Қашқадарё вилояти бош имом хатиби Раҳматуллоҳ УСМОНОВ билан суҳбат

– Ассалому алайкум, домла. Икки олам Сарвари, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламни Аллоҳ таоло оламларга раҳмат қилиб юборди. У зот охирги ва мукаммал дин – Исломни олиб кел дилар. Ваҳий орқали билдирилган Қуръонни баён қилдилар. Динимиз ва Китобимиз шу даражада мукаммалки, бундан ўн тўрт аср муқаддам айтилган нарсаҳодисалар ҳикмати асрлар оша бугун ҳам биринкетин кашф қилиниб келмоқда. Бир дастур ўлароқ, Исломда кўрсатилган низомлар эса ҳар қандай давлатнинг қомус ва қонунларида акс этган, дейиш мумкин. Жумладан, юртимиз бош қомуси ҳисобланган Конституциямиз ҳам динимиз кўрсатмалари, буйруқ ва қайтариқларига монандлигини кўриш мумкин. Сиз билан шу ҳақда суҳбат қурсак…

– Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳ. Ҳикмати бениҳоя Раббимиз бу дунёдаги каттаю кичик ҳар бир воқеликка, ҳар бир сиру синоатга бир сабабни боғлаб қўйган. Масалан, инсоннинг моддий дунёдаги ҳаёти унинг ҳар бир жабҳасини тартибга солиб турувчи ижтимоий иқтисодий асосга боғлиқ. Аллоҳ таоло бу оламларни Ўзининг илоҳий низоми асосида қоим қилиб турганидек, У Зотнинг ердаги халифаси бўлмиш инсон ҳам ўзи яшаётган жамиятни бошқаришда маълум қонун қоидаларга асосланади.

Ана шу низомнинг қанчалик етуклиги, илоҳий қонунқоидаларга мутаносиблигига қараб, унинг бу дунёдаги ҳаёти шунчалик баркамол, сермазмун кечади, унинг ўзига ҳам, келгуси авлодларига ҳам манфаатли бўлади. Шунинг учун бугунги кунда ҳар бир давлатнинг жаҳон ҳамжамиятида тутган ўрнини, аҳолисининг турмуш даражасини, ҳаётининг фаровонлигини, фуқароларининг ижтимоий ҳуқуқий хавфсизлигини ушбу давлатнинг сиёсий, ижтимоий иқтисодий тузумини белгилаб берувчи низоми, яъни Конституцияси белгилайди.

Ҳар қандай давлат тараққиётга эришиш учун кўпданкўп қатъият ва қадриятларга қатъий амал қилиши зарур. Бағрикенглик, инсонпарварлик хислатларини шакллантириш, миллатлараро тотувлик, динлараро ҳамжиҳатлик, жамиятда фуқа ролар тотувлигини мустаҳкамлаш, барча фуқароларга, миллати ва диний эътиқодидан қатъи назар, тенг ҳуқуқ ва эркинликлар бериш, ёш авлодни миллий ва умуминсоний қадриятларга ҳурмат, Ватанга муҳаббат ва садоқат руҳида тарбиялаш давлатимиз сиёсатининг устувор йўналишларидан бири бўлиб келяпти. Зеро, Конституция ва унга риоя қилиш – давлатни давлат, миллатни миллат сифатида кўрсатади, баҳолайди.

Қомусимизнинг барча бўлим ва моддалари миллий қадриятларни тиклаш, инсон манфаатини ҳар томонлама ҳимоя қилиш, дин ва виждон эркинлигини таъминлаш, оилада мустаҳкам муҳитни таъминлаш, миллий маданий мерослардан оқилона ва одилона фойдаланишни ўз ичига олган.

-Бу йил Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қабул қилинганининг йигирма саккиз йиллиги байрам қилинади. Аммо унинг ҳаётимизда нечоғли аҳамият касб этишини тўла англаб етмаган баъзи ҳамюртларимиз ҳам учрайди. Тушуниб тушунмай, бу санага байрам сифатида эътибор қаратиш муҳим эмас, деб ҳисоблашади. Ҳолбуки, асосий Қонунимизда биринчи галда диний эркинлигимиз таъминлаб қўйилган. Унинг ижросида йўл қўйиладиган баъзи камчиликлар эса бошқа масала. Шундай эмасми?

– Қомусимизнинг ўзига мурожаат қилсак. “Инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари бўлими” 18моддасида:

“Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун олдида тенгдирлар. Имтиёзлар фақат қонун билан белгилаб қўйилади ҳамда ижтимоий адолат принципларига мос бўлиши шарт” деб ёзилган. 31моддасига кўра, ҳамма учун виждон эркинлиги кафолатланган. Диний қарашларни мажбуран сингдиришга йўл қўйилмайди. Диний муассасалар фаолиятининг қонун асосида олиб борилиши таъминланади. 130 дан ортиқ миллат ва элат вакилларининг тинчтотув, хотиржамлик асосида яшаб келиши ҳам Қомусимизнинг нечоғлик ҳаётга татбиқ этилганидан ва диёримиз кишиларининг бағрикенглигидан дарак беради.

Энди диққат қилайлик. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Дарҳақиқат, Биз Одам фарзандларини мукаррам қилдик ва уларни қуруқлик ва денгизга (отулов ва кемаларга) миндириб қўйдик ҳамда уларга пок нарсалардан ризқ бердик ва уларни Ўзимиз яратган кўп жонзотлардан афзал қилиб қўйдик» (Исро сураси, 70- оят).

