Рамазон — чексиз неъматлар ато этувчи ва гуноҳлардан покланиш ойидир. Рамазон ойида Аллоҳ таолога дуолар ила илтижо қилиш мўминнинг муҳим ибодатларидан биридир. Рамазон ойида Аллоҳга яқинлаштирадиган ибодатларни қилганлар бандаларининг гуноҳларини Яратган албатта кечиради.

Бу ойда энг афзал ва энг самарали амаллардан бири бу дуо қилишдир. Шундай экан, Рамазон ойида имкон қадар Аллоҳ таолога дуо қилиш лозим.

Мўмин дуо қилганида бошқа фойдалар билан бирга, ўз дуоси учун катта ажр олади, чунки муборак Рамазонда Аллоҳ таоло рўза тутганларнинг ибодатларини рад этмайди. Шунинг учун бу ойда ҳар биримиз тез-тез дуолар билан Аллоҳ таолога юзланишимиз керак бўлади.

Рамазон ойининг исталган вақтида дуо қилиш мумкин ва Аллоҳ таоло уларни қабул қилади. Бироқ бу ойда ҳам шундай пайтлар борки, бу вақтда ибодатлар билан Яратганга мурожаат қилинганда дуолар қабул бўлиш эҳтимоли анча ортади:

1. Оғиз ёпиқ вақтда

Дуо кечаю кундуз ўқилиши керак, зеро, бутун Рамазон ойи айнан дуо ойидир. Бироқ, Аллоҳ таоло учун рўза тутганларнинг дуоси қабул бўлади, чунки рўза дуоси рад этилмайди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:

“Уч кишининг дуоси қайтарилмайди: рўзадорнинг ифтор қилгунига қадар қилган дуоси, адолатли ҳукмдорнинг дуоси ва мазлумнинг дуоси”. (Имом Аҳмад, 8043; Ибн Можа, 1752; Термизий, 3598; Ибн Ҳиббон, 3428).

Имом Нававий бу ҳақда ўзининг “Ал-Мажмуъ Шарҳул Муҳаззаб” китобида шундай ёзади:

“Рўзадор рўза тутган вақтида дуо қилиши, охират ва дунёнинг муҳим ишларини Аллоҳ таолодан сўраши тавсия этилади. Ҳатто ўзидан ташқари барча яхши кўрган кишилари ва барча мусулмонлар эҳтиёжи учун ҳам сўраши мумкин. Дарҳақиқат, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Уч кишининг дуоси қайтарилмайди: рўза тутганнинг дуоси, токи у рўзасини бузмагунича…», дедилар. Бу ҳадисни Термизий ва Ибн Можа ривоят қилган ва Термизий уни ҳасан ҳадис, деган.

Ҳадисдан англашиладики, рўзадор куннинг бошидан охиригача дуо қилиши мақсадга мувофиқ, чунки одам шу вақт давомида (кундузи бутун кун давомида) рўза тутган ҳисобланади.

2. Тонг отгунга қадар

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:

«Роббимиз табарока ва таоло ҳар кеча туннинг охирги учдан бири қолганда бу дунё осмонига тушади. Сўнгра: “Ким Менга дуо қилади, Мен уни ижобат қилсам? Ким Мендан сўрайди, Мен унга сўраганини берсам? Ким Менга истиғфор айтади, Мен унинг гуноҳларини кечирсам», дейди». (Бухорий, 7494; Муслим, 758).

Бу ҳадиснинг фақат Муслим томонидан берилган шаклида:

“… ва бу тонг отгунча давом этади”, дейилган.

3. Ифторлик вақти

Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ал-Ос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитдим:

“Албатта шундай дуо борки, агар рўзадор ифтор пайтида у билан Аллоҳга тавба қилса, рад этилмайди”. Бу ҳадисни Абдуллоҳ ибн Амрдан ривоят қилган Ибн Абу Мулайка Абдуллоҳнинг ифторлик пайтида шундай деганини эшитганлигини қўшимча қилади:

«Аллоҳим, мен Сендан ҳамма нарсани қамраб олган раҳматинг ила мени мағфират қилишингни сўрайман». (Ибн Можа, 1753; Ибн ас-Сунний, “Амал ал-явми ва ал-лайла”, 481)

Ифтор чоғида мўмин оч, ташна ва ожиз бўлиб, ўзининг нақадар ожизлигини англаб етади ва қалбида тавозеъ билан қилган дуоси қабул бўлиши эҳтимоли кўпроқ.

4. Қадр кечасида

Ҳар қандай ибодат каби, бу кечада Аллоҳ таолога дуолар билан мурожаат қилиш минг ой дуо қилиш билан баробардир. Бундай дуонинг кучини тасаввур қилиб кўринг! Бу муборак кечада фаришталар ерга тушиб, мўминларни ўраб оладилар ва уларнинг ҳар бир намозидан кейин «амин»ни такрорлайдилар.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Ё Аллоҳнинг Расули! Айтинг-чи, агар Лайлатул қадр кечаси қайси кеча эканини билсам, унда нима дейман?» дедим.

