Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Астрономия институти лаборатория мудири, физика-математика фанлари доктори, профессор, Бутунжаҳон фанлар академиясининг академиги Бобомурод Аҳмедов Ислом дунёси фанлар академияси (Islamic World Academy of Sciences, IAS)нинг аъзоси этиб сайланди.

2020 йилнинг 1 декабрь куни Иорданиянинг Уммон шаҳрида Ислом дунёси фанлар академияси Бош ассамблеясининг 22-ялпи йиғилиши бўлиб ўтди. Унда янги аъзолар, шу қаторда ўзбекистонлик олим Бобомурод Аҳмедов ҳам сайланди.

Самарқанд вилояти Пахтачи тумани Қарнаб қишлоғида туғилган Б.Аҳмедов бугунги кунда Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Астрономия институти назарий астрофизика лабораторияси мудири сифатида фаолият юритиб келмоқда. У асосан умумий нисбийлик назарияси, гравитация назарияси, релятивистик астрофизика ва компакт гравитацион объектлар физикаси соҳасида илмий тадқиқотлар олиб боради. У майдон назарияси, гравитацион ўзаро таъсир назарияси, релятивистик ва ядро астрофизикаси соҳасидаги илмий-тадқиқотлар ва педагогик тажрибага эга. У шу соҳаларда 200 дан ортиқ илмий нашрларнинг муаллифи ҳамда xалқаро Scopus ва Google маълумотлар базасида Xirsh индекси мос ҳолда 27 ва 32 га тенг бўлган мамлакатда илмий ишларига энг кўп ҳавола қилинган муаллифлардан биридир.

“Йил олими – 2018” танлови ғолиби бўлган Бобомурод Аҳмедов бугунги кунда Деҳли марказий университетининг фаxрий профессори, Xалқаро назарий физика маркази (Италия)нинг релятивистик астрофизика ва гравитация фан йўналишлари аъзоси ва минтақавий координатори, Ҳиндистондаги Астрономия ва Астрофизика университетлараро маркази ва Тата фундаментал тадқиқотлар институти аъзоси. Шу билан бирга CNR, DAAD, TWAS, ICTP, Volkswagen, Erasmus+, KFUPM, PIFI, NATO каби халқаро грантлар раҳбари, "Arabian Journal of Mathematics" илмий журнали муҳаррири, “Ўзбекистон физикаси” журнали бош муҳарриридир.

Б.Аҳмедов Ўзбекистонда релятивистик астрофизика бўйича янги илмий мактаб яратган. У юртимизда ва xорижий илмий масканларда фан докторлари ва фан номзодлари илмий даражаларига эга xалқаро миқёсда тан олинган ва истеъдодли ёш олимларнинг улкан жамоасини тарбиялаган.

Ислом дунёси фанлар академияси (ИАС) Иорданиянинг Уммон шаҳрида жойлашган. Академия 1986 йилда Ислом мамлакатларининг барқарор ижтимоий-иқтисодий ривожланиши учун фан ва теxнологияларни тарғиб қилиш мақсадида ташкил этилган. ИАС академияси, шунингдек, Ислом Ҳамкорлик Ташкилотининг (ИХТ) Илмий-теxникавий ҳамкорлик бўйича доимий қўмитаси ҳисобланади. Унинг аъзоси бўлиш ҳар бир олимнинг дунё ҳамжамияти томонидан тан олинишини англатади.

 Ғ.ҲАСАНОВ, ЎзА.

ЎМИ матбуот хизмати

Имом Мотуридий яшаган давр сиёсий жиҳатдан анча барқарор бўлса-да, бироқ ақидавий қара­ма-қаршиликлар, мазҳаблар ўр­тасидаги ихтилофлар, фикрий хуружлар турли томонларда қалқиб турган эди.¹

Имом Мотуридий кураш олиб борган ботил тоифаларнинг аввалида, шубҳасиз, муътазилийлар турган. Ўша пайтда мамлакатда муътазилийлар ақидаси ёйилиб борар ва уларнинг сафдошлари кундан кунга кўпаяр эди.

Бунга асосан қуйидаги омиллар сабаб бўлган.

Тарихдан маълумки, халифа Мута­ваккил муътазилийлар таъсирига тушиб, дастлаб уларни қўллаб-қувват­ла­ган. Кейинчалик эса уларнинг эъти­қоди но­тўғрилигини тушуниб етгач, аҳли сунна ақидасига қайтган ва муътази­лийлар тарғиб этган энг хавфли ақи­да – “Қуръони карим махлуқ” деган эъти­қод ботил эканини эълон қилган. Шун­дан сўнг муътазилийлар марказдан қу­вилган. Уларнинг аксарияти шарқий минтақаларга кетганлар. Айниқса, уларнинг пешволари ва катта таъсир кучига эга Абулқосим Каъбий (ваф. 929 м/317 ҳ), Абу Зайд Балхий (ваф. 934 м/322 ҳ) Балх­га келиб ўрнашиб олади. Балхдан ­туриб эса Мовароуннаҳр диёрларига таъсир ўтказиш мумкин эди.

