Шайх Нававий (631-676)

Имом, ҳофиз, фақиҳ, муҳаддис Яҳё ибн Шарофиддин ибн Муррий ибн Ҳасан ал-Ҳизомий ал-Ҳувроний ан-Нававий аш-Шофеъий Ислом оламининг мўътабар олимларидан саналади.

Кунялари – Абу Закариё, лақаблари Муҳйиддин. Аммо Аллоҳга тавозуъ қилиб, Муҳйиддин[1] деб лақабланишни кариҳ кўрган. Чунки дин доимий ҳаёт ва собит бўлган нарсадир, тирилтирувчи кишига муҳтож эмасдир, деб айтардилар.

Имом Нававий ҳижратнинг 631 йили муҳаррам ойида Дамашқдаги Наво шаҳрида дунёга келди. Ёшлигидаёқ Қуръони каримни тўлиқ ёд олди. Ўн тўққизга кирганида отаси Дамашққа олиб борди ва илм таҳсилини янада кучайтириш мақсадида “Равоҳия” мадрасасига жойлаштирди. У ерда Исҳоқ ибн Аҳмад ибн Усмон Мағрибий ал-Мақдисийдан фиқҳ илми бўйича таълим олди, Шерозийнинг “Муҳаззаб” номли китобини ўқиб чиқди. Исҳоқ ибн Аҳмад у зотнинг фиқҳ илмидаги биринчи устози бўлди.

Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ҳар куни 12 хил дарс билан машғул бўларди. Орада тиб билан ҳам шуғулланишга интиларди. Лекин Аллоҳ таоло у зотни бу илмдан буриб қўйди. Балки Дамашқдаги “Дор ал-ҳадис ал-Ашрафия”да дарс беришни насиб қилди.

Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ниҳоятда тақводор, зоҳид киши эди. Бирор соатларини Аллоҳ тоатидан бошқа ишга сарф қилмасди. Кечаларини ибодат ва китоб тасниф этиш билан ўтказарди. Ибн Аттор айтади: “Нававий барча вақтини илм олиш, унга амал қилишга сарфларди. Бир кеча ва кундузда фақатгина ҳуфтондан сўнг бир луқма таом ва саҳар вақтида бир қултум сув тановул қилар эди”.

Имом Нававий жуда кўп китоб тасниф этди. Уларнинг айримлари: “Шарҳи Саҳиҳи Муслим”, “Иршод”, “Тақриб ва Тайсийр фий маърифати сунанил Башийр ан-Назийр”, “Таҳзийбул асмо вал луғот”, “Тибян фий одоби ҳамлатил Қуръон”, “Минҳожут-Толибийн”, “Бустонил орифийн”, “Хулосатул аҳком фий муҳиммоти сунани ва қавоидил Ислом”, “Равзатут толибийн ва умдатул муфтийн”, “Шарҳул муҳаззаб”, “Риёзус солиҳийн”, “Ҳулятул аброр ва шиорул ахбор фий талхийси даъвот вал азкор”.

Ушбу ҳадис китобларини шайхларидан эшитган: “Жомеъ ас-саҳиҳ ал-Бухорий”, “Саҳиҳи Муслим”, “Сунани Абу Довуд”, “Жомеъ ат-Термизий”, “Сунани Ибн Можа”, “Сунани Насоий”, “Муватто Молик”, “Муснади Шофеъий”, “Муснади Аҳмад”, “Муснади Абу Яъло”, “Саҳиҳи Абу Авона”, “Сунани Байҳақий”, “Шарҳи сунна лил Бағавий”, “Аъмалул йовм вал лайла ли Ибн Сунний”, “Ал-жомиъ ли одобир ровий вас сомиъ лилхатиб Бағдодий”, “Ансоб ли Зубайр ибн Баккор”.

