Иброҳим ибн Адҳам бир ғамгин кишини кўриб, «Биродар, мен сиздан учта савол сўрайман, жавоб берасиз», деди. У рози бўлди. Иброҳим ибн Адҳам сўради:

– Бу дунёда Аллоҳнинг иродасидан ташқари бирор нарса бўладими?

– Йўқ.

– Аллоҳ ўлчаб қўйган ризқингиздан бирор нарса камаядими?

– Асло.

– Аллоҳ сизга ёзиб қўйган умрнинг бир лаҳзаси камаядими?

– Йўқ.

– Унда нима учун ғам чекасиз?

«Солиҳлар гулшани» китобидан

АҚШ Давлат департаментининг Ўзбекистонни диний эркинликлар соҳасидаги «Махсус назорат рўйхати»дан чиқариш тўғрисидаги расмий баёноти халқаро майдонда кенг муҳокамага сабаб бўлмоқда. Жумладан, Малайзия ижтимоий-сиёсий, эксперт-таҳлилий ва илмий-академик доиралари вакиллари ушбу баёнотни фаол равишда олқишламоқда, деб хабар қилмоқда “Дунё” АА мухбири.
Азизан Бинти Бахоруддин, Малайзия Исломни англаш институти бош директори:
— Ўзбекистоннинг АҚШ ҳукуматининг диний эркинликлар соҳасидаги «Махсус назорат рўйхати»дан чиқарилиши сўнгги йилларда мамлакат диний эркинликлар соҳасида салмоқли ютуқларга эришганидан далолат бермоқда.
Янги Ўзбекистон тарихида нафақат сиёсий, ҳуқуқий ва ижтимоий-иқтисодий соҳаларда кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилмоқда, балки мамлакатда яшовчи турли миллат ва элатлар ўртасидаги дўстликни мустаҳкамлаш, диний эътиқод эркинлиги ҳамда диний бағрикенгликни таъминлаш бўйича фаол чора-тадбирлар ҳаётга тадбиқ этилмоқда.
Ўзбекистоннинг узоқ йиллик тарихий тажрибаси диний бағрикенглик турли динлар вакилларининг тинч ва осойишта ҳаёти, давлат ва жамият равнақи учун муҳим омиллардан бири эканини кўрсатди. Шавкат Мирзиёев Президентлик лавозимида фаолият юритаётган дастлабки кунлардан бошлаб дин соҳасини либераллаштириш, бағрикенглик ва инсонпарварлик маданиятини ривожлантириш, динлараро тотувликни мустаҳкамлаш ҳамда аҳолининг ибодат эҳтиёжларини қондириш учун зарур шарт-шароитларни яратиш сиёсатини изчил равишда олиб бормоқда.
Ўзбекистон раҳбариятининг диннинг чинакам инсонпарварлик моҳиятини ёйиш бўйича ёндашуви алоҳида эътиборга лойиқ. Хусусан, Сурия ва Ироқдаги жанговар ҳудудлардан республика фуқаролари, жумладан аёллар ва болаларни Ўзбекистонга қайтариш бўйича амалга оширилган учта махсус «Меҳр» операцияси ўзбек халқининг инсонпарварлик фазилатларини намоён этди.
Мамлакатда барча миллат ва элат вакилларининг диний эркинлигини таъминлаш учун яратилган зарур шароитлар Ўзбекистонни янада ривожланиши ва гуллаб-яшнашига ҳисса қўшишишига ишончим комил.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Истанбул университетининг нодир қўлёзмалар кутубхонасида сақланаётган китобларнинг катта қисми ўзбек олимлари тегишли.

Яқинда университетлар ўртасида ҳамкорлик шартномаси имзоланган эди. Бугунги учрашувда келгуси режалар бўйича музокаралар олиб борилди. Икки томон ўзларини қизиқтирувчи йўналишлар бўйича таклифларни беришлари ҳамда тегишли йўл хариталарини ишлаб чиқишга келишиб олинди. 

Бухоро давлат университети томонидан Истамбул университетидан ўқитувчиларни ишга қабул қилиш, ҳамкорликда халқаро конференциялар ташкил қилиш, Истамбул университетида PhD диссертацияларини қўшма раҳбарлик асосида ҳимоя қилиш таклифи киритилди. 

Истамбул университети раҳбарият университетнинг 30 дан ортиқ илмий журнали мавжудлиги, ушбу журналларда мақолалар чоп этиш имкониятлари борлигини билдирди. 

