muslim.uz
Муаммони ўзимиз пайдо қиламиз (Иккинчи мақола)
Табиат – аждодларимиздан бизга қолдирилган мерос эмас, балки келгуси авлодларимиздан олинган қарзимиздир.
Гро Харлем Брундланд,
файласуф
Ҳаво
Уммон орти давлати мутахассислари атроф-муҳит, жумладан, сув ва ҳавонинг ифлосланиши урушлар, зўравонликлар, касалликлар, очарчиликлар ва бошқа табиий офатлардан кўра одамлар умрига кўпроқ зомин бўлаётганини ўрганиб, хулосаларини Lancet журналида эълон қилдилар.
Ушбу ҳисоботда баён қилинишича, ҳаво ифлосланиши сабабли юз бераётган ўлим сони кашандалик оқибатида юз берадиган ўлим миқдоридан бир ярим баробар; ОИТС, сил ва безгакдан уч баробар; урушларлардан 15 баробар юқори.
2015 йил ҳаво ифлослангани боис тўққиз миллион одам кўз юмган. Бу тахминий ҳисоб, экспертларнинг фикрича, ҳақиқий миқёс балки икки баробардир. Негаки, барча мамлакатлар ривожланган мониторинг тизимига эга эмас ҳамда атроф-муҳитдаги барча заҳарли кимёвий моддаларнинг таъсирини кузатиб бориш имконсиз.
Тахмин этилишича, атмосферага ҳар йили 100 миллион тоннадан ортиқ углеводород чиқарилар экан. Шунинг 74 фоизи ривожланган давлатлар ҳиссасига тўғри келади.
“Бугун Ер юзида содир бўлаётган кўплаб фалокат ва табиат инжиқликлари инсон фаолияти билан боғлиқ. Барқарор ривожланиш масалалари ғоят долзарб аҳамият касб этмоқда. Барқарор ривожланишни таъминлаш учун яқин йиллар ичида атмосферага чиқарилаётган ташланмалар миқдорини 90 фоизга камайтиришимиз даркор”, дейди голландиялик номдор олим, Вагенинген университети профессори, иқлим ўзгариши соҳасидаги тадқиқотлари учун Нобель мукофотига сазовор бўлган Рик Лиманс.
Табиатдаги ўзгаришларни кузатиб бораётган олимларни сайёрамиз атмосферасининг заҳарли моддалар билан ифлосланиши йил сайин кескин тус олаётгани тобора жадаллашиб бораётгани ташвишга солмоқда. Ҳозирги кунда Боку (Озарбайжон), Аддис-Абеба (Эфиопия), Мехико (Мексика), Антананариву (Мадагаскар), Дакка (Бангладеш), Катманду (Непал), Доруссалом (Танзания), Бағдод (Ироқ), Браззавиль (Конго), Мумбаи (Ҳиндистон) каби шаҳарлар ҳавоси шу қадар кўп ифлосландики, бу шаҳарларда яшаш ҳатто инсоннинг ҳаёти учун хатарли деб айтаверса ҳам бўлади.
Ер юзида нефть, газ, кўмир ва кимё саноатидан ҳаддан ташқари кўп фойдаланилаётгани боис глобал иқлим исиши, атмосферада иссиқлик газлари ниҳоятда кўп миқдорда тўпланиши юз бераётир. Натижада тоғларда захирага тўпланган муз қатламлари меъёридан ортиқ даражада эриб оқиб кетяпти. Бунинг оқибатида тоғлардаги ичимлик суви захиралари йилдан йилга камайиб бормоқда. Шунингдек, Антрактидадаги муз тоғлари ҳам эрий бошлади ва океанларнинг сувларини чучуклаштириб, муайян меъёрдаги шўр сувда яшашга мослашган денгиз флораси ва фаунасига хавф солиш баробарида денгиз бўйи давлатларига ҳам жиддий хатар туғдира бошлади.