Дамашқда истиқомат қилганида фиқҳ, ҳадис, усул каби илмларни қуйидаги устозлардан таълим олган:

1. Абу Иброҳим Исҳоқ ибн Аҳмад ибн Усмон ал-Мағрибий;
2. Абдураҳмон ибн Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Қудома Мақдисий ал-Ҳанбалий;
3. Абу Муҳаммад Абдураҳмон ибн Нуҳ Мақдисий ал-Дамашқий;
4. Абу Ҳафс Умар ибн Асъад ибн Абу Fолиб Рубъий ал-Ирбилий;
5. Абул Ҳасан Саллор ибн Ҳасан Ирбилий ал-Дамашқий;
6. Абу Исҳоқ Иброҳим ибн Умар ал-Воситий (“Саҳиҳи Муслим”ни шу кишидан эшитган);
7. Абул Бақо Холид ибн Юсуф ибн Саъд Нобилисий;
8. Абу Исҳоқ Иброҳим ибн Исо ал-Муродий ал-Андалусий;
9. Имомул муҳаддис Зиё ибн Таммом Ҳанафий;
10. Шайх Абул Аббос Аҳмад ибн Солим Мисрий Наҳвий ал-Луғавий;
11. Аллома Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ибн Молик Жаййаний;
12. Қози Абул Фатҳ Умар ибн Бандор ибн Умар ибн Али Тафлисий;
13. Абул Аббос Аҳмад ибн Абдуддоим Мақдисий;
14. Абул Фараж Абдураҳмон ибн Шайх;
15. Абу Муҳаммад Абдураҳмон ибн Солим Абу Яҳё Анборий;
16. Абу Муҳаммад Исмоил ибн Иброҳим ат-Тануҳий;
17. Абу Муҳаммад Абдулазиз ибн Абу Абдуллоҳ Абдул Муҳсин Ансорий ва бошқалар.

Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ ҳижрий 676 сананинг 24 ражабида чоршанба куни кечаси Наво шаҳрида вафот этди ва шу ерга дафн қилинди.

Муфтий Иброҳим Десаи раҳимаҳуллоҳнинг "Ҳадис илмига кириш" китобидан олинди.

[1] Муҳйиддин – динни тирилтирувчи деган маънони англатади.

Зиёратчиларга қулайлик яратиш мақсадида Саудия Арабистонидаги Иккита муқаддас масжидда сунъий интеллект технологиялари фаол қўлланилмоқда.

Макканинг Ал-Ҳарам масжиди ичида ва ташқарисида сунъий интеллектга эга жами 52 та экран қурилмаси қўлланилади, дея хабар беради IslamNews Khaleej Times газетасига таяниб.

AI роботлаштирилган қурилмалари Ал-Ҳарам масжиди ҳудуди бўйлаб туну кун ҳаракатланиб, зиёратчиларга ахборот ёрдамини тақдим этади. Қурилмалардан олинган маълумотлар зиёратчилар томонидан ишлатиладиган барча асосий тилларга таржима қилинади.

Роботлар, шунингдек, муқаддас жойлар меҳмонларига рисола ва Қуръони карим нусхаларини олиб келишади ва уни зиёратчиларнинг мобиль телефонига узатган ҳолда улар билан фойдали контентни баҳам кўради. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Cавол: Мен маҳзунликдан чиқишга чора топа олмаяпман, қандай дуо ўқисам бўлади?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.
"Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳ" калимасини кўп айтиб юринг. Чунки Имом Табароний ва Имом Ҳоким Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилишган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ким "Лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллаҳи"ни айтса, тўқсон тўққиз дардга даво бўлади. Энг енгили ғамдир", деганлар. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Одамлар икки турли бўлади:

Биринчиси: яхшиликка калит ҳамда ёмонликка қулф бўлган кишилар. Бундай кишиларни шижоатлантираётганини, сизни яхшиликка ундаётганини, қўлингиздан тутаётганини, сизга умид бахш этаётганини, бошқаларнинг дардини ҳис қилиб яшаётганини кўрасиз.

Иккинчиси эса: яхшиликка ёпиқ, ёмонлликка очиқ одамлар. Бундай одамлар бор шаштингизни ҳам тушуриб юборади, йўлингиздан тўхтатишдан бошқа ғами бўлмайди. Доим нимадирдан шикоят қилиб, норози бўлиб юради. Умидсизлик ва безовталикка кўниккан одамлар бўлади.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Одамлар ичида яхшиликка калит, ёмонликка қулф бўлганлари бор ва ёмонликка калит, яхшиликка қулф бўлганлари ҳам бор. Аллоҳ яхшилик калитларини қўлига берган кишига Жаннат хуш бўлсин! Аллоҳ ёмонлик калитларини қўлига берган кишига вайл (дўзахдаги бир водий) бўлсин”.

Ё Робб, барчамизни яхшликка калит, ёмонликка қулф қилиб қўйгин!

