muslim.uz
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётларидан лавҳалар: Машаққатга сабр (Аудио)
ЎМИ матбуот хизмати
Касбингизга эътибор қилинг!
Миқдом розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ҳеч ким ҳеч қачон ўз қўли билан топган таомдан яхшироқ таом еган эмас. Аллоҳнинг пайғамбари Довуд алайҳиссалом ўз қўли билан топганидан ер эди”, дедилар.
Шарҳ: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бу ҳадиси шарифда биз умматларга ҳаракат, иш ва емакда ҳалол йўл танлашга тарғиб этмоқдалар. Балки янада ҳалолроқ бўлган қўл меҳнатига йўлламоқдалар. Лекин бу Исломий чақириқ ҳозирги асримизда мусулмонлар қулоғига чалинмаганга ўхшайди. Чунки дунёдаги мусулмонларни ишлаб чиқаришлари заифлашиб, жаҳолат, камбағаллик ва касаллик қамраб олди. Айрим соғлом кишилар ҳам ҳар хил ниқоб остида тиланчилик йўлига ўтиб олишди.
Ундай кимсалар қаторига кафтга дам солувчи, қумга фол очувчи, ёлғондакам тасаввуфий шайх ва шу кабиларни киритишимиз мумкин. Мана шу нарсалар Ислом ва мусулмонлар пешонасидаги доғдир. Лекин мусулмонлардан бошқалар “Ишламаган тишламайди” шиори остида бирлашиб, амал қилиб, пешқадам бўлишмоқда. Унинг учун ана ўша мусулмонмас қавмлар дунё тизгинини қўлга олиб, Ислом ва мусулмонларни лоқайд, заиф, қолоқ ва шунга ўхшаш ёмон атамалар билан номламоқдалар. Ислом бу каби сифатлардан тамоман йироқдир. Агар тарихга назар соладиган бўлсак, буни акси бўлганини кўришимиз мумкин. Масалан, Абдураҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳу Мадинага қуп-қуруқ, сармоясиз кириб келдилар. Набий алайҳиссалом Абдураҳмон ибн Авф разияллоҳу анҳу билан Саъд ибн Рабийъ разияллоҳу анҳуни исломий биродар қилиб қўйдилар. Шунда Саъд Абдураҳмонга: “Мен ансорлар ичидаги энг бадавлат кишиман. Сенга мол-дунёйимни ярмини бўлиб берайин деганида, ҳақиқий Ислом шахсияти мужассам бўлган Абдураҳмон ибн Авф разияллоҳу анҳу: “Бунинг учун менда ҳожат йўқ. Тижорат қилиш учун бозор борми? Менга ўшани кўрсат”, дедилар. Икковлари Қайнуқо бозорига боришди. Абдураҳмон ибн Авфда пишлоқ ва сарёғ бор эди. Аллоҳ номига қасамки, улуғ саҳобий Абдураҳмон ибн Авф разияллоҳу анҳу бозорда пишлоқ ва сарёғ сотишдан ҳаё қилмасдилар. У киши одамларга боқиманда бўлишдан ҳаё қилардилар.
Пайғамбарлар сийратига назар соладиган бўлсак ҳар бир пайғамбарни ўз касби бўлган. Масалан: Одам алайҳиссалом деҳқон, Нуҳ алайҳиссалом денгизчи, Идрис алайҳиссалом тикувчи, Мусо алайҳиссалом қўй боқувчи ва ҳаказо.
Демак мусулмонликни даъво қилувчи кишилар ҳалол касб қилиб, ана шу касб орқали тирикчилик қилишлари керак экан. Асло тиланчилик йўлига ўтмаслик даркор. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ҳадисларида “Ким сўрашликдан бир эшикни очадиган бўлса, Аллоҳ таоло унга фақирлик эшигидан етмиштасини очиб қўяди” деб марҳамат қилганлар.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган бошқа бир ҳадисда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жоним қўлида бўлган Зот билан қасамки, албатта, сизлардан бирингиз арқонини олиб, ўтин териб, орқасига кўтариб келгани, бировнинг олдига бориб берса-бермаса сўрашидан яхшидир”, деганлар.
Ҳаким ибн Ҳизомдан қилинган ривоятда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Юқоридаги (берувчи) қўл пастдаги (олувчи) қўлдан яхшидир. Садақани ўз оилангдан бошла! Садақанинг афзали бойлик орқасидан қилинганидир. Ким иффат қилса, Аллоҳ унга иффатни беради ва ким беҳожатликни талаб қилса Аллоҳ уни беҳожат қилиб қўяди”,дедилар.