Нодир қўлёзмалар кутубхонасида 100 минг нусхадан кўпроқ китоблар сақланишини, уларнинг каттагина қисми айнан ўзбек олимлари ёки келиб чиқиши ҳозирги Ўзбекистон ҳудудидан бўлган олимларнинг асарлари эканлиги айтилди. Уларни ўрганишда ҳамкорлик қилиш мумкинлиги маълум қилинди. Яқин кунлар ичида томонлар бир-бирларига аниқ таклифларни етказишга келишиб олинди. 

Истамбул университети расман 1933 йилда университет мақомини олган. Унинг ташкил топган санаси сифатида 30 май 1453 йил кўрсатилади. Тарихчиларнинг маълумотига кўра, Фотиҳ Султон Меҳмет Истамбулни фатҳ этган куннинг (29 май 1453 йил) эртасига шаҳарда мадрасалар фаолиятини йўлга қўйиш ҳамда дунёвий таълимни бошлаш бўйича фармон чиқарган. 

Бугунги кунда Истамбул университети талабалари сони 80 минг нафарни ташкил этади. Уларнинг 9 мингга яқини хорижлик талабалардир. Талабаларга 5 минг нафарга яқин профессор-ўқитувчилар дарс беради. Университет таркибига 22 та факультет, 16 та институт, 61 та илмий тадқиқот марказлари киради. Таълим 12 та кампусда олиб борилади. Масофадан ўқитиш курсларида 56 та дастур бўйича 485 минг нафар тингловчи рўйхатдан ўтган. 

Университет машҳур битирувчилари орасида Туркиянинг ўн биринчи президенти Aбдуллаҳ Гул, Нобел мукофоти совриндорлари Aзиз Санжар, Орхан Памук, кўплаб бош вазирлар, вазирлар, партиялар раҳбарлари, Исроилнинг иккинчи президенти Итсак Бен-Зви, Исроил биринчи бош вазири Давид Бен-Гурион каби жуда кўп машҳур шахсларни санаб ўтиш мумкин.

 

   Зариф КОМИЛОВ, ЎзА

Исом ибн Юсуф бир куни Ҳотам ал-Асомнинг мажлисига кириб, «Эй Ҳотам, намозни яхши адо қиласизми?» деб сўради. «Ҳа», деди Ҳотам. «Намозни қандай ўқийсиз?» сўради у яна. Ҳотам ал-Асом шундай деди: «Ўрнимдан тураман, қўрқув билан намозга юриб бораман, ният билан киришаман, улуғворлик билан такбир айтаман, тартил ва тафаккур билан қироат қиламан, хушуъ билан рукуъга бораман, тавозе билан сажда қиламан, тугатиш учун ташаҳҳудга ўтираман, ният билан салом бераман, Аллоҳ азза ва жалла учун ихлос билан тугатаман, яна хавф билан намоздан қайтаман, чунки Аллоҳ мендан буни қабул қилмай қолишидан қўрқаман ва ўлгунимча бор кучим билан намозимни муҳофаза қиламан».

Исом ибн Юсуф: «Намозни жуда яхши адо қилар экансиз», деди.

«Солиҳлар гулшани» китобидан

ЎзА веб-сайтида эълон қилинган “Хорижга турмушга чиқаётган қизлар...” сарлавҳали мақолада (Шаҳноза Маматуропова. 21.10.2020й) қизларимизнинг айримлари Жанубий Корея, Хитой ва бошқа давлатларга ҳою-ҳавас ортидан эргашиб, турмушга чиқиб кетаётгани, хорижий мамлакатларда яшашга ҳавасмандликнинг ортида қандай сабаблар борлиги ҳақида сўз юритилган, бегона юрт фуқаролари билан суриштирмай-нетмай оила қуриб кетаётган қизларга аччиқ сабоқлар ҳаётий мисоллар ёрдамида тушунтирилган.

Акс-садо

Материалда, шунингдек, миллий қонунчилигимизда ким билан турмуш қуриш ва қаерда яшаш фуқаронинг ихтиёрий равишдаги танлови ҳисобланишига ҳам эътибор қаратилган.

Мен ҳуқуқшунос сифатида фикр билдирмоқчи бўлган мавзу ҳам айнан шу жиҳат билан боғлиқ. Зеро қонунчилик доирасида берилган ҳар қандай ҳуқуқ инсонни турли вазиятларда ўзини ўзи ҳимоя қилишга ҳам ундайди.