Марҳум профессор Абдуқодир Эргашев домла “Оғунинг баҳоси қанча?” мақоласида ёзганидек, “Биз ҳаёт кечираётган атроф-муҳитни ифлослантирган кимёвий моддаларнинг тури тўрт миллиондан ортиқ. Улар орасида энг ёмони – инсон учун хатарлиси ксенобиотиклар, яъни табиатга ёт бўлган заҳри-қотил пестицидлардир. Қишлоқ хўжалик экинларини турли касаллик ва зараркунандалардан ҳимоя қилиш учун мўлжалланган гербицидлар, замбуруғларга, ҳашаротларга қарши ишлатиладиган кимёвий моддалар шулар сирасига киради. Ҳар йили ер юзининг 15 миллион квадрат километрга яқин майдони дориланади. Бунинг натижасида фақат ривожланаётган мамлакатларда 375 минг киши заҳарланиб, 10 мингдан ортиқ киши ҳаётдан кўз юммоқда. Бизда бундай маълумотлар йўқ. Аммо аҳвол анча мураккаблиги сир эмас... пестицидлар АЭСларнинг радиоактив чиқитлари хавфидан 9 баробар хавфли”.
Глобал иқлим ўзгариши натижасида қуруқ иқлимли минтақаларда ёғингарчилик камайиб қурғоқчилик кузатилаётган бўлса, серёғин ўлкаларга сув тошқинлари, тўфонлар зарар етказмоқда.
Ана шу ҳодисаларни кўрган одам бандалигига бориб: “Ё тавба, ана шу сув тошқинларидаги меъёридан ортиқ сувлар қурғоқчиликдан азият чекаётган ўлкаларга ёмғир бўлиб ёққанида қандай яхши бўларди”, деб ўйлайди. Аммо ўша тошқину тўфонлар, қурғоқчиликларга инсониятнинг ўзи сабабчи бўлаётгани хаёлига ҳам келмайди.
Бинобарин, табиат мутаносиблиги ўз-ўзидан бузилиб, атроф-муҳит ўзидан-ўзи ифлосланиб қолаётгани йўқ. Бунга биз, инсонларнинг табиатга очофатларча муносабатда бўлаётганимиз сабаб бўлмоқда. Аъроф сурасида: “Ва ислоҳ қилингандан кейин ер юзида фасод қилманг...” (56-оят), дея бандаларини огоҳлантирган Парвардигоримиз Рум сурасида: “Қилган амалларининг баъзисини тоттириш учун, одамлар қўллари касб қилган нарсалар туфайли қуруқликда-ю денгизда фасод зоҳир бўлди. Шоядки, улар қайтсалар” (41-оят), дея Одам алайҳиссалом авлодлари фожеаларининг асл сабабларини ҳам баён қилмоқда. Аммо бизнинг ақлимизга не бўлганки, очиқ-ойдин кўриб турган ҳақиқатга ҳам эргаша олмаяпмиз – ўзимизни, келажак авлодларимизни юз бериши муқаррар бўлган фалокатлардан асрашга уриниш ўрнига тобора ўша фалокат сари яқинлашиб боряпмиз!
Динимиз VII юзйилликда ер юзида фасод қилмаслик, ҳавони ифлос қилмаслик, ерни, сувни ва бошқа табиий бойликларни асраб-авайлашга амр қилган бўлса, 1382 йили Франция қироли Карл VI ҳавони ифлослантирмаслик масаласини қонунлаштирилган ва ҳавога “ёмон ҳидли, одамни нохуш қиладиган” тутун чиқарувчилар унинг давлатида жазога тортилган.
Ҳавонинг ифлосланиши шуниси билан хатарлики, ҳаво чегара билмайди. Демак, қайсидир минтақада юз берган ҳаво ифлосланиши ҳеч қандай тўсиқ билмасдан бошқа минтақаларга ҳам бемалол ўтиб бораверади. Масалан, Орол денгизи ўрнидан кўтарилган туз чанглари Антрактида музларини эритаётганини муболаға деб ўйлайсизми?.. Асло ундай эмас. Бунга ишонч ҳосил қилиш учун юқоридаги ояти карималарни яна бир эслаб қўйсангиз кифоя.