Муътазилийларнинг хавфли жиҳати шунда эдики, улар ақида масалаларида Қуръон ва ҳадисни тан олишмай, салафи солиҳлар йўлидан оғиб, фақат ақлга таянувчи йўлни ишлаб чиққан эдилар. Баъзи ўринларда нақлни бекорга чиқариб, унинг ҳужжат бўлишини инкор қилдилар. Ақидавий масалаларнинг барчасида ақлга таяниб иш кўрдилар ва бу ишлари билан мусулмонларга бегона бўлган “асоларни” юзага чиқардилар.

Имом Мотуридий эса уларнинг бу ус­лубини рад этган ҳолда биринчи ўрин­га нақлни қўйди. Ақлни эса нақлий ҳужжат­ларни тушунишдаги восита деб билди.²

Аждодларимиз барча соҳада илмнинг юксак даражаларига етганлар ва мавжуд муаммоларга ечим топишда биринчи галда илм-маърифатдан фойдаланганлар. Жумладан, Ислом динининг дастлабки босқичлари саналган милодий VII асрдаёқ юзага кела бошлаган фикрий бўлинишлар, ақи­давий қарама-қаршиликларга жавобан Ислом олимлари томонидан муносиб чоралар кўрилган ва илмий баҳслар орқали уларнинг йўллари нотўғри экани исбот­лаб берилган.

Мотуридийлик ўз даврида ақидавий буҳронлар авж олган ва мусулмон жа­миятининг якдиллиги хавф остида тур­ган бир вақтда соғлом эътиқод тамо­йиллари­ни тартибга солган ва ботил қа­рашларга барҳам бера оладиган даражадаги кучли таълимот сифатида юзага келди.

Таълимотнинг юксак аҳа­мияти шундаки, Имом Мотуридий Са­марқандда мавжуд бўлган кўплаб ботил фирқалар билан маърифат воситасида кураш олиб борди ва уларнинг фикри нима учун хато ва ҳатто хавфли эканини аниқ кўрсатиб берди.³

Ҳозир юртимизда “Жаҳолатга қарши – маърифат” тамойили остида олиб борилаётган ишлар илдизи ҳам маърифат негизида қурилган мотуридийлик таълимоти асосларидан сув ичмоқда.

Мотуридия таълимотининг аҳа­мияти бугунги кунда жуда юксак. Ақидавий зиддиятлар жамиятнинг таназзулга юз тутишига олиб келувчи энг бирламчи омилдир. Қора ниятли кучлар ўз мақсадлари йўли­да эркин ҳаракат қилишлари учун фойда­ланадиган воси­таларидан бири халқлар, миллатлар орасига эътиқодий қарама-қаршилик солишдан иборат.

Бугунги кунда ана шундай бўлиниш, миллатлар орасини бузиб юбориш син­гари ишларнинг энг асосийси экстре­мизм кўринишида намоён бўлмоқда. Ислом дини ниқоби остида “жиҳод”, “ҳижрат”, “такфир”, “халифалик” сингари чақириқлар билан ёвуз мақсадларини кўзлаган кучлар миллатлар орасига рах­на солишяпти. Диндор, содда одамлар бу алдовларга учиб, қўллари­га қурол олмоқда, бир-бирлари ва тинч аҳоли умрига зомин бўлмоқда.

Эътиқодий бирдамликнинг нақадар муҳим эканини англаб етган Имом Моту­ридий минг йил олдин ёзиб қолдирган асарларида тўғри ақида меъёрларини белгилаб берди ва улар орқали нафақат Ислом олами, балки бутун инсониятни ўзаро ҳамҳижат яшашга чорлади.

Усмонхон МУҲАММАДИЕВ,

Имом Бухорий халқаро

илмий-тадқиқот маркази

Илмий тадқиқотлар бўлими

катта илмий ходими

Бу ҳақда Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий марказининг ахборот хизмати қуйидагиларни маълум қилди.

Ушбу расмий нашр Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикасининг Миллий стратегияси ижроси доирасида Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази ва “Адолат” миллий ҳуқуқий ахборот маркази томонидан чоп этилди. Бу эзгу ишда Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилотининг Ўзбекистондаги Лойиҳалари мувофиқлаштирувчиси офиси яқиндан ёрдам берди.

Брайл алифбосида чоп этилган “Ўзбекистон Республикаси Конституцияси” расмий нашри юртимиздаги ногиронлиги бўлган шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш ва амалга ошириш мақсадларига хизмат қилади.