Фарзанд энг гўзал ва улуғ неъмат. Шу боис ҳам фарзанд дунёга келганидан кейин ота-онанинг зиммасига бир қатор улуғвор ва шарафли вазифалар юкланади. Улар қуйидагилардан иборат:

• Муносиб исм қўйиш:

عن أبي الدرداء رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلي الله عليه و سلم: إنكم تُدْعَوْن يوم القيامة بأسمائكم و أسماءِ آباءكم، فأَحْسِنُوا أَسْماءَكمْ

رواه أبو داود

Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Албатта, Қиёмат куни ўз исмларингиз ва оталарингизнинг исми билан чақириласизлар. Бас, имсларингизни гўзал қилинг”, дедилар. Абу Довуд ривояти.

Демак, исмнинг чиройли бўлиши нафақат бу дунёда, балки Қиёмат куни ҳам керак бўлар экан. Исм қўйганда ҳам шундай исм қўйиш керакки, унинг ўзи ҳам, маъноси ҳам чиройли бўлсин, чақирилганида хурсанд бўлсин, хижолат бўлиб, уялмасин.

Ушбу масъулиятни ҳис этган кўплаб саҳобалар туғилган фарзандларини Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ҳузурларига олиб бориб, чиройли исм қўйдирар, фарзандлари ҳаққига барака сўраб, дуо олар эдилар.

• Болани ювинтириш:

Фарзанд дунёга келганида уни ювинтириб, боланинг бадани ва сочига ёпишиб тушган қон, соч ва шунга ўхшаш турли азият ва нопокликлардан тозалашдир.

عن سَلمانَ بنِ العامِر الصَّبِّيِّ رضي الله عنه: عن النبيّ صلي الله عليه و سلم قال:... و أَمِيْطُوا عنه الأَذَي

رواه  البخاري

Салмон ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “... ва ушбу (туғилган) боладан азиятни кетказинг”, деб, бола туғилганидан сўнг уни ювинтиришга чорлаганлар. Имом Бухорий ривояти.

Баъзилар турли ирим-сиримларга берилиб, болани қирқ кунга қадар ювинтирмай, сочини олмай, унга азоб бериб юришади. Бу тўғри йўл эмас, албатта.

Бола ўз вақтида ювинтирилиб, қанча тоза парвариш қилинса, унинг ривожланиши ҳам шунча яхши бўлади. Одатда айрим чақалоқларнинг инжиқлиги, кўп йиғлашига уларнинг ювинтирилмаслиги ҳам сабаб бўлади.

• Боланинг қулоғига азон ва такбир айтиш.

Фарзанд дунёга келганида ота-онанинг ушбу фарзанд олдидаги вазифаларидан яна бири унинг ўнг қулоғига азон ва чап қулоғига такбир айтишдир.

Ушбу вазифани бажаришда боланинг илк эшитадиган сўзлари мазкур улуғ мадҳия сўзлари бўлсин, умри давомида фақатгина яхши овоз ва сўзларни эшитиб юрсин, деган яхши ниятлар бор. Бундан ташқари азон айтилган жойда барака бўлиши, шайтон қувғин бўлиши барчага аён.

عن حُسَيْنٍ رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلي الله عليه و سلم: مَنْ وُلِدَ له ولدٌ أَذَّنَ في أُذُنِه اليُمْني، و أقام في أُذُنِه اليُسْرَي لَمْ تَضُرُّهُ  أُمُّ الصِّبْيَانِ

رواه أبو يَعْلَي

Ҳусайн розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Кимнинг боласи туғилса-ю, унинг ўнг қулоғига азон, чап қулоғига такбир айтса, унга Умму Сибён зарар етказа олмайди”, дедилар. Абу Яъло ривояти.

“Умму Сибён” болаларга зиён етказадиган жин тоифаси. Унинг қиладиган иши гўдакларга зиён етказишдан иборат. Азон ва такбир болага унинг зараридан қалқон бўла олади.

• Боланинг танглайини кўтариш:

Боланинг танглайини кўтариш ёши улуғ ва тақволи инсон бирор бир пок ва ширин нарсани олдин ўзи чайнаб туриб, унинг маълум бир қисмини боланинг оғзига солиб, танглайига текизиб қўйишдир.

عن عائشةَ  رضي الله عنها قالت: كان رسول الله صلي الله عليه و سلم يُؤتَي بالصِّيبيانِ، فَيُحَنِّكُهم و يُبارِكُ عليهم

رواه أحمد

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам (ҳузурларига) янги туғилган гўдаклар келтирилар эди. У Зот уларнинг танглайини кўтарар ва уларга барака тилаб дуо қилар эди”. Аҳмад ривояти.

Ушбу вазифада ҳам бир қанча ҳикмат ва яхши ниятлар бор: Дунёга янги келган боланинг оғзига биринчи бор кирган ва танглайига теккан емиши ширин ва пок нарса бўлсин, шунингдек, бутун умр ширин ва пок насибалар билан ризқлансин. Яхшилар қўлидан таом егандек, бутун умр яхшилар билан таомлансин ва улар каби тақволи, пок инсон бўлсин.