Дамин ЖУМАҚУЛ,
ЎМИ Матбуот хизмати
Зангиота зиёратгоҳи
Зангиота зиёратгоҳи суфий шайх Ой Хўжанинг (XIV аср) қабри атрофида ташкил этилган ва Тошкентдан 15 км узоқликда жойлашган.
Зангиота (“қора ота”) – шайх терисининг ранги туфайли халқ орасида олган тахаллусидир. Бу буюк сўфий ҳаёт давридаёқ (XII аср охири – XIII аср бошлари) жуда машҳур бўлиб, келиб чиқиши таниқли араб уруғидан бўлган.
Ансамблнинг қурилиши 14-асрда соҳибқирон Амир Темур буйруғи билан бошланган. Мажмуа ҳам бутун Ўзбекистондан келувчи мусулмонлар учун зиёратгоҳ ҳам ҳисобланади.
Ёдгорлик мажмуасига мақбара, минора, масжид, Зангиотанинг рафиқаси Анбар Биби мақбараси жойлашган қабристон, шунингдек, катта ва чиройли боғга эга бўлган ҳовли киради.
Муқаддас авлиёга турли хил истаклар билан мурожаат қилишади ва ҳар бир киши Зангиота уни рўёбга чиқаришга ёрдам беради деб ишонади.
Манзил: Тошкент вилояти, Зангиота тумани, Зангиота қўрғони
Кийиниш талаблари: Ўзбекистонда аёллар диний диққатга сазовор жойларни зиёрат қилишда тананинг очиқ қисмларини (елкалар, орқа ва оёқлар) ёпиб юриши мақсадга мувофиқ.
манба: http://tashkentnews.uz
Ҳажда қанча индонезиялик ҳожи қатнашгани маълум қилинди
Жорий йилнинг 30 август куни Индонезия Дин ишлари бошқармаси Ҳаж-2018 мавсумида асли 221 минг нафар индонезиялик иштирок этгани ҳақида маълумот берди. Бу ҳақда Azon интернет нашри хабар тарқатди.
220 мингдан ортиқ ҳожидан 201 нафари Ҳаж мавсумида вафот этгани ҳам қўшимча равишда эълон қилинган.
133 нафар ҳожи Маккаи мукаррамада, 27 нафари Мадинаи мунавварада, 24 нафари Минода, 8 нафари Арофотда, 6 нафари Муздалифада ва 3 нафари аэропортда вафот этган. Ўлим сабаблари ҳақида маълум қилинмаган.
Ҳар йили 221 минг нафар индонезиялик ҳожи ҳаж ибодатини адо қилиш учун Саудия Арабистонига йўл олишади.
Индонезия аҳолиси сони жиҳатидан энг катта мусулмон мамлакатлардан бири ҳисобланади.
ЎМИ Матбуот хизмати
Сизда муаммо борми?
Барчамиз ҳаётда турли муаммоларга дуч келамиз. Баъзан сабр қиламиз, баъзида бесабрлик қилиб, безовта бўламиз. Айримлар бутунлай тушкунликка тушиб, яшашга қизиқишлари қолмай, ўз жонига қасд қилишгача боришади. Ҳаммамиз яхши биламизки, ўзини ўзи ўлдирган одам қиёматда дўзахда ўзини ўзи азоблайди.
Муаммога дуч келганимизда, унинг вақтинчалик эканини, синовлигини, сабр қилганларга кўп ажр берилишини, Аллоҳ таоло сабр қилувчилар билан биргалигини унутмаслигимиз керак!
Ҳар кимга турли кўринишда мусибат келади. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:
وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِيبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَيْهِ رَاجِعونَ أُولَـئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَـئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ
“Албата, Биз сизларни бир оз қўрқинч ва очлик билан, мол-мулкга, жонга меваларга нуқсон етказиш билан синаймиз. Ва сабрлиларга башорат бер. Улар мусибат етганда: “Албатта, биз Аллоҳникимиз ва, албатта, биз Унга қайтувчимиз”, дерлар. Ана ўшаларга Роббиларидан саловатлар ва раҳмат бор. Ана ўшалар ҳидоят топганлардир”. (Бу улкан тарбиянинг ёрқин мисолидир. Шунча синов ва машаққатларга мукофот қилиб ғалаба, нусрат ва бошқа нарсалар эмас, Аллоҳнинг саловатлари, меҳри ва шафқати ҳамда раҳмати ваъда қилинмоқда! Шунинг учун мўминлар доимо Аллоҳнинг розилигини кўзлаб иш қилишлари лозим бўлади. Бу дунёда ҳосил бўладиган баъзи бир натижалар охирги мақсад бўлиб қолмаслиги керак. Ҳатто ақиданинг ғолиб келиши ҳам юқорида айтилган мукофотнинг ўрнини боса олмайди.) (Бақара сураси, 155-157-оятлар).