«Аллоҳим! Албатта Сен афв қилувчи ва карамлисан. Афвни яхши кўрасан. Бас, мени афв қилгин», дегин», дедилар». (Имом Аҳмад, 35497; Ибн Можа, 3850; Термизий, 3513; Ан-Насоий, “Амал ал-явми ва ал-лайла”, 876).

5. Қуръон ўқишни тугатгандан кейин

Рамазон — Қуръон ойидир. Солиҳ салафлар бу ойда Қуръон ўқишга урғу бериб, бошқа вақтларга қараганда бу ибодатга кўпроқ эътибор қаратганлар.

Шунинг учун Рамазон ойида имкон қадар тез-тез Қуръон ўқишимиз тавсия этилади ва Қуръон ўқиш (хатм) охирида биз Аллоҳ таолога ўзимиз ва оиламиз, қариндошларимиз ва дўстларимиз учун барча яхшиликларни тилаб дуолар билан мурожаат қилишимиз мумкин.

Собит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу Қуръон ўқишни тугатмоқчи бўлганларида, оила аъзоларини йиғиб, улар учун дуо қилдилар». (Табароний, «Ал-Муъжам ал-кабир», 674; Ад-Доримий, 3517).

Айни дамда мўминнинг дуоси билан Аллоҳ таолонинг раҳмати ўртасида ҳеч қандай тўсиқ йўқ. Ирбоз ибн Сария розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:

«Қуръонни тўлиқ ўқиган (хатм қилган)нинг дуоси қабул бўлади». (Табароний, “Мужм ал-кабир”, 647).

Рамазон ойида Аллоҳга таолога ибодат қилишда мўмин киши жидду жаҳд қилиши, кўпроқ дуо қилиб, сиз энг муҳим нарсаларни сўраши лозим. Албатта сўралган нарсаларнинг барчаси охиратимиз учун фойдали амаллар бўлиши лозим.

Муалло ибн Фазл айтадилар: “Солиҳ зотлар Рамазон ойи киришидан олти ой олдин Аллоҳ таолодан Рамазон ойига етказишини сўраб дуо қилар эдилар. Рамазондан кейинги беш ой мобайнида Рамазон ойида қилган ибодатлари ва солиҳ амалларини қабул қилишини илтижо қилиб сўрардилар”.

Саҳобаи киромлар Рамазон ойи кириб келиши билан жуда ҳам хурсанд бўлар ва ўзларидаги шоду хуррамликни зоҳир қилишар эди.

Зубайд Ёмий розияллоҳу анҳу саҳобаи киромларни жамлаб, Қуръон тиловат қилиш ва уни бир мартабадан кўп хатм қилиш борасида мусобақалашар эдилар.

Суфёни Саврий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойи кириши билан бошқа ишларни қуйиб, Қуръон тиловати билан машғул бўлар эдилар.

Имом Молик раҳимаҳуллоҳ Рамазон ойи кириши билан ҳадис айтиш ва илм мажлисидан узулиб, мусҳафдан Қуръон тиловатига киришардилар.

Аллома Ибн Ҳажар Ҳайтамий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: “Имом Шофеъий раҳимаҳуллоҳ Рамазон ойида намоздан ташқари олтмишта хатм қилардилар”.

Имом Зуҳрий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойи кирса: “Албатта бу ой Қуръон тиловат қилиш ва мискинларга таом улашиш ойидир”, деб айтардилар.

Муҳаммад ибн Исмоил Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойида ҳар куни кундузи битта хатм, Рамазондан сўнг эса ҳар уч кунда хатм қилар эдилар.

Имом Нававий раҳматуллоҳи алайҳ Рамазон ойи келиши билан ўзларига вазифа қилиб олган вирдларини тўхтатиб, Қуръон тиловат қилиш билан машғул бўлардилар.

Имом Заҳабий раҳматуллоҳи алайҳ айтади: “Ҳаммод ибн Абу Сулаймон сахий бой киши эди. Рамазон ойида ҳар куни юз кишига ифторлик қилиб берарди. Ийд намози ўқиб бўлингандан сўнг уларнинг ҳар бирига юз дирҳамдан эҳсон берарди”.

Аллоҳ таоло бу муборак ойни барча мусулмонлар учун манфаатли қилиб, бу ойдан улкан ажр-савоблар билан чиқишимизни муяссар айласин.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Эй, иймон келтирганлар! Сизлардан аввалгиларга фарз қилинганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди. Шоядки, тақводор бўлсаларингиз” (Бақара сураси, 183-оят).

Тақво – Рамазон рўзасининг ғоясидир. Яъни рўзадан кўзланган мақсад – тақводир. Бунинг учун банда Аллоҳ таоло ҳаром қилган амаллардан қайтиши, буюрган амалларни адо этиши лозим.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ёлғон гапиришни ва унга амал қилишни қўймаса, унинг таоми ва шаробини тарк қилишига Аллоҳнинг эҳтиёжи йўқ”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Ахир, инсон фақат таомдан ҳамда ичимликдан ўзини тийса-ю, лекин ёлғон сўзлашни, ғийбатни, судхўрликни, одамларнинг обрўсини тўкишни тарк этмасдан рўза тутиши мумкин-ми?!