Мазкур тўртта вазифани фарзанд дунёга келганидан кейин тез фурсатда амалга ошириш мақсадга мувофиқдир.

• Ақиқа маросимини қилиш ва боланинг сочини олиш.

Фарзанднинг дунёга келиши улкан бир мўъжиза, Яратганнинг ота-она бўлмишга катта инъоми ва туҳфаси ҳисобланади. Ота-она бунинг учун тили воситасида қалби билан шукр қилиши билан бир қаторда буни амалда ҳам ифода этиши Пайғамбаримиздан биз оталарга суннат бўлиб қолди. Бу амалий шукрнинг номи “ақиқа” маросимидир.

“Ақиқа” сўзи луғатда “ёрмоқ” маъносини англатиб, янги туғилган боланинг бошидаги сочига нисбатан ишлатилади. Шариатда эса Аллоҳ таолога шукрона тарзда фарзанд номидан сўйиладиган жонлиқ тушунилади. Ушбу маросим боланинг сочи олинадиган куни амалга оширилгани учун “ақиқа” деб номланган.

Шариат таълимотига кўра фарзанд таваллудининг еттинчи куни ушбу маросим ўтказилади ва шу кунда боланинг сочи олиниб, соч оғирлигича кумуш ёки унинг миқдори садақа қилиб юборилади.

عن سَمُرَةَ رضي الله عنه: عن النبيّ صلي الله عليه و سلم قال: كلُّ غُلامٍ رَهِينَةٌ بعقيقته، تُذْبَحُ عنه  يومَ سابعِه، و يَحْلَقُ 

رواه  البخاري و مسلم

Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ҳар бир бола ақиқаси (унинг номидан сўйиладиган қўй эвазига) гаровланган. (Ушбу қўй) боланинг номидан (таваллудининг) еттинчи куни сўйилади ва (шу куни боланинг) сочи олинади...”, дедилар. Бухорий ва Муслим ривояти.

Демак, фарзанднинг яхши униб ўсиши, бахтли ва саодатли бўлиши унинг ақиқасига ҳам боғлиқ экан. Имом Аҳмад ва Ато Хуросонийлар шундай дейди: “Агар фарзанд вояга етмасдан вафот этса, унинг ота-онасига шафоатчи бўлиши ақиқасига боғлиқ. Агар унга ақиқа қилинган бўлса, у жаннатнинг эркатойларидан бўлади ва: “Жаннатга олдин ота-онам кирмаса, мен кирмайман”, деб туриб олади. Шу тарзда ота-онасининг жаннатга киришига сабаб бўлади”.

Ҳадиси шарифдан кўриниб турибдики, ақиқа бола таваллудининг еттинчи куни амалга оширилади. Бу энг муносиб вақт. Агар ушбу кунда имкони бўлмаса, ўн тўртинчи ёки йигирма биринчи куни ҳам амалга оширилиши мумкинлиги ҳақида Пайғамбаримизнинг кўрсатмалари бор. Бунда ҳам имкони бўлмаса, имкон топилганида қилинади.

Ақиқа учун сўйиладиган қўй ўғил фарзандга ҳам, қиз фарзандга ҳам битта бўлади. Агар фарзанд ўғил бола бўлиб, отанинг имкони бўлса, бир-бирига ўхшаш иккита қўй сўйилади.

عن إبن عباس رضي الله عنه: أنّ النبيّ صلي الله عليه و سلم: عَقَّ عن الحسن و الحسين رضي الله عنهما كَبْشًا كَبْشًا 

رواه  البخاري

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам Ҳасан ва Ҳусайн розияллоҳу анҳумоларга биттадан қўчқор сўйиб, ақиқа қилдилар”. Имом Бухорий ривояти.

Пайғамбаримизнинг неваралари – Имом Ҳасан ва Имом Ҳусайннинг ораларида ўн бир ой фарқ бўлган. Ушбу ҳадиси шариф имкон бўлмаса, ўғил болага иккита қўй сўйиш шарт эмаслиги, биттаси ҳам кифоя эканлигига далолат қилади. Имкони бор кишилар ўғил болага бир-бирига ўхшаш иккита қўй сўйиши мумкинлиги ҳақида Пайғамбаримизнинг кўрсатмалари бор.

Бундан кейинги навбатда ҳар бир ота-онани ушбу фарзандларининг нафақа ва тарбиясидек энг шарфли вазафалар кутиб туради. Ушбу вазифаларни маромида адо этишда ҳар бир ота-онага Аллоҳ таолонинг ўзи чинакам масъулият, ирода, жасорат ва куч-қудрат насиб қилиб, фарзандларимизни кўз қувончимизга айлантирсин!

Масжидлар бўлими  мутахассиси М.Камолов