Демак, шу оятга амал қилиб, мусибат келган пайтда “Иннаа лиллааҳи ва иннаа илайҳи рожиъуун” дейилса, оятда айтилганидек, мақтовга сазовор иш қилинган бўлади ва мусибат енгил ўтиб, тезроқ аришига сабаб бўлади. Ундай бандаларга Аллоҳ таоло тарафидан раҳмат, марҳамат бўлади. Ҳидоят топганлар ҳам ўшалар бўлишади.
Мусибат, муаммо ҳақида гапирар эканмиз, Пайғамбарлар алайҳимуссаломга қандай мусибатлар келганини бир кўриб чиқайлик!
Одам алайҳиссалом онамиз Ҳавводан айрилиб, узоқ йиллар ҳижронда яшадилар.
Нуҳ алайҳиссалом қавмларини 950 йил Исломга даъват қилган бўлсаларда, кам сонли кишилар у зотга эргашдилар. Эргашмасдан, тўфонга ғарқ бўлганлар орасида ўғиллари ҳам бор эди.
Иброҳим алайҳиссаломни оловга отишди. Аллоҳнинг амри билан олов у кишига салқинлик ва омонлик маскани бўлди. Аёллари Ҳожар билан гўдак фарзандлари Исмоилни сувсиз, гиёҳ ўсмайдиган водийга ташлаб келиш синовига учрадилар. Сабр қилдилар. Аллоҳ таолодан уларни Ўз паноҳида асрашини ва покиза ризқ беришини сўрадилар. Аллоҳ таоло у кишининг дуоларини ижобат қилди. Кейинчалик Исмоил алайҳиссаломни қурбонликка сўйиш буюрилди. Бу имтиҳонга сабр қилганлари ва Аллоҳнинг амрини ўз вақтида адо этишга уринганлари учун Аллоҳ таоло ўғилларининг ўрнига қурбонлик қилиш учун қўчқорни алмаштириб берди.
Яъқуб алайҳиссалом ўғилларидан айрилдилар. Кўп йиғлаганларидан кўзлари кўрмай қолди. Барчасига сабр қилдилар. Аллоҳга дуо қилиб ёлвордилар. Аллоҳ таоло дуоларини ижобат қилиб, ўғилларини қайтариб, кўзларига шифо берди.
Юсуф алайҳиссалом акалари тарафидан қудуққа ташландилар. Кейин қул қилиб сотилдилар. Қамоққа ташландилар. Барчасига сабр қилдилар. Аллоҳ таолодан ёрдам сўрадилар. Дуолари ижобат бўлиб, ҳамма мусибатлардан қутулиб, Миср хазинабони бўлдилар.
Айюб алайҳиссалом беморлик синовига учрадилар. Фарзандларидан айрилдилар. Сабр қилганлари учун Аллоҳ таоло соғлик ва кўп фарзандлар ато этди.
Юнус алайҳиссаломни катта кит ютиб юборди. У киши бу мусибатга сабр қилиб, Аллоҳга “Лаа илааҳа илла анта субҳаанака. Инний кунту миназ золимийн” деб тасбеҳ айтиб, хатоларига тавба қилганлари учун Аллоҳ таоло у кишини ғамдан қутқарди.
Мусо алайҳиссалом ҳам Фиръавн томонидан қувилдилар. Қавмлари билан денгиз томонга қочдилар. Аллоҳ таолодан ёрдам сўрадилар. Аллоҳ у кишини муаммодан қутқариб, денгиздан йўл очиб берди. Фиръавн ва унинг қўшинларини эса денгизга ғарқ қилди.
Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга Макка мушриклари кўп озорларни бердилар. Тоифликлар тошларни отиб, тиконларни йўлларига ташлаб, оёқларини қонатдилар. Уҳуд жангида тишларини синдирдилар, юзларига совутнинг ҳалқаларини ботирдилар. Фарзандларидан Фотима розияллоҳу анҳодан бошқа барчалари у зотнинг ҳаётликларида вафот этишди. Буларнинг барчасига сабр қилдилар. Аллоҳга ёрдам сўраб, офият сўраб дуо қилдилар. Аллоҳ таолонинг Ўзи динига ёрдам, мусулмонларга қувват берди.
Энди ўзимизга савол берайлик!
Хўш, бизнинг бошимизга юқоридаги мусибатларнинг қайси бири тушди?!
Кимдир бизни оловга отдими?!
Фарзандларимизнинг ҳаммаси вафот этиб кетдими?!
Кит бизни ютиб юбордими?!
Эсимиздан чиқмасинки, кишига иймонининг, тақвосининг қувватига қараб мусибат, синов келади. Шунинг учун энг кўп мусибатга учраганлар Пайғамбарлар алайҳимуссаломдирлар. Улардан кейинги даражада авлиёлар, солиҳ зотлар имтиҳонга учрайдилар.
Бошимизга мусибат келса, Аллоҳга дуо қилайлик! Сабр қилиб, намоз ўқиб, Аллоҳ таолодан ёрдам сўрайлик! Зеро, Роббимиз Қуръони Каримда шундай деган:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
“Эй иймон келтирганлар! Сабр ва намоз ила мадад сўранглар. Албатта, Аллоҳ сабрлилар биландир”. (Демак, мўмин-мусулмон банда мазкур қийинчиликларни енгиш учун катта миқдордаги сабрга эга бўлиши керак. Аммо ҳамма нарсанинг чегараси бўлганидек, гоҳида сабр ҳам тугаши, сусайиши мумкин, бундай ҳолатда намоз ёрдамга келади. Намоз битмас-туганмас ёрдамчи, кучга-куч, қувватга-қувват бахш этувчи, қалбга мадад берувчи, сабрга-сабр қўшувчи, сокинлик ва хотиржамлик манбаидир. У ожиз, заиф одамни қувват ва ёрдамнинг асл манбаи бўлмиш Аллоҳ таолога боғловчи воситадир.) ( Бақара сураси, 153-оят).
Бошимизга мусибат келганда, муаммога кириб қолганимизда, ундан чиқиш йўлини Аллоҳ таолонинг ўзи бизга ўргатган:
وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ
“Ким Аллоҳга тақво қилса, У зот унинг йўлини очиб қўюр. 3 . Ва унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур” (Талоқ сураси, 2-3-оятлар).
Демак, тақвода, яъни Аллоҳ таолонинг буюрганини қилиб, қайтарганидан қайтишда бардавом бўлсак, Ўзи бизга муаммолардан чиқадиган йўлни кўрсатиб қўяди ва бизга ўйламаган тарафимиздан ризқ беради.
Аллоҳ таоло барчамизнинг мусибатларимизни аритсин!
Мусибат келганда Ўзини зикр қилиб, сабрли бўлиб, тақвони маҳкам ушлаб, улкан ажру савобларга эга бўлишимизни ва мусибатлардан қутулишимизни насиб этсин!
Бошимизга келган ва келадиган барча муаммо, мусибат ва беморликларни гуноҳларимизга каффорот айласин!
Нозимжон Иминжонов тайёрлади
ЎМИ матбуот хизмати
07.09.2018 й. Илм – ақл чироғи
بسم الله الرحمن الرحيم
Муҳтарам азизлар! Маълумки, Ислом дини инсонларни илм олишга тарғиб қилувчи диндир. Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламга нозил қилинган дастлабки оятларда ўқишга буюрилишнинг ўзи ҳам Ислом илму маърифат дини эканининг ёрқин далилидир. Аллоҳ таоло илмни қиёматгача бандалар учун маърифатга эришиш, ҳақиқатни топиш, икки дунё саодатига эришиш воситаси қилди. Илмсизлик эса инсониятни тубанликка, ҳалокатга олиб боришини билдирди. Инсонларни илм олишга ва шу орқали Парвардигорини танишга буюрди. Аллоҳ таоло марҳамат қилади:
فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَاكُمْ (سورة محمد/28).
