Мусулмон оламининг таниқли муҳаддисларидан бири Имом ал-Бухорий 810 йил 21июлда Бухорода таваллуд топган, 870 йилда Самарқанддан 25 км узоқда жойлашган Хартанг қишлоғида (Самарқанд вилоятининг ҳозирги Челак тумани) вафот этган ва ўша ерда дафн этилган. Бироқ бу жой асрлар давомида қаровсиз ҳолатда қолган эди.
Ўзбекистон мустақилликка эришганидан сўнг мажмуа қайта тикланди. 1997 йилнинг 29 апрелида Ўзбекистон Республикаси ҳукуматининг «Имом ал-Бухорий туғилган кунинининг ҳижрий ой тақвими бўйича 1225 йиллигини нишонлаш» тўғрисидаги қарори қабул қилинди. Шу йилнинг ноябрь ойида ЮНЕСКОнинг бош конференцияси 1998 йилда муҳим сана – олим Исмоил ал-Бухорий таваллудининг 1225 йиллигининг нишонланишида қатнашиш тўғрисида қарор қабул қилади, хабар бермоқда uzbekistan.travel. Шу муносабат билан, Имом ал-Бухорийнинг мақбарасида Ўрта Осиёнонг меъморий анъаналарига кўра бажарилган ёдгорлик мажмуаси барпо этилган эди. Ёдгорлик учун ажратилган ернинг умумий майдони 10 гектарни ташкил этади. Мажмуа Самарқанд-Имом ал Бухорий автотрассасига туташиб кетади (25 км).
Мажмуанинг қурилиши ва ундаги ободонлаштириш ишлари Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов бошчилигида амалга оширилган. Мажмуа қурилишида Самарқанд, Бухоро, Хива, Тошкент, Андижон, Қўқон ва Шаҳрисабзнинг халқ ҳунармандлари ва ишбилармонлари қатнашди. Мақбара, масжид, маъмурий бино ва бошқалар миллий меъморчилик анъаналарида барпо этилган.
Мажмуа маъмурий биноси, жануб томонга қараган. Мажмуага кириш, учта йирик ўйма аркасимон дарвозалари орқали амалга оширилади. Дарвозахона орқали асосий киришда, миллий услубдаги катта айвон қурилган. Кириш дарвозасининг олд қисмида, мажмуанинг қурилиш тарихи матни араб ва ўзбек тилларида ёзилган. Дарвозахонага киришда, ўнг томонда маъмурий ва бошқа хоналар жойлашган. Мажмуанинг асосий қисмида, Имом ал-Бухорийнинг мақбараси жойлашган. Куб шаклидаги бу иншоотга ўн етти метрлик гумбаз ўрнатилган. Деворлар, оч-яшил, ҳаворанг, оқ қопламали плиталар, мармар, оникслар билан безалган. Ўнг томонда оч-ҳаворанг ониксга ишлов бериб ясалган қабр тоши (сағана) остида ал-Бухорийнинг мармар билан қопланган қабри жойлашган. Ички ҳовлининг чап томонида, майдони 786 кв.м. бўлган масжид жойлашган. Айвонларнинг умумий майдони 214 кв. м. Масжидда бир вақтнинг ўзида 1500 киши намоз ўқиши мумкин.
Меҳроб токчасида Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовга Саудия Арабистони қироли Фаҳд ибн Абдулазиз томонидан совға қилинган кисва-Каъбанинг қопламаси осилган. Ҳовлининг чап қанотида, ёрдамчи хоналари билан зал (миёнсарой) жойлашган. Миёнсарой гумбази, бошқа гумбазлар каби бир хил ўлчам ва ҳажмга эга. Бу бинода, кутубхона, илмий ходимларнинг кабинетлари ва бошқа хоналар жойлашган. Унинг умумий майдони 946 кв.м. ни ташкил этади. Кутубхонада Қуръоннинг ноёб намуналари, илк нашрлар ҳамда Имом ал-Бухорийнинг асарларининг намуналари сақланади.
Имом ал-Бухорий мажмуаси яқинида Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2008 йил 23 майдаги қарорига асосан барпо этилган Имом ал-Бухорий Халқаро маркази жойлашган. Имом ал-Бухорий мажмуаси, юртимиздаги охирги вақтларда барпо этилган шу турдаги иншоотларнинг энг катта ва ноёбларидан бири ҳисобланади. Президент Ислом Каримовнинг сўзларига кўра, бу мажмуа фақатгина муқаддас зиёрат жойи бўлиб қолмасдан, балки Ўзбекистондаги юртимиз довруғини дунёга ёювчи ва ўсиб келаётган ёш авлод тарбиясида муҳим роль ўйновчи, ҳар бир кишини ҳаёт ва мангулик тўғрисида ўйлашга мажбур қилувчи жойлардан биридир.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