Ким Аллоҳдан иффат талаб қилса унинг учун савоблари билан ризқлантириб қўяди. Ким одамлардан беҳожат бўлишини сўраб, ўша нарсага йўл қидирса, Аллоҳ унинг учун эшикларни очиб, беҳожатлик, иффат ва каромат сабабларига муваффақ қилиб қўяди.
Айниқса, ҳозиргидек доруломон замонда яшаётган хар бир шахс бу ҳақиқатларни динимиз таълимотидаги кўрсатмаларни яхши билиши ва унга амал қилмоғи даркор. Шунда дунёмиз ҳам охиратимиз ҳам маъмур бўлажак, иншааллоҳ.
Жалолиддин Ҳамроқулов
Орзулар нега амалга ошмайди?
Биз мақсадларимизга ета олмаслигимизнинг бош сабаби – ниятимизнинг рўёбга чиқишига ўзимиз ишонмаймиз. Дунёда ҳамма нарса ишончимиз, эътиқод-иймонимизга кўра берилади. Шу боис, аввалига чин юракдан ишониш керак.
Орзуларимиз мустажоб бўлмаслигининг яна бир сабаби – онгдаги, фикримиздаги бесарамжонликдир. Аввалига бирон нарсани истаб, орзу қилиб, дуо ила Яратгандан сўраймиз. Аммо, орадан 5 дақиқа ўтмай, уни аксини ўйлай бошлаймиз. Бу билан эса қилган ниятимизни Аллоҳнинг даргоҳида қабул бўлишига тўсиқ бўламиз.
Қалбимиз турфа орзу-истакларга, ҳавасларга тўла. Эътибор беринг-а, ўша орзуларнинг аллақанчаси ўзаро зид, яъни, бири иккинчисини инкор этади. Миянгиз ҳам турли ғояларга ғиж-ғиж тўла. Бу яхши. Лекин ғоялар ҳозирча хом. Ҳар бир икир-чикиригача пухта ўйланмаган. Устувор йўналишлар аниқ белгилаб олинмаса, ҳаммасига баравар киришишга тўғри келади. Тўғри, роса тер тўкасиз, аммо кутилган натижа йўқ...
Ҳаётингизнинг барча жабҳаларида тартиб ўрнатиш учун, аввало фикрларингизда тартиб ўрнатинг. Тартибсизликда кўп вақт беҳуда йўқолади, кўп куч ва моддий имкониятлар сарф бўлади.
Доимо яхши ният қилаверинг!
Яхши орзу-ниятларни гапирганда, ўз миямизга келажагимизни яратадиган программа ёзиб қўяётгандек бўламиз. Шундай қилиб, онгимиздаги ҳаётимизни чигаллаштирган ва ёмонлаштирган эски ва ортиқча “программа”лардан халос бўламиз.
Келинг, энди тасаввур кучи ва эзгу истакларга бироз эрк берайлик.
- Аввало, чиройли таҳорат олинг.
- Сўнгра икки ракат намоз ўқинг ва Аллоҳ таолодан ҳожатларингизни сўраб дуо қилинг.
Абдуллоҳ ибн Абу Авфо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:
«Кимнинг Аллоҳга ва Бани Одамдан бирортасига ҳожати бўлса, яхшилаб таҳорат қилиб, сўнгра икки ракъат намоз ўқисин. Кейин Аллоҳга сано, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга саловот айтсин. Кейин: «Лаа илаҳа иллаллоҳул Ҳалимул Карийм, субҳааналлоҳи Роббил аршил азийм.Алҳамду лиллаҳи Роббил ъааламин. Ас-алука мужибаати роҳматик, ва азааими мағфиротик, вал ғониймата мин кулли бирр, вас-салаамата мин кулли исм. Лаа тадаъ лий занбан илла ғофартаҳ, ва лаа ҳамман илла фаррожтаҳ, ва лаа ҳаажатан ҳия лака ризон илла қозойтаҳ, йаа арҳамар-роҳимийн!» десин». Термизий ва Ибн Можа ривоят қилгишан.
Имом Ибн Ҳажар «Бу намозни шанба куни саҳар чоғи ўқиб, сўнг эҳтиёжига кушойиш сўраш мандубдир, чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Ким шанба куни эрталаб эҳтиёжини сўраса, сўрагани ҳал бўлади. Унинг ҳожати раво бўлишига мен кафилман», деб марҳамат қилганлар», деган.