яъни: “Бас, (эй, Муҳаммад!) Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ эканини билинг ва ўз гуноҳингиз учун ҳамда мўмин ва мўминалар(нинг гуноҳлари) учун мағфират сўранг! Аллоҳ сизларнинг (бу дунёдаги) кезадиган жойларингизни ҳам, (охиратда) борадиган жойларингизни ҳам билур ”. (Муҳаммад сураси, 28-оят).
Ҳар бир иш мукаммал, мустаҳкам бўлиши учун илм, амал ва ихлос бирлашиши шарт. Фаридиддин Аттор ҳазратлари “илоҳиётда аввал ихлос кейин илм туради”, – дейдилар. Дунёда илмдан кўра юксак даража ва мартаба йўқдир. Аллоҳ таоло айтади:
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آَمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ( سورة المجادلة/11).
яъни: “...Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала сураси, 11-оят).
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган кўплаб ҳадиси шарифларда ҳам илмга тарғиб, илм эгалари мадҳ этилган. Жумладан бир ҳадисларида:
اَلْعُلَمَاءُ وَرَثَةُ الْاَنْبِيَاءِ فَاِنَّ الْاَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا فَاِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ
(رَوَاهُ الْإِمَامُ التِّرْمِذِيُّ وَالْاِمَامُ اَبُو دَاوُدَ).
яъни: “Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Пайғамбарлар динор ҳам, дирҳам ҳам мерос қолдирмаганлар, балки илмни мерос қилиб қолдирганлар”, – деганлар (Имом Термизий ва Имом Абу Довуд ривояти).
Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар:
مَنْ جَاءَ اَجَلُهُ وَهُوَ يَطْلُبُ الْعِلْمَ لَقِيَ اللهَ تَعَالَى وَلَمْ يَكُنْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّبِيِّيْنَ اِلَّا دَرَجَةُ النُّبُوَّةِ (رَوَاهُ الْإِمَامُ الطَّبَرَانِيُّ).
яъни: “Ким илм талаб қилаётган вақтида ажали етиб қолса, Аллоҳ таолонинг ҳузурида у билан пайғамбарлар ўртасини фақат пайғамбарлик даражасигина ажратиб туради” (Имом Табароний ривояти).
Муҳтарам азизлар! Илм олиш ва китоб мутолаа қилиш борасида улуғ зотлардан ажойиб хотиралар қолган. Жумладан мазҳабимиз уламоларидан бўлган Муҳаммад ибн Ҳасан Аш-Шайбоний китоб ўқиш асносида мураккаб бир масалага ечим топганларида, хурсанд бўлиб кетганларидан:
اَيْنَ اَبْنَاءُ الْمُلُوكِ مِنْ هَذِهِ الَّذَّةِ
яъни: “Бундай лаззатни подшоҳларнинг болалари ҳам кўрмаган”, – дер
эканлар. Имом Шофеъий айтадилар:
مِنْ شَرَفِ الْعِلْمِ اَنَّ كُلَّ مَنْ نُسِبَ اِلَيْهِ وَلَوْ فِيْ شَيْئٍ حَقِيْرٍ فَرِحَ وَمَنْ رُفِعَ عَنْهُ حَزِنَ
яъни: “Илмнинг қадри шунчалик баландки, кимга илм нисбати берилса, - гарчи у арзимас нарсада бўлсада – хурсанд бўлади. Агар кимни илмсиз дейилса, хафа бўлади”. Буюк муҳаддис Имом Абу Довуд Ас-Сижистоний кийим тиктирганларида, унинг енгини кенг қилиб тиктирар эканлар. Чунки унга китоб солар эканлар. У киши кўп китоб ўқишни яхши кўрар эдилар. Қаерга бормасинлар, албатта ёнларида китобларини олиб юрар, бўш вақт топилди дегунча китобларини олиб ўқир эканлар.
