهْلِ بْنِ مُعَاذٍ، عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: مَنْ بَرَّ وَالِدَيهِ طُوبَى لَهُ، زَادَ اللّهُ فِي عُمُرِهِ. رَوَاهُ أَبُو يَعْلَى وَالطَّبَرَانِيُّ

Саҳл ибн Муоз отаси розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ота-онасига яхшилик қилса, унга “Тубо” бўлади, Аллоҳ унинг умрини зиёда қилади”, – дедилар”. Абу Яъло ва Табароний ривоят қилган.

Ушбу ҳадисдаги “Тубо”ни уламолар жаннат ва яхшилик маъноларда тушунтирганлар. Яъни ота-онасига яхшилик қилган фарзанд охиратда жаннат билан, дунёда яхшиликлар билан мукофотланади. 

Уламолар ота-онасига яхшилик қилган фарзанднинг умри зиёда қилинишини икки хил маънода тушунтирганлар:

  1. Умри баракали қилинади. Яъни ота-онасига яхшилик қилиш туфайли фарзанднинг умри баракали қилинади;
  2. Аллоҳ таоло бандаларнинг ажалларини олдиндан тайин қилган. Сўнгра уларни “Лавҳул маҳфуз” битиб қўйган. Унда битилган нарсалар асло зиёда ва кам бўлмайди. Аммо фаришталарда ҳам бандаларнинг умрларига тааллуқли бўлган саҳифалар бўлиб, бу саҳифалардаги ёзувлар доимо ўчирилиб, ёзилиб турилади. Шунга кўра ота-онасига яхшилик қилган фарзанднинг умри мазкур саҳифаларда зиёда қилинади.

Демак ота-онага яхшилик қилиш фарзанд учун дунёю охират саодатига сабаб бўладиган улкан имконият ҳисобланади. “Таёқнинг икки учи бор” деганларидай бу имкониятдан фойдаланмаслик оқибати аянчли бўлиши ҳам хабар берилган. Айниқса кекса ота-онанинг хизматларини қилиш қаттиқ таъкидланган:  

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ  رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ  صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ  يَقُولُ رَغِمَ أَنْفُهُ رَغِمَ أَنْفُهُ  رَغِمَ أنفه قِيلَ مَنْ يَا رَسُولَ اللهِ  قَالَ مَنْ أدْرَكَ وَالِدَيهِ عِنْدَ الْكِبَرِ أَحَدَهُما أَوْ كِلاَهُمَا ثُمَّ لَمْ يَدْخُلِ الْجَنَّةَ.  رَوَاهُ مُسْلِمُ

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: “Бурни ерга ишқалсин, бурни ерга ишқалсин, бурни ерга ишқалсин”,  деяётганларини эшитдим. “Ким (нинг бурни ерга ишқалсин), эй Аллоҳнинг Расули ?”, – дейилди. У Зот: “Кекса ота-онасининг бири ёки ҳар иккаласи (билан бирга яшаш бахти)га эришган, сўнгра жаннатга кирмаган кимса (нинг бурни ерга ишқалсин)”, – дедилар”. Муслим ривоят қилган.

Демак ота-она фарзанднинг дунёга келишига сабабчи қилинганидек, фарзанднинг жаннатга киришига ҳам сабабчи қилиб қўйилган экан. 

Шунинг учун уламолар ота-онага яхшилик қилиш йўлларини бирма-бир батафсил баён қилиб қўйганлар. Шу маънода ота-онага яхшилик қилиш деганда асосан қуйидаги ишларни адо этиш тушунилади:

 – Ота-она хизматларини холис ният билан қилиш;

–  Ота-онани яхши кўриб улуғлаш;

–  Шариатда ман қилинмаган ишларда доимо уларга итоат этиш;

– Ота-она хурсанд бўладиган ишларни қилиш;

–  Ота-онадан олдин овқатланмаслик;

–  Ота-онанинг ҳузурига киришда ҳам, чиқишда ҳам салом бериш;

– Ота-онанинг олдида овозини баландлатмаслик;

– Ота-она учун молини сарфлаш;

– Ота-она яхши кўрадиган кишиларга ҳам яхшилик қилиш;

– Сафарга ота-онанинг дуоларини олиб чиқиш;

–  Ота-она шариатга мувофиқ қасам ичган бўлсалар уни адо этиш учун ҳаракат қилиш;

 – Ота-онанинг жаҳллари чиқадиган ишларни қилмаслик;

 – Ота-онани исмлари билан чақирмаслик;

–  Ота-онани камситадиган ишлардан сақланиш;

–  Ота-она вафот этганларидан сўнг ҳам уларнинг ҳақларини сақлаш.

Вафот этиб кетган ота-оналарнинг ҳақларини сақлаш қуйидаги ишлар билан амалга оширилади:

– Улар ҳаққига хайрли дуолар қилиб юриш;

  • Васиятларини адо этиш;
  • Уларнинг дўстларига яхшилик қилиб юриш;
  • Улар орқали бўлган қариндошлик алоқаларини сақлаш;
  • Улар номидан садақа қилиб туриш;
  • Уларнинг қабрларини зиёрат қилиб туриш.

