Атрофга назар ташлаган киши, хар турли инсонларни кўради. Уларнинг тушунчалари ҳам хар ҳил, дунё қарашлари ҳам бир бирлариникидан фарқли. Қаергадир шошиладилар, нималарнидир амалга оширишга ошиқадилар. Мувоффақиятлари ҳақида тўлқинланиб сўзлайдилар, ташвишлари ҳақида куйиниб гапирадилар. Буларнинг ҳаммаси ҳаракатда эканликларига далолат қилади. Аммо муҳими бу эмас, муҳими шуки, инсон ўзини холиқини таниб, уни амрларига бўйсуниб, қайтариқларидан тийилиб, гуноҳ ишлардан ўзини ва аҳли байтини сақлаб яшаб ўтмоқлигидир. Шунда у энг аввало ўзига ва оиласига ва қолаверса, бутун жамиятга фойдаси тегиб яшайди. Бундайлар ормизда кўп, албатта. Биз шундайларни

фалончи тақводор киши деймиз. Тақво ўзи нима?. Араб тилидаги تقوى  лафзини луғовий маъноси; сақланмоқ, тийилмоқ деган маъноларни англатади. Истилоҳий маъноси эса, Аллоҳдан қўрқмоқ, Аллоҳни ғазабини келтирадиган ишлардан тийилмоқ, гуноҳ бўладиган ишлардан сақланмоқ демакдир.

Аллоҳ тааъло каломи Қуръони каримда: يأيها الذين ءامنوا اتقوا االله "   "

Эй имон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар деб марҳамат қилди. Аллоҳга тақво қилиш ундан қўрқишдир. Гуноҳ бўладиган ишлардан тийилиш ва савоб бўладиган ишларни кўпроқ қилишдир. Бақара сурасининг  2- оятининг тафсирида  қуйидаги ривоят келтирилади. (Ибн Касир ) Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳудан, тақво ҳақида  сўрадилар. Шунда Убай ибн Каъб, Ҳазрати Умарга: Эй Умар р.а. Сиз бирор марта бўлса ҳам тиканакли ўт  (янтоқ) устида яланг оёқ юрганмисиз? дедилар, Ҳа юрганман, қандай юргансиз?. Почамни шимариб, эҳтиёт бўлиб, оёғимга тиканак кириб кетмасин, оғритмасин деб, сакраб - сакраб юрганман дедилар.  Шунда Убай ибн Каъб:    فذلك التقوى  -    Мана шу тақво дедилар. Бу дунё шунақа тиканаклардан иборат, хар-хил қийинчиликлардан иборат, синовлардан иборат. Ўшалардан эҳтиёт бўлиб ўтиш, гуноҳлардан сакраб- сакраб ўтиш, Аллоҳни ғазабини келтирадиган ишлардан тийилиш бу  тақводир. Яна Аллоҳ тааъло каломида марҳамат қилади:

إن الله خبير بما تعملون"  يأيها الذين ءامنوا اتقوا الله ولتنظر نفس ما قدمت لغد واتقوا االله "

Эй имон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар, ҳар бир жон эгаси эртанги кунга нимани ҳозирлаб қўйди, бир назар ташласин. Ва Аллоҳга тақво қилинглар, албатта Аллоҳ тааъло қилаётган амалларингиздан хабардордир. (Ҳашр сураси 18- оят). Эй имон келтирганлар деб, Аллоҳ тааъло ўзига имон келтирганларга хитоб қилмоқда, Аллоҳга иймон келтирган дегани, қиёмат кунига ва ҳисоб китобга, жаннат ва дўзахга, мусулмон киши имон келтириши керак бўлган барча нарсаларга имон келтирган деганидир. Шундай экан эртанги кун нима? Эртанги кун қиёмат куни, ҳамма бандалар қилган  

амалларига ҳисоб - китоб қилинадиган кунга қандай ҳозирлик кўриб қўйган, шуларга бир назар ташлаб қўйсин деб марҳамат қилмоқда.

Оятида Аллоҳ тааъло яна иккинчи бор  وتقوا الله  - Аллоҳга тақво қилинглар деб марҳамат қилди. Албатта Аллоҳ тааъло қилаётган амалларингиздан хабардордир. У шундай хабардорки, қоп-қора тунда, қоп-қора тошни устида, қоп-қора қумурсқа ўрмалаб кетаётган бўлса, ўшандан ҳам хабардордир деганидир.

   Аллоҳ тааъло каломида: إن أكركم عند الله أتقاكم "  "  Аллоҳнинг ҳузурида энг ҳурматлигингиз энг тақводорингиздир, деб марҳамат қилди. (Ҳужурот сураси, 13- оят).

 Бу ҳақда Пайғамбаримиз алайҳиссолату вассалламдан кўплаб ҳадислар келган.