Позитив жумлалардан баъзиларини келтириб ўтамиз:
- Мен ўз ҳаётимнинг эгасиман.
- Менга керакли нарсаларнинг барчасини Аллоҳ менга берган.
- Мен ўзимни қандай бўлсам, шундайлигимча севаман ва қабул қиламан.
- Аллоҳ таоло мени алоҳида бир шахс, инсон қилиб яратган. Маҳзун бўлма! Сен кучлисан! (Кайфиятни янада кўтариш учун шундай хитоб қилсангиз ҳам бўлади).
- Менда қанчалик кўп бўлса, мен бошқаларга ҳам шунчалик кўпроқ бера оламан.
- Мен соғлом ва бахтлиман.
- Мени қутқарувчи ва менга нусрат берувчи Роббим бор.
- Менга ризқни Аллоҳ беради.
- Яхши кун ҳам, ёмон кун ҳам Аллоҳдан!
- Ҳозир нима бўлишидан қатъий назар барчаси ўткинчидир.
Сиз ўзингизнинг ички дунёингизга мос бўлган медитацияни ва ўз позитив жумлаларингизни ўйлаб топишингиз мумкин. Чунки, тасаввур (визуализация) жараёни – ижодий жараёндир.
Қуйидагиларни ёддан чиқарманг:
- Жумлалар албатта ижобий бўлиши керак. Сўзга эътибор беринг, сўзга! Масалан, мақсадингиз наҳорда туриш бўлса, “Мен энди эрталаб кўп ухламайман”, деб эмас, балки “Мен қуёш чиқиши билан наҳорда уйғонаман”, дейиш керак.
- Жумла қанчалик қисқа бўлса, у шунчалик самаралидир.
- Жумланинг табиий бўлишига интилинг. Баъзида яхши тузилган жумлалар ҳам ички қаршиликка учрайди, чунки, бу жумла Сизнинг одатий ҳаёт тарзингизга мос келмаяпти.
- Жумлаларни ишлатаётганда доимо қандайдир янгилик яратишга интилинг. Мавжуд нарсаларни тубдан ўзгартиришга ёки қайта ташкил этишга уринманг. Чунки, бу қарама-қаршилик ва курашни келтириб чиқаради.
- Жумлаларни ишлатаётганда уларнинг тўғрилигига тўлиқ ишонинг, ҳеч қандай шубҳа ва иккиланишлар бўлмасин. Агар жумлаларда Аллоҳ ёки пайғамбарларнинг номлари бўлса, улар жуда ҳам самарали бўладилар.
Шундай қилиб, аввало ҲАММА НАРСАНИ ЎЗ ЎРНИГА ҚЎЙИНГ!
Сўранг, Яратгандан астойдил сўрайверинг! Ёлвориб сўранг! Яратганга ёлвориш – банданинг саодати.
Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг Ғофир сураси, 60-оятида шундай марҳамат қилади:
“Роббингиз: “Менга дуо қилинг, сизга ижобат қилурман. Албатта менинг ибодатимдан кибр қилганлар жаҳаннамга хору-зор холларида кирурлар” – деди.
Қўлингизни дуога очиб, бу дунёни унутиб, сўранг.
Дуоларингиз албатта ижобат бўлади. Банда бир марта астойдил, хаёли чалғимасдан, кўнгилнинг туб-тубидан: «Ё, Аллоҳ!» деб нидо қилса, Аллоҳ чексиз кўп марта «Лаббай!» деб жавоб беради. Дуо қилиш – тимсолий фикрлашнинг олий шакли ҳисобланади. Дуода шарт қўйилмайди, шуни ёдда тутинг. Орзуингизнинг ижобат бўлиши эса фақат Яратганнинг ўзига боғлиқ. Бу ўринда бандаси ноилож. Шунинг учун ўзимиз муҳтож бўлган Зотни рози қилишга кўпроқ ҳаракат қилайлик!
Саидаброр Умаров тайёрлади
Таборак (Мулк) сураси фазилатлари
Таборак (Мулк) сурасида ер, осмон ва бошқа мавжудотларни яратишдаги ҳикматлар, Аллоҳнинг қудрати, бу дунёда имонсиз ўтганларнинг охиратдаги афсус-надоматлари, ризқ-рўз талаб қилиш, табиий офатлар – ер ютиши, осмондан бало ёғилиши хавфи, ҳидоят, залолат каби масалалар баён этилган.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қуръонда ўттиз оятдан иборат бир сура бор. Ким уни ўқиса, гуноҳлари кечирилгунича шафоат қилади. У Таборак сурасидир”, деганлар (Имом Абу Довуд, Имом Термизий, Имом Насоий ривояти).