Парвардигоро ота-она яхшилик қилишдек саодатни бизларга ҳам, фарзандларимизга ҳам доимо кўзларимиз қувончи қилгин.  

Аллоҳ таолога ҳамду санолар, пайғамбаримиз Муҳаммад мустафога  ҳамда у зотнинг аҳли оилаларию саҳобаи киромларига салавот ва саломлар бўлсин.

Абдулқодир Абдур Раҳим

 

[1] Аҳқоф сураси, 15-оят.

Қуръони каримнинг ёдланиши, тиловати ва тушунишнинг осон бўлиши ҳам Аллоҳ таоло томонидан бандаларига икром, раҳмат ва фазилатидир. Аллоҳ таоло «Қамар» сурасининг 17, 22, 32 ва 40-оятларида:

 وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآَنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ

 «Дарҳақиқат, Биз Қуръонни зикр учун осон қилдик. Бас, эслатма олувчи борми?!» дея марҳамат қилганидек, Қуръонни зикр учун осон қилиб қўймаганида, уни тўлиқ ёдлаш, ўрганиш тугул, битта ҳарфини ҳам ўқишга бирор кишининг қудрати етмас эди.

 Мужоҳид раҳматуллоҳи алайҳ «Дарҳақиқат, Биз Қуръонни зикр учун осон қилдик» ояти «унинг қироатини енгил қилдик» деган маънони англатишини таъкидлаган. Суддий эса: «Агар Аллоҳ таоло одамзодга Қуръонни енгил қилмаганида, бирор киши Яратганнинг каломини гапира олмас эди», деган. Имом Қуртубий юқорида ўтган оят тафсирида: «Биз Қуръонни ёдлашга енгил қилдик ва уни ёдламоқчи бўлган кишига ёрдам берурмиз. Уни ёд олувчи киши борми? Унга ёрдам берилади»- деган.

 Қуръони карим уни ёдлаш ва ўқишни одатий вазифа қилиб олган киши томонидан тез ва енгил ёдланиши, уни такрорлаш ва қайта ўқишга бепарво бўлган кишининг эса зеҳни ва хотирасидан тез унутилишида бошқа китоб ва (зикр, лафз)лардан буткул фарқ қилади. Чунки Аллоҳ таоло Қуръони каримда:

 وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ

 «Албатта, у азиз Китобдир», деган. (Фуссилат сураси, 41-оят).

 عن أبي موسى الأشعري رضي الله عنه عن رسول الله صلى الله عليه وسلم : قال تَعَاهَدُوا هَذَا الْقُرْآنَ فَوَالَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَهُوَ أَشَدُّ تَفَلُّتًا مِنْ الْإِبِلِ فِي رواه البخاري ومسلم

 Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қиладилар: “Қуръон билан боғланиб туринглар. Нафсим Унинг қўлида бўлган зотга қасамки, у (Қуръон) тушовида турган туядан ҳам кўра қочувчироқдир”-деганлар. (Имом Бухорий ва Муслим ривояти.)

 وعن ابن عمر رضي الله عنهما أن رسول الله صلى الله عليه وسلم : قال نَّمَا مَثَلُ صَاحِبِ الْقُرْآنِ كَمَثَلِ الْإِبِلِ الْمُعَقَّلَةِ إِنْ عَاهَدَ عَلَيْهَا أَمْسَكَهَا وَإِنْ أَطْلَقَهَا ذَهَبَتْ رواه مسلم والبخاري

 Яна бошқа бир ҳадисда Ибн Умар розияллоҳу анҳудан Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Қуръон соҳиби тушовланган туя эгаси кабидир. Агар у билан боғланиб турса, ушлаб туради. Агар уни қўйиб юборса, қочиб кетади”, дедилар. (Муттафақун алайҳ).

 Қуръони каримнинг мўъжизакорлиги қиёматгача давом этади. Унинг тез ёд олиниб, такрорлаб турмаса эсдан чиқиб қолиши ҳам ана ўша мўъжизалардан ҳисобланади. Бирор шеър ёки байтни ёдлаб кўрган инсон буни хис қилади. Уни ёдлаш учун анча мунча такрор қилади ва ёд олгандан сўнг эса уни ёддан кўтарилиши ҳам секин жорий бўлади.

 Шунинг учун ёд олган сураларимизни доимий тарзда такрор қилиб туришимиз ва унинг ҳар бирига ўнтадан то етмиш баробаргача савобга сазовор бўлишга интилишимиз лозим. Аллоҳ таоло барчаларимизни Ўз Каломига муҳаббатли инсонлардан қилсин. Омиин!