Рўза бандани нафсига қарши туришга, ғазабини ютишга ва одамлардан етган озорларга сабрли бўлишга ўргатади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Рўза қалқондир. Рўзадор фаҳш сўз айтмасин, жоҳиллик ҳам қилмасин. Агар бирор киши у билан уришмоқчи ёки сўкишмоқчи бўлса, “Мен рўзадорман”, десин».

Рўза бандани Аллоҳ таоло уни ҳамиша кузатиб турганини ҳис қилишга ҳамда ҳар бир ишни фақат холис Аллоҳ учун адо этишга ўргатади.

Шундай экан, рўза фақат таом ва шаробдан тийилиш эмас, балки нафсни тақво билан тарбиялашдир.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Албатта, тақводорлар жаннату анҳорлардадирлар. Сидқ ўриндиқда, қудратли Подшоҳ ҳузуридадир” (Қамар сураси, 54-55-оятлар).

 Даврон НУРМУҲАММАД

Cавол: Рамазонда саҳарликка ухлаб қолган киши уйғонганидан кейин сув ичиб, ният қилиб рўзани давом эттирса бўладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Рамазонда саҳарликдан ухлаб қолган одам, ўйғонгач оз бўлса ҳам бирор нарса еб-ичиб, рўзани ният қиламан деса, нияти ҳам ўша куни тутадиган рўзаси ҳам тўғри бўлмайди. Рамазон ойида саҳарликка ухлаб қолган одам, уйқудан тургач, рўзани бузадиган (яъни, еб-ичиш, эр-хотинлик алоқаси каби) ишларни қилмасдан, шу кунги рўзани тутишни ният қилади. Бундай ниятни токи қуёш тиккага келгунгача қилиш мумкин.

Салама розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам Аслам қабиласидан бир кишига буюрдилар: “Одамларга эълон қилгинки, ким (бугун таом) еган бўлса, куннинг қолган қисмида емай турсин. Ким ҳеч нарса емаган бўлса, рўза тутсин. Чунки бугун – Ашуро кунидир” (Имом Бухорий ва Муслим ривоят қилган).

Ушбу ҳадисда Рамазон рўзасини Ашуро кунига қиёс қилинган. Чунки Исломнинг аввалида Ашуро рўзаси фарз бўлган (“Эълоус-сунан”).

Имом Таҳовий: “Бу ҳадисда муайян бир кунда рўза тутиши керак бўлган киши, кечаси ният қилмаган бўлса, кундузи ният қилиши дурустлигига далил бор”, – деганлар.

“Заволгача ният қилиш, тонг отгандан кейин рўзани бузадиган амаллар бўлмаган бўлса, жоиз бўлади. Агар тонг отгандан кейин қасддан ёки унутиб еган, ичган ёки жинсий алоқа қилган бўлса, бундан кейин ўша кунги рўзани ният қилиши жоиз бўлмайди” (“Фатавои Ҳиндия”, “Шарҳут Таҳовий”).

Демак, Рамазонда сахарликка ухлаб қолган киши, ўйғонгач, ҳеч нарса емай-ичмай рўза тутишни ният қилиши лозим бўлади. Валлоҳу аълам.

Рўзадор кишининг чанқоқлиги унинг сабр-бардошини оширади, зеҳнни ўткирлаштириб, фикрини жамлайди ва асабни тинчлантиради.

Рўза ақлий ва нафсий иллатларни кетказиб, руҳий тушкунликдан халос қилади. Буни доктор Ю. Николаев ўз илмий тадқиқотида исботлади. У 1000 нафар беморни рўза билан муолажа қилди. Натижада, улардан 65% нинг ҳолати ижобий томонга ўзгарди. Беморларнинг ярмиси олти йилдан сўнг буткул соғайиб кетди. Шундан сўнг, у яна 35 та беморга “рўза дастури”ни қўллаб кўрди. Улардан 24 таси касалидан халос бўлди.

Баъзи шифокорлар сийдик йўли ва буйрак касалликлари билан оғриган беморларни рўза тутишдан қайтарадилар. Лекин мутахассисларнинг бу борада олиб борган тадқиқотлари бунинг аксини кўрсатди, яъни, рўза сийдик йўли касалликларига салбий таъсир қилмаслиги аниқланди.

Ислом динида бандаларга тоқати етмайдиган машаққатли, қийин амаллар таклиф қилинмайди. Хусусан, Рамазон рўзасини тутишга шаръий узри бор кишиларга енгиллик ато қилинган.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин. Кимки бемор ёки сафарда бўлса, (тута олмаган кунларининг) саноғи бошқа кунлардандир. Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди”(Бақара сураси, 185-оят).

Агар рўза тутиш билан беморлар, кексалар, мусофирларга, ҳомиладор ва эмизикли аёлнинг ўзига ва гўдагига зарар етадиган бўлса, шариатимизда монеълар бартараф бўлгунча рўза тутмай туришликка рухсат берилган.

"Исломда саломатлик" китобидан олинди.