Таборак сураси “шафоатчи” номи билан машҳур. Шу сабаб бўлса керак, кўп мусулмон диёрларида, хусусан бизнинг юртда маййит дафн этилгандан кейин Таборак сураси ўқилади.
Саҳобалар бу сурани “қутқарувчи” деб аташган. Зеро, Таборак сураси бандани шафоат қилиши ҳақида ривоятлар келган.
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда: “Қуръондаги ўттиз оятдан иборат сура соҳибини жаннатга киритгунча тортишади. Бу Таборак сурасидир”, дейилган (Имом Табароний ривояти).
Анас ибн Нуфайлдан ривоят қилинишича, қиёмат куни бир банда тирилтирилади. У биронта ҳам гуноҳни қолдирмай ҳаммасини қилганди. Бироқ Аллоҳни ягона деб билар, Қуръоннинг фақат битта сурасини ўқирди. Уни дўзахга киритиш буюрилади. Шунда ўша кишининг ичидан бир нарса учқундек отилиб чиқиб: “Ё Аллоҳ! Мен Пайғамбаринг алайҳиссаломга нозил қилганинг (Қуръондан) бир сураман. Мана бу банданг мени ўқирди”, дейди. Ўша сура бандани жаннатга киритгунича шафоат қилади. Таборак сураси (Аллоҳнинг изни билан бандани азобдан) қутқаради (Имом Дайламий ривояти).
Севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен (Таборак сураси) умматимдан ҳар бир мўмин банда қалбида бўлишини хоҳлардим”, деганлар (Имом Ҳоким ривояти).
Термизийшунос немис олими
Бугунги кунда Германия Европадаги шарқшунослик ва исломшунослик фанлари ривожланган мамлакатлардан бири ҳисобланади. Охирги икки юз йил давомида бу мамлакатдан юзга яқин йирик исломшунос ва шарқшунос олимлар, араб, форсий ва туркий тилларда ёзилган мўътабар манбаларнинг моҳир таржимонлари етишиб чиқди. Жумладан, Фридрих Август Деофидус Тоулукнинг (1799-1877) “Ваҳдати вужуд” номли китобини мутолаа қилган диалектика мактаби назариётчиси ва файласуфи Георг Вильгельм Фридрих Гегель (1770-1831) шу даражада Мавлоно Жалолиддин Румий қарашларининг таъсири остига тушиб қоладики, унинг “ваҳдати вужуд” назариясини ўзининг “Фалсафий фанлар энциклопедия”сида ҳам келтиради.
Филология фанлари доктори, профессор Аннемарие Бригитта Шиммел Германиянинг XX асрдаги машҳур исломшунос ва шарқшунос олимаси ҳисобланади. У ислом тарихи, адабиёти, фалсафаси ва айниқса, тасаввуфга доир 120 дан ортиқ асар ёзган. Шу жумладан, унинг “Жонон менинг жонимда” номли асари олмон тилидан ўзбек тилига таржима ва нашр қилинган.
Исломшунос немис олимлардан яна бир Аннемарие Шеммел бўлиб, у тасаввуф таълимотининг йирик тадқиқотчиларидан бири сифатида аҳамиятга молик асарлар қолдирган. Жумладан, у ўзининг “Шамс шукуҳи” номли китобида Мавлоно Жалолиддин Румийнинг тасаввуф фалсафаси ва илоҳиётга оид фикрларини тадқиқот доирасига тортар экан, унга нисбатан бўлган ҳар қандай шубҳани бартараф этиш, унинг нуроний ва самимий чеҳрасини кўрсатишга ҳаракат қилади. Шиммел ўз асарларида ваҳий, инсон мақоми, моддий дунё акси, ҳақиқий ишқнинг асл илдизи каби мавзуларга оид Румийнинг фалсафий фикрларига жиддий эътибор қаратади.
Бугун биз батафсил ёритмоқчи бўлган машҳур немис исломшунос ва тасаввуфшунос олими БерндРудольф Радткдир. У 1944 йилда Германияда туғилиб, 1966-1974 йиллар мобайнида Швециянинг Базл университитетида тадқиқотчи сифатида фаолият олиб борган.