Жалолиддин Ҳамроқулов

 

الإثنين, 14 تشرين2/نوفمبر 2016 00:00

Дубайда илк эко-масжид очилди

Дубай шаҳридаги “яшил ҳудуд” деб аталувчи Sustainable City туманида биринчи эко-масжид очилди. Мазкур иншоот 700 нафар намозхонни ўз бағрига сиғдира олади.
Масжид қурилишида атрофга кам зарар келтирувчи экологик соф, тежамкор юқори технологиялардан фойдаланилди. Масалан, мазкур масжид, бошқалари билан қиёслаганда, 90 фоизга кам энергия сарфлайди. Автомобиллар турар жойи қуёш батареялари асосига ишлайди.
Эслатиб ўтамиз, Sustainable City туманининг умумий майдони 460 минг кв.м бўлиб, у 3 принципга— экологик софлик, тежамкорлик ва ижтимоийлик—асосланган. Шаҳарча теварак атрофга қарийб зарар келтирмайди.

Абу Ҳурайра  розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:«Ё Расулуллоҳ! Сиз биз билан ҳазил-мутойиба қиласиз», -дейишди.«Мен ҳаққдан бошқани гапирмайман», - дедилар». (Имом Бухорий ривоят қилган).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳнинг пайғамбари, хотамул анбиё бўлишлари билан бирга оддий банда ҳам эдилар. Бошқалар каби одамлар билан суҳбатлашар, ҳазил-мутойиба қилар эдилар. Аммо ҳазиллари рост бўлган, зеро ҳазил қилганда ҳам ёлғон гапиришликка ижозат йўқдир. Ҳозирда баъзи кишилар ёлғонни роса гапиришадида, ортидан ҳазиллашдим деб қўшиб қўяди. Бу мутлақо мумкин эмас!

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам  ҳазил қилишлари доим ҳам бўлмаган ва ҳар кимга ҳам ҳазил қилавермаганлар. Мен ҳазилкаш кишиман деб рост гап билан бўлсада доим ҳазил қилавериш кишини виқорини йўқотади ва бошқа кўнгилсизликларга сабаб бўлиши мумкин. Қуйида Расулуллоҳ солаллоҳу алайҳи васалламнинг қай ўринларда ҳазил қилганларини баъзи мисоллар орқали танишиб чиқамиз:

Ёш болаларга ҳазил қилганлари:

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ул зотни бир кун «Эй икки қулоғлик» деб чақирибдилар. (Имом Термизий ривоят қилган).

Маълумки Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу 10 ёшларидан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг хизматларида бўлганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у зотнинг ёш болаликларини эътиборидан шундай ҳазил қилганлар ва албатта сўзлари ҳақ сўздир.

Заиф кишиларга ҳазил қилганлари:

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Бир киши Набий солаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига улов сўраб келди. Шунда у зот: «Бўпти, сени туянинг боласига миндириб қўямиз», - дедилар. «Туянинг боласини нима қиламан?» - деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кулиб: «Ахир туя ҳам туянинг боласи бўладими?» -дедилар». (Имом Бухорий ривоят қилган).

Бир кишидан бирор бир нарса сўраб борган киши албатта ҳижолат бўлади, ўзини заиф деб ҳис қилади. Сўралувчи киши яхши муомала қилса, ўзига яқин олиб бироз ҳазил қилса сўровчининг кўнгли кўтарилади албатта. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай кишиларга баъзида ҳазил қилган эканлар ва албатта сўзлари ҳақ сўздир.

Аёлларга ҳазил қилганлари:

Халқимизда «Аёл киши ширин сўзнинг гадосидир» деган нақл бор. Бу албатта бежиз эмас, аёллар нозик табиатли, бир оғиз ширин сўздан бахтиёр бўладиган, салгина қўпол ҳаракат, гап-сўздан кўнгиллари бузиладиган кишилардир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аёллар билан қилган муомалари ҳам бизга гўзал намунадир. У зот алайҳиссалом баъзи вақтларда аёлларга ҳазил қилар эдилар. Булардан бир кампир жаннатга киришини сўраб дуо қилишларини сўраганида «жаннатга кампирлар кирмайди» деганлари ёки оналаримиз ва бошқа баъзи аёлларни шишага ўхшатиб туяларни ҳайдаб юрувчи кишига «Оҳиста бўл, Шишаларга сарбон бўлганингда» деганларини мисол келтиришимиз мумкин.

Биринчи ҳолатда кампир киши аёл экани, заифа экани эътиборидан ҳазил қилганлар. Кейин «Жаннатга кампирлар кирмайди» деганларини изоҳлаб ёш ҳолда кирилишини айтиб, оятдан далил ҳам келтирадилар.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аҳли аёллари ила ҳазиллашиб туришликлари бошқа ўринларда ҳам бўлган. Шариатимизда аҳли аёли, фарзандлари ила кўнгилхушлик қилиш, уларни кўнглини кўтариш учун ҳазил қилишга рухсат бор. Албатта ҳазил рост бўлишлиги, меъёрида бўлишли шарти билан.

 

Ғиёсиддин Муҳаммад Юсуф тайёрлади.

Мақолалар

Top