Ушбу ояти кариманинг мазмун ва маъносига аҳамият қиладиган бўлсак, инсон мукаррам қилиб яратилганига, унга берилган барча ҳақҳуқуқларидан оқилона фойдаланиши, берилган барча неъматлар шукрини қилиб яшашга ундамоқда. Қонунимизда яна давлат халқнинг иродасини ифода этиши, унинг манфаатларига хизмат қилиши, давлат муассасалари ва мансабдор шахсларнинг жамият ва фуқаролар олдида масъуллиги белгилаб қўйилган. Бу қоида Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломнинг қуйидаги ҳадисига ҳамоҳанг: “ Ҳар бирингиз мутасаддисиз, ҳар бирингиз қўл остингиздагилар учун масъулсиз” (Имом Бухорий ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ва халифалари даврларига қарасак ҳам, ҳатто мусулмонлар қўл остида бўлган ажам халқларига динни танлаш ҳуқуқи, ўз динларида қолган тақдирда, ҳимояси таъминланганига гувоҳ бўламиз. Шундай экан, бугунги кунда аҳолисининг аксари мусулмон бўлган, динимизга давлат миқёсида эътибор берилиб, янги масжидлар, диниймаърифий адабиётлар тарғиб қилинаётган бир пайтда, оятда айтилганидек, ақлимизни ишлатайлик, тафаккур қилайлик. Аллоҳнинг ҳисобсиз неъматларига шукр қилиб, эминэркин ибодатларда бардавом бўлайлик. Тушунчаси тор ё хато шаклланаётган кишиларни кўрсак, англаганларимизни англатайлик.

– Конституциямизнинг бошқа давлатлар конституциясидан яна бир фарқли жиҳати шундаки, унда оилани мустаҳкамлашни таъминлайдиган ҳуқуқий асос сифатида махсус “Оила” боби киритилган…

– Яхши эслатдингиз. Ушбу бобда ҳақиқатан оила муносабатлари, эр билан хотин, отаона билан болалар ҳамда қариндошлар ўртасидаги, шунингдек, болалар тарбиясига оид йўна лишлар ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамлаб қўйилган. Мамлакатимизда оила муносабатларига оид қилинган барча ҳужжатлар, жумладан, Оила Кодекси ҳам айнан мана шу тамойил ва қоидалар негизида ишлаб чиқилган. Хўш, динимизда оила, яқинларга бўлган муносабатга қандай эътибор берилган? Қиёслаб кўрилса, Қомусимизда акс этган бандлар фиқҳий масалалар билан кўп нуқталарда яқинлигини кўриш мумкин. Мисол учун, 64 моддада ота оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қадар боқиши ва тарбиялаши белгиланган. Энди Баро ибн Озиб розийаллоҳу анҳудан қилинган ривоятни келтирайлик: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни кўрдим, қарасам, Ҳасан розийаллоҳу анҳуни елкаларига кўтариб олибдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳим! Мен буни яхши кўраман, сен ҳам яхши кўргин” деганларини эшитдим».

– Ҳа, домла, ҳазрат Али розийаллоҳу анҳуҳам: “Ўзингизга ва аҳлингизга яхшиликни таълим бе ринглар ва уларни одобли қилинглар”, деган. Динимиз яна отаона, ёши улуғ кишиларга нисбатан эътиборли бўлишга чақиради…

– Бу тўғрисида Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: «Раббинг фақат Унинг Ўзигагина ибодат қилишингизни ва отаонага яхшилик қилишни амр этди. Агар ҳузурингизда уларнинг бирлари ёки икковлари ҳам кексаликка етсалар, бас, уларга “уфф” де ма, уларга озор берма ва уларга яхши сўз айт!» (Исро сураси, 23- оят). Яъни, отаона ни “уфф” деб ҳам ранжитиб бўлмайди. Абу Ҳурайрадан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким ота онаси қариган пайтда икковларига ёки бирларига (хизмат қилиб) жаннатга киролмаса, бурни ерга ишқалансин!” дедилар (Имом Муслим ривояти).

– Конституцияда, айниқса, таълим соҳа сига алоҳида урғу берилган. Барчамиз яхши биладиган 41 моддада бепул таълим олиш ҳуқуқи белгиланган. 42 моддада эса “Ҳар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютуқларидан фойдаланиш ҳуқуқи кафолатланади. Давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига ғамхўрлик қилади”, дея белгилаб қўйилган…

– Аллоҳ таоло: «Агар билмайдиган бўлсанглар, аҳли илмлардан сўранглар», дейди (Наҳл сураси, 43- оят). Ҳадисда эса: “Илмни, гарчи Чинда бўлса ҳам, талаб қилинглар”, (Имом Байҳақий ривояти) деб келади. Абдул лоҳ ибн Масъуд розийаллоҳу анҳу айтади: “Илм йўқолишидан олдин уни маҳкам тутинглар, илмнинг йўқолиши илм соҳибларининг кети шидир. Илмни маҳкам тутинглар, чунки ҳеч ким қачон унга муҳтож бўлишини билмайди”.

Абдулатиф АБДУЛЛАЕВ
суҳбатлашди.