Одамлар ичида бошқаларга офият бўладиган, гапирса одамлар ундан манфаат оладиган, маслаҳат берса холис ва рост маслаҳат берадиган, Аллоҳ азза ва жаллани рози қиладиган ишларда пешқадам бўладиган кишилар бор. Ана шундай кишилар яхшилик калити, ҳидоят элчиси, ёмонлик қулфи, Раҳмоннинг ғазабидан омонда эрур!

Яна айрим одамлар борки, улар худди ёмон иллатга, дардга ўхшайди. Бирор жойга борса фалокат бошланади. Одамлар билан суҳбатлашса, уларга зарар берадиган, фойдасиз нарсаларни ўртоқлашади, уларни яхшиликдан маҳрум этади. Ҳар хил таъйини йўқ гап-сўзларни гапириб бошларини қотиради. Бирор ким билан муомала қилса ёмонлик қилади. Ерда ҳар хил бузғунчиликлар қилади, ўзини шайтонга аскар тутади ва разил ишларга қўл уради. Натижада ёмонликка калит, яхшиликка қулфга айланади, қўяди.

Энди савол: Қандай қилиб яхшилик калитларидан бўлишингиз мумкин?

Аввало, ҳар бир сўзингизда холис Аллоҳ учун гапиринг, ҳар ишингизда холис Аллоҳни қасд қилинг. Аллоҳнинг савобидан умид қилмай гапирган гапингиз, қилган ишингиз бўлмасин!

Дуони ва Аллоҳга ёлвориб илтижо қилишни кўпайтиринг. Дуоларингизда яхшилик калитларидан бўлишни сўранг. Зеро дуонинг ўзи яхшилик калитидир. Аллоҳ таолонинг исмларидан бири ҳам “Фаттоҳ” (“Очувчи”) эрур. Шундай экан Аллоҳга мана шу исми ва бошқа исмлари билан илтижо қилиб, сизни яхшилик калитларидан ва ёмонлик қулфларидан қилишини сўранг!

Гўзал хулқлар ила зийнатланинг, ёмон, пасткаш феъллардан узоқ бўлинг. Хулқи разилликлардан, ёмон иллатлардан тутиб турадиган гўзал хулқли кишилар билан дўстлашинг!

Яхшиларга ҳамроҳ бўлинг, ёмон дўстлардан узоқлашинг.

Қалбингизда мўминларга фақат хайрихоҳликни сақланг. Аллоҳнинг бандаларига хайрихоҳ бўладиган одам – биродарларига яхшиликни раво кўрадиган одамдир. Инсон хайрихоҳ ва ишончли бўлмагунча яхшилик калити бўла олмайди.

Бир кун келиб Аллоҳнинг қаршисида туришингизни ёдда тутинг. У кунда Аллоҳ сизни амалларингизга кўра ҳисоб-китоб қилади. Бу ҳаётда қилган ишларингизга биноан жазолайди ёки мукофотлайди. Шундай экан ҳар биримиз бугунги кунда қилаётган амалларимизга эътиборимизни қаратишимиз лозим: ишларимиз исломга ва ислом аҳлига хизмат қиляптими ёки ботилга ва ботил аҳлигами? Агар тўғри йўналишда кетаётган бўлса-ку, хўп-хўп, уни давом эттираверамиз. Аммо бунинг акси бўлса, уни тўғри йўлга йўналтириш даркор!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Мактаб даврларидаги имтиҳонларимиз онам олиб берадиган совғалар билан эсда қолган. Ҳар гал имтиҳон топширадиган кунимиздан олдин ёки топширганимиздан кейин натижалар қандай бўлишидан қатъи назар онам барчамизни бозорга олиб чиқар ва кўнглимизга ёқадиган ҳадялар олиб берар эдилар. Кимдирга кийим, кимдирга пояфзал, яна қайси биримизгадир анчадан бери орзу қилиб юрган ўйинчоғи... ҳаммамиз ўзимизда йўқ севинардик.

Бозордан келганимиздан кейин онам бизга “Бу совғаларни сизларнинг қилган меҳнатларингиз, илм олиш йўлидан қилган ҳатти-ҳаракатларингиз учун олиб бердим” дердилар. Шу гаплари онгимизда муҳрланиб қолган. Бундан ташқари унча-мунча оналар айтмайдиган яна бир ажойиб гаплари бор эди: “Эркак киши бир ишга киришдими, албатта уни охирига етказмай қўймаслиги керак. Натижа қандай бўлиши муҳим эмас, муҳими кишининг ҳаракати ва жидду-жаҳд билан меҳнат қилишидир”.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг

“Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.