Уламолардан бирлари: “Агар биз китоб ўқишдан топаётган лаззатни мулкдорлар билсалар эди, уни биздан тортиб олишарди”, – дер эди.
Ал-Ҳасан ибн Саҳл айтадилар: “Маъмун ухлаганда атрофида китоблари турар эди. Ухлашдан олдин ҳам китоб ўқир, уйқудан уйғониб кетганида ҳам китоб ўқир эди. У шундай деб васият қилар эди:
اِسْتَعِنْ عَلَى وَحْشَةِ الْغُرْبَةِ بِقِرَاءَةِ الْكُتُبِ، فَإِنَّهَا أَلْسُنٌ نَاطِقَةٌ وَعُيُوْنٌ رَامِقَةٌ
яъни: “Ёлғизлик ваҳшатини китобларни ўқиш билан енггин. Зеро, китоблар сўзлагувчи тиллар ва тикилиб турувчи кўзлардир”. Ал-Ҳасан Ал-Луълуий айтадилар: “Қирқ йил бўлди, турганимда ҳам, ухлаганимда ҳам кўксимдан китоб тушган эмас”. Шафиқ ибн Иброҳим Ал-Балхий айтадилар: “Биз Абдуллоҳ Ибн Муборакка: “Нима учун намоз ўқиб бўлганимиздан сўнг биз билан бирга ўтирмайсиз?”, – деб сўрадик. У киши: “Саҳобалар ва тобеинлар билан бирга ўтиришга кетаман”, – дедилар. Биз: “Саҳобалар ва тобеинлар қаерда экан?”, – деб, ҳайрон бўлиб яна сўрадик. Шунда у зот: “Китоб ўқийман, шунда улар ҳақида, қилган ишлари ҳақида билиб оламан. Сизлар билан ўтириб нима қиламан. Сизлар бекор ўтириб, одамларни ғийбатини қилиб ўтирасизлар”, – деб жавоб бердилар”.
Бобомиз Амир Темур айтадилар: “Китоб – барча бунёдкорлик, яратувчилик ва ақл идрокнинг, илму-донишнинг асосидир. Ҳаётни ўргатувчи мураббийдир”.
Муҳтарам жамоат! Барчаларимиз ёш авлод таълим-тарбияси борасидаги давлат дастурини амалга оширишда ўзаро ҳамжиҳатлик руҳида саъю-ҳаракат қилсак, бу борадаги дунёқараш ва тасаввурларни тубдан ўзгартирсак, кўзланган мақсад ва натижаларга эришамиз. Аллоҳ таоло марҳамат қилиб айтади:
...إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ... (سورة الرّعد/11(
яъни: “...Албатта, Аллоҳ бирор қавм ўзларидаги нарсани (неъматларга нисбатан муносабатни) ўзгартирмагунларича, улардаги нарсани (ҳолатни ёмон ҳолатга) ўзгартирмас...” (Раъд сураси, 11-оят)
Ҳозирги фаровон, тинч-омон ва тўкин-сочин ҳаётимиз қадрига етмаган айрим ёшлар таълим олиш, ўқиш-ўрганиш, меҳнат кўникмаларини ҳосил қилиш, касб-ҳунар сирларини ўрганиш фурсатини ғанимат билмай, бепарволик қилмоқдалар. Улар олтиндан қиммат вақтларини кўча-куйларда бемақсад юришлар билан бой беришяпти, кунларини мазмунсиз ўтказиб, бегона ёт ғоялар ортидан эргашиб, ёш умрларини хазон этмоқдалар.
عَنْ الْحَسَنِ الْبَصْرِيِّ : الْعِلْمُ فِي الصِّغَرِ ، كَالنَّقْشِ فِي الْحَجَرِ
яъни: Ҳасанул Басрийдан ривоят қилинади. У зот: "Ёшликда ўрганилган илм тошга ўйилган нақш кабидир”, – деганлар. Шу ўринда муҳтарам ота-оналарга фарзандлари тарбияси ва таълимига жиддий аҳамият беришга, уларни ҳар вақт назорат қилиш, мактабдан сўнг албатта бирон бир машғулот билан шуғулланиш, спорт, уй юмушлари, томорқа ва чорва ҳайвонлари парвариши каби жисмоний ишларга жалб қилишлари зарур эканлигини таъкидлаймиз.