Тўғри, оила қуриш, турмуш ўртоғи ва истиқомат қиладиган маскан танлаш ҳар бир фуқаронинг дахлсиз шахсий ҳуқуқидир. Бироқ 18-20 ёшга тўлган қизларимиз ушбу қарорни қабул қилаётганда уларда ҳаёт тажрибаси етарли бўладими, кейинчалик турмуш кўчалари тақдим қилиши мумкин бўлган турли синовларни уларнинг ҳали қотиб улгурмаган елкаси кўтара оладими?

Шу сабабли бугунги шиддатли замонамизда ёшларимизга айтадиган сўзимиз: ўз ҳуқуқларини пухта билиши, қонун билан турли вазиятларда ўзини ҳимоя қилиши билан боғлиқ. Бу фикрларимиз, айниқса, тақдирини хорижий юрт вакиллари билан боғлашни режалаштираётган қизларимизга тегишлидир.

Ўзбекистон фуқароларининг чет эл фуқаролари билан оила муносабатлари қандай тартибга солинган, фуқароларимиз оилавий тақдирини чет эл фуқароси билан боғламоқчи бўлганида нималарга асосий эътиборини қаратиши керак?

Бу саволга жавоб излаганда, биринчи навбатда, Бош қомусимизда оила жамиятнинг асосий бўғини экани ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эгалиги белгилаб қўйилганига эътибор қаратмоқчиман.

Оила кодексига мувофиқ мамлакатимиз ФҲДЁ органларида Ўзбекистон фуқароларининг чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар билан никоҳини қайд этиш ҳамда чет эл фуқаролари ўртасидаги никоҳни қайд этиш умумий асосларда, Ўзбекистон Конституцияси ва оила қонунчилиги асосида амалга оширилади.

Бунда никоҳни тузишга монелик қиладиган ҳолатлар бўлмаслиги керак, яъни ФХДЁ томонидан бўлажак келин-куёвнинг никоҳ ёшига мослиги, бошқа никоҳда бўлмаслиги ва бошқа монелик ҳолатларга аниқлик киритилиши лозим. Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг чет эл фуқаролари билан никоҳ тузилганлигини қайд этишда аризага чет эл фуқаросининг шахсини тасдиқловчи ҳужжатининг нусхаси ҳамда чет эл фуқаросининг никоҳда турмаслиги ҳақидаги белгиланган тартибда легализация қилинган ёки апостиль қўйилган ҳужжат (давлат тилидаги таржимаси билан бирга) илова қилиниши лозим.

Бундай ҳужжатлар Ш.Маматуропова ўз мақоласида келтирган ҳолатлардан бири, яъни баъзи қизларимиз турмуш қурган киши ўз юртида ҳам хотини борлигини кейин билиб қолгани каби нохуш вазиятлар, алданиб қолишларнинг олдини олишга хизмат қилади.

Ўзбекистон фуқароси ва чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахслар ўртасидаги никоҳни қайд этиш агар чет эл фуқаросининг ёки фуқаролиги бўлмаган шахснинг Ўзбекистон Республикасида бўлиш визаси никоҳ тузиладиган кунда ҳақиқий бўлсагина амалга оширилади.

Оила қонун ҳужжатларига биноан, Ўзбекистон фуқароси билан никоҳга кирган чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахснинг шахсини тасдиқловчи ҳужжатига никоҳ қайд этилганлиги тўғрисида белги қўйилиши (агар шахсини тасдиқловчи ҳужжатда бундай белги қўйиш учун жой мавжуд бўлса) ҳам алоҳида аҳамиятга эга.

ФҲДЁ органи томонидан никоҳ қайд этилгандан кейин Ўзбекистон Республикаси фуқароси билан никоҳга кирган шахс фуқароси бўлган хорижий давлатга никоҳ тузилганлиги тўғрисидаги хабарнома белгиланган тартибда юборилади.

Чет элда доимий яшовчи Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг никоҳини қайд этиш ўша давлат қонунчилигига асосан унинг ваколатли органлари томонидан ёки Ўзбекистон Республикасининг консуллик муассасаларида мамлакатимизнинг оила қонун ҳужжатларига асосан амалга оширилади.

Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахс билан никоҳини қайд этиш, агар никоҳни қайд этиш Ўзбекистон Республикасининг консуллик муассасаси ҳудудида жойлашган ўша давлатнинг қонунлари билан тан олинганда, шунингдек, имзолашда ўша давлат ва Ўзбекистон Республикаси қатнашган конвенция ёки бошқа халқаро шартномаларга (фуқаролик ва оила ишлари бўйича ҳуқуқий ёрдам, консуллик-ҳуқуқий ёрдами) мувофиқ ҳоллардагина консул томонидан амалга оширилади.

Бошқа давлатда яшовчи Ўзбекистон Республикасининг фуқароси билан мазкур давлатнинг тегишли органларида никоҳни қайд эттирмоқчи бўлган ўша давлат фуқаросининг илтимосига кўра, консул никоҳни қайд этувчи ўша давлат органларига тақдим этиш учун ариза берувчи Ўзбекистон Республикаси фуқароси никоҳда турмаслиги ҳақида маълумотнома бериши мумкин (консул бу маълумотларни Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги орқали Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигидан олади).

Бошқа давлат фуқароси билан ниқоҳни қайд этиб, хорижга кўчиб кетган фуқароларимизга доимий ёки вақтинча консуллик рўйхатига олинишига қонунчиликда имконият яратилган. Бунинг учун хориждаги консуллик муассасаларига бевосита мурожаат қилиниб ёки интерактив хизматлар веб-портали орқали тегишли ҳужжатлар топширилиши билан консуллик рўйхатига (доимий, вақтинча) олинади.

Мақолада «Совчилик агентлиги» ҳақида ҳам фикр билдирилган. Ўйлайманки, бундай тадбиркорлик фаолиятига ҳуқуқий баҳо, улар томонидан кўрсатилаётган бундай «холис хизмат» салбий оқибатлари ҳақида кўпроқ маълумот берилиши лозим.

Ишончим комил, Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг оила қонунчилиги, шу жумладан, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар билан никоҳини қайд этиш ҳақидаги батафсил ҳуқуқий ахборот ФХДЁ органлари, «Оила» маркази, Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги томонидан аҳолига етказилмоқда. Хорижий мамлакатлар билан очиқ ва дўстона ҳамкорлик муносабатлари чет эл фуқаролари билан никоҳни қайд этиш ҳолатини кенгайтириши аниқ факт, бу йўлда тегишли миллий қонунчилик ва халқаро шартномалар қабул қилиниб, улар такомиллаштирилмоқда. Чет эл фуқароси билан никоҳ муносабатларига киришмоқчи бўлган фуқаро Ўзбекистоннинг оила қонунчилиги ва халқаро шартнома қоидаларидан хабардор бўлмоқчи бўлса, албатта «LEX.UZ» қонун ҳужжатлари миллий базасига мурожаат қилиши ёки Оила кодексидан бохабар бўлиши, ФХДЁ, «Оил»а маркази, адвокатура вакилларидан ўзларига тегишли ҳуқуқий маълумотларни олиши керак.

Ўзбекистон Республикасида Оила институтини мустаҳкамлаш концепциясида оилаларга таъсирчан, сифатли, услубий ва консультатив ёрдам бериш, ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлаш вазифаси қўйилган. Мақолада таъкидланган муаммоларни ҳал этиш йўлларидан бири Оила кодексининг VIII бўлими – “Чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар иштирокидаги оилавий муносабатларни тартибга солиш” қоидалари бўйича кадрлар малакасини ошириш ва ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлашнинг самарали шаклларини ташкил этиш зарур, деб ҳисоблайман.

Ҳеч бир ёш йигит-қизларининг никоҳ ва оила ҳуқуқларига дахл қилмаган ҳолда таъкидлашни истардимки, оила қуриш ва турмуш ўртоғи танлаш, у мамлакатимиз ичкарисида ёки ташқарисида бўлсин, ўта масъулиятли қарор қабул қилиш жараёнидир. Бунда ёшларимизга ёзилмаган, лекин ҳаётда синалган қоида – ота-оналари, яқинлари, маҳалла-кўй маслаҳатгўй ва ёрдамчи бўла олади. Ёшларимиз ҳам, ўз навбатида, ҳаётнинг иссиқ-совуғини кўрган ёши улуғлар маслаҳатини, албатта, эътиборга олиши лозим, деб ҳисоблайман. Зеро умр савдоси – қийин савдо, дейди халқимиз.

Комил Рашидов,

юридик фанлари доктори, профессор.

ЎзА