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم "إن الله لا ينظر إلى صوركم و أموالكم ولكن ينظر إلى قلوبكم وأعمالكم" ( رواه مسلم)                                                                

Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда," Албатта, Аллоҳ суратларингизга ва молу дунёларингизга қарамайди, балки қалбингиз ва амалингизга қарайди". дейилди.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳуга: "Назар сол, сенинг агар тақвода ортиқлигинг бўлмаса, қизилдан ҳам, қорадан ҳам яхши эмассан", деганлар.

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: سئل رسول الله صلي الله عليه وسلم أي الناس أكرم ؟ قال

" أكرمهم عند الله أتقاهم "                                                                         

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинди. Росувлуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: Энг ҳурматли одам ким? деб сўралди. Уларнинг энг ҳурматлиси уларнинг энг тақводорроғидир, дедилар.

Яна бошқа ҳадисда:

على أحد إلا بالتقوى "  " قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : المسلمون أخوة لا فضل لأحد

Росувлуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам: Мусулмонлар биродардирлар. Бирортасини бирортасига афзаллиги йўқ, фақатгина тақво биландир.

 Росувлуллоҳ айтганларидек, кимда ким бу дунёда ҳурматли бўлишни , охиратда эса, яхши манзилга эга бўлишни хохласа, тақво қилсин.

قال رسول الله  صلى الله عليه وسلم : من سره أن يكون أكرم الناس فليتق الله "       "

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам : Одамларнинг энг ҳурматлиси бўлиш кимни қувонтирса, тақво қилсин, дедилар.

Ким хохламайди дунёда ҳурматли ва охиратда обрўли ва шарафли бўлишни.

Аллоҳ тааъло каломи Қуръонда:

ومن يتق الله يجعل له مخرجا ويرزقه من حيث لا يحتسب " "

  Ким Аллоҳга тақво қилса, унинг йўлини очиб қўюр ва унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур.  (Талоқ сураси, 2-3-оятлар).

 Демак, ким тақво қилса дейилмоқда, шарти тақво қилиш экан.

 Агар тақво қилса, уни бошига тушган мушкилотдан чиқиб кетиш учун йўл топиб беради ва шу билан бирга уни хаёлига келмаган томондан унга ризқ бериб қўяди.

 Бир куни Ибн Аббосни олдиларига саҳобалардан бирлари: эй Ибн  Аббос , эй Ибн Аббос деб бақириб, дод - вой солиб келди. Нима гап?  дедилар. Энди нима бўлади?, энди нима бўлади?, деб бақирарди. Гапирсангчи нима гап? ўзи дедилар. Мен аёлимни уч талоқ қилиб қўйдим,  уч талоқсан деб айтдим, энди нима бўлади ? бир йўлини топиб беринг деди. Шунда Ибн Аббос бироз ўйлаб турдиларда, бас қил, бор кет хотининг талоқ бўлибди, Қуръонда Аллоҳ тааъло:

 ومن يتق الله يجعل له مجرجا    яъни, ким Аллоҳга тақво қилса, унинг йўлини очиб қўяди, уни бошига тушган мушкилотдан чиқиш йўлини топиб беради деганку. Сенга йўл топилмади, сен тақво қилмабсан, бор кет дедилар. Ана шулардан ҳам кўриниб турибдики, ҳамма ҳолатларда  шарти, тақво қилиш экан, шундагина бошга тушган мушкилотлардан холос бўламиз.

Аллоҳ тааъло Бақара сурасининг 282- оятида марҳамат қилиб:

واتقوا االله  ويعلمكم الله "    "      Аллоҳга тақво қилинг. Ва Аллоҳ сизга илм беради. деди. (Бақара сураси, 282-оят). Демак илмли – маърифатли бўлиш учун ҳам тақво қилишга буюрилмоқдамиз. Чунки илм бу нур, Аллоҳ тааъло нурини ҳаммага ҳам беравермайди, Демак, тақво бу гуноҳ ишлардан тийилиш, Аллоҳни ғазабини келтирадиган ишлардан сақланиш ва савобли ишларни кўпайтириш элимиз ва юртимиз фаровонлиги йўлидаги фаолиятимиз  бўладими,  жамият тараққиёти йўлидаги меҳнатимиз бўладими   ва оиламиз обод бўлиши  учун бўладими,  ҳамма – ҳаммаси эзгу амаллар ҳисобланади.  Биз бандаларнинг ҳар бир қиладиган амалимиз хох у катта бир амал бўлсин хох у кичкина бир амал бўлсин, ҳаммаси учун ажр – савоб бор, агар солиҳ амал бўлса. Бордию гуноҳ амаллар бўладиган бўлса,  уларга ҳам жазо олишимиз муқаррардир.   Бу амаллар билан банда тақводор банда ҳисобланади. Тақводор банда эса, дунё ва охират саодатига эришади ва бахтли бўлади. Аллоҳ тааъло ҳаммаларимизни шундай буюк шарафга эришмоқлигимизни насиб қилсин.

Тошкент ислом институти ўқитувчиси:   Юлдашев Иззатилла.