Аллоҳ таоло азиз фарзандларимизни жисмонан соғлом, ақлан етук ва теран билимли, бўлиб тарбия топишлари ва камолат чўққиларига эришувларига насибу рўзи айласин! Омин.
Муҳтарам жамоат! Маълумки, бир неча кунлардан кейин янги ҳижрий 1440 йили кириб келади. Унинг биринчи ойи бўлмиш Муҳаррам ойи шариатимизда улуғланган ойлардан ҳисобланади. Бугун сизларга Муҳаррам ойининг фазилатига доир ҳадиси шарифларни эслатиб ўтамиз:
Муҳаррам ойининг Ашуро, яъни ўнинчи кунида самовий динлар тарихида муҳим воқеалар бўлиб ўтгани сабабли бу ойнинг ўнинчи кунини Ашуро куни дейиш урфга айланган.
Имом Аҳмад раҳматуллоҳи алайҳ Ибн Аббос разияллоҳу анҳумодан ривоят қилишларича, шу куни ҳазрати Нуҳ алайҳиссаломнинг кемалари Жудий тоғи устида тўхтаган, шу сабабли Нуҳ алайҳиссалом шукрона тариқасида шу куни рўза тутганлар. Бундан ташқари, Аллоҳ таоло мусо алайҳиссаломни Ашуро куни Фиръавннинг исканжасидан қутқаргани ҳақида Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган.
Муҳаррам ойи ва унда рўза тутишнинг фазилати ҳақида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламдан бир қанча ҳадис ривоят қилинган. Жумладан:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَفْضَلُ الصِّيَامِ بَعْدَ رَمَضَانَ شَهْرُ اللهِ الْمُحَرَّمُ (رَوَاهُ الْاِمَامُ مُسْلِمٌ)
яъни: Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Рамазондан кейин рўзаларнинг афзали Аллоҳнинг ойи Муҳаррам (рўзаси)дир” (Имом Муслим ривояти).
Бу ҳадисдаги “Аллоҳнинг ойи” дейилиши Муҳаррамни улуғлаш учун.
عَنْ أَبِي قَتَادَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ صِيَامُ يَوْمِ عَاشُورَاءَ إِنِّي أَحْتَسِبُ عَلَى اللَّهِ أَنْ يُكَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِي قَبْلَهُ (رَوَاهُ الْاَمَامُ التِّرْمِذِيُّ)
яъни: Абу Қатода разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ашуро куни рўзаси (сабабли) Аллоҳ ўтган йилги гуноҳларни кечиришини умид қиламан” (Имом Термизий ривояти).
Ашуро куни (Муҳаррамнинг 10-куни)ни 9-куни билан қўшиб тутиш (завоид) суннат амал. Фақат Ашуро кунининг ўзида рўза тутиш (танзиҳий) макруҳдир (Фатвои Ҳиндия).
Ашуро кунидан аввал ҳам, кейин ҳам бир кун рўза тутиш мустаҳаб бўлади (Фатҳул Қадир).
عَنْ عَبْدِ اللهِ، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مَنْ وَسَّعَ عَلَى عِيَالِهِ يَوْمَ عَاشُورَاءَ وَسَّعَ اللهُ عَلَيْهِ فِي سَائِرِ سَنَتِهِ (َروَاهُ الْاِمَامُ الْبَيْهَقِيُّ)
яъни: Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ким оила аҳлига Ашуро кунида (озиқ-овқат, кийим-кечакда ва бошқа нарсаларда) кенгчилик қилса, йилнинг қолганида Аллоҳ унга кенгчилик қилади” (Имом Байҳақий ривояти).
Аллоҳ таоло кириб келаётган янги 1440 ҳижрий йилни барчамизга муборак айласин! Омин!
Мақолалар