БерндРудольф Радтк Марказий Осиёдан чиққан буюк мутафаккирлар ҳаёти ва илмий меросини тадқиқ қилиш борасидаги изланишлари билан ҳам шуҳрат қозонган. Б.Р.Радткнинг ана шундай қимматли тадқиқотларидан бири унинг машҳур исломшунос олим Фритис Майер илмий раҳбарлиги остида “Учинчи ҳижрий (милодий IX аср) асрнинг мусулмон олими Ал-Ҳаким ат-Термизий” мавзусида ёқлаган докторлик диссертацияси эди.
У 1992 йилдан буён Утрих университетида форс ва араб тиллари мутахассиси сифатида талабаларга сабоқ бериб келмоқда.
Бернд Рудольф Радткнинг немис тилида ёзилган юздан ортиқ мақолалари асосан ислом дини тарихи, фалсафаси ва маданияти, тасаввуф таълимоти тадқиқотига бағишланган бўлиб, Европадаги бир қатор илмий журнал ва мажмуаларда нашр этилган, “Араб адабиёти энциклопедияси” ва “Ислом энциклопедияси” каби йирик фундаментал илмий манбаларга киритилган.
БерндРудольф Радтк ўттиз йилдан ортиқ давр мобайнида олиб борган тадқиқотлари натижасида улуғ мутасаввиф ва муҳаддис, “Ҳакимия” тасаввуфий-ирфоний мактабининг асосчиси, улуғ юртдошимиз Ҳаким ат-Термизий ҳаёти ва маънавий меросига оид бир қатор рисола ва илмий мақолалар эълон қилган. Бу борада айниқса, унинг “Ал-Ҳаким ат-Термизий” номли монографияси алоҳида ўрин тутади.
Радткнинг Ҳаким ат-Термизий ҳаёти ва меросини ўрганиш бўйича амалга оширган йирик ишларидан яна бири мутафаккирнинг араб тилида ёзилган “Бадв уш-шаън” асарининг немис тилига қилган таржимасидир. Ундан сўнг 1996 йилда БерндРадтк америкалик олим Жон Укин билан ҳамкорликда Англияда Ҳаким Термизийнинг “Бадв уш-шаън” ва “Сийрат ул-авлиё” асарларини инглиз тилидаги таржимаси ва шарҳи билан бирга нашр эттирган. “Сийрат ул-авлиё”нинг Б.Радтк томонидан нашрга тайёрланган танқидий матни (аслиятда, араб тилида) эса 1992 йил Байрутда чоп этилган. Мазкур асарнинг инглиз ва араб тилларидаги вариантлари асосида бир қанча тасаввуфий асарларни инглиз тилидан форс тилига таржима қилган эронлик тасаввуфшунос олим Мажидиддин Кайвоний 2000 йилда “Мафҳуми “валоят” дар оғози ирфони исломий” (“Ислом ирфонининг бошланиши даврида “валоят” тушунчаси”) номи остида форс тилига таржима қилиб, чоп эттирди.
Ҳозирги кунда БерндРудольф Радткнинг ўндан ортиқ ёзган асарлари жумладан, “Ҳаким Термизийнинг уч асари” номли монографияси, “Мистик ал-Ҳаким ат-Термизий”, “Ал-Ҳаким ат-Термизий – IX аср ислом дини пешвоси”, “Хуросон ва Трансоксиания (Мовароуннаҳр)лик илоҳиёт пешволари ва мистик (суфий)лар” каби асар ва мақолалари жаҳон тасаввуфшунослигида қимматли тадқиқотлар сифатида кенг фойдаланилади. Чунончи, Термизий алломалар ҳаёти ва илмий-адабий мероси бўйича тадқиқотлар олиб борган ўзбек олимлари Р.Абдуллаев ва Ж.Чўтматов бир неча ўринда Б.Радткнинг Ҳаким ат-Термизийга оид рисоласига мурожаат этганлар.
Хулоса қилиб айтганда, Б.Радткнинг ислом тарихи ва фалсафасига оид тадқиқотлари жаҳон исломшунослиги тарихида ўзига хос аҳамиятга эга. Уларни ўзбек тилига таржима ва нашр қилиш шак-шубҳасиз, ўзбек исломшунослигининг ривожи учун ҳам хизмат қилади.
Мухлисабону Махкамова
Ўзбекистон Халқаро Ислом академияси
Исломшунослик факултети талабаси
